درك روحيه جوانان و نيكى به آنان
جوان، عنصرى فعال و حساس در جامعه است كه حقوق و وظايفى بر او معين است و مىتواند، منشأ بسيارى از دگرگونىهاى اجتماعى باشد. به همين دليل، بايد بزرگان جامعه و بزرگترهاى خانواده، از احوال جوان خود جويا و آگاه باشند و هرگز او و حقوق او را از ياد نبرند؛ زيرا رعايت حقوق جوان، در هدايت جوان به سوى انجام دادن وظايفش بسيار مؤثر است. از آنجا كه بزرگترها گاهى نمىتوانند احساسات جوانان را به خوبى درك كنند، جوانان نيز ناراضى و گاهى معترضند. ازاينرو، رعايت روحيات جوانى و نيازهاى روحى و جسمى آنان بسيار مهم است. در ميان گروههاى جامعه، جوانان بيش از گروههاى ديگر در عرصه اجتماعى، به نيكى و نگاه پر مهر و لطف بزرگترها نياز دارند. بدون توجه و احسان بزرگترها، عرصه شكفتن و بالندگى بر جوانان تنگ مىشود. امام صادق عليهالسلام فرمود: خدا بيامرزد كسى را كه فرزندش را در نيكى و نيكوكارىاش يارى كند.آنچه فرزند در توان داشته و انجام داده است، بپذيرد و از آنچه توانايى نداشته است، درگذرد و او را به گناه و معصيت وا ندارد و با مدارا و برخورد سنجيده با او رفتار كند. از آنچه گذشت درمىيابيم، خوبى و احسان با جوانان، يكى از راههاى موفقيت آنان است. پىآمد چنين رويهاى، محبت و عشق جوان به خانواده و جامعه است و همه، زاييده برخورد شايسته و صادقانه و نيك جامعه و خانواده با جوان است.
انس و الفت و نيكى كردن به جوانان، يكى از راههاى كمك به او در رسيدن به رشد و كمال و خوبىهاست.
برخورد سنجيده با لغزشهاى جوان
دوران جوانى، دوران بحران غريزههاست و بيشتر جوانان در برابر اين نيروى ويرانگر، دچار لغزش و خطا مىشوند. در اين حال، به سعه صدر و هدايت بزرگترها نياز دارند. برخورد ناسنجيده با جوان، به ويژه در عرصه اجتماعى، تأثير منفى فراوانى در روحيه فرد دارد و گاهى او را به سرسختى و لجاجت وا مىدارد و براى مدت طولانى، از ميدان تربيت دور مىسازد. امام على عليهالسلام درباره شيوه برخورد با جوان خطاكار، روشهاى تربيتى راهگشايى را يادآور مىشود. ايشان مىفرمايد: از تكرار عتاب و سرزنش دورى كن؛ زيرا سبب واداشتن بر گناه مىشود و ملامت را بىاثر مىكند. هرگاه جوانى را بازخواست كردى، مقدارى از گناهان او را ناديده بگير تا مؤاخذه تو، او را به طغيان و لجاجت وادار نكند. زياد عيبجو نباش و براى هر لغزشى، در پى ملامت و مؤاخذه نباش.
البته يكى ديگر از راههاى هدايت نسل جوان، پرهيز ديگران از سرزنش و شماتت اوست. سرزنش بيش از اندازه، برخلاف اصول تربيتىِ درست است. همچنين ملامت و سركوفت، چيزى جز نصيحت و خيرخواهى است. بنابراين، توجه دادن گناهكار به زيانهاى گناه و نهى كردن او از گناه، نه تنها اشكال ندارد، در برخى از موارد روحيه امر به معروف و نهى از منكر، حيات و بالندگى را در فرد و جامعه پديد مىآورد.
زيادهروى در سرزنش، آتش لجاجت را بر مىانگيزد. با اين وجود، امر به معروف و نهى از منكر، غير از سرزنش و در جاى خود لازم و ضرورى است.
مدارا با جوان
مدارا، از رفتارهاى پسنديده است كه آثار فراوان اخلاقى و تربيتى ميان مردم بر جاى مىگذارد و البته از برگزيدههاى رفتار نيك پيامبر خدا "ص" به شمار مىرود؛ امام صادق در بيان شيوه هاي تربيتي در برخورد با جوانان چنين مي فرمايد:
آنچه در توان فرزند بوده است، قبول كنيد و از آنچه بر او مشكل بوده است، درگذريد و او را به گناه وا نداريد و با او مدارا كنيد. با جوان با سختى و بىتدبيرى و نادانى برخورد نكنيد و با او از راه مدارا و سازگارى رفتار كنيد. برخى شرايط رسيدن به درجه مدارا عبارتند از: دورى از عيبجويى و ملامت، صبر و تحمل، عفو و گذشت و چشمپوشى به جا و سنجيده كه با رعايت مصلحت و درك نمونههاى درست آن بايد انجام گيرد. بسيارند سفارشاتي که قهر و قطع ارتباط را به درازا نكشانيد. بايد كريمانه و بزرگوارانه عيبها و لغزشهاى آنان را پوشانيد و از كجروىها، برايشان درس عبرتى سازنده ساخت.
براى هدايت جوانان، به كارگيرى روش نرمخويى و مدارا بسيار كارساز است؛ زيرا آنان در پرتو اين روش مىتوانند، از شكستهاى خود، پل موفقيت براى آيندهشان بسازند.
ارزش نهادن به شايستگىهاى جوانان
جوان مىخواهد در فعاليتهاى اجتماعى تأثيرگذار و فعال باشد و با همه توان براى پيشبرد فعاليت اجتماعى خالصانه بكوشد. به راستى داشتن روحيه ابراز وجود، يكى از ويژگىهاى روانى افراد است. ازاينرو، سياستگذاران اجتماعى نيز وظيفه دارند، از توانمندىهاى او بهره بگيرند و توانايىهاى وى را در چرخه گسترده جامعه به كار اندازند. اين فرصت، زمانى به دست مىآيد كه به استعدادهاى نهفته جوان به نيكى توجه شود و ارزشمند به شمار آيد. در حقيقت، محور به كارگيرى انسانها در مسئوليت اجتماعى مناسب، شايستگى و شايسته سالارى است. سيره پيامبر اكرم "ص " در واگذارى مسئوليتها به جوانان، زبانزد همگان است.
بهرهگيرى از نظر جوانان در مشورتها
جوان عضوى از خانواده است و در مقام وزير و معاون براى والدين به شمار مىرود. شخصيت وزيرگونه جوان را نبايد ناديده گرفت، بلكه با مشورت با جوان و نظرخواهى از او، بايد به او ارزش داد و مسئوليتپذيرى در زندگى آينده و اداره آن را به او آموزش داد. البته هرگز نبايد در اين باره زيادهروى كرد و اختيار خانواده را به طور كامل به او سپرد يا در امور خانواده و اجتماع از پيشنهادهاى او بدون دليل موجه، پيروى كرد. اين موضوع در ضعيف كردن شخصيت جوان يا سركشى او تأثير بسزايى دارد.اين رويه براى جوانان نيز سازنده است، زيرا «فرصت كافى به فرزندان امكان مىدهد كه مشكلات خود را با والدين در ميان گذارند، نظر و عقيده خود را آزادانه بيان كنند. انجام دادن اين گونه امور، امنيت خاطر آنها را فراهم مىآورد و رشد آنها را در زمينههاى مختلف آسان مىسازد.
انس و الفت گرفتن با جوان
انس و الفت، حجابهاى بىاعتمادى را كنار مىزند. با اين رويه، جوانان بهتر از گذشته از تجربه بزرگترها آگاه مىشوند و راه درست را از نادرست باز مىشناسند. همراهى و همدلى با جوانان، محيط خانه و آموزش را هر چه بيشتر گرم و دوست داشتنى مىسازد. حال آنكه اگر چنين نباشد، محيط خانه و مدرسه براى جوان، همچون قفس خواهد بود. بنا بر آموزههاى گرانسنگ اسلامى، انس گرفتن و نيكى كردن با فرزندان، از عواملى است كه آنها را به كارهاى نيك فرا مىخواند و زمينه هدايت آنها را فراهم مىآورد و يارىگر آنها در پرداختن به خير و نيكىها مىشود. بسيارى از دختران و پسران، كانون گرم خانواده را رها مىكنند، تنها بدان دليل كه از گرماى انس و همدلى پدر و مادرشان با خود بىبهرهاند.
انس و الفت گرفتن با جوان، آثار مفيد تربيتى در پى دارد و از روشهاى آزموده شده در مسير خوشبختى و بالندگى آدمى است.
جوان و حق نظارت و حفاظت او
بدون شك، جوانان وقتى با افراد منحرف فكرى يا اخلاقى همراه و همنشين مىشوند، خواسته يا ناخواسته از آنان تأثير مىپذيرند. بنابراين، بر پدران و متوليان تربيتى جامعه واجب است كه همواره در راه حفظ سلامت شخصيت آنان بكوشند و هشيار باشند. دوستان ناباب، بيشترين تأثير را در انحراف فكرى و اخلاقى فرزندان دارند. محيط نيرومند اجتماع قادر است، به آسانى جوان را همرنگ خود سازد و خلق و منش خانوادگى او را كه هماهنگ با روشهاى اجتماعى نيست، به دست فراموشى بسپارد. ازاينرو، اوليا و مربيان بايد در محيط تحصيل و كار، نظارت و راهنمايى خود را از آنان دريغ ندارند و آنان را در محيطهاى تازه رها نسازند. از ياد نبريم كه شخصيت جوان در اين دوران، در حال شكلگيرى است.
منبع: ماهنامه ي طوبي/خ