گفتگو با زهرا آقارسولي، گفتاردرمانگر
لکنت چيست؟ و چه علايمي دارد؟
يکي از اختلالات شايع گفتار، لکنت است. علايم لکنت اغلب به صورت تکرار و کشش بخشي از کلمه، مانند: (سي‌سي‌سي سيب/ سسس سيب) و يا قفل شدن (يعني هيچ صدايي شنيده نمي‌شود) مي‌باشد. اين علايم بيشتر با حرکات دهان، چهره و گاهي دست و پا همراه مي‌شود که در اصطلاح به آن حرکات ثانويه مي‌گويند. لکنت اغلب پيش از دبستان و بين سنين 3 تا 5 سالگي بروز مي‌کند. بروز لکنت در سن دبستان به ندرت پيش مي‌آيد و اگر در کودکي بهبود پيدا نکند، احتمال اينکه در تمام عمر همراه فرد باشد، زياد است.
چرا لکنت در اين سنين اتفاق مي‌افتد؟
در طي تحول طبيعي گفتار و زبان، بين سنين يک و نيم تا 5 سالگي، گفتار کودکان ناروان مي‌شود. اين نارواني طبيعي بوده و کودک صدا يا بخشي از کلمه، کل کلمه، کل عبارت و يا جملات کوتاه را حداکثر دوبار تکرار مي‌کند. اين تکرارها راحت و بدون تقلا، تلاش و حرکات ثانويه است. اين نارواني به طور متناوب مشاهده مي‌شود. هر زمان که کودک بخشي از مهارت‌هاي زبان و گفتار را فرا مي‌گيرد، اين نارواني بيشتر مي‌شود و هر زمان که بر مهارتي تسلط پيدا مي‌کند، نارواني گفتار حذف مي‌شود. با افزايش توانايي کودک در برقراري ارتباط، از ميزان نارواني کاسته شده و در نهايت از بين مي‌رود.
چه مدت کودک درگير لکنت زبان است؟
بعد از بروز لکنت، پيشرفت و شدت يافتن آن در هر کودکي متفاوت است. بعضي کودکان بلافاصله بعد از مبتلا شدن و در عرض چند روز يا چند هفته، لکنت‌شان شديد مي‌شود به گونه‌اي که تمام علايم را نشان مي‌دهند و حرف زدن برايشان مشکل مي‌شود. در برخي ديگر، به تدريج و طي چند ماه و گاهي يک سال، بر ميزان لکنت به تدريج افزوده مي‌شود.
آيا ممکن است لکنت زبان با افزايش سن شدت پيدا کند؟
شدت لکنت از يک روز به روز ديگر و از هفته‌اي به هفته ديگر متفاوت است و نوسان دارد. برخي از کودکان، ممکن است علايم لکنت‌شان براي چند هفته از بين برود و ممکن است بدون دليل دوباره آشکار شود. اما علايم در نوجوانان و بزرگسالان اغلب ثابت و بدون تغيير است. البته افراد بزرگسال نيز گاهي اعلام مي‌کند که در بعضي موقعيت‌ها و با بعضي از افراد، لکنت‌شان کمتر و يا بيشتر مي‌شود.
علت لکنت چيست؟
تاکنون علت مشخصي براي لکنت مشخص نشده است اما عواملي وجود دارند که بروز لکنت را تسريع مي‌کنند. شواهد نشان مي‌دهند در خانواده افراد لکنتي، سابقه وجود لکنت حداقل در يک نفر گزارش شده است. از طرفي، شيوع لکنت در ميان دوقلوها بيشتر از يک‌قلوها و در دوقلوهاي هم‌سان بيشتر از ناهم‌سان است. اين شواهد احتمال زمينه ژنتيکي را در مبتلا شدن به لکنت مطرح مي‌کنند.
آيا والدين مي‌توانند نقشي در لکنت زبان کودکان داشته باشند؟
بله، علت ديگري که ممکن است بروز لکنت را افزايش دهد، وجود نقص در گفتار و زبان است. کودکان پيش‌دبستاني‌اي که هنوز گفتارشان براي ديگران قابل فهم نيست و يا در درک و فهم گفتار ديگران مشکل دارند، احتمال اينکه مبتلا به لکنت بشوند، زياد است. يکي از علل آن مي‌تواند توقع‌هاي ناآگاهانه و غيرواقع‌بينانه والدين باشد. اگر والدين از ويژگي‌هاي طبيعي گفتار و زبان در هر دوره سني، اطلاعي نداشته باشند، ممکن است عکس‌العمل منفي در مقابل مشکل کودک نشان دهند. اين نوع رفتار سبب مي‌شود کودک از مشکل گفتاري‌اش آگاه شود. اين آگاهي براي کودکي که از نظر عقلي و منطقي نمي‌تواند مشکلش را تجزيه و تحليل کند، خطرناک بوده و درنهايت، سعي خواهد کرد که آن را تصحيح کند. اين تصحيح به جاي رفع مشکل گفتاري، سبب افزايش آن و گاهي بروز لکنت نيز مي‌شود.
شيوع لکنت چگونه است؟
لکنت در ميان پسران شيوع بيشتري دارد. تحقيقات نشان داده است که ميزان شيوع لکنت در پسرها سه برابر و گاهي پنج برابر بيشتر از دختران است.
آيا لکنت درمان مي‌شود؟
تحقيقات و تجارب نشان داده‌اند که درمان زودهنگام يعني بلافاصله بعد از تشخيص لکنت در کودک، به مراتب بهتر از درمان با تاخير و يا در بزرگسالي است. هدف در درمان اين کودکان، حذف تنش‌ها و فشارهايي است که سبب تشديد و تثبيت لکنت مي‌شود. به‌طور مثال، در خانواده‌اي که به دو زبان صحبت مي‌شود، پيشنهاد مي‌شود که از يک زبان استفاده شود تا کودک در استفاه از دو زبان، دچار سردرگمي نشود.
افراد لکنتي بزرگسال به علت اينکه تجارب منفي زيادي در برقراري ارتباط داشته‌اند، نسبت به لکنت حساس شده و تحت تنش‌هاي زيادي هستند و بيشتر از ارتباط برقرار کردن اجتناب مي‌کنند تا جايي که موقعيت‌هاي زيادي را در زندگي از دست مي‌دهند. بنابراين هدف از درمان در اين گروه تغيير بينش آنها نسبت به لکنت است.
چه توصيه‌هايي به والدين داريد تا از بروز لکنت کودکان پيشگيري کنند؟
توقعات زياد والدين از کودک مي‌تواند وي را دچار تنش و اضطراب کند. کودکان نبايد دايم در معرض سوال و خطاب قرار گيرند. از آنها نبايد توقع داشت که همانند بزرگسالان صحبت کنند. والدين بايد تفاوت‌هاي فردي را حتي درباره خواهران و برادران در نظر داشته باشند و آنها را با هم مقايسه نکنند. اين مقايسه‌ها سبب مي‌شود که کودک سعي کند خود را به گونه‌اي نشان دهد که والدين تمايل دارند. اين سعي سبب تنش زيادي شده و لکنت او را افزايش مي‌دهد. از آنجايي که والدين در درمان کودک لکنتي، مسووليت اصلي را به عهده دارند، بايد سعي کنند که ميزان آگاهي خود را در زمينه‌هاي متعدد رشد کودک افزايش دهند تا از ايجاد فشارهاي روحي در کودک پيشگيري کنند.
منبع:http://www.salamat.com