3 تير 1388 / 1 رجب 1430 / 24 ژوئن 2009

1) 3 تيرماه سال 1287 هجري شمسي : « ميرزاجهانگيرخان شيرازي »از مبارزين سرسخت مشروطيت در جريان به توپ بستن مجلس شوراي ملي توسط قواي قزاق به قتل رسيد . وي كه بواسطه مديريت روزنامه صوراسرافيل به همين نام مشهور شده بود پس از اشغال مجلس توسط قزاقان با جمعي از يارانش به دستور محمد عليشاه دستگير شد . حاج ميرزانصرالله ملك المتكلمين از وعاظ و خطباي مشهور اين دوره نيز در ميان دستگير شدگان بود. اين دو تن را به همراه سلطان العلماي خراساني مدير روزنامه روح القدس درباغشاه به طرز فجيعي اعدام كردند و اجسادشان را در خندقي پشت باغشاه پنهان نمودند اما چند روز بعد به همت يكي از آزاديخواهان پيكر آنها به خاك سپرده شد . در پي اين حادثه محمد عليشاه طي دستخطي به مشيرالدوله دستور داد تا مجلس را تعطيل كند . قابل توجه است كه در همين زمان سيد عبدالله بهبهاني به كلهُر تبعيد شد و علماي آزاديخواه و مبارز ديگر نيز هريك طي حكمي به نقاط ديگر ايران و اروپا تبعيد گرديدند .

2) تحصن مشروطه‏طلبان به رهبري "شيخ فضل‏اللَّه نوري" در حرم عبدالعظيم (1286ش): پس از پيروزي نهضت مشروطه و روشن شدن خطر انحراف آن، اقدامات شيخ فضل‏اللَّه نوري به عنوان يكي از عالمان بزرگ زمان، عليه مشروطه غيرمشروعه از اوايل سال 1286 ش آغاز شد. وي در روز سوم تير همان سال در رأس عده‏اي از روحانيون و طلاب و اصناف كه بالغ بر پانصد نفر مي‏شدند در اعتراض به انحراف اين نهضت به جريان غيرديني، در حرم حضرت عبدالعظيم در شهر ري متحصن شدند. وعاظ حاضر در آن تحصُّن، همه روزه ضمن ايراد سخنراني، حكومت مشروطه را خلاف شرع دانسته و تقاضاي جدّي از شاه به عمل آورده كه بايد مشروطه، مشروعه شود. در همان ايام شيخ فضل‏اللَّه نوري به تمام علماي ايران تلگراف زد و ضمن برشمردن اعمال ضداسلامي كه در قالب مشروطيت انجام مي‏گرفت، از همه علما خواست عليه اين جريان انحرافي به پا خيزند. شيخ فضل اللَّه نوري مي‏گفت: "انقلاب مشروطه از اصول اوليه خود منحرف شده و عناصر مخالف اسلام در زير لباس مشروطه‏خواهي، قصد دارند، تيشه به ريشه اسلام بزنند." اين تحصن يكي از بهانه‏هاي مهم فاتحان تهران براي اعدام شيخ فضل‏اللَّه نوري در 11 مرداد سال 1288ش برابر با 13 رجب 1327ق گرديد.

3) برقراري حكومت نظامي در تهران به دنبال به توپ بستن مجلس شوراي ملي (1287 ش): يك روز پس از به توپ بستن مجلس، محمدعلي شاه قاجار براي ايجاد رُعب در ميان مردم و تعطيلي اجتماعات و انجمن‏هاي ملي، حكومت نظامي را در تهران اعلام كرد. بر اساس اين فرمان، لياخوف روسي فرمانده نيروهاي قزاق مأمور شد تا با استفاده از نيروهاي گارد قزّاق، افراد مسلح را در شهر بازداشت كنند. طي اين فرمان، تجمع مردم در شهر ممنوع گرديد و به مأموران دستور داده شد تا با شليك گلوله مانع از اجتماع افراد شوند. همچنين براي جلوگيري از تحصُّن مردم در سفارت خانه‏ها يا حرم حضرت عبدالعظيم در ري، عفو عمومي اعلان نمودند. هدف از اين كار، فريفتن مشروطه‏خواهانِ متواري بود، چنان كه بدين وسيله، عده بسياري دستگير شدند.

4) قتل "ملك‏المتكلمين" خطيب و روشنفكر مشروطه‏خواه توسط عوامل محمد علي شاه (1287 ش): حاج ميرزا نصراللَّه مَلِكُ المُتِكَلِّمين در حدود سال 1240 ش (1277 ق) در اصفهان به دنيا آمد. در 22 سالگي به مكه رفت و در بازگشت، به هندوستان عزيمت نمود. در هندوستان كتابي به نام "مِنَ الخَلقِ اِلي الحَق" براي بيدار ساختن مسلمانان تصنيف كرد. پس از انتشار اين كتاب، انگليسي‏ها او را از هندوستان اخراج نمودند. از آن پس به ايران آمد و در بوشهر با سيدجمال الدين اسدآبادي ملاقات نمود. ملك المتكلمين از آن پس به اصفهان و تهران رفت و در جريان نهضت مشروطه با خطابه‏ها و سخنراني‏هاي خود به آگاهي بخشي مردم پرداخت. ملك‏المتكلمين كه از خطبا و وعاظ مشهور دوره انقلاب مشروطيت به شمار مي‏رود، پس از آنكه مجلس شوراي ملي، به فرمان محمدعلي شاه قاجار به توپ بسته شد، دستگير و به دستور شاه، در سوم تيرماه 1287ش در 47 سالگي به قتل رسيد.

5) پايان مرحله اول مشروطيت و آغاز استبداد صغير در دوران مشروطه (1287 ش): با به توپ بستن مجلس شوراي ملي و اعلام حكومت نظامي توسط محمدعلي شاه قاجار، مرحله اول مشروطيت كه از سيزده مهر 1285ش همزمان با گشايش اولين دوره مجلس شوراي ملي آغاز شده بود، پايان يافت. با آغاز استبداد جديد كه به دليل عمر كوتاه آن، استبداد صغير ناميده مي‏شود، بسياري از روشنفكرانِ غرب‏گرا، صحنه مبارازت را رها نموده و يكبار ديگر جنبش مردم ايران با الهام گرفتن از روح مذهب و رهبري روحانيت، در اندك مدتي به اوج خود رسيد. در اين حال، مردم، در تهران و شهرستان‏ها، دست به دفاع مسلحانه زده و در نهايت توانستند با محاصره پايتخت، آن را به تصرف خويش درآورند. انگيزه و محرك اصلي مردم در اين قيام، دستورالعمل‏هايي بود كه از طرف علماي بزرگ، به ويژه از نجف اشرف به دست مردم مي‏رسيد. اين بيانيه‏ها و روشنگري‏ها بود كه بر مبناي وظيفه شرعي، مردم را در سراسر ايران، به مقاومت در برابر استبداد برانگيخت و علي‏رغم حكومت نظامي، به دفاع مسلحانه واداشت تا اين‏كه سرانجام، استبداد براي بار دوم سقوط كرد. در اين ميان، با برافراشته شدن دو پرچم روس و انگليس بر سر در عمارت سفارت روسيه كه شاهِ فراري مستبد را پناه داده بود، براي چندمين بار ماهيت سياست‏هاي هماهنگ و مداخله‏جويانه روس و انگليس روشن گرديد. دوران استبداد صغير، يك سال و 22 روز به طول انجاميد و سرانجام با خلع محمدعلي شاه و آغاز انتخابات دوره دوم مجلس شوراي ملي پايان يافت.

6) عمليات كوچك نصر 5 در منطقه جنوب غربي شهرستان سردشت، توسط سپاه (1366ش): عمليات نصر 5 در نيمه شب تيرماه سال 1366 ش با رمز مقدس يا زهرا(س)، به منظور پاسخ‏گويي به شرارت‏هاي عراق در خليج فارس، بمباران مناطق كُردنشين عراق، تصرف و تامين بخشي از ارتفاعاتِ مسلطِ منطقه در جنوب غربي شهرستان سردشت در استان كردستان آغاز شد. طي اين عمليات، علاوه بر آزادسازي برخي روستاهاي ايران، رزمندگان اسلام بر ارتفاعات منطقه تسلط پيدا كرده، راه نفوذ عناصر ضدانقلاب به داخل مرزهاي ايران اسلامي در آن منطقه مسدود گرديد. در اين عمليات دشمن شكست خورده به طرف مرزهاي بين‏المللي عقب نشيني كرد و 20 كيلومتر از نوار مرزي تحت كنترل رزمندگان اسلام قرار گرفت.

7) درگذشت دانشمند و نويسنده معاصر، استاد "سيد مصلح الدين مهدوي اصفهاني" (1374 ش): استاد سيد مصلح الدين موسوي مهدوي اصفهاني در سال 1295 ش (1334 ق) در بيت علم و فضيلت در اصفهان‏زاده شد و در كودكي و نوجواني هم زمان با فراگيري علوم قديم، به تحصيل علوم جديد روي آورد. سيد مصلح الدين، در اصفهان از محضر حضرات آيات ميرزا محمدعلي حبيب آبادي، استاد سيد محمدكاظم عصار بهره‏ها برد و پس از اخذ ليسانس، به اصفهان بازگشت. وي در اصفهان به تدريس، تحقيق و تاليف روي آورد و در رشته‏هاي تاريخ، جغرافيا، حديث، تراجم و ادبيات اشتغال ورزيد. استاد مهدوي بر اثر تلاش وافر در علوم حديث از آيات عظام سيد شهاب الدين مرعشي نجفي، محمدعلي اراكي، شيخ آقا بزرگ تهراني، سيد مصطفي صفايي خوانساري و ديگران اجازه روايت اخبار و احاديث اهل بيت (ع) را اخذ كرد. وي بيش از پنجاه سال از عمر خود را در كار تاليف و تحقيق و احياي عالمان دين و شرح خدماتِ مفاخر روحانيت شيعه گذرانيد و از اين رهگذر، كتاب‏هاي بسياري را به عالَم علم و دانش ارزاني داشت كه اين آثار نشانگر ژرفاي تحقيق و تتبع و دقت در نقل و عشق او به اهل بيت (ع) عصمت و طهارت و علاقه‏اش به روحانيت شيعه است. زندگي‏نامه علامه مجلسي در دو جلد، بيان المفاخر در دو جلد، دانشمندان و بزرگان اصفهان، تعليمات ديني براي دبيرستان در پنج جلد و ده‏ها اثر ديگر از جمله آثار اين محقق فرزانه است. سرانجام آن مرد بزرگ پس از يك دوره بيماري در شب چهارم تير ماه 1374ش برابر با 26 محرم 1416ق در 79 سالگي دار فاني را وداع گفت و در تخت فولاد اصفهان به خاك سپرده شد.

8) 1رجب سال57هجري قمري: بنابر برخي روايات مشهور حضرت امام محمد باقر (عليه السلام) پنجمين پيشواي شيعيان و مسلمانان جهان در مدينه ولادت يافتند. نام آن حضرت محمد و كنيه مباركشان ابوجعفر است . امام باقر(ع) در كردار همچون خاتم پيامبران حضرت محمد(ص) ودرعبادت شاگرد مكتب پدرشان حضرت امام سجاد(ع) بودند. امام پنجم در همه حال مردم را به كسب علم تشويق مي كردند و خود درهرفرصتي آنان راازدرياي دانش خويش بهره مند مي ساختند. آن حضرت هم چنين امت اسلام را به توجه به خداي متعال و مباني توحيد توصيه مي كردند. درباره عظمت علمي امام باقر(ع) مورخان روايت كردهاند كه هر عالمي كه نزدامام محمد باقر مي رفت بي ترديد احساس كوچكي و ناچيزي مي كرد ومحو عظمت علمي امام باقر مي شد. ايجاد و گسترش مدارس بزرگ فقه وتشكيل حلقه هاي درس وبحث، وتعليم و تعلم درزمان آن حضرت به مشابه دميدن روح تازهاي به كالبد اسلام و تشيع ، ومحافظت از تعاليم الهي پيامبر(ص) و امامان معصوم (ع) بود. بي شك تلاشهاي مستمر و طاقت فرساي امام محمدباقر(ع) و تعليم يافتگان مكتب ايشان، فقه اسلامي، ومعارف و احاديث اهل بيت(ع) راحفظ كرد و به آيندگان رساند.

9) 1رجب سال639هجري قمري: « ابن صوري» گياه شناس و طبيب برجسته مسلمان دار فاني راوداع گفت. مسير زندگي ابن صوري بعد از ديداربا«ابوالعباس جياني» دردمشق تغيير كرد؛چون جياني استعداد ابن صوري رادرگياه شناسي دريافت ودرراه پرورش استعداد او كوشيد. آنچه درحيات علمي ابن صوري جلب نظر مي كند روش تجربي دقيق او را در مطالعه گياهان دارويي است. مهمترين اثر ابن صوري كتاب« الادويه المقرده» نام دارد. اين كتاب اطلاعات تازهاي درباره گياهان و انواع ناشناخته آنها به خوانندگان مي دهد و چون مطالب آن همراه تصاوير گياهان چاپ شده بود آن را «دايره المعارف مصور» مي نامند . برخي از دانشمندان ابن صوري را بنيانگذار گياه شناسي جديد خوانده اند.

10) سوار شدن "حضرت نوح"(ع) بر كشتي

11) رحلت "نُعمان بن محمد" از علماي شيعه‏ي آفريقا(363 ق): ابوحنيفه نُعمان بن محمد بن منصور از علما و فقهاي مشهور آفريقاست كه در شعر، لغت، تاريخ، فقه، تفسير و علوم قرآني، بسيار متبحر بود. وي در ابتدا مذهب مالكي داشت و سپس هدايت يافته، امامي مذهب گرديد، به همين جهت به ابوحنيفه‏ي شيعه شهرت دارد. ابوحنيفه مدتي در دستگاه خلفاي فاطمي مصر به قضاوت در آن ديار نشست و به قاضي نُعمان مصري نيز معروف شد. دَعائمُ الاسلام، اختلاف اصول المذاهب و مُختَصرُ الاثار از اوست. وفات نعمان بن محمد در مصر واقع گشت.

12) رحلت عالم بزرگ و فقيه جليل "محقق خوانساري" (1099 ق): آقا حسين بن جمال‏الدين محمد خوانساري، معروف به محقق خوانساري عالمي عامل، فقيهي كامل، محدثي فاضل، اصولي، رجالي، حكيم و متكلم قرن يازده است. اين شخصيت برجسته‏ي جهان اسلام جامع معقول و منقول بود و به علامه، فَريدُ الدَّهر، استادُ الحُكماءِ و المُتِكلِّمين و مربي الفُقها و المحدثين مشهور است. ايشان در هر يك از دروس معقول و منقول تدريس ميكرد، به همين جهت به استاد الكُلِّ في الكُلّ معروف بود. محقق خوانساري در نوجواني جهت تحصيل به اصفهان عزيمت نمود و در حلقه‏ي درس اساتيد زمان همچون: ميرفندرسكي، علامه محمدتقي مجلسي اول و محقق سبزواري قرار گرفت. وي در اندك زماني به مقام بالاي علمي دست يافت و علمش بر همگان مسلّم گرديد. از آن پس به تدريس پرداخت وشاگردان كم نظيري همانند سيد نعمت اللَّه جزايري، شيخ جعفر قاضي، ملاميرزا شيرواني و آقاجمال خوانساري (فرزندش) راپرورش داد. همچنين ترجمه‏ي صحيفه‏ي سجاديه، الجبر و الاختيار، حاشيه‏ي الهيّات شفا و... از آثار اين عالم فرهيخته مي‏باشند. محقق خوانساري سرانجام در هشتاد و دو سالگي در اصفهان به ديدار معبود شتافت و درقبرستان تخت فولاد به خاك سپرده شد. به دستور شاه سليمانِ صفوي، قُبّه‏اي عالي بر مرقد او بنا كردند كه زيارتگاه دوستداران مي‏باشد.

13) 24 ژوئن سال 1821 ميلادي : شهر كاراكاس پايتخت امروزي ونزوئلا طي جنگهاي آزادي بخش سيمون بوليوار به تصرف او درآمد. دراين جنگ يك ساعته اسپانيا كاري از پيش نبرد و بوليوار قهرمان مبارزات آمريكاي جنوبي موفق شد پس از اين پيروزي كلمبياي بزرگ را تشكيل دهد . گفتني است كلمبياي بزرگ شامل ونزوئلا، كلمبيا، پاناما و اكودوربود و بوليوار خود به عنوان اولين رئيس جمهور اين سرزمين انتخاب شد .

14) آغاز حمله بزرگ "ناپلئون بُناپارت" پادشاه فرانسه به روسيه تزاري (1812م): فرانسه در دوران امپراتوري ناپلئون بُناپارت به بزرگ‏ترين قدرت اروپا و جهان مبدل شد. قلمرو امپراتوري ناپلئون، بخش اعظم اروپا را از ايتاليا و اسپانيا تا هلند و آلمان و لهستان فرا گرفت. ولي ناپلئون كشورگشا به اين هم اكتفا نكرد و درصدد حمله به كشور پهناور روسيه برآمد. در اين ميان هرچند ناپلئون بُناپارت در سال 1807م پيمان عدم تعرض به روسيه را امضا كرده بود اما به تدريج روابط اين دو كشور تيره شد. در نتيجه، ناپلئون با بزرگ‏ترين ارتشي كه تا آن زمان به جنگ برده بود به روسيه حمله كرد. حمله ناپلئون بُناپارت به روسيه در 24 ژوئن سال 1812م، آغازِ پايانِ اقتدار ناپلئون به شمار مي‏آيد. سرعت پيشروي نيروهاي فرانسوي در آغاز اين حمله، حتي با وسايل و تجهيزات امروزي هم عجيب و باورنكردني است. او فاصله مرزهاي آن روز روسيه با لهستان تا مسكو را در كمتر از سه ماه پيمود و روز چهاردهم سپتامبر 1812م وارد مسكو شد. ناپلئون گمان مي‏كرد كه با فتح مسكو، تزار روسيه را به زانو در خواهد آورد و روسيه را به قلمرو امپراتوري خود خواهد افزود، ولي فرداي ورود سربازان فرانسوي به مسكو، شهر آتش گرفت و سربازان روسي كه ضمن عقب‏نشيني شهر را آتش زده بودند، سپاه ناپلئون را در مسكو بدون آذوقه گذاشتند، شدت آتش سوزي به حدي بود كه سه چهارم شهر مسكو به كلي طعمه حريق شد و نابود گشت. با فرا رسيدن زمستان سخت روسيه و كمبود تداركات و مواد غذايى، ناپلئون تصميم گرفت از روسيه عقب‏نشيني كند ولي در بين راه، سرما و گرسنگي از يك طرف و حملات پي‏درپي نيروهاي روسيه از طرف ديگر، صدها هزار نفر از سربازان فرانسوي را از پاي درآورد، به طوري كه از 530 هزار نفر از ارتش ناپلئون، تنها 30 هزار نفر به مبدا حركت خود بازگشتند. اين شكست پايان اقتدار بُناپارت را رقم زد و از آن پس در برابر اتحاد كشورهاي مخالف خود، ناكام ماند. شكست سنگين ناپلئون در روسيه باعث شد تا وي در جنگ‏هاي بعدي نيز شكست بخورد. در واقع نقطه آغاز فروپاشي امپراتوري ناپلئون، با شكست او در روسيه رقم خورد.

15) درگذشت "رابرت فولتُن" مبتكر امريكايي و مخترع كشتي‏بخار (1815م): رابرت فولتن مخترع امريكايى در 22 نوامبر 1765م متولد گرديد و اگرچه تحصيلات عالي و مدرك دانشگاهي نداشت، اما صنعت‏گري مبتكر و صاحب ايده بود. بر همين اساس وي اولين كسي بود كه براي حركت كشتي‏ها به فكر استفاده از نيروي بخار افتاد و چندين سال به تحقيقات و آزمايشات خود در اين زمينه ادامه داد. فولْتن در نهايت توانست در سال 1807م كشتي موسوم به "كلرمون" را بسازد كه با نيروي بخار حركت مي‏كرد. پس از به دست آمدن نتيجه مطلوب در اين آزمايش، وي موفق شد ناوگاني از كشتي‏هاي بخار را به راه اندازد. از سوي ديگر فولتن به هنگامي كه در فرانسه بود، با حمايت ناپلئون و طي مدت هفت سال موفق گرديد طرحي براي تهيه يك زيردريايى كارآمد تهيه نمايد. حمايت‏هاي ناپلئون براي به دست آوردن وسيله‏اي بود كه بتواند نيروي دريايي بريتانيا را درهم كوبد. فولتن موفق به ساختن زيردريايي "ناتيلوس" گرديد. سرانجام رابرت فولتن هنگامي كه به ساختن كشتي جنگي بخاري روي آورده بود به بيماري ذات‏الريه مبتلا گرديد و در 24 ژوئن 1815م در پنجاه سالگي درگذشت.

16) اختراع كوره‏هاي ذوب فلزات توسط "هنري بِسْمِر" صنعت‏گر انگليسي (1843م): هنري بِسْمِر مخترع انگليسي و صنعت‏گر برجسته قرن نوزدهم در 11 ژوئيه 1813م به دنيا آمد. اگرچه بِسْمِر روستا زاده بود اما تحصيلات خود را در رشته مهندسي به پايان رسانيد و براي توسعه توليدات آهن، فولاد و چدن موفق به اختراع و ساخت كوره‏هاي بلند ذوب فلزات گرديد كه به "كوره‏هاي بسمر" موسوم شد. وي در اين كوره‏ها روشي اقتصادي براي حذف كربن از چدن خام را عملي ساخت. اين كوره‏هاي مرتفع كه در 24 ژوئن 1843م اختراع شد وسيله بسيار مناسبي براي تسهيل در امر ذوب فلزات و استفاده از آنها در امور صنعتي، در اختيار بشر قرار داد به طوري كه امروزه اين كوره‏ها در سراسر جهان مورد استفاده كارخانه‏هاي ذوب فلزات قرار گرفتند. هم‏چنين پس از راه‏اندازي شيوه بسمر، صنعت‏گران توانستند فولاد را با سرعت فراوان و ارزان قيمت تهيه نمايند. هنري بسمر مهندس و مخترع انگليسي سرانجام در 85 سالگي به تاريخ 28 فوريه 1898م درگذشت.

17) مرگ ميشل "عفلق" نظريه‏پرداز سياسي عرب و پايه‏گذار حزب بعث (1989م) (ر.ك: 19 ژانويه)

/خ