گفتگو با دکتر محمدرضا فياض نوري، روان‌پزشک و درمانگر مرکز مطالعات ملي اعتياد
سالانه 60 هزار ايراني به علت مصرف انواع دخانيات جان خودشان را از دست مي‌دهند و اگرچه اين روزها با تشديد تبليغات منفي عليه سيگار، تبليغات مستقيم براي تشويق به مصرف دخانيات کمتر شده اما شرکت‌هاي بزرگ دخانيات براي فروش محصولات خود، تدابير ديگري انديشيده‌اند و به ضدتبليغات روي آورده‌اند. اين شرکت‌ها که هميشه دنبال نوآوري و ايجاد تنوع در بازارهاي توليد و فروش‌خود هستند، با اين تغييرات آگاهانه در نوع محصولات‌شان، هيچ هدفي جز فروش بيشتر و افزايش تعداد مصرف‌کنندگان خود ندارند. يکي از اين ترفندها، تبليغ سيگارهاي طعم‌دار و کم‌ضرر است. در اين باره با دکتر محمدرضا فياض نوري، روان‌پزشک و درمانگر مرکز مطالعات ملي اعتياد، به گفتگو نشسته‌ايم.
سيگارهاي طعم‌دار با چه طعم‌هايي در بازار موجودند؟
در حال حاضر، سيگار طعم‌دار معطر با طعم سيب ترش، نعناع، شكلات، هندوانه، گيلاس سياه و چند طعم ديگر در بازار موجودند و از آنجا كه شعار توليدکنندگان اين نوع سيگارها کم ضرر بودن آنهاست، جوانان زيادي را به مصرف اين محصولات ترغيب مي‌کنند. حتي بسياري از خانم‌ها به دنبال خريد اين سيگارها مي‌روند، چرا که طعم نسبتا مطبوعي دارند.
واقعا اين سيگارها کم‌ضررترند؟
نه! اين يک ترفند تبليغاتي است که بسيار هم خوب عمل کرده و بسياري از نوجوانان و جوانان تنها به همين دليل به سراغ سيگارهاي طعم‌دار مي روند. البته سيگارهاي نعناعي بسيار پرطرف‌دارتر از ساير سيگارهاي طعم‌دار هستند و اکثرا از سوي کمپاني‌هاي آمريکايي به بازار عرضه مي‌شوند و از اواسط دهه هشتاد ميلادي با افزايش فروش و مصرف همراه بوده‌اند.
در سيگارهاي طعم‌دار از نعناع يا ميوه استفاده مي‌شود که ظاهرا تاثير خنک‌کنندگي دارند ولي در حقيقت اعتياد بيشتري مي‌آورند. از طرفي، اسانس نعناع علاوه بر اينکه در خود توتون سيگار استفاده مي‌شود، حتي براي افزايش تاثير، روي کاغذ و فيلتر سيگار نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد و صرفا جنبه رواني دارد زيرا اين نکته را به مصرف‌کننده القا مي‌کند که وجود اسانس نعناع يا سيب يا قهوه از ضرر سيگار مي‌کاهد.
يعني شرکت‌هاي دخاني صرفا به دليل فروش بيشتر از اين مواد استفاده مي‌کنند؟
بله و متاسفانه اين نوع سيگارها حتي توسط سازمان هاي رسمي مانند سازمان غذا و دارو (FDA) بدون هيچ مشکلي تاييد شده‌اند. براي‌تان مثالي مي‌زنم. نعناع همواره به عنوان يک دارو براي کاهش درد، رفع التهاب و بي‌حس‌کنندگي نقاطي در بدن، در اکثر پمادهاي موضعي ضد درد و ضدخارش استفاده مي‌شود و استفاده از همين خاصيت منتول توتون سيگار موجب مي‌شود که فرد هنگام کشيدن سيگار، ظاهرا احساس مطبوع‌تري داشته باشد و از علايم التهابي، سوزانندگي و بوي نامطبوع سيگار در امان بماند. در حقيقت بايد گفت فرد سيگاري، دود حاوي 4 هزار نوع ماده سمي و کشنده را با ظاهري آراسته و خنک به بدن خود وارد مي کند. در عين حال، اين احساس مطبوع به خصوص در دفعات اول مصرف، موجب دوام بيشتر در مصرف سيگار و اعتياد شديدتر و طولاني‌تري در فرد سيگاري مي‌شود.
پس مي‌توان گفت که مصرف سيگارهاي طعم‌دار اعتيادآورتر است؟
مطبوعيت ظاهري دود اين نوع سيگارها و خاصيت بي‌حس‌کنندگي و ضدالتهابي آنها موجب تسهيل و ترغيب در مصرف بيشتر آنها مي‌شود و تحقيقات اخير نيز نشان مي‌دهد که نعناع، گيرنده‌هاي سرماي موجود در حلق و بيني و مجاري تنفسي را تحريک مي‌کند و موجب ايجاد وقفه در تنفس مي‌شود و در واقع همان حالتي است که هر کدام از ما ممکن است در هواي سرد تجربه کرده باشيم. اين توقف موقتي و کوتاه‌مدت در نفس کشيدن هم موجب مي‌شود تا دود حاصل از سيگار مدت بيشتري در ريه‌ها و مجاري تنفسي باقي بماند و مواد تشکيل‌دهنده دود سيگار از جمله نيکوتين فرصت بيشتري براي جذب پيدا مي‌کنند و همين موضوع اعتياد بيشتر و وابستگي شديدتر به نيکوتين را به همراه دارد. حتي بسياري از محققان روي تاثير نعناع در جلوگيري از سوخت‌و‌ساز مواد سرطان‌زاي موجود در سيگار بحث مي‌کنند و بر اين باورند که همين خاصيت اثرات سرطان‌زايي سيگارهاي طعم‌دار را تا 300 درصد بالا مي‌برد. البته بعضي تحقيقات مشکوک عوارض اين نوع سيگارها را مشابه سيگارهاي معمولي مي‌دانند اما مسلما بخار داغ نعناي سوخته شده در دراز مدت نمي‌تواند بر مجاري تنفسي و حلق و بيني و مري فرد مصرف‌کننده بي‌تاثير باشد.
گروهي از توليدکنندگان سيگارهاي نعناعي معتقدند اين نوع سيگارها خاصيت ضدنفخ يا درمان سرما‌خوردگي و چيزهايي از اين قبيل دارد. شما اين موضوع را چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
رواج برخي باورهاي غلط در مورد اين نوع سيگارها مانند ضدنفخ، درمان سرما‌خوردگي، تمدد اعصاب و ... که شايد زمينه‌ساز مصرف بيشتر اين نوع سيگارها باشد، همگي حساب‌شده و هدف‌دار هستند؛ به طوري که ظاهر فانتزي و سفيد رنگ سيگار، در جعبه‌اي با رنگ سبز و قهوه اي و زرد به همراه طعمي از نعناع و خنکي، سيب، شکلات، قهوه و ... از اين قاتلان کوچک، نمايي ساخته است که افراد ابتدا به صورت يک تفنن (و نه مصرف سيگار) آن را شروع کرده و به تدريج به آن عادت مي‌کنند. به عبارت ديگر، شرکت‌هاي دخاني با رواج اين باورهاي غلط خواسته‌اند که اين سيگارها را از ماهيت واقعي خود، يعني يکي از انواع کشنده دخانيات دور کنند، طوري که مصرف آن را توسط نوجوانان کم سن و سال نيز شاهد بوده‌ايم.
آيا روش ترک سيگارهاي طعم‌دار با ساير سيگارها متفاوت است؟
با توجه به اينکه مصرف‌کنندگان اين سيگار (به ويژه سيگارهاي نعناعي)، اعتياد بيشتر و عميق‌تري به نيکوتين دارند، بعضي کارشناسان تغيير سيگار منتول‌دار به سيگار معمولي و سپس ترک کامل دخانيات را عنوان مي‌کنند ولي از آنجا که جايگزيني دخانيات با هم در زمان ترک توصيه نمي‌شود، بهترين پيشنهاد (در کنار رفتار درماني و کمک به تغيير نگرش از آگاهي به باور) درمان جايگزيني نيکوتين است که به صورت آدامس، چسب و اسپري موجود است و بايد تحت‌نظر پزشک مصرف شود.
منبع:www.salamat.com