براي اينکه قادر به خنداندن باشيم، تمايل به شيطنت و ميل به فرار از هنجارهاي موجود در جامعه، به عنوان پيش زمينه و مقدمات شليک خنده پيشنهاد مي شود.
امروزه در زندگي خسته کننده ي شهري، يکي از خصوصيات مهم افراد مي تواند سرزندگي و بذله گويي باشد، به طوري که وقتي شخص شوخ طبعي را مي بينيم به حال او غبطه خورده و با خود مي گوييم او آدم سالم و سرزنده اي است که اعتماد به نفس بالايي نيز دارد.
طنز چندين مزيت دارد: کمک به تدوين و ساختارمند نمودن حقايق پنهاني و ناگفتنيمان، کمک به بيان و انتقال ايده هايمان و درک بهتر ديگران از ما. در بسياري از تحليل ها طنز براي مردان، يکي از سلاح هاي اصلي براي اغوا و تحت تاثير قرار دادن ديگران شمرده مي شود.
شوخ طبعي و بذله گويي در طول تاريخ توسط افراد مختلف مورد تحليل و نظريه پردازي قرار گرفته است. سه تئوري معاصر و برجسته ي مربوط به آن عبارتند از: نظريه فرويد، نظريه برتري و نظريه ي ناسازگاري
نظريه فرويد: وي به عنوان يکي از روانشناسان قرن بيستم در اين مورد معتقد است که از زمان شکل گيري جوامع بشري، نياز انسان به خنده نيز ظاهر شده بود. او شوخ طبعي را نوعي ذخيره سازي رواني تلقي مي کند که از طريق خنده آزادسازي آن رخ مي دهد.
نظريه برتري: اين نظريه بر پايه ي خنده ي مردم بر اشتباهات و کاستي هاي ديگران تشکيل شده است. کلاسيک ترين نماد آن زماني است که شخصي بر روي پوست موز راه رفته و زمين بخورد و ديگران به آن بخندند.
نظريه ناسازگاري: اين تئوري بر پايه مواجه شدن انسانها با مسائل عجيب و غيرطبيعي شکل گرفته است. مانند زماني که از راه رفتن حيوانات و يا حرف زدنشان صحبت مي کنيم.

شوخ طبعي، يک هنر، يک مهارت
 

يکي از نشانه هاي سلامت روح و روان، ايجاد و دارا بودن روحيه ي شوخ طبعي و بذله گويي است. به طوري که در زمايکي از نشانه هاي سلامت روح و روان، ايجاد و دارا بودن روحيه ي شوخ طبعي و بذله گويي است. به طوري که در زمان هجوم مشکلات به زندگي، بتوان روي ديگر آنها را ديد و به آنها خنديد. اين نگرش به زندگي به ما کمک مي کند تا با مشکلات راحت و ساده تر روبه رو شويم. بعضي از افراد اين هنر را در خود پرورش داده اند و بعضي ديگر آن چنان عبوسند که انگار خنده به روي آنها راهي ندارد!

«گفت آسان گير بر خود کارها کز روي طبع
سخت گيرد زندگي بر مردمان سخت کوش(سخت گير)»نيز ياد داد، اما ما قصد نداريم که از اين اشخاص، افراد بذله گو بسازيم.
بلکه بايد تلاش کنيم تا آنها از شنيدن يک لطيفه لبخند بزنند و يا در هنگام بروز سختيها و ناملايمات در زندگي، خود را نبازند و اين واقعيت را قبول کنند که يک سربلکه بايد تلاش کنيم تا آنها از شنيدن يک لطيفه لبخند بزنند و يا در هنگام بروز سختيها و ناملايمات در زندگي، خود را نبازند و اين واقعيت را قبول کنند که يک سري از مسائل را نمي توان تغيير داد. بخند تا دنيا به تو بخندد.

«چو قسمت ازلي بي حضور ما کردند
گراندکي نه به وفق رضاست خرده مگير»

اکثراتفاقات پريشان کننده زندگي را مي توان با شوخ طبعي و بذله گويي به اموري قابل تحمل تبديل کرد. اين که فرد بتواند در زمان عصبانيت و يا موقعيت عاطفي و رنج آور ديگر، لحظه اي توقف کند و به رفتار و نگرش هاي خود بخندد، يک مهارت است مهارتي که بايد آموخته شود.
شوخ طبعي و تحقيرمقابل در جمع مي شوند و وقتي آن فرد به آنها اعتراض مي کند، تنها با خنده مسئله را يک شوخي جلوه مي دهند. اين نوع شوخ طبعي اثرات مخربي را در روحيه ي افراد ديگر به جا مي گذارد.
 

شوخ طبعي سودمند
 

افرادي که اين هنر را بطور صحيح و مفيد بکار مي برند، با مهرباني و لبخندها، بذله گويي ها و حس فروتني، محيطي صميمي و گرم ايجاد مي کنند. آنها با رفتار خود تنش و استرس و ناراحتي هاي افراد حاضر در جمع را از بين مي برند و باعث افزايش نشاط در مردم مي شوند.
البته در شناخت اين افراد بايد دقت کرد، چرا که دورويي، صفتي است که شايد برخي از اين افراد از خود بروز دهند.

سپري در برابر شياطين دروني
 

برخي تحليل گران (1)مي گويند: به علت سخت گيري هاي تربيتي، برخي از افراد درگير وجدان هاي اخلاقي و استبدادي مي شوند که در آنها گرايش شديدي به گناه و تنش ايجاد مي کند. براي زنده ماندن از لحاظ احساسي، آنها به دنبال کشيدن تصويري از شياطين دروني خود هستند.
از اين رو در طنز وودي آلن(2) يا کافکا (3)شرح غم انگيز و همچنين خنده دار از دنيائي که در آن روابط با ديگران، دوست داشتن، شغل و حرفه، تاهل و خانواده پر از پيچيدگي هستند.

نگاه از منظري ديگر
 

کاترين متلين، روانکاو و دختر يکي از کمدين هاي معروف فرانسوي مي گويد: براي طنز پردازي مي بايست دنيا را از دور ديد، به طوري که کارها و ژست انسان ها را خنده دار ببينيم؛ کساني که پس زمينه ي افسردگي دارند براي اين کار ويژه و مناسب هستند، چون روحياتشان باعث شده که از دنيا به دور بيافتند. تنها نگراني واقعي آنها خودشان، نفسشان، اضطرابشان يا بيماريشان است. اين نگراني ها به آنها فرصت اين را مي دهد که به بقيه که به نظرشان مضحک مي آيند بخندند.

پي نوشت ها:
 

1- از جمله آلن مارکت.
2- وودي آلن ، کمدين ،بازيگر ،کارگردان ،نويسنده و موسيقدان يهودي آمريکايي است.
3-فرانتس کافکا، يکي از بزرگ ترين نويسندگان آلماني زبان در قرن بيستم بود.
 

منبع:نشريه بانو،شماره 24