جوان از ديدگاه امام صادق عليه السلام

مقدمه
 

در مکتب مترقي اهل بيت (عليهم السلام)توجه ويژه اي به جوانان و نوجوانان شده است. آنچه پيش رو داريد، نگاهي گذرا به جوانان از ديدگاه حضرت امام صادق (ع) است.

هدايت جوان ها
 

بعد از اينکه پدر محمد بن عبدا... بن حسن در دوران عباسيان به شهادت رسيد و او دست به قيام زد و مردم را به سوي حق دعوت نمود، حضرت امام صادق (ع) به عنوان راهنمايي به او فرمود:«اي فرزند برادرم!جوانان را درياب و پيران را رها کن!(1)»
حضرت امام صادق (ع) در روايات ديگر نيز اين مساله را بيان نموده اند که جوان ها زودتر حرف حق را مي پذيرند و به سوي خير و نيکي مي شتابند و آمادگي بيشتري دارند. از جمله، از اسماعيل بن عبدالخالق چنين نقل شده است که من شنيدم حضرت امام صادق (ع)از ابوجعفر احوال مي پرسيد:به بصره رفتي؟ گفت:بلي، فرمود:«اقبال مردم را به امامت و ورود آنان را به اين مرام چگونه يافتي؟ گفت: به خدا سوگند که شيعيان اندک اند و تلاش هايي کرده اند، اما آن هم اندک است. آن گاه (امام صادق (ع) به او) فرمودند:«برتو باد به جوانان که آنان در هر نيکي و خير و خبري با شتاب ترند.(2)»
تجربه پيروزي انقلاب اسلامي و حضور جوانان در صحنه هاي مختلف، و جذب شدن آنان به اسلام و انقلاب و روحانيت و رهبري انقلاب، و همين طور حضور تمام عيار جوانان در صحنه هاي مختلف جنگ تحميلي، دوران سازندگي و پيشرفت هاي علمي، مهر تاييدي است بر مضامين احاديثي که مطرح گشت.

جوان و کسب دانش
 

فراگيري دانش در جواني همچون نقشي است برسنگ تا پايان عمر، انسان را همراهي مي کند، از اين رو هرکس هرچه دارد، از جواني دارد، به همين سبب است که پيشوايان ديني سخت بر اين مساله سفارش کرده اند که در جواني به دنبال علم و دانش باشيد.
حضرت امام صادق (ع)مي فرمايند:«دوست ندارم جوانان شما را جز در دو حالت ببينم: دانشمند يا دانشجو. اگر (جواني) چنين نکند، کوتاهي کرده و اگر کوتاهي کرد، تباه ساخته و اگر تباه ساخت گناه کرده است و اگر گناه کند، سوگند به آنکه محمد (ص)را به حق برانگيخت، دوزخ جايگاه او خواهد شد.(3)» به همين سبب است که جوانان بايد از عمر خويش استفاده کافي ببرند تا بعداً پشيمان نگردند.

جوان و عبادت
 

بهترين دوران براي رشد معنوي و بالندگي روح انسان، دوران جواني است. انبيايي بزرگوار که لياقت دريافت وحي و افتخار رسيدن به نبوت را پيدا کردند، بر اثر عبادت هاي دوران جوانيشان بود. پيامبر اکرم (ص)فرموده اند:«خداوند بزرگ به جوان عبادت پيشه، نزد فرشتگان افتخار مي کند، در حالي که مي فرمايند:بنده ام را بنگريد!براي من خواسته هايش را کنار نهاده است.»(4)حضرت امام صادق (ع)نيز بر اين امر تاکيد فرموده است، آنجا که فرمودند: «به راستي که دوست داشتني ترين مردم نزد خداوند، جوان کم سال و خوش سيمايي است که جواني و زيبايي اش را در راه فرمانبري از خداوند بزرگ قرار داده است. زيرا خداوند بزرگ به وي نزد فرشتگان افتخار مي کند و مي فرمايند اين بنده حقيقي من است.(5)» حضرت امام صادق (ع)که بيش از ديگران به سخنان خويش عمل مي کرد، در جواني اهل بيش ترين عبادت بود. ايشان مي فرمايند:«در جواني بسيار در عبادت مي کوشيدم. پدرم به من فرمودند:فرزندم!از آنچه انجام مي دهي، کم کن، زيرا خداوند عزيز و جليل اگر بنده اي را دوست بدارد، با عبادت کم هم از او خوشنود مي گردد.(6)»
عبادت در هر سن و سالي، آثار گرسنگي دارد، اما در جواني آثار و برکات ويژه اي به همراه خواهد داشت. از حضرت امام صادق (ع)روايت شده است که فرمودند:پيامبر خدا (ص)، نماز صبح را با مردم خواند. سپس جواني را در مسجد ديد که از شدت بي خوابي سر مي جنباند. رنگش زرد بود، جسمش لاغر و چشمانش در کاسه سر فرورفته بود.
پيامبر (ص)به وي فرمود:جوان!چگونه صبح کردي؟ گفت اي پيامبر!با يقين صبح کردم. پيامبر اکرم (ص)از سخنش شگفت زده شد و فرمودند:هر يقيني حقيقتي دارد. حقيقت يقين تو چيست؟ گفت: اي پيامبر!يقين من همان است که مرا اندوهگين ساخته و شبها بيدار نگاهم داشته و روزها (با روزه داري)تشنه ام کرده است. خود را از دنيا و آنچه در آن است، رها ساختم. گويا بر عرش پروردگارم مي نگرم که براي رستاخيز برپا شده، و مردم براي حسابرسي از قبرها سربرآورده اند و من در ميان آنانم. پيامبر اکرم (ص)فرمودند:آنچه داري نگهدار!جوان گفت:اي رسول خدا!برايم دعا کن که همراه تو به شهادت نايل آيم!پيامبر (ص)برايش دعا کرد. چيزي نگذشت که در يکي از جنگ هاي پيامبر شرکت جست و به شهادت رسيد.»(7)

همراهي با پدر
 

از اموري که حضرت امام صادق (ع) در مورد جوانان سفارش نموده اند، اين است که آنها نبايد همراهي پدر را رها کنند.
خصوصا در اين دوران که دوستان ناباب و دزدان فکر و ايمان فراوان اند که بر ضرورت اين کار مي افزايد، چرا که پدر دلسوز هميشه مواظب است که خطر انحراف جوانش را تهديد نکند.
حضرت امام صادق(ع)فرموده اند:«بگذار فرزندت هفت سال بازي کند و هفت سال تربيت شود و هفت سال او را با خود همراه بدار.(8)»

جوان و خوش اخلاقي
 

اخلاق نيک براي همه لازم، مفيد و مثمر ثمر است، چنان که حضرت امام صادق (ع)مي فرمايند:
«خوش خلقي بخشي از دين است و روزي را افزون مي کند.(9) اما اين امر براي جوان زيبا، مفيدتر و لازم تر است».
ايشان در جاي ديگر چنين مي فرمايند:که هرگاه ورقه بن نوفل بر خديجه دختر خويلد وارد مي شود، به وي چنين سفارش مي کرد:«بدان که جوان خوش اخلاق، کليد خوبيها و قفل بديها است... .(10)
حضرت امام صادق (ع)براي اصلاح جوانان توصيه هاي مهم و کارسازي دارند که به نمونه هايي اشاره مي شود:
الف ـ ايشان در حديثي مي فرمايند:«اي گروه جوانان!تقوا پيشه کنيد و نزد رئيسان نرويد.رهايشان کنيد تا زماني که از رياست بيفتند. مردان (شخصيت هاي برجسته) را به جاي خداوند دوست همراز مگيريد. به خدا سوگند!من برايتان بهتر از آنان هستم. آن گاه با دست بر سينه اش زد (يعني به جاي ما به دنبال رهبران ستمکار نرويد).(11)
در اين حديث گران سنگ حضرت به چند نکته اشاره نموده اند:
1 ـ تقوا و پاکي را پيشه سازيد. 2 ـ به دنبال رؤسا و مقام داران نباشيد.3 ـ شخصيت زده نشويد.4 ـ ما را در زندگي رها نکنيد که از هر نظر مصالح شما را تامين مي کنيم.
ب ـ آن حضرت در جاي ديگر، سخنان لقمان به فرزند جوانش را به عنوان سفارش به جوانان نقل نموده است. آنجا که مي فرمايد:«فرزندم!بپرهيز از گرفتگي و بدخلقي و ناشکيبايي، چرا که با اين خصلت ها، دوستي استوار نمي ماند. آرامش و وقار را در کارهايت حفظ کن و خود را بر هزينه کردن براي برادران وادار و با تمام مردم اخلاقت را نيکوساز.(12)

پي‌نوشت‌ها:
 

1 ـ کافي، محمد بن يعقوب کليني، ج1، ص 362، ح17
2 ـ همان، ج8، ص 93، ح66
3 ـ امالي، طويي، ص303، ح604
4 ـ کنز العمال، متقي هندي، ج15، ص 776، ح43057
5 ـ اعلام الدين، ص 120
6 ـ اصول کافي، ج2، ص87، ح5
7 ـ کافي، ج2، ص53
8 ـ من لايحضره الفقيه، ج3، ص492، ح4743
9 ـ تحف العقول، ص373
10 ـ الامالي، ص 302، ح598
11 ـ بحارالانوار، ج24، ص 246، ح5
12 ـ من لايحضره الفقيه، ج4، ص373، ح5762
 

منبع:ويژه نامه جوان ايراني ( اصفهان زيبا)