گفت و گو با آيت الله شيخ محمدعلي تسخيري، دبيرکل مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي

درآمد
 

آيت الله تسخيري دبير کل مجمع جهاني تقريب بين مذاهب اسلامي در گفت و گو با وماهنامه شاهدان ياران از شهيد محراب آيت الله سيدمحمدباقر حکيم به عنوان شخصيتي متواضع،پرکار و محب اهل بيت(ع) ياد مي کند که سراسر عمر پربرکت خود را به ترويج دين و تحکيم پايه هاي اسلام ناب محمدي گذراند و او علاوه بر فعاليت هاي منسجم تشکيلاتي و علمي و نگارش کتاب هاي مذهبي و آموزشي و ايراد سخنراني هاي پرمحتوا در راه وحدت اسلامي گام برداشت،و منشأ ثمرات و برکات فراواني در زمينه عزت و سربلندي مسلمين شد. تلاش ها و مجاهدت هاي شهيد بزرگوار آيت الله حکيم باعث شد از چنان نفوذ و مقبوليتي در ميان مردم عراق و ساير کشورهاي اسلامي برخوردار شود که استکبارجهاني و عوامل مزدور او نسبت به آينده خود به خصوص در عراق به طور جدي احساس خطر کنند. به همين دليل کمر به برداشتن اين شخصيت ارزشمند بسته، و او را پس از پايان نماز جمعه در کنار مرقد حضرت اميرمؤمنان(ع) در شهر نجف اشرف به طرز فجيعي به شهادت رساندند.

ابتدا نظرتان را درباره نقش شهيد محراب آيت الله سيدمحمدباقرحکيم در زمينه تلاش براي تحکيم وحدت و همدلي ميان مسلمانان بفرمائيد.
 

من نيز به نوبه خود اين گفت و گو را مغتنم مي شمارم تا شهادت شهيد محراب آيت الله سيدمحمدباقرحکيم،اين شخصيت علمي پيشگام را به دست دشمنان اسلام و دشمنان وحدت و يکپارچگي مردم عراق و آينده اين کشور تسليت بگويم. شهيد آيت الله حکيم يکي از رهبران و پيشگامان و پرچمداران وحدت اسلامي بود.او نسبت به شرايط و چالش هاي امت اسلامي آگاهي داشت. در حقيقت براي رهايي از اين شرايط سخت و تهديدهاي فزاينده چاره اي جز يکپارچگي امت و انسجام ديدگاه ها و رفتارهاي امت نداريم.
اختلافات مذهبي و تفاوت ديدگاه ها، يک امر طبيعي است، اين اختلافات بايد در چارچوب يکپارچگي امت اسلامي محدود بماند. مرحوم آيت الله حکيم همواره انديشه وحدت و تقريب را تبليغ مي کرد، براي تحقق وحدت و همدلي ميان مذاهب اسلامي گام برداشت و من گواهي مي دهم که شهيد محراب آيت الله سيدمحمدباقر حکيم نقشي بزرگ و سازنده در پايه گذاري مجمع جهاني تقريب بين مذاهب اسلامي و در تنظيم و تصويب اساسنامه اين مجمع مشارکت فعال داشت. در ديدار و گفت و گو با نمايندگان و رهبران مذاهب اسلامي در سرتاسر جهان اسلام نقش بسزايي در پيشبرد اين مجمع داشت.
براين اساس شوراي عالي مجمع جهاني تقريب،به پاس تلاش ها و زحمات شهيد حکيم،او را به عنوان اولين رئيس شوراي عالي انتخاب کرد.او پس از انتخاب به اين سمت گام هاي بلندي براي تحقق اهداف و برنامه هاي مجمع برداشت.

حضرتعالي ازچه زماني با شهيد آيت الله سيدمحمدباقرحکيم آشنا شديد؟
 

آشنايي بنده با شهيد محراب سيدمحمدباقر حکيم در چند مرحله بوده است. در مرحله نخست از طريق کلاس هاي درس حوزه علميه نجف اشرف با او آشنا شدم. ايشان فرزند مرجع تقليد ما و پناهگاه بزرگ ما در حوزه علميه نجف اشرف، مرحوم آيت الله العظمي سيدمحسن حکيم بود. سيدمحمدباقر حکيم از فرزندان برومند بيت مرحوم حکيم بود، و من با اين مرجعيت ارتباط قوي داشتم.
در مرحله دوم، بنده تا مدتي نماينده آيت الله العظمي سيدمحسن حکيم در يکي از مناطق استان بعقوبه و مدتي نيز نماينده ايشان در اداره يکي از مراکز مهم آموزشي در کويت بودم. به طور خلاصه در آن زمان در چارچوب بيت اين مرجعيت آگاه و پيشرو به فعاليت هاي اسلامي مي پرداختم. آقاي سيدمحمدباقر حکيم نيز يکي از خدمتگزاران فعال و قوي اين مرجعيت بود.
مرحله سوم آشنايي من با شهيد سيدباقر حکيم از طريق فعاليت هاي سياسي- اسلامي بود که در سايه مرجعيت مرحوم آيت الله العظمي شهيد سيدمحمدباقر صدر صورت مي گرفت ولي، روابط و همکاري من با آقاي سيدمحدباقر حکيم در جمهوري اسلامي ايران، و در زمينه مبارزه با رژيم حزب بعث عراق گسترش يافت. اين روابط زماني قوي تر شد که مجمع جهاني اهل بيت(ع) و مجمع جهاني تقريب بين مذاهب اسلامي به دستور مقام معظم رهبري تأسيس شدند. هر دوي ما عضو شوراي عالي اين دو مجمع بوديم. شهيد حکيم هم رئيس شوراي عالي مجمع تقريب بود، و هم نائب رئيس شوراي عالي مجمع جهاني اهل بيت(ع). بنده نيز دبيرکل مجمع جهاني اهل بيت و دبيرکل مجمع جهاني تقريب بودم که به طور طبيعي يک ارتباط کاري خيلي قوي بين ما وجود داشت و با هم در راه خدمت به پيروان اهل بيت(ع) در سطح جهاني همکاري مي کرديم.همچنين در مجمع تقريب هم در کنفرانس هاي گوناگون از جمله کنفرانس هاي انديشه اسلامي که مرحوم شهيد حکيم يکي از سخنرانان ثابت اين اجلاس بود،و در کنفرانس هاي وحدت اسلامي که ايشان در اين کنفرانس هم سخنران ثابت اين اجلاس بود، با يکديگر همکاري داشتيم.

مجمع تقريب در چه سالي و با چه پشتوانه اي؟
 

حدود 14سال پيش تأسيس شد. ابتدا مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي او را مأمور پيگيري و پايه گذاري اين مجمع کرد، سپس آيت الله واعظ زاده خراساني سمت دبيرکلي اين مجمع را برعهده گرفت، درحالي که شهيد حکيم رياست شوراي عالي را عهده دار بود و توانست راهکارها و اهداف و برنامه هاي آموزشي آن را تدوين و وضع کند.
در پي پايه گذاري مجمع جهاني تقريب، شهيد محراب آيت الله حکيم طرح احداث دانشگاه تقريب بين مذاهب اسلامي و برنامه هاي آموزشي آن را تهيه نمود، اين دانشگاه بي درنگ در تهران تأسيس شد، و اکنون نقش ارزنده و مهمي در زمينه گسترش فرهنگ تقريب ميان پيروان مذاهب اسلامي دارد. هم اينک صدها دانشجو از شهرهاي مختلف ايران و کشورهاي جهان اسلام در اين دانشگاه سرگرم تحصيلند.

آيا شهيد حکيم مسئوليتي هم در مديريت دانشگاه داشت؟
 

درحقيقت هدف اصلي آيت الله حکيم از پايه گذاري مجمع جهاني تقريب، تأسيس دانشگاه تقريب بود.پس از تأسيس دانشگاه، آيت الله حکيم به عضويت هيأت امناي دانشگاه انتخاب شد. و از آن پس در برنامه ريزي و تهيه برنامه هاي درسي آن تشريک مساعي و نيازهاي دانشگاه را تأمين کرد. به اوضاع آن سازمان داد،آنگاه براي برگزاري همايش هاي بين المللي تقريب بين مذاهب در تهران و برخي کشورهاي جهان طرح هاي سازنده ارائه داد.آيت الله حکيم ستاره درخشان اين همايش ها بود و رياست بسياري از اين همايش ها را برعهده داشت و انديشه ها و ديدگاه هاي او در اين همايش ها مورد نقد و بررسي قرار مي گرفت. در حقيقت او در همه همايش هاي وحدت اسلامي و تقريب بين مذاهب اسلامي حضور داشت، و در چارچوب تلاش براي تقريب و ايجاد همدلي ميان پيروان مذاهب اسلامي ديدگاه هاي سازنده و مؤثري ارائه داد.

ديدگاه هاي شهيد محراب تا چه اندازه جنبه عملي به خود گرفت؟
 

در همايش بين المللي تقريب که در دمشق برگزار شد آيت الله حکيم ده ها تن از علماي بزرگ و سايرمذاهب اسلامي را گردهم آورد، و انديشه تقريب را با آنان در ميان گذاشت. او بر اين باور بود که تقريب به معني ادغام مذاهب در يکديگر و يا تلاش براي برتري يکي از مذاهب بر ساير مذاهب اسلامي و يا حذف يکي از مذاهب اسلامي نيست، تقريب بين مذاهب به معني تلاش براي يافتن ديدگاه هاي مشترک و تکيه بر نقاط مشترک در چارچوب آيين حيات بخش اسلام است.
دراين زمينه گواهي مي دهم که رهبران و علماي مذاهب اسلامي که در همايش هاي گوناگون شرکت مي کردند،ديدگاه هاي شهيد محراب آيت الله حکيم را با جان و دل مي پذيرفتند،و آن را به جوامع اسلامي منتقل مي کردند.
افزون برآن آيت الله حکيم در هيأت علمي مجمع تقريب عضويت داشت و نقش بسزايي در پيشبرد طرح هاي تحقيقاتي و پژوهشي ايفا کرد،درنتيجه اين تلاش ها، روايات و احکام و احاديث مشترکي کشف کرد، که همه فرق اسلامي بر آن اتفاق نظر دارند. در حقيقت احاديث و روايات مشترک حدود 90درصد ميراث تاريخي و فرهنگي امت اسلامي را تشکيل مي دهد.
بنابراين شهيد آيت الله حکيم علاوه بر رياست شوراي عالي مجمع تقريب، رياست همه کميته ها و هيأت هاي فرعي از قبيل کميته هاي علمي، برنامه ريزي و تبليغي را نيز به عهده داشت،او با تمام توان مي کوشيد به اهداف مجمع تقريب جامه عمل بپوشاند، کتاب ها و جزوه هايي که در زمينه ضرورت وحدت اسلامي منتشر کرد، نشانه هاي راه مسلمانان بود،او بر اين باور بود که امت اسلامي تنها با وحدت و همدلي مي تواند در برابر تهديدها و چالش ها مقاومت کند. رهبران امت اسلامي تنها با موضع يکپارچه و متحد و يکسان کردن ديدگاه هاي خود مي توانند به اهداف خود نايل شوند.
اصولاً طرح تقريب بين مذاهب فکري، طرح نادرستي است، چرا که اين طرح ثمر بخش نيست، ديدگاه ها و انديشه ها را نمي توان يکپارچه و متحد کرد، ديدگاه ها و نظريه ها بايد متعدد و گوناگون باشند ولي، موضع گيري ها و اهداف بايد متحد و يکپارچه باشند، به هرحال مي توان گفت: شهيد آيت الله حکيم نهادي را پايه گذاري کرد که در مسير جمعيت دارالتقريب بين مذاهب اسلامي گام برداشت که حدود شصت سال پيش توسط آيت الله العظمي بروجردي، و شيخ محمود شلتوت رئيس مجمع الازهر قاهره به وجود آمد.علماي بزرگ شيعه و سني آن برهه همچون شيخ محمد مدني، شيخ الباقوري و شيخ المراغي و آيت الله کاشف الغطاء و آيت الله شهرستاني و ديگران در تأسيس دارالتقريب در پايتخت مصر نقشي ارزنده داشتند.
فعاليت دارالتقريب مصر پس از ارتحال بنيانگذاران آن به مدت چند دهه کم رنگ شده بود، تا اينکه آيت الله حکيم با تأسيس مجمع جهاني تقريب در تهران در دوران رهبري آيت الله خامنه اي، نقش تقريب را زنده کرد، شهيد حکيم براي احياي نقش دارالتقريب انگيزه قوي داشت، چرا که او طرفدار وحدت، عاشق تقريب و براي بيداري و نهضت جهان اسلام دلسوز بود، او همواره بر ضرورت گسترش بيداري اسلامي که بايستي اين نهضت را در چارچوب صحيح رهنمون ساخت. او معتقد بود که بايستي نهضت جهان اسلام را از حالت عاطفي بيرون آورد و ابعاد عملي به آن بخشيد.

شهادت آيت الله حکيم چه زياني بر نهضت تقريب بين مذاهب اسلامي به وجود آورد؟
 

بي ترديد، جنايت تروراين مرد بزرگ، ضربه شکننده اي بر نهضت تقريب و جنبش وحدت گرايان وارد آورد،تروريست هايي که به اين جنايت دست زدند، قصد داشتند شکافي در جبهه يک پارچه امت اسلامي به وجود بياورند، جنايت کاران با اين اقدام به دشمنان وحدت و دشمنان تقريب از جمله گروه هاي تکفيري و سطحي نگرها و مزدوران استکبار جهاني خدمت کردند. دشمنان با ترور آيت الله حکيم آرزوي پيروزي جبهه استکبار جهاني را در سر مي پروراندند، ولي، من بر اين باورم که خون شهيد محراب، پيوند کارگزاران و علاقه مندان نهضت تقريب را مستحکم تر خواهد کرد، و آنها را به سوي آينده روشن و شکوهمند رهنمون خواهد ساخت.
با صراحت به خوانندگان شاهد ياران مي گويم، که علماي جهان اسلام امروزه انديشه تقريب را پذيرفته اند، مجامع بين المللي همچون سازمان فرهنگي وابسته به سازمان ملل متحد(ايسيسکو) و مجمع بين المللي فقه اسلامي و اتحاديه جهاني علماي مسلمين، رابطه جهان اسلام که مرکز آن در شهر مکه مکرمه است، همگي مجمع جهاني تقريب بين مذاهب اسلامي را به رسميت شناخته اند. اکنون انديشه تقريب ابعاد سياسي به خود گرفته است. به طور مثال اجلاس اخير سران کشورهاي اسلامي که در مکه مکرمه برگزار شد،برلزوم ترويج و گسترش فرهنگ تقريب تأکيد کرد،اين يک پيروزي بزرگ براي طرفداران و کارگزاران تقريب بين مذاهب اسلامي به شمار مي آيد. اميدوارم اين تلاش ها در آينده ثمربخش واقع شود و فرهنگ تقريب از محدوده علما و نخبگان به توده مردم گسترش يابد و همگاني شود، تا همه افراد مسلمان احساس کنند با يکديگر برادر هستند، همه احساس کنند که شريک شادي و غم و اندوه يکديگرند، همگي احساس کنند که آرزوها و آرمان هاي مشترک دارند.
منبع: ماهنامه شاهد ياران، شماره42-41