آن‏گاه که ناپاکي در وجود آدمي رخنه کرد و صفحه سفيد دفتر اعمال سياه شد، با سهل‏انگاري، روز به روز بر وسعت تيرگي‏ها افزوده مي‏شود. بر اين اساس، هر چه زودتر بايد صحيفه وجود را از آلودگي گناهان با آب پاک توبه شست‏وشو داد، امام صادق عليه‏السلام در اين‏باره فرموده است:
بر اثر گناه کدورتي در قلب پيدا مي‏شود که با تکرار گناه کم‏کم قلب را فرا مي‏گيرد و ديگر، انسان روي سعادت را نخواهد ديد. اگر توبه کند، آن کدورت پاک مي‏شود و به نور فطرت باز مي‏گردد.
استاد اخلاق، شيخ محمد بهاري در مورد توبه مي‏فرمايد:
همچنان که اگر کسي سمي خورده باشد، اگر طالب صحت بدنش است لازم است بر او که فوري دست و پايي کند و آن سم را به قي و غيره از بدن خود خارج بسازد و اگر مسامحه کرد، او را دفعة هلاک خواهد کرد، سمومات معاصي نيز چنين است که اگر مسامحه از توبه شود، بسا مي‏شود که فورا مي‏ميرد و ختم به شر مي‏شود. «نعوذ باللّه‏ جميع انبيا و اوليا» عمده ترسشان در دار دنيا، از سوء خاتمه بوده است.
با توبه مي‏توان ظلمت‏هاي دروني را به روشني تبديل کرد و به سوي فطرت پاک حقيقت‏جوي خود بازگشت و درصدد جبران گذشته برآمد و به سفارش‏هايي که در باب توبه وارد شده است، عمل کرد. البته خواندن و يادآوردن داستان توبه کنندگان راستين که با عزم و اراده‏اي استوار از گرداب گناه بالا آمده‏اند، مي‏تواند الگوي خوبي براي توبه‏کاران باشد. توبه کننده، در حقيقت مهاجر الي اللّه‏ است؛ زيرا توانسته است به وسيله توبه از گناهان و ناپاکي‏ها دوري گزيند. انسان اگر از گناه پشيمان شود، گام نخست را براي پاکي وجودش برداشته است و اين توفيق را نبايد ناديده گيرد. خوب است فرد گناهکار بداند که رسول گرامي اسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مي‏فرمايد:
«التّائبُ مِنَ الذّنبِ کَمَن لاذَنبَ لَهُ؛ بازگشت کننده از گناه، مانند کسي است که گناهي بر او نباشد».
چه بسا انسان تصميم به توبه مي‏گيرد و نفس اماره را شکست مي‏دهد، ولي شيطان او را فريب مي‏دهد و پيشنهاد امروز و فردا را به او مي‏کند که شيطان از اين راه بسياري از انسان‏ها را از توفيق توبه باز مي‏دارد.
هنگامي که باب قبول توبه باز شد، شيطان از تسلط به انسان نااميد گشت، ولي راه چاره را در اين ديد که انسان‏ها را با آرزوي «توبه صحيح و کامل» فريب دهد و توبه آنان را تا هنگام مرگ به تأخير اندازد.
پيامبر خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم درباره اهميت توبه جوان مي‏فرمايد: «ما مِنْ شَيْ‏ءٍ أَحَبُّ اِلَي اللّه‏ِ مِنْ شابٍّ تائِبٍ؛ هيچ چيز نزد خدا، محبوب‏تر از جوان توبه کننده نيست».
براي انسان چيزي لذت بخش‏تر از اين نيست که خداوند او را دوست مي‏دارد و انسان توبه‏کار نيز شامل اين لطف الهي است: «اِنّ اللّه‏ يُحبُّ التَوّابينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرينَ؛ خداوند توبه‏کاران و پاکيزگان را دوست دارد». (بقره: 222)
جواني بهترين سن توبه است و البته موقعيت هر سني براي توبه، بهتر از سن بالاتر است و نبايد توبه را لحظه‏اي به تأخير انداخت، نبايد منتظر شب جمعه، شب قدر، صحراي عرفات، ماه محرم و يا... شد. رساندن اين پيام در قالب تفسير مناجات پرشکوه «تائبين» در اوقات مناسب به ويژه هنگامي که آمادگي روحي براي توبه وجود دارد، مي‏تواند از مؤثرترين برنامه‏هاي تربيتي باشد.