امروزه جديدترين اماکن جذاب و پرزرق و برق را مي توان دريک اتاق کوچک، يک جا فراهم کرد! مدل هاي مجازي آن ها، تنها باداشتن يک رايانه ي شخصي، قابل دسترسي ست. اگربه عمق عملکرد آن ها پي ببريم و وارد دنياي جديد شويم، متوجه خواهيم شد که کودکان و نوجوانان، بي دليل جذب اين محيط نمي شوند. البته کودکان به دليل تکامل نيافتن کامل حس استقلال طلبي و اجتماعي شدن، کم تر به اين عرصه نياز پيدا مي کنند اما باپيشرفت تکنولوژي و در دسترس بودن آن براي همه، حتي کودکان نيز با وجود عدم نياز واقعي، جذب آن مي شود. به راستي چه چيزي آنان را اين گونه جذب مي کند؟
با هم، قدمي دردنياي مجازي برمي داريم. وارد اتاق مي شويم، دکمه ي روشن شدن رايانه را مي فشاريم، با چند فرمان کوتاه، به محيطي به نام «اينترنت» وارد مي شويم. در آن جا فروشگاه هايي وجود دارد که بدون مراجعه ي حضوري به آن ها، مي توانيد سفارش کالاي مورد نظرتان را بدهيد، کتابخانه هايي وجود دارد که همه نوع کتابي -اعم ازداخلي و خارجي-درآن ها يافت مي شود. اين امکان را داريد که به مطالعه ي بخش هايي از کتاب مورد نظرتان بپردازيد و حتي مي توانيد برخي از کتاب هاي الکترونيکي را به صورت رايگان داشته باشيد. از کنار آموزشگاهي عبور مي کنيد که همه نوع آموزشي درآن داده مي شود؛ از درست کردن گل چيني گرفته تا ستاره شناسي. پارک هايي وجود دارد که درآن، مردم از سراسر دنيا آمده اند و بدون تعارف و نگراني، با يکديگر گپ مي زنند؛ از تجربه هاي تلخ و شيرين گرفته تا پيشنهاد همکاري هاي تجاري و... البته تا انتهاي خيابان مجازي،جايي بسيار زيبا و ديدني وجود دارد که ديدن آن را به شما توصيه مي کنيم.
روان شناسي و والدين، پس از حضور چنين سرزمين جذاب اما عجيبي، به اين چالش افتادن که آسيب هاي احتمالي آن را نيز تشخيص دهند. آنان پس از مطالعه ي دقيق و همه جانبه ي اين پديده، دليل تعلق خاطر نوجوانان را اين گونه توصيف کردند:
1-کسب و کشف هويت: نوجوانان درسن نوجواني به دنبال شناخت خود و ارائه ي تصوير مشخصي از پنداره ي خود مي باشند.«اينترنت» به آنان اين امکان را مي دهد که به دنبال گروه هايي بگردند که در کنارشان احساس تعلق به دست آورند. در «اينترنت» طيف گسترده اي از گروه ها، علائق، مذاهب، مکاتب و شخصيت هاي گوناگون وجود دارد که مي توان با آن ها آشنا و هم سو شد.
2-جدايي از خانواده و والدين: نوجوان مي خواهد مستقل باشد، کارهاي خود را به تنهايي انجام دهد و با غرورخود، به هيچ کس اجازه ي دخالت در آموزش را نمي دهد. اين امر،فوق العاده هيجان انگيز است و فضاي مجازي و بي قيد و شرط، براي نوجوان، اين امکان را فراهم مي سازد که افراد جديدي را ملاقات کند، کارهاي هيجان انگيزي انجام دهد، به اکتشاف جهان بپردازد، اظهارنظر کند و خود را توانا ببيند و ... که تمام اين ها تنها با يک رايانه و دريک اتاق انجام مي گيرد.
3-آزادي مطلق: برخلاف تصور عمومي ، نوجوانان فقط با رايانه چت نمي کنند، آنان عطش سيري ناپذيري به دانستن و کاوش دارند. اينترنت به آنان اين امکان را مي دهد که بدون محدوديت، به اطلاعات گسترده اي دسترسي داشته باشند. حتي برخي نوجوانان عقايد، نقطه نظرات و افکاري که شايد در دنياي واقعي، زياد جدي تلقي نشود را با تأسيس وبلاگ و... منتشر مي کنند که حتي ممکن است روزانه بيش از صدنفر، آن ها را ببينند. او دراين فضا ديده مي شود، افکارش را عرضه مي کند، استقلال و اعتماد به نفس کسب مي نمايد و با افکاري بسيار راحت و آزاد به مسائل واقعي زندگي خود مي پردازد.
درست همانند ديگر وسايل و ابزاري که براي کمک به انسان، اختراع مي شوند و ممکن است استفاده هاي منفي و مضر نيز در پي داشته باشند، اينترنت هم داراي کارکردها و استفاده هاي غيرمفيد و حتي ضد اخلاقي مي تواند باشد که بايد تحت کنترل دقيق و مثبت قرار گيرد، البته اشتباهي که برخي از والدين مي کنند، بسيار زيان بارتر از کمک نکردن شان است؛ ازآنان به جاي نظارت، دخالت مي کنند، درحالي که بايد هدف از نظارت ، حمايت باشد چرا که خطرات وسيعي دراين راه وجود دارد، مانند شکارچيان انسان؛ براي نمونه امکان دارد فردي خود را يک دختر 17 ساله معرفي کند اما در اصل مرد 40 ساله اي باشد که به علت جرائم رايانه اي، تازه از زندان آزاد شده و به دنبال طعمه مي گردد! اگراين فرد، خود را يک نوجوان معرفي نکند، خود را به عنوان يک دوست،محرم اسرار، همدرد و حمايت کننده جلوه مي دهد اما والدين، چگونه مي توانند عزيزان خود را از گزند اين آسيب ها مصون نگه دارند؟ متأسفانه برخي از والدين اظهار مي کنند که ما به فرزند خود آزادي و استقلال مي دهيم، حال تشخيص با اوست؛ به هرجهتي که مي خواهد، برود. اما نيز بايد مانند ديگر هم سالان خود پشت ميز رايانه بنشيند، آن را ياد بگيرد و اگر توانست تايپ کند، حتماً رشد کرده و راه را از بي راه تشخيص مي دهد.
والدين بايد کارکردن با رايانه را ياد بگيرند و با فرزندان خود همراه شوند. در زير، راه هايي به اين منظور پيشنهاد شده است:
*با آنان صحبت کنيد: سعي کنيد بدون اين که لحن اتهام آميزي داشته باشيد، برنامه ي کاري او را دراينترنت جويا شويد، از او بخواهيد شما را به اين دنياي جديد معرفي کند، از فعاليت هاي لذت بخش اش در اين محيط سؤال کنيد و کنجکاوي نشان دهيد:«در اينترنت چه مي کنند؟چه کساني وجود دارند؟ چه مي گويند و...» از مزايا و معايب اينترنت از او سؤال کنيد ، نشان دهيد که آن را قبول داريد اما نسبت به خطرات احتمالي آن نيز حساس هستيد، سعي کنيد رايانه را در اتاق خصوصي قرار ندهيد. براي نمونه در پذيرايي خانه باشد. با اين کار، هم نظارت را آسان کرده ايد و هم استفاده از رايانه را معطوف به خانواده نيز نموده ايد.
*تعيين قوانين منطقي: قوانين براي جهت دهي به رشد اجتماعي و فرهنگ پذيري فرزندان لازم است، مسلماً دوست نداريد فرزندتان تا ديروقت بيرون از منزل باشد، هر فيلمي ببيند ودست به هرکاري بزند. حتماً محدوديت هايي براي زمان يا مدت معاشرت در اينترنت قائل شويد؛ قوانيني که به روشني نشان دهد چه اعمالي را نمي توان انجام داد.
*تعادل برقرار سازيد: درست است که دنياي مجازي، فوق العاده جذاب و مفيد مي باشد اما زندگي واقعي نيز وجود دارد. نوجوان را تشويق کنيد که به فعاليت هاي زندگي روزمره بيش تر بپردازد. متأسفانه بازي هايي مانند«دزد و پليس، بالابلندي و ...» به «بازي هاي کشت و کشتار، قتل، خون ريزي و انتقام» تبديل شده که روحيه ي لطيف و خيرخواهانه ي کودک را به شخصيتي خشن ، مضطرب و روان پريش تبديل مي کند. از استفاده ي بيش ازاندازه ي فعاليت هاي رايانه اي جلوگيري کنيد.
*کنترل نرم افزاري: خوشبختانه برخي از نرم افزارهاي تجاري وجود دارند که به کمک آن ها مي توان نظارت و کنترل فعاليت نوجوانان در فضاي مجازي را امکان پذيرکرد. به کمک اين برنامه ها مي توانيد وب سايت هايي که او ازآن ها استفاده کرده را ثبت شده مشاهده نماييد، مي توانيد براي استفاده ي او ازاينترنت، محدوديت زماني قائل شويد؛ فقط کافي ست با يک متخصص رايانه مشورت کنيد تا نرم افزار مورد نظر شما را معرفي نمايد، البته خيلي مفيدتر خواهد بود که اين امر را با دادن بينش به نوجوان اعمال کنيد و به او بگوييد که صلاح اش را خواستاريد و اين کار، صرفاً به سود خود اوست، نه خصومت و دشمني با او.
*هرگز سعي نکنيد نوجوان را از دسترسي به رايانه محروم نماييد؛ اين استراتژي، شعله ي آتش را دراو شعله ورتر خواهد ساخت. سعي کنيد اعتماد به نفس او را افزايش داده ونشان دهيد که متوجه و نگرانش هستيد. هيچ راهي بهتراز دوستي و هم سويي با نوجوان نيست، پس او را درک کنيد و هم گام با او قدم برداريد.
منبع:نشريه شادکامي، شماره 74.