کانابيس (حشيش يا ماري جوانا) از 5000 سال پيش هم براي مقاصد تفريحي و هم براي مقاصد طبي مورد استفاده بود.اين ماده که منشاء آن را چين يا آشور دانسته اند، قرن ها براي بيماري هايي مانند روماتيسم، جراحات و بيماري هايي مربوط به مواد زايد بدن به کار مي رفته است. در کشورهاي غربي پس از دوره اي از رواج مصرف آن در دهه هاي 60 و اوايل 70 که آن را به يکي از نمودهاي اعتراض اجتماعي جوانان بدل کرد، طي دو دهه گذشته مصرف آن به شدت افزايش يافته است، به طوري که در بعضي از کشورها مصرف آن حتي از سيگار هم بيشتر شده است. در عين حال اختلاف نظرهاي عمده اي حتي بين پژوهشگران در مورد ميزان اثرات مضر آن و اثرات مفيد آن در درمان بعضي از بيماري ها و نحوه مواجهه با مصرف آن در سطح جامعه بروز کرده است.
فرآورده هاي کانابيس
کانابيس از گونه مونث گياه شاهدانه (کانابيس ساتيوا) به دست مي آيد.ماده اصلي روانگردان آن امگا _ 9 _ تتراهيدروکانابينول (THC) است. محتواي THC در سرشاخه هاي گلدار گياه در بالاترين حد است و به ترتيب در برگ ها، برگ هاي تحتاني، ساقه و دانه هاي گياه کاهش مي يابد.
فرآورد ه هايي که از اين گياه به دست مي آيد، شامل ماري جوانا (با محتواي THC 0/5 تا 5 درصد) که از سرشاخه هاي گلدار و برگ هاي خشک شده گياه به دست مي آيد، حشيش (با محتواي THC 2 تا 20 درصد) که از رزين خشک شده و گل هاي فشرده شده گياه تهيه مي شود و روغن حشيش که حاوي 5 تا 15 درصد THC است.
کانابيس به صورت سيگارت يا با قليان کشيده مي شود و گاهي آن را با توتون مخلوط مي کنند. افرادي که حشيش يا ماري جوانا مي کشند، معمولاً پک هاي عميق مي زنند و نفس خود را نگه مي دارند تا جذب آن را به حداکثر برسانند. ماري جوانا يا حشيش ممکن است خورده شوند.
تاثيرات حاد مصرف کانابيس
مصرف کانابيس باعث سرخوشي و آرامش، تغييرات ادراکي، تحريف درک زمان تشديد تجربيات حسي معمول مانند خوردن، تماشاي فيلم و شنيدن موسيقي مي شود. حشيش هنگام مصرف در محافل جمعي ممکن است باعث خنده و پرحرفي مسري شود.مصرف زياد اين ماده و نشيگي حاصل از آن باعث اختلال در توجه و حافظه کوتاه مدت، مهارت هاي حرکتي، زمان واکنش و فعاليت هاي مستلزم مهارت مي شود.شايع ترين عارضه زودرس مصرف کانابيس در افرادي که بار اول از آن استفاده مي کنند حمله اضطراب و وحشت زدگي است که يکي از دلايل رايج ادامه ندادن مصرف آن است.
اين حالت همچنين در افرادي که مداوماً کانابيس مصرف کنند، هنگام مصرف بيش از حد معمول آن، ديده مي شود.بعد از کشيدن حشيش در عرض چند دقيقه ضربان قلب 5 تا 20 درصد افزايش مي يابد، فشار خون در حال نشسته افزايش و با ايستادن کاهش مي يابد.
اين اثرات در يک فرد سالم عارضه چنداني ايجاد نمي کند و نسبت به آنها تحمل به وجود مي آيد. مسموميت حاد کانابيس احتمال بسيار کمي دارد و تا به حال موردي از مسموميت از آن در انسان گزارش نشده است.کانابيس بر حسب ميزان مصرف باعث اختلال در کارکرد شناختي و رفتاري مي شود که بالقوه مي تواند باعث اختلال در رانندگي وسايل نقليه يا کار با ساير ماشين ها که مستلزم مهارت است شود. يک پيامد احتمالي وخيم مصرف کانابيس در صورتي که در حد نشيگي استفاده شده باشد مي تواند تصادفات رانندگي باشد.
گرچه در شبيه سازهاي آزمايشگاهي اثر مصرف تفريحي کانابيس به مهارت هاي رانندگي معادل غلظت هاي 0/07درصد تا 1/0 درصد الکل در خون بوده است، بررسي اثرات کانابيس در شرايط واقعي جاده ها اثرات خفيف آن است، شايد به علت آنکه مصرف کنندگان کانابيس بيشتر از مصرف کنندگان الکل به اختلال مهارت هاي خود آگاهي دارند و از رانندگي پرهيز مي کنند.نتايج بررسي هاي همه گير شناسي در مورد نقش حشيش در حوادث رانندگي در جاده ها دوپهلو بوده است و به نظر مي رسد که در اين موارد نقش کانابيس تنها افزايش اثرات الکل است.
اثرات درازمدت مصرف کانابيس
- دستگاه ايمني: گرچه بررسي ها در حيوانات آزمايشگاهي نشان دهنده مهار اجزاي مختلف دستگاه ايمني به وسيله کانابيس است، در حال حاضر هيچ شاهد قطعي وجود ندارد که مواد شبه کانابيس کارکرد ايمني انسان را مختل کنند.
- دستگاه تنفس: دود کردن طولاني مدت و به مقدار زياد کانابيس باعث افزايش علايم تنفسي در مبتلايان به برونشيت مزمن مانند سرفه کردن، توليد خلط وخس خس سينه مي شود و با کاهش کارکرد ريوي همراهي دارد.کشيدن طولاني مدت حشيش يا ماري جوانا ممکن است باعث افزايش خطر ابتلا به سرطان هاي دستگاه تنفس شود و ميزان اثر آن در اين رابطه دست کم در حد کشيدن سيگار معمولي است.
- دستگاه توليد مثلي: گرچه تجويز مزمن THC به حيوانات آزمايشگاهي باعث بعضي اختلالات توليد مثلي در آن ها شد، اثرات مشابه در انسان مشاهده نشده است.تنها مورد ثابت شده کاهش وزن جنين در مادراني است که در طول بارداري به کشيدن حشيش ادامه داده اند.
اثرات رفتاري: نتايج مطالعات در مورد ميزان رابطه بين مصرف زياد کانابيس در نوجواني و اختلال تحصيلي در دوران تحصيلي و دوران کاري متعارض بوده است.
- اثرات شناختي: مصرف طولاني مدت و به مقدار زياد کانابيس باعث ايجاد نقصان شديد و شديداً ناتوان کننده حافظه، توجه و کارکرد شناختي مانند آنچه در الکل ديده مي شود نمي شود، اما ممکن است اختلال خفيفي در توجه و حافظه به وجود آيد که پس از قطع مصرف کانابيس احتمالاً برگشت پذير است.
- وابستگي به کانابيس: در افرادي که به طور مزمن مقدار زيادي کانابيس مصرف مي کنند و به رغم عواقب ناگوار شخصي به مصرف آن ادامه مي دهند وابستگي به کانابيس به وجود مي آيد. معمولاً از هر ده نفري که به مصرف کانابيس مبادرت مي کنند، تنها يک نفر در حين 4 تا 5 سال بيشترين ميزان مصرف به آن وابسته مي شود.خطر اين وابستگي کمتر از خطر وابستگي به نيکوتين (32 درصد) و مواد افيوني (23 درصد) و در حد مشابه الکل (15 درصد) است.
بعضي از گروه هاي اجتماعي بيشتر در معرض خطر ابتلا به عوارض زودرس يا ديررس مصرف حشيش يا ماري جوانا هستند، از جمله نوجواناني که سابقه مشکلات تحصيلي دارند، مصرف حشيش را خيلي زود در سال هاي ابتدايي زندگي شروع مي کنند، در معرض خطر مصرف ساير موادمخدر يا محرک هستند و يا به حشيش وابسته مي شوند.
زناني که حين بارداري به مصرف حشيش ادامه مي دهند ممکن است در معرض خطر بالاي به دنيا آمدن نوزادان کم وزن باشند و بالاخره در افراد دچار بيماري هاي ريوي مانند آسم و برونشيت يا بيماري هاي رواني مثل اسکيزوفرني يا وابستگي به الکل و ساير موادمخدر مصرف حشيش ممکن است بيماري اصلي فرد را تشديد کند.
آيا مصرف حشيش زمينه ساز اعتياد به ساير مواد مخدر قوي تر است؟
همه بررسي هايي که در آمريکا انجام شده است نشان دهنده توالي مصرف ابتدايي ماري جوانا و سپس روي آوردن به داروي غيرقانوني (قوي تر) مانند مواد محرک (آمفتامين ها) و مواد افيوني بوده است. اما پژوهشگران در تفسير اين توالي اختلاف نظر دارند.
فرضيه کمتر قانع کننده اين است که مصرف کانابيس مستقيماً باعث افزايش مصرف ساير موادمخدر يا محرک مي شود. اما دو فرضيه ديگر که بيشتر حمايت متخصصان را جلب کرده است، يکي اين است که نوجوانان ناسازگاري که به مصرف حشيش روي مي آورند، در عين حال مستعد مصرف ساير موادمخدر هم هستند؛ دوم آنکه مصرف حشيش باعث تعامل اجتماعي آنها و همسالان مصرف کننده موادمخدر و دسترسي بيشتر به فروشندگان اين مواد مي شود، بنابراين احتمال بيشتري دارد که به ساير مواد مخدر هم آلوده شوند.
مصارف طبي کانابيس
کانابينوييد هاي صناعي در حال حاضر به صورت قرص خوراکي نابيلون (nabilone) در انگليس و دانابينول (danabinol) در ايالات متحده به عنوان داروي ضداستفراغ قوي براي بيماران مبتلا به سرطان که تحت شيمي درماني هستند مورد استفاده است.
با توجه به اثرات افزاينده اشتهاي مواد شبه کانابيسي از آنها در درمان بيماران مبتلا به بي اشتهايي، تهوع و استفراغ ناشي از ايدز، مصرف مواد افيوني و داروهاي ضدويروسي نيز استفاده مي شود.اثرات ضد درد و شل کننده عضلاني کانابيس، امکان استفاده از آن را در درمان دردهاي مزمن چه به تنهايي و چه همراه ساير دارو ها فراهم مي آ ورد، هر چند در اين مورد تحقيقات زيادي تا به حال انجام نشده است.
استفاده از مواد شبه کانابيسي در مدل هاي حيواني بيماري MS اسکلروز متعدد) نشان دهنده کاهش لرزش و گرفتگي عضلاني بوده است. همچنين گزارش هاي موردي زيادي در مورد اثرات مفيد کانابيس در برطرف کردن عوارض MS وجود دارد. در حال حاضر تحقيقات در مورد اثبات اثرات مفيد کانابيس در درمان MS ادامه دارد.پژوهش ها در دو دهه گذشته دو نوع گيرنده کانابينوييدي را در بدن مشخص کرده است.
گيرنده هاي CB1 که در دستگاه اعصاب مرکزي (عقده هاي پايه اي، مخچه، قشر مخ، هيپوکامپ و طناب نخاعي) و نيز در بافت هاي محيطي مانند رحم و قلب وجود دارند و گيرنده هاي CB2 که در بافت هاي محيطي، در طحال و ماکروفاژها قرار دارند و نقشي در تنظيم فعاليت لنفوسيت ها به عهده دارند اين گيرنده ها داراي ليگاندهاي درون زا نيز هستند. اميد بر اين است که در آينده با ساخت داروهايي که به طور اختصاصي بر اين گيرنده ها اثر کنند، بتوان اثرات درماني ناشي از کانابيس را بدون عوارض جانبي احتمالي به دست آورد.
اختلاف نظر ها در مورد نحوه برخورد با حشيش و ماري جوانا
گسترش بي سابقه مصرف کانابيس در کشورهاي غربي و نيز ادعاها در مورد کم ضرر بودن يا حتي منافع آن باعث تقاضا هاي فراوان براي قانوني کردن مصرف آن شده است، همچنان که مثلاً مصرف سيگار و الکل در اين کشورها قانوني است سياست کشورهاي غربي در اين باره متفاوت بوده است، در حالي که در کشوري مانند هلند مصرف کانابيس در کافه هايي خاص آزاد و قانوني است، در بعضي مکان ها در ايالات متحده مصرف آن غيرقانوني است.
موافقان قانوني شدن مصرف کانابيس بر چند نکته تاکيد مي کنند؛ يکي اينکه هزينه هاي زيادي براي کنترل مصرف آن بايد صرف کرد بدون اينکه تاثيري در جلوگيري از گسترش استفاده از آن داشته باشد. نکته ديگر اين است که اعمال مجازات هاي قانوني در مورد مصرف کنندگاني که از پيش ممکن است دچار محروميت هاي اجتماعي باشند، را در معرض بدتر شدن وضعيت شغلي يا تحصيلي قرار مي دهد.
از طرف ديگر منع مصرف آن باعث روي آوردن افراد به قاچاقچيان مي شود که ممکن است آنها را به ساير موادمخدر خطرناک تر آلوده کنند و بالاخره اينکه آنها به نتايج بررسي هايي استناد مي کنند که آزاد شدن مصرف کانابيس در هلند يا 11 ايالت آ مريکا باعث افزايش رواج مصرف آن نشده است.
در مقابل مخالفان آزادسازي مصرف کانابيس از يک طرف به خطرات مربوط به سلامتي و امکان وابستگي به آن و عدم اثبات اثرات مفيد را مطرح مي کنند و نيز منافع قانوني شدن آن را مانند سيگار و الکل رد مي کنند.
به گفته آنها سيگار و الکل به رغم قانوني بودن سالانه باعث مرگ افراد بسيار مي شوند و اين خطر نيز وجود دارد که شرکت هاي توليد کننده سيگار که در کشورهاي غربي با خطر از دست دادن بازارهاي خود و نيز دعواهاي قضايي متعدد براي جبران خسارات وارده بر سلامت افراد روبه رو هستند، با سوءاستفاده از بازار جديد ايجاد شده، به ترويج مصرف حشيش و ماري جوانا بپردازند در عين آنکه از نظر آنها کنترل کردن بازار قانوني کانابيس نيز غيرممکن است.
منبع: http://www.pezeshk.us/خ