مشخص نمودن درآمد خانواده، ميزان مخارج و پس اندازاز بااهميت ترين مسائل خانوادگي است. با کمي خلاقيت و برنامه ريزي مي توان ازمخارج غير ضروري کاست و پس اندازکرد. بنابريک ضرب المثل قديمي، پولي که پس انداز مي شود همان مقدار پولي است که مي توانست خرج شود،البته صرفه جويي کردن به اين معنا نيست که مانند يک فرد خسيس زندگي کنيم بلکه صرفه جويي نوعي سازگاري است که با تغييررفتار و مقداري صبر و شکيبايي امکان پذيراست. بايد به شيوه اي صرفه جويي کنيم که زندگي ما صدمه نبيند، به عبارتي ديگربايد بتوانيم اداره دارائي هاي خود را دردست بگيريم نه اينکه دارائيهايمان ما را اداره کنند...
روشهاي تغييررفتار
روان شناسان معتقدند که براي تغييررفتار حداقل به يک ماه زمان نياز داريم. در اين جا توصيه هايي براي تغيير رفتار مصرف ارائه مي شود که مي توانيد آنها را در يک ماه به کار ببريد و در پايان ماه از نتايج سودمند آن بهره ببريد. از امروز شروع کنيد و پس از 30 روز تلاش خود را ارزيابي کنيد. نمونه هايي از مسائلي را که قبلاً بيان شد در ماه اول تمرين کنيد.
دريک دفتر يادداشت مخارج خود را بنويسيد سعي کنيد نوشتن مخارج ضروري و غيرضروري خيلي مفصل نباشد و در جدول آمده باشد. درانتهاي دفترخواسته هايتان را دريک فهرست بنويسيد. مشخص کردن مخارج غيرضروري به شما کمک مي کند که بتوانيد با حذف کردن آنها مقادير زيادي صرفه جويي کنيد،از همسرتان نيز بخواهيد که مخارج غيرضروري خود را تعيين کند. اگرفهرستي از خواسته هايتان تهيه کنيد مي توانيد راه هايي بيابيد که با صرف هزينه کمتربه آنها دست يابيد.
آيا ماشين خود را بيمه کرده ايد؟ (بيمه سرقت،شخص ثالث و...) آيا منزل خود را بيمه کرده ايد؟ آيا خود و خانواده تان از بيمه خدمات درماني استفاده مي کنيد؟
به قبض تلفن خود نگاه کنيد آيا مي توانيد از خدمات مخابراتي رايگان استفاده کنيد؟ اگر ازخدمات ويژه اي استفاده مي کنيد که صرف هزينه زيادي را به دنبال دارد، به ضروري بودن آنها فکرکنيد.آيا استفاده از اين خدمات ضروري است؟ درغير اين صورت آنها راحذف کنيد.
آيا روشنايي منزلتان با تعداد زيادي لامپ پرمصرف تامين مي شود؟ بهتر است لامپ هاي اضافي را کم کنيد يا اينکه لامپ هاي 100 وات را با لامپ هاي 60 وات عوض کنيد.
کتاب آشپزي را از کتابخانه برداريد، يک برنامه غذايي سالم و لذيذ تهيه کنيد. مصرف غذاهاي گران قيمت را کم تر کنيد از سبزي،حبوبات و فرآورده هاي لبني بيشتر استفاده کنيد. درکتاب آشپزي مي توانيد غذاهاي متنوعي را پيدا کنيد که کم هزينه ولي سالم ترند.
با استفاده از کتاب ها و کسب آگاهي از نحوه شستشوي بعضي از پارچه ها، شست و شو و اتوکردن لباس ها را خودتان انجام دهيد.
اگر به مرکز شهر مي رويد فهرستي از کارهايي که مي توانيد دراين ناحيه انجام بدهيد تهيه کنيد و سعي کنيد که همه کارها را در يک روز به انجام برسانيد دراين صورت مجبور نخواهيد بود که هزينه رفت و آمد را چند بار پرداخت کنيد؛درمصرف وقت نيز صرفه جويي کرده ايد.
سعي کنيد با مراجعه به خانم هاي با تجربه و ماهرمهارت هاي تازه اي را بياموزيد و درخانه به کارببريد.مثل آرايشگري، کوتاه کردن موهاي بچه ها،دوختن لباس براي خود و اعضاي خانواده و پختن پيتزا و...
به منظورصرفه جويي در مصرف سوخت وسايل گرمايي خانه را کمتر کنيد، در عوض از يک پتوي اضافي استفاده کنيد.
اگر درحياط خانه خود باغچه کوچکي داشته باشيد مي توانيد سبزي و مواد غذايي مورد نيازخود را درآن بکاريد.
دماي آبگرمکن و يخچال را درحد متوسط نگه داريد تا درمصرف سوخت و انرژي برق صرفه جويي کنيد.
هنگام خروج ازمنزل لامپ ها و وسايل برقي را خاموش کنيد.
به جاي استفاده ازخشک کن ماشين لباسشويي که مصرف برق بالايي دارد مي توانيد در صورت امکان از انرژي رايگان خورشيد استفاده کنيد.
در صورت امکان قبض هاي برق، آب، گاز و تلفن را بوسيله خدمات بانکي پرداخت کنيد.(بدون مراجعه حضوري)
با دوستانتان همکاري داشته باشيد و از کمک آنها بهره بگيريد.به طورمثال اگر يکي از دوستانتان مي تواند موهاي شما را کوتاه کند، شما هم براي او کاري که مي توانيد انجام دهيد.
اگروسايل برق منزل نياز به تعميردارد آنها را تعميرکنيد. در اين صورت مصرف انرژي برق به حداقل مي رسد.
از همه توانايي ها و خلاقيت خود استفاده کنيد.با استفاده از توصيه هايي که ارائه شده، پس از يک ماه سعي کنيد در خود اعضاي خانواده عادت هاي تازه و سالمي ايجاد کنيد.آيا نظر تازه اي داريد؟ راه تازه اي را پيدا کرده ايد که مي تواند در کاهش مخارج خانواده موثرباشد؟ آن را مطرح کنيد تغييررفتار،صبر و حوصله و برنامه ريزي دقيق را فراموش نکنيد.
فصل سيزدهم:حسابداري درخانه
سيستم حسابداري در خانه
بر احوال آن کس بايد گريست
که دخلش بود هشت،خرجش بيست
به راستي اين شعر فارسي گوياي احوال بسياري ازخانواده هاست و ما را به اين فکرمي اندازد که حتي براي يک مرتبه هم که شده حساب و کتاب مالي خانواده را بر روي کاغذ آورده و براي آن برنامه ريزي کنيم مديريت صحيح هزينه ها به ما کمي مي کند بدون اينکه دچار چالش ها و عواقب کسري بودجه درآخر ماه باشيم راه حل هاي معقولانه تري پيدا کنيم مثلاً از هزينه هاي غيرضروري يا کمترضروري خود کم کنيم تا براي هزينه هاي ضروري مشکلي نداشته باشيم؛به عنوان مثال اگر هزينه هاي پوشاک، لوازم خانگي يا اياب و ذهاب خانواده بالاست درآنها صرفه جويي کرده و همان ميزان هزينه را براي آموزش يا تغذيه سالم خود صرف کنيم.
مديريت صحيح درآمد و برنامه ريزي هاي مالي نيزبه ما کمک مي کند اولاً از همان ميزان درآمد حداکثر ميزان سرمايه گذاري و يا بهره برداري را داشته باشيم و ثانياً به فکردرآمدهاي جديد باشيم.
و بالاخره ازهمه مهم تراين که بين درآمدها و هزينه هاي خانواده موازنه و تعادل ايجاد کنيم.
براي اين که در موازنه هزينه ـ درآمد خانوارخود خوب عمل کنيم بهتراست قبل ازهردوره آنها را پيش بيني کنيم. به اين کار بودجه بندي مي گويند در بودجه بندي ما برنامه ريزي خود را براي يک دوره معين مثلاً يک ماهه يا يک ساله انجام مي دهيم و سعي مي کنيم که عملکرد ما در چارچوب آن برنامه ريزي پيش برود (البته حساب پيش بيني نشده هم ازقلم نمي افتد) براي مثال اگرتصميم گرفته ايم براي خانه يک فرش بخريم با توجه به درآمد خود مبلغ تقريبي آن را براي خريد سه ماهه سوم سال پيش بيني مي کنيم و ممکن است به تناسب دخل و خرج خود هرماه مبلغ معيني را براي خريد فرش کناربگذاريم و يا خريد آن را به صورت پرداخت نقد و اقساط از ماه سوم پيش بيني کنيم.
درهمين بودجه بندي پيش بيني درآمد تقريبي خود را نيزخواهيم داشت. طبيعي است که هرگاه درآمد ما تامين نشود پرداخت هزينه هاي بيش از آن مقدور نخواهد بود و بايد براي افزايش درآمد و تامين هزينه هاي پيش بيني نشده فکري بکنيم.
جهت بودجه بندي مالي خانواده ابتدا هزينه هاي خانواده را حساب و کتاب مي کنيم که اين بحث در قالب سيستم ساده حسابداري براي خانواده بيان خواهد شد سپس به شيوه تنظيم برنامه مالي خانواده به صورت کلي مي پردازيم.
براي ارزيابي عملکرد مالي خانواده خود لازم است درپايان هر دوره پيش بيني هاي دخل و خرج (بودجه بندي) خود را با آنچه در عمل اتفاق افتاده است (عملکرد مالي) مقايسه کنيم و ببينيم آيا درست برنامه ريزي کرده ايم يا نه؟ همچنين نقاط قوت و ضعف عملکرد مالي خانواده خود را پيدا کنيم تا بتوانيم درآينده برنامه ريزي عملکرد بهتري داشته باشيم.
روال اجرايي حسابداري درخانواده
درحسابداري براي اين که حساب هاي متنوع و گوناگون شکل منظمي به خود بگيرند آنها را به چند گروه تقسيم مي کنند اين کارمشابه طبقه بندي تعداد زيادي پوشه در فايل هاي دسته بندي شده و يا قراردادن وسايل گوناگون آشپزخانه درقسمت هاي مختلف کابينت مي باشد.در ضمن اگر با رايانه کارکرده باشيد مي توانيد مشابهت زيادي بين طبقه بندي حساب ها در حسابداري را با طبقه بندي اطلاعات و فايل ها دردرايوها و بخش هاي مختلف هارد ديسک رايانه بيابيد.
اساساً اين رويه معمولي است که هرجا با تنوع و گوناگوني رو به رو باشيم ناگزير به طبقه بندي خواهيم شد،لذا درابتداي بحث مديريت هزينه هاي خانواده بايد هزينه هاي متنوع خانواده را دسته بندي کنيم درکل دو رويکرد براي نحوه تقسيم بندي دفتر حسابداري خانواده مطرح است: 1-تقسيم بندي دفتر برمبناي زمان
2-تقسيم بندي دفتر برمبناي انواع هزينه ها
به دليل اين که خانواده ها عموماً درآمد حقوق بگيري دارند و هرماه پس از کسب حقوق ماهيانه خويش به برنامه ريزي براي مصارف ماهيانه مي پردازند رويکرد تقسيم بندي دفتربرمبناي زمان را به شما مخاطبان عزيزپيشنهاد مي کنيم (روزانه، ماهيانه، سالانه)
علاوه براين براي سهولت کار،هزينه ها را در سه سطح کل،معين تفصيلي و در هشت گروه کلي طبقه بندي کرده ايم. (1)
-حساب هاي کل
-حساب هاي معين
-حساب هاي تفصيلي
طبقه بندي هزينه ها نيزمطابق همين طبقه بندي است.
سرفصل اصلي که ما به آنها حساب هاي کل مي گوييم عبارتند از:
1-گروه خوراکي ها و آشاميدني ها و دخانيات
2-پوشاک و کفش
3-مسکن و خدمات تعرفه اي شهري
4-اثاثيه، کالا و خدمات مورد استفاده در خانه
5-حمل و نقل و ارتباطات
6-بهداشت و درمان
7-تفريح، تحصيل و مطالعه
8-متفرقه
هرکدام از اين فصل ها به سرفصل هاي زير مجموعه خود تقسيم مي شوند. که به آنها حساب هاي معين مي گوييم و سرفصل هاي ريزتر هر کدام از اين حسابهاي معين هم حساب تفصيلي ناميده مي شوند به عنوان مثال سرفصل خوراکي ها و آشاميدني ها به اين شکل تقسيم مي شوند.
-آرد،رشته،غلات نان و فرآورده هاي آن
-انواع گوشت، مرغ و تخم مرغ
-شير و لبنيات
-روغن ها و چربي ها
-ميوه ها و سبزي ها
-خشکبار و حبوبات
-قند و شکر،شيريني و چاي
-ادويه و چاشني ها
-نوشابه ها،غذاي آماده و دخانيات
اين حساب هاي معين هرکدام شرح تفصيلي دارند مثل تقسيم بندي گوشت به گوشت دام،پرندگان و گوشت حيوانات دريايي
توجه:نوع طبقه بندي فوق پيشنهادي است. شما مي توانيد حساب ها و انواع هزينه ها را در سرفصل هاي متفاوت به شکل هاي مختلف با هم ترکيب کنيد.
کارحسابداري را آغازکنيد دفترچه اي برداريد. ابتدا هزينه ها را به صورت روزانه ثبت کنيد ثبت روزانه هزينه ها به شکل حساب تفصيلي باشد
نمونه فرم ثبت روازنه هزينه ها
تاريخ:
| رديف | شرح هزينه به شکل حساب تفضيلي | مقدار و تعداد | مبلغ هزينه ها |
| 1 | | | |
| 2 | | | |
| 3 | | | |
| 4 | | | |
| 5 | | | |
| 6 | | | |
| 7 | | | |
| 8 | | | |
| 9 | | | |
| 10 | | | |
در پايان هر ماه حساب ها را به شکل معين و حساب هاي کل با استفاده از فرم هاي ثبت روزانه هزينه جمع زده،دسته بندي و ثبت کنيد.
-اين جدول را براي همه ماه هاي سال پر کرده و سپس جدول ساليانه آن را تکميل کنيد.
نمونه فرم ثبت ماهيانه هزينه ها
| اقلام اصلي هزينه هاي خوراکي | جمع کل هزينه در تاريخ / / |
| آرد، رشته، نان و فرآورده هاي آن | |
| آرد و رشته | |
| غلات | |
| انواع نان | |
| بيسکويت، کيک، ويفر | |
| گوشت | |
| گوشت دام | |
| گوشت پرندگان | |
| گوشت حيوانات دريايي | |
| شير و فرآورده هاي آن و تخم پرندگان | |
| انواع شير | |
| انواع تخم مرغ | |
| روغن ها و چربي ها | |
| روغن و چربي حيواني | |
| روغن نباتي | |
| چاي، قهوه، کاکائو | |
| ادويه، چاشني و ساير ترکيبهاي خوراکي | |
| نوع ادويه | |
| چاشني و ساير ترکيبهاي خوراکي | |
| نوشابه ها و غذاهاي آماده و دخانيات | |
| انواع نوشابه | |
| غذاهاي آماده و تنقلات | |
| دخانيات | |
| ميوه و سبزيها | |
| انواع ميوه | |
| انواع سبزي | |
| ميوه هاي و سبزي هاي آماده (براي مصرف در منزل) | |
| خشکبار و حبوبات | |
| خشکبار | |
| حبوبات | |
| قند و شکر | |
| انواع شيريني ها و ميوه ها | |
| جمع کل هزينه هاي خوراکي |
| اقلام اصلي هزينه هاي غيرخوراکي | جمع کل هزينه در تاريخ / / |
| پوشاک و کفش | |
| پوشاک و تعميرات آن | |
| انواع کفش و تعميرات آن | |
| مسکن | |
| اجاره بهاء و هزينه هاي مسکن | |
| آب، سوخت، روشنايي منزل | |
| لوازم و اثاثيه و ملزومات و خدمات خانوار | |
| مبلمان، اثاثيه ثابت، فرش و کفپوش و تعميرات آن | |
| لوازم و اثاثيه منزل | |
| وسايل حرارتي، پخت و پز، يخچال و ساير وسايل عمده | |
| ظروف، لوازم آشپزخانه و ساير وسايل منزل و تعميرات | |
| کالاها و لوازم مصرفي بي دوام و کم دوام منزل | |
| خدمات خانگي | |
| بهداشت و درمان | |
| موارد مصرفي بهداشتي و شوينده | |
| هزينه هاي بهداشتي و درماني | |
| هزينه هاي بيمه هاي اجتماعي و درماني | |
| حمل و نقل و ارتباطات | |
| حمل و نقل و هزينه هاي تعميرات و نگهداري وسايل نقليه | |
| ارتباطات | |
| تفريحات، سرگرمي و خدمات فرهنگي | |
| تفريحات و سرکرمي | |
| تحصيل و آموزش | |
| کالاها و خدمات متفرقه خانوار | |
| خدمات شخصي و وسايل آرايشي | |
| هزينه هاي هتل، مسافرخانه و مسافرتهاي دسته جمعي | |
| خدمات مالي و حقوقي | |
| هزينه هاي مذهبي | |
| هزينه هاي متفرقه | |
| لوازم زينتي و شخصي | |
| جمع کل هزينه هاي غيرخوراکي |
گروه هزينه هاي رستوران و هتل به آن افزوده شده است.
پي نوشت:
1-درجديدترين دسته بندي سر فصل هاي اصلي هزينه هاي خانوار به 12 گروه تقسيم شده اند که درآن تقسيم بندي خوراکي از دخانيات ،تفريح از تحصيل و مطالعه و حمل و نقل از ارتباطات ج
منبع: هنر تنظيم دخل و خرج خانواده، گلمکاني ، وجيهه ، انتشارات همياران جوان ،1388