گفتگو با دکتر محمد منشوري *
بوي بد چاه دست‌شويي و ظرف‌شويي و حمام از آن چيزهايي است که ممکن است هر از گاه برود روي اعصاب اهل منزل. خيلي اوقات، آدم نمي‌داند چه‌طوري بايد از شر اين بوهاي مزاحم خلاص شود؛ بويي که اگر دوام‌اش در خانه طولاني بشود، قطعا تمام اعضاي خانواده را آزار مي‌دهد.
آقاي دکتر! علت بوي نامطلوبي که گاهي ممکن است از چاه دست‌شويي استشمام شود، چيست؟
وقتي فاضلاب وارد چاه مي‌شود، بعد از گذشت مدتي، ميکروارگانيسم‌هاي بي‌هوازي موجود در چاه شروع به تجزيه آن مي‌کنند و در نتيجه اين فرآيند، گازهايي مثل آمونياک، متان و هيدروژن سولفوره که به گازهاي سپتيک معروف هستند توليد مي‌شوند. اين گازها کم‌کم از چاه بالا مي‌آيند و بوهاي نامطلوبي مانند بوي تخم‌مرغ گنديده در فضاي توالت پخش مي‌کنند. حالا اگر مانعي در کف سنگ توالت قرار داده نشود، اين گازهاي نامطبوع به سادگي باعث بدبو شدن محيط مي‌شوند.
منظورتان از مانع، همين چاه‌بست‌هايي است که توي سوراخ سنگ توالت مي‌گذارند؟
نه؛ اين چاه‌بست‌ها کارايي چنداني در جلوگيري از انتشار بو ندارند.
يعني استفاده از آنها بي‌فايده است؟
براي جلوگيري از پخش بوي نامطلوب چاه، بله؛ اما به خاطر يک‌طرفه بودن دريچه، مي‌توان از آنها به منظور جلوگيري از ورود و خروج حشراتي مثل سوسک، مگس يا پشه استفاده کرد؛ مخصوصاً در فصل گرما که چاه توالت بهترين مکان براي زندگي و تکثير سوسک‌ها و ساير حشرات موذي است. از طرفي، اگر جسم سبکي از دست ما رها شود، با وجود چاه‌بست، ديگر به سرعت به درون چاه نميافتد و باعث دردسرهاي بعدي نميشود.
خب، اگر منظورتان از مانع عبور بو، چاه‌بست نيست؛ پس چه چيزي مي‌تواند جلوي انتشار بوي نامطلوب چاه را بگيرد؟
شترگلو يا همان سيفون. البته خيلي‌ها به اشتباه به فلاش‌تانک دست‌شويي مي‌گويند سيفون. اما سيفون يا همان شترگلو، لوله‌اي خميده شبيه مد يا کلاهِ «آ» است که زير سنگ توالت کار گذاشته مي‌شود و هميشه هم مثل يک کاسه پر از آب است.
حالا اين شترگلو چگونه مي‌تواند جلوي بوي فاضلاب را بگيرد؟
ببينيد؛ گازهاي سپتيکي که توضيح دادم، بوي ناخوشايندي دارند و پس از توليد شدن در عمق چاه به سمت بالا حرکت مي‌کنند. وقتي اين گازها به آب درون شترگلو مي‌رسند، درون آن حل مي‌شوند و ديگر نمي‌توانند به سمت فضاي اتاقک توالت راه پيدا کنند. اگر سيفوني وجود نداشته باشد که اين گازها در آب آن حل شوند، مسلماً محيط دست‌شويي غير قابل تحمل مي‌شود.
حالا نقش آن فلاش‌تانکي که گفتيد بعضيها به اشتباه نام سيفون را روي آن گذاشته‌اند، چيست؟
وقتي حجم گازهاي حل‌شده در آب شترگلو بالا مي‌رود، آن آب هم به يک آب بدبو تبديل مي‌شود و مي‌تواند آزارمان بدهد. حالا اگر با هر بار استفاده از توالت، چند بار در طول روز فلاش‌تانک دست‌شويي کشيده و آب درون سيفون تازه شود، ديگر جاي نگراني براي وجود بوهاي نامناسب در فضاي دست‌شويي نيست.
آقاي دکتر! خيلي‌ها براي از بين بردن سوسک، حشرات يا حتي بوي بد چاه توالت، توي چاه، نفت مي‌ريزند. اين کار، درست است؟
نه، به هيچ عنوان! چون برخي باکتري‌هاي بي‌هوازي و هوازي توي چاه وجود دارند که وظيفه‌شان تجزيه مواد آلي مثل مدفوع است و اگر ما توي چاه نفت بريزيم، اين ميکروارگانيسم‌ها را از بين مي‌بريم و نتيجه اين مي‌شود که مواد آلي راه يافته به درون چاه تجزيه نمي‌شوند.
و اگر تجزيه نشوند، چه مي‌شود؟
معمولاً آبي که توي چاه مي‌رود، در خاک اطراف چاه جذب مي‌شود ولي جامدات تا به وسيله باکتري‌ها تجزيه نشوند، نمي‌پوسند و از بين نمي‌روند. حالا اگر مواد آلي براي مدتي وارد چاه شوند و نپوسند، نتيجه‌اش اين مي‌شود که چشمه‌ها و منافذ چاه مي‌گيرد و چاه‌ها زودتر از آنچه که بايد، پر مي‌شوند و دردسرهاي پر شدن چاه و خالي کردن آن دنبال‌اش مي‌آيد. همچنين در مناطقي که فاضلاب از طريق لوله و شبکه جمع‌آوري يا همان سيستم اِگو به تصفيه‌خانه فاضلاب برده مي‌شود، ريختن نفت و ساير مواد شيميايي باعث از بين رفتن ميکروارگانيسم‌هاي تجزيه‌کننده فاضلاب و ايجاد اختلال در امر تصفيه فاضلاب مي‌شود.
حالا که بحث پر شدن چاه پيش آمد، بگذاريد اين سوال را بپرسم که به نظر شما روش‌هاي فيزيکي و مکانيکي براي تخليه چاه مناسب‌ترند يا استفاده از مواد شيميايي؟
استفاده از مواد شيميايي براي باز کردن راه چاه‌هاي پرشده چندان کارساز نيست. ضمن اينکه بخار متصاعدشده از اين مواد مي‌تواند خطري جدي براي محيط زيست باشد. چاره يک چاه پرشده، فقط استفاده از پمپ‌هاي لجن‌کش است. گاهي هم اگر گرفتگي چاه به علت گير کردن يک جسم خارجي در مسير انتقال فاضلاب به چاه باشد، مي‌توان از روش فنر انداختن براي از بين بردن مانع، استفاده کرد.
خب، برويم سراغ چاه ظرف‌شويي و آشپزخانه. مي‌گويند سيل (Seal) کردن دريچه خروجي آب ظرف‌شويي و ماشين لباس‌شويي مي‌تواند سدي باشد در مقابل بوي نامطلوبي که گاهي در آشپزخانه مي‌پيچد. درست است؟
بله؛ اين کار يعني درزگيري يا آب‌بندي کردن دورتادور دريچه خروجي آب ظرف‌شويي يا ماشين لباس‌شويي. اگر شما بخواهيد بوي گازهاي متصاعدشده از فاضلاب ظرف‌شويي يا لباس‌شويي به فضاي دروني آشپزخانه‌تان نفوذ نکند يا اگر بخواهيد جلوي ورود سوسک‌ها را به داخل آشپزخانه بگيريد، بايد بين لوله خرطومي خروجي آب و دريچه چاه را به وسيله چسبي مانند چسب آکواريوم يا خمير درزگير، کاملاً بپوشانيد تا علاوه بر جلوگيري از ورود بوي نامطلوب، جلوي ورود و خروج حشرات را هم از اين درزهاي دور از چشم بگيريد و از نشت آب پيشگيري کنيد.
اگر مسير چاه ظرف‌شويي‌گرفت، چه؟
خب، در لوله‌هايي مثل لوله ظرف‌شويي يا حمام که قطرشان کم است، مي‌توان از مواد اسيدي مايع يا جامد بازکننده راه لوله استفاده کرد. اين مواد مي‌توانند با حل کردن مو، چربي يا ساير مواد زايد در خود، گرفتگي لوله را از بين ببرند. البته وقتي شما اين مواد را توي لوله‌ها مي‌ريزيد، نبايد تا مدتي، آب را باز کنيد تا اجازه بدهيد که اين مواد، کارشان را به خوبي انجام دهند.
استفاده از اين قبيل مواد اسيدي آسيبي به لوله‌ها نمي‌رساند؟
چرا، مسلماً مي‌رساند. نه تنها ممکن است باعث خوردگي لوله‌هاي فلزي يا حتي پلاستيکي بشود، بلکه مي‌تواند براي محيط زيست هم تهديدي جدي باشد. به همين خاطر، پيشنهاد من به کارگيري راه‌هاي فيزيکي براي مبارزه با گرفتگي چاه است؛ راههايي مثل قرار دادن توري روي سوراخ چاه ظرف‌شويي و خالي کردن تفاله چاي و باقي‌مانده مواد غذايي در سبدهاي کوچک مخصوص زباله در ظرف‌شويي.
استفاده از ونتيلاتور هم مي‌تواند در تخفيف بوي نامطلوب چاه‌هاي خانه مؤثر باشد؟
البته! ونتيلاتور يا هواکش مي‌تواند گازهايي را که در چاه توليد مي‌شوند و از آن بالا مي‌آيند و به محيط خارجي مي‌رسند، بمکد و از فضاي داخل به بيرون خارج کند و از اين طريق در جابه‌جايي هوا نقش مؤثري ايفا نمايد. البته هواکش‌ها قادرند از خطرات گازگرفتگي در محيط‌هاي بسته‌اي مثل دست‌شويي يا حمام نيز پيشگيري کنند.
مگر در حمام و دست‌شويي هم ممکن است گازگرفتگي اتفاق بيفتد؟
بله؛ خيلي‌ها براي تميز کردن سرويس‌هاي بهداشتي‌شان، مقدار زيادي مواد سفيدکننده استفاده مي‌کنند که بخار حاصله از اين مواد مي‌تواند به ريه‌هاي آنها آسيب جدي برساند و حتي به خفگي و مرگ‌شان منجر شود. به همين دليل است که توصيه مي‌شود هنگام نظافت با مواد شيميايي، از ماسک مخصوص استفاده شود، هواکش روشن باشد و در صورت امکان در و پنجره‌ها هم باز باشد.
نگاه دوم/ دکتر ليدا عطارد**
وقتي از محلول‌هاي چاه‌بازکن استفاده مي‌کنيد...
• وقتي از محلول‌هاي چاه‌بازکن يا هر ماده اسيدي ديگري استفاده مي‌کنيد، در اثر ساطع شدن گازي از اين مواد، ريه‌هاي شما تحريک مي‌شوند و آسيب مي‌‌بينند و حتي ممکن است به فيبروز ريه که يک بيماري برگشت‌ناپذير ريوي است، مبتلا شويد. براي جلوگيري از اين مشکل توصيه مي‌شود:
• هنگام کار با اين مواد حتما پنجره را باز بگذاريد و هواکش را روشن کنيد.
• اين مواد را هرگز به‌صورت خالص مصرف نکنيد و قبل از استفاده، با آب رقيق‌شان کنيد.
• حتما هنگام مصرف اين مواد با ماسک‌هاي ضخيم و چندلايه دهان و بيني‌تان را بپوشانيد.
• هنگام کار، دستکش به دست داشته باشيد.
• درصورت استشمام زياد و پاشيدن اين مواد به صورت و چشم‌تان فورا به پزشک مراجعه کنيد.
پي نوشت ها :
* دکتراي تخصصي مهندسي محيط‌زيست با گرايش آب و فاضلاب
**متخصص آسم و آلرژي
منبع:www.salamat.com /ع