راه‌هاي دوري از فقر:

در سخن پيشينيان معصوم (عليهم السلام) رفتارها و راه كارهايي براي جلب روزي معرفي شده است، اگرچه ما رابطه ي آنها را با جلب و گشايش رزق ندانيم، اما اطمينان داريم كه در اين عالم روابطي ميان اشياء و افعال انسان‌ها وجود دارد كه بسياري از آنها بر بشر پوشيده است. اكنون به برخي از آنها اشاره خواهيم كرد:

1ـ كتمان فقر:

ازكليدهاي وسعت روزي ودوري ازفقر، پنهان كردن فقر ونداري است. رسول گرامي اسلام در اين باره مي‌فرمايند:
«من جاع او احتاج فلتمه عن الناس و افشاه الي ربه كان حقاً علي الله أن يرزقه سنه من الحلال»(122) ؛ كسي كه گرسنه شود يا احتياجي داشته باشد ولي آن را از مردمان پنهان كند و تنها نزد خداوند بگويد، برخداوند است كه يك سال روزي حلال روزيش نمايد.

2ـ تميز كردن ظروف غذا :

دركتاب بحارالانوار روايت است كه امام معصوم (ع) فرمودند:
«هر كس كاسه اي را بليسد، فرشتگان بر او درود مي‌فرستند و براي گشايش روزيش دعا مي‌كنند و حسناتش دو برابر نوشته مي شود»(123).

3ـ كمك و ياري به مؤمنان :

اميرالمؤمنان علي (ع) در آثار ياري به برادران و خواهران ايماني فرمودند:
«كمك و ياري به مؤمن به خاطر خدا، روزي را زياد مي كند»(124).

4ـ دعا براي ديگران :

دعا كردن براي مؤمنان در غياب آنان، داراي آثار فراواني است، يكي از آنها زياد شدن روزي است.
امام صادق (ع) فرمودند:« دعا كردن براي برادر ديني در غياب او، روزي را زياد و بلا را دفع مي‌كند»(125). وقتي خداوند مي بيند بنده اش به ياد و فكر ديگران است به او توجه خاص مي كند و دعاي او را درباره ي ديگران نسبت به خود او نيز مستجاب مي كند.
امام صادق(ع) فرمودند: دعاي فرد مسلمان به برادر ديني خود در غياب او، روزي را به سوي دعا كننده مي‌فرستد و بلا را از او دفع مي كند و فرشتگان الهي به او مي گويند: براي خودت دو چندان باشد»(126).

5ـ تكرار جملات اذان :

خداوند دوست دارد هنگامي كه دعوت به سوي خود مي‌كند، مردمان به او توجه كنند و دست از كار خويش بردارند. وقتي كه مؤذن نداي تكبير را سر مي دهد، اگر شنوندگان ندا، پس از او جملات اذان را تكرار كنند ثواب و آثار بي نظير نصيبشان مي شود.
امام رضا (ع) مي‌فرمايند: «فردي در پيشگاه امام صادق(ع) از فقر و نيازمندي شكايت كرد، امام صادق(ع) به او فرمودند:« هرگاه صداي اذان را شنيدي همانطور كه او اذان مي گويد، تو نيز اذان را تكرار كن»(127).
درحديثي ديگرآمده است: «حكاية‌الاذان تزيد في الرزق»(128) ؛ حكايت و تكرارجمله‌هاي اذان سبب فزوني روزي مي گردد.

6ـ دست كشيدن از كار هنگام اذان :

اگر هنگام شنيدن صداي مؤذن كه او ما را به ارتباط با خدا دعوت مي كند، دست از كار بكشيم و دعوت او را اجابت كنيم، خداوند روزي ما را فراوان مي گرداند.
اميرالمؤمنين علي (ع) مي‌فرمايند: «اجابة المؤذن تزيد في الرزق»(129) ؛ اجابت دعوت مؤذن، سبب فزوني روزي مي شود.

7ـ مواسات با برادران ديني :

وقتي شخصي برادرش را در سختي مي بيند و اموال خويش را با او تقسيم مي كند، اين رفتار را «مواسات» مي‌گويند. مواسات با برادران و خواهران ديني، سبب گسترش روزي مي گردد.
حضرت علي (ع) مي فرمايند: «مواساة الأخ في الله عزوجل تزيد في الرزق»(130) ؛ مواسات با برادر ديني خود، به خاطر خدا، روزي را زياد مي كند.

8ـ تعقيبات نماز:

خداوند متعال دوست دارد، بندگانش بعد از نمازها، بلافاصله از جاي خويش بلند نشوند بلكه بنشينند، دعا بخوانند و تعقيبات نمازها را انجام دهند، اگر آنان براي به دست آوردن روزي بي‌درنگ پس از نماز به سوي كار و تلاش مي روند، خداوند خود وعده داده است كه روزي ايشان را با انجام تعقيبات چندين برابر جبران نمايد.
اميرالمؤمنان علي (ع) فرمود: به خدا قسم ذكر و ياد خدا بعد از نماز صبح تا طلوع خورشيد، روزي را شتابان‌تر از سفر براي كسب روزي، به انسان مي رساند»(131).
حضرت صادق (ع) درنگ پس از نماز صبح را بهتر از يك ماه سفر مي داند و مي‌فرمايد: «كسي كه پس از خواندن نماز صبح تا طلوع خورشيد درنگ كند، اين كار در به دست آوردن روزي، بهتر از سفر يك ماه است»(132).
حضرت علي (ع) در بياني راجع به اين موضوع مي‌فرمايند:«انجام تعقيبات بعد ازنماز صبح و عصر روزي را زياد مي كند»(133).

9ـ گفتار نيكو :

امام صادق(ع) فرمودند:« طيب الكلام يزيد في الرزق»(134) ؛ خوش كلامي و پاكيزگي در گفتار باعث زياد شدن روزي مي شود.
سيد و زينت عبادت كنندگان، امام سجاد فرمودند:«گفتار نيكو، مال انسان را زياد مي‌كند و روزي را فراوان م‌ گرداند و مرگ را به تأخير مي‌اندازد و انسان را محبوب خاندان خود و وارد بهشت مي گرداند»(135).

10ـ نيت نيكو :

امام كاظم (ع) فرمودند:«كسي كه نيت خوبي داشته باشد ، روزيش فراوان مي شود»(136).
امام صادق(ع) فرمودند:«هركس زباني راستگو داشته باشد، عمل و رفتارش پاكيزه مي‌شود و هركس نيتش نيكو باشد، خداوند روزيش را فراوان مي كند وكسي كه با خانواده اش خوش رفتار باشد و نيكوكار، خداوند عمرش را افزايش مي دهد»(137).

11ـتدبير نيكو :

يكي از عوامل فقر بي تدبيري است، گاه انسان با بي تدبيري همه اموال خويش را حيف و ميل مي سازد، اما تدبير نيكو و يافتن راه چاره مي تواند در فزوني نعمت و جلوگيري از فقر و نياز، تأثير بسزائي داشته باشد.
اميرالمومنين علي بن ابي طالب (ع) مي‌فرمايد:«تدبير صحيح مال كم را افزايش مي دهد و با تدبير نيكو فقري نخواهد ماند»(138).

12ـ همسايه خوب بودن :

يكي از آثار همسايه خوب بودن اين است كه روزي انسان زياد مي‌شود.
امام صادق(ع) مي فرمايند:«حسن الجوار يزيد في الرزق»(139) ؛ همسايه نيكو بودن روزي را زياد مي كند.
خوب در همسايگي اين است كه در گرفتاري به او كمك كني و در هنگام نياز به او قرض بدهي، برايش هديه اي از غذاها و ميوه‌ها و نوشيدني‌ها ببري، غم و اندوه او را برطرف بسازي، بدون اجازه به خانه ي او نظر نكني و خانه اي مشرف و مسلط بر خانه‌اش نداشته باشي(140).

13ـ ازدواج :

خداوند در قرآن كريم مي فرمايد:«مردان و زنان بي همسر و شايستگان از بندگان و كنيزان خود را به ازدواج در آوريد كه اگر نيازمند باشند، خداوند آنها را از بخشش خويش بي‌نياز مي سازد كه خداوند وسعت دهنده ي دانا است؛ إن يكونوا فقراء يغنيهم الله من فضله والله واسع عليم»(141).
حضرت صادق (ع) مي‌فرمايند:«با توجه به اين آيه اگر كسي از ترس تنگدستي ازدواج نكند براستي به پروردگار بدگمان است»(142).
پيامبر اكرم(ص) نيز فرمودند:«التسموا الرزق بالنكاح»(143) ؛ به وسيله ي ازدواج، رزق و روزي را طلب كنيد و همسر اختيار كنيد كه روزي شما را فراوان مي گرداند.

14ـ با وضو بودن :

هميشه وضو داشتن و با طهارت همراه بودن، آثار و بركات فراواني دارد، يكي از آن آثار زدودن فقر و تنگدستي است.
فردي خدمت رسول خد(ص) رسيد و از كمي رزق شكايت كرد، پيامبر فرمود:«هميشه با وضو و طهارت باش، روزيت فراوان مي گردد»(144). آن مرد دستور را عمل كرد و روزيش زياد شد.

15ـ صحبت نكردن در دستشويي :

در سخن اميرالمؤمنان عليهم السلام يكي از چيزهايي كه سبب فزوني روزي مي‌شود ترك كلام و سخن گفتن در دستشويي است. حضرت فرمودند: «ترك الكلام في الخلاء يزيد في الرزق»(145) ؛ سخن نگفتن در دستشويي باعث فزوني رزق و روزي مي گردد.

16ـ شستن دست‌ها براي غذا خوردن :

اميرالمؤمنان فرمودند:«غسل اليدين قبل الطعام و بعده زياده في الرزق»(146) ؛ شستن دست‌ها قبل از غذا و بعد از آن، سبب افزايش رزق و روزي است.
امام صادق(ع) نيز فرمودند: «دست‌هاي خود را قبل و بعد از غذا بشوئيد، كه اين كار باعث برطرف شدن فقر مي شود و بر عمر شما مي افزايد»(147).

17ـ بي نيازي از ديگران :

يكي ديگر از عوامل گسترش روزي و از بين رفتن فقر و تنگ دستي، بي نيازي از ديگران است.

18ـ خوش اخلاقي :

اميرمؤمنان (ع) مي‌فرمايد: «در سايه خوش اخلاقي روزي فراوان مي شود، اخلاق نيكو روزي را فراوان و مايه انس با دوستان مي گردد، بخشنده و خوش اخلاق باشيد، زيرا بخشندگي و خوش اخلاقي مايه ي افزايش روزي و سبب دوستي و محبت مي گردد. گنج روزي در گستردگي اخلاق نيكو پنهان است»(148).

19ـ خلال كردن دندان‌ها :

امام صادق(ع) فرمودند:« الخلال يزيد في الرزق»(149) ؛ خلال كردن سبب زياد شدن روزي مي شود.
پيامبر (ص) خلالي را به جعفربن ابي طالب داد و فرمود:« اي جعفر خلال كن كه براي دهان مفيد و مايه ي جلب روزي است»(150).
امام صادق(ع) در سخني ديگر در اين باره مي فرمايند:« پس از غذا خوردن، خلال كنيد زيرا باعث سلامتي دهان ودندان و عقل مي گردد و روزي را بر بنده جلب مي نمايد»(151).

20ـ امانتداري :

يكي از ويژگي هايي كه باعث وسعت روزي مي شود، امانتداري است.
امام صادق(ع) فرمودند:« پيوسته به راستگويي و امانتداري سفارش شده‌ايم(152) ، زير آن آن دو كليد روزي هستند».

21ـ مدارا كردن با مردم‌:

از چيزهاي ديگري كه باعث فزوني روزي مي شود، مدارا كردن با مردم است.
رسول گرامي اسلام در اين باره مي فرمايند: «ان في الرفق الزياده والبركه و من يحرم الرفق يحرم الخير»(153) ؛ مدارا كردن با مردم باعث زيادي روزي و بركت آن مي‌شود و كسي كه اهل مدارا نباشد از خير و بركت محروم مي شود.
اميرالمؤمنان علي (ع) فرمودند:«هركس نرمش به كار برد، روزيش فراوان مي گردد»(154).

22ـ كوچك نشمردن كار :

امروزه بسياري از جوانان را مي‌توان يافت كه دليل بيكاري آنان اين است كه كارهاي بسياري را تحقير و كوچكمي شمردند؛ از اين رو خود را از روزي نهفته در آن كارها محروم مي‌كنند.

23ـ پرداخت زكات :

يكي از عوامل زياد شدن روزي، پرداخت زكات است.
امام باقر (ع) فرمودند: «الزكاة تزيد في الرزق»(155) ؛‌پرداختن زكات باعث فزوني روزي مي‌شود.

24ـ شستن ظروف و جارو كردن منزل :

امام صادق (ع) فرمودند: «شستن ظرف هاي كثيف و جارو كردن جلوي منزل، باعث جلب روزي مي شود»(156).
امام باقر (ع) فرمودند: «كنس البيوت ينفي الفقر»(157) ؛ تميز كردن و جارو كردن خانه، فقر را برطرف مي سازد.
حضرت رضا (ع) نيز فرمودند:«جارو كردن حياط خانه باعث فزوني نزول روزي مي‌گردد»(158).

25ـ خوردن آن چه از سفره مي ريزد:

اميرالمؤمنان فرمودند:« أكل ما يسقط من الخوان يزيد في الرزق »(159) ؛‌خوردن آن چه از سفره مي‌ريزد، روزي را زياد مي كند.
رسول خدا در سفارش خود به اميرالمؤمنان فرمود:« خوردن هر چه از غذايت بر زمين مي‌ريزد، فقر را از بين مي برد، آنها مهريه ي حورالعين خواهند بود و هركس آن را بخورد قلبش از علم، بردباري، ايمان و نور سرشار مي گردد»(160).

26ـ ترك قسم دروغ :

ترك كردن قسم دروغ باعث فزوني نعمت مي‌شود، چه بسيار انسان‌هايي كه براي پيشبرد اهداف خويش وانجام يك معامله سودآور، چندين دروغ مي گويند و چندين بار قسم دروغ مي‌خورند.
اميرالمؤمنين علي مي فرمايند:«اجتناب اليمين الكاذبه يزيد في الرزق»(161) ؛ترك قسم دروغ روزي رازياد مي كند.

27ـ رعايت نظافت بدن :

رعايت نظافت بدن و زدودن موهاي زايد بدن سبب زياد شدن روزي مي گردد و فقر را از انسان دور مي‌كند.
امام صادق (ع) فرمودند:« هركس درحمام نوره بكشد و سپس سرتاپاي خويش را حنا بمالد، فقر ازاو دور مي‌شود»(162).

28ـ گرفتن ناخن :

گرفتن ناخن و كوتاه كردن سبيل و شستن سر تا خطمي در هر جمعه، فقر را زايل و روزي را فراوان مي‌كند(163).
حضرت صادق (ع) فرمودند:«هركه روز پنج شنبه همه ي ناخن‌هاي خود را بگيرد و يكي را براي روز جمعه بگيرد، خداوند فقر را از او دور مي گرداند»(164).

29ـ شانه زدن :

حضرت امام صادق (ع) فرمودند:«شانه زدن فقر را از بين مي‌برد و بيماري را نيز از بين مي‌برد»(165).
از رسول خدا (ص) روايت شده است :« شانه زدن ريش بعد از هر وضو فقر را از بين مي‌برد»(166).

30ـ مسواك زدن :

از عوامل وسعت روزي و بي نيازي مسواك زدن است.
رسول گرامي اسلام (ص) فرمودند:«هركس كه در روز يك بار مسواك بزند، خداوند از او راضي مي‌شود و بهشت خانه‌ي اوست و كسي كه در روز دوبار مسواك بزند سنت وروش پيامبر به جاي آورده است، در مقابل هر نمازي كه مي‌خواند ثواب صد ركعت را به او عنايت مي‌كند و او را بي نياز مي كند»(167).

31ـ تجارت :

از پيامبر (ص) روايت شده است:« واسطه و كسي كه اجناس روستائيان را مي خرد و به شهر مي برد، كامياب و رستگار است ولي محتكر مورد نفرين الهي است»(168).
در حديثي ديگر، پيامبر فرمودند:« نه دهم روزي در تجارت و يك دهم باقيمانده در گوسفنداري است»(169).
اميرالمؤمنان علي (ع) به دوستان خويش فرمودند: تجارت كنيد تا خداوند بر شما مبارك گرداند، زيرا من از رسول خدا شنيدم كه مي فرمود:« روزي داراي ده بخش است، نه بخش آن در تجارت و يكي در غير تجارت است»(170).

32ـ‌ ميهمان نوازي :

يكي ديگر از عوامل گشايش روزي، پذيرايي و اطعام ميهمان است، اين اعتقاد كه ميهمان، هديه‌ي خداست، همه دشواري‌هاي مهمان داري را آسان مي كند و خدا كمك مي كند تا وسايل پذيرايي فراهم گردد.
پيامبر (ص) فرمود: «الرزق أسرع إلي من يطعم الطعام من المسكين في السنام»(171) ؛ روزي به كسي كه اطعام مي كند سريعتر از چاقو به چربي كوهان مي رسد.

33ـ انگشتر عقيق :

به دست آوردن انگشتر عقيق داراي آثار فراواني است، يكي از آثار آن اين است كه روزي را زياد مي كند.
امام صادق (ع) فرمودند:« و بسياري جاي شگفتي و تعجب است، دستي كه انگشتر عقيق دارد خالي از دينار و درهم گردد... بوسيدن انگشتر عقيق امان از فقر و نداري است»(172).
در حديثي ديگر فرمود:«‌كسي كه انگشتر عقيق به دست كند فقير و نيازمند نمي‌شود و بهترين كار را انجام داده است»(173).
امام رضا (ع) فرمودند:« عقيق فقر را مي زدايد و نفاق را از بين مي برد»(174).

پي نوشت ها :
 

122- گشايش روزي، ص 110
123- بحارالانوار، ج 95،ص 200
124- الخصال، ص 505
125- مكارم الاخلاق، ص 276
126- بحارالانوار، ج 93، ص 383
127- مكارم الاخلاق، ص 348
128- من لا يحضر الفقيه، ج 1، ص 189
129- الخصال، ص 505
130- بحارالانوار، ج 71، ص 395
131- مكارم الاخلاق، ص 305
132- همان، ص 304
133- الخصال، ص 612
134- بحارالانوار، جلد 73، ص 318
135- همان، ج 71، ص 310
136- مستدرك الوسايل، ج 1، ص 95
137- الخصال، ص 88
138- غررالحكم، ص 354
139- اصول كافي، ج 2، ص666
140- همان، جلد 11، ص 151
141- سوره نور، آيه 32
142- مجمع البيان، ذيل آيه 32، سوره نور
143- وسايل الشيعه، ج 2، ص 15و مستدرك الوسايل، ج 14، ص 173
144- همان، ج 13، ص 41
145- الخصال، ص 505
146- گشايش روزي، ص 119
147- گشايش روزي، ص 119
148- غررالحكم، ص 255 و 378.
149- الكافي، ج 6، ص 376
150- الكافي، ج 6، ص 376
151- مكارم الاخلاق، ص 153
152- گشايش روزي، ص 122
153- اصول كافي، ج 2، ص 119
154- غررالحكم، ص 244
155- امالي طوسي، ص 296
156- الخصال، ص 54 و بحارالانوار، ج 63، ص 404
157- وسايل الشيعه، ج 5، ص 316
158- ميزان الحكمه، ج 4، ص 3302
159- الخصال، ص 505
160- بحارالانوار، ج 66، ص 431
161- الخصال، ص 505
162- مكارم الاخلاق، ص 62
163- همان، ص 64
164- ثواب الاعمال، ص 23
165- مكارم الاخلاق، ص 71
166- الخصال ، ص 268
167- مستدرك الوسائل، ج 1، ص 361
168- همان، ج 17، ص 242
169- همان، ص 11، الخصال ص 445
170- من لا يحضر الفقيه، ج 3، ص 192 و الكافي، ج 5، ص 319
171- وسايل الشيعه ، ج 9، ص 470
172- مكارم الاخلاق، ص 88 و همان، ج 5، ص 90
173- الكافي، ج 6، ص 471
174- همان، ص 470 و وسايل الشيعه، ج 5، ص 85
 

ادامه دارد
/ع