چرا دستهايم مي‏لرزد؟ اين سؤالي است که اغلب بيماران مراجعه کننده به درمانگاه از ما مي‏پرسند. آنها مي‏گويند: مدتي است که ديگر نمي‏توانم به راحتي يک استکان چاي بنوشم، ديگر نمي‏توانم به راحتي بنويسم، مي‏گويند از آثار پيري است، خجالت مي‏کشم! فکر مي‏کنم همه دارند به من نگاه مي‏کنند. چکار کنم؟ چرا دستهايم مي‏لرزد؟ در پاسخ اين بيماران بايد بگوييم که لرزش انواع مختلفي دارد و به علل مختلف نيز به وجود مي‏آيد. لرزش يا Tremor به مجموعه‏اي از حرکات ريتميک کم و بيش منظم گفته مي‏شود. اين لرزش در اثر انقباض متناوب عضلات گروههاي مخالف ايجاد مي‏شود. اين انقباضات در عضلات بازکننده و عضلات مخالف آنها يعني عضلات جمع‏کننده به طور متناوب اتفاق مي‏افتد و باعث لرزش مي‏شود. اين حرکات غير ارادي در دستها به ويژه انگشتان دست و در پاها و يا در سر مشاهده مي‏شوند. حال ببينيم لرزش چند نوع است؟ به طور کلي لرزش به دو گروه تقسيم مي‏شود. اگر لرزش در موقع استراحت در دست و پا ايجاد شود يعني وقتي که دست و پا در حال حرکت نيستند ايجاد شود آن را لرزش استراحت يا استاتيک مي‏گويند. اما اگر لرزش در حال حرکت و يا انجام حرکات ارادي به وجود آيد آن را لرزش ارادي يا کنينبک مي‏گويند. اين نوع لرزشها خوش‏خيم هستند. علت لرزش خوش‏خيم که به آن لرزش فاميلي هم گفته مي‏شود به درستي روشن نيست اما گاهي اوقات به صورت يک صفت ارثي اتوزومال غالب منتقل مي‏شود. اين لرزش فاميلي در هر سني ممکن است شروع شود ليکن در اثر استرس و فشارهاي عصبي شدت پيدا مي‏کند و در سنين بالاتر معمولاً بيشتر مشهود است. لرزش معمولاً يک يا هر دو دست و سر و يا دستها و سر را به صورت همزمان در بر مي‏گيرد. در حالي که پاها معمولاً از لرزش معاف هستند و گرفتار لرزش نمي‏شوند. هرچند با گذشت زمان و افزايش سن، اين لرزش آشکارتر مي‏شود اما موضوعي که بايد به شخص مبتلا و اطرافيانش بگوييم اين است که اين لرزش معلوليتي برايشان ايجاد نمي‏کند و نگران نباشند. شخصي که دچار اين نوع لرزش است بايد بداند که هر چقدر آرامش خود را حفظ کند و بر اعصاب خود مسلط باشد و از هيجانات زياد بپرهيزد و از برابر فشارهاي عصبي و زندگي، آسانتر بگذرد و هرچه بيشتر خودش را با شرايط سازگارتر نمايد، مسلما با اين اقدامات و همراه با دارو به احتمال زياد از شدت لرزش کاسته خواهد شد. اين گونه لرزشها به جز اينکه از نظر اجتماعي و ظاهري ممکن است براي بيمار ناراحتي و مشکلاتي ايجاد کند نگراني و اشکال ديگري به وجود نمي‏آورد. بنابراين اگر شخص دچار لرزش، بتواند بر هيجاناتش مسلط شود و در مقابل شرايط سخت و استرس‏آور حداقل آسيب را متحمل شود؛ يعني حالت آرامش و اطمينان خاطرش را به نوعي حفظ کند که با وجود مشکلات و دشواريها تمرين و عادت کند تا دائما در وضعيت انبساط خاطر به سر برد، در اين صورت اين نوع لرزش واقعا نياز به درمان ندارد. اما مشکل اين است که اکثر مردم نمي‏خواهند يا نمي‏توانند انبساط خاطر خود را که در واقع يک انبساط عضلاني را هم شامل مي‏شود حفظ نمايند. در اين صورت شخص دچار لرزش اغلب در انجام کارهاي روزانه و مهارتهاي دستي مثل نوشتن و ساير کارهاي دستي دچار مشکل مي‏شود و يا اينکه عضلات حنجره‏اش نيز گرفتار لرزش مي‏شوند و تکلم بيمار نيز مختل مي‏گردد. در چنين شرايطي بايد دارو تجويز نمود. دارويي که بيش از همه مؤثر است «قرص پروپرانولول» مي‏باشد که تا حد زيادي مؤثر است. قرص پروپرانولول بايد به طور روزانه و مستمر به ميزان 240 ـ 60 ميلي‏گرم در روز مصرف شود و حتما بايد فشار خون بيمار در کنترل باشد. گاهي پروپرانولول مؤثر نيست؛ در اين صورت ممکن است تجويز «پريميدون» مفيد و مؤثر باشد. نوع ديگري از لرزش، لرزش پارکينسوني است. اين لرزش اصولاً در بين بيماران مبتلا به بيماراي پارکينسون ديده مي‏شود. اين نوع لرزش در دستها بيشتر ديده مي‏شود و در مراحل بعد که بيماري شدت مي‏گيرد لرزش در پاها نيز ايجاد مي‏شود و بالاخره در مراحل بعد، لرزش در سر و تنه پيدا مي‏شود. لرزش پارکينسوني در دستها بيشتر در مفاصل کوچک که انگشتان را به کف دست متصل مي‏کنند و در مچ دست اتفاق مي‏افتد. لرزش پارکينسوني، سختي و عدم نرمش بدن، کندي حرکات از خصوصيات اصلي اين بيماري هستند. لرزش پارکينسوني داراي تواتر 6 ـ 4 بار در ثانيه و گاهي تندتر است و در حالت استراحت واضح‏تر مي‏باشد. اين لرزش در اثر هيجانات شدت مي‏يابد و در موقع انجام حرکات ارادي اغلب شدت کمتري دارد. لرزش پارکينسوني سرانجام همه اندامها را در بر مي‏گيرد اما معمولاً به يک اندام يا اندامهاي يک طرف بدن محدود مي‏شود و ماهها يا سالها وقت لازم است تا همه بدن را بگيرد. در لرزش پارکينسوني مثل اين است که بيمار مشغول شمردن دانه‏هاي تسبيح است.

لرزش مخچه ‏اي:

اين لرزش موقع استراحت وجود ندارد ولي وقتي مي‏خواهد کاري را با دست انجام دهد دچار لرزش مي‏شود. به همين دليل به آن لرزش ارادي يا لرزش در حال حرکت مي‏گويند. بيماري که دچار لرزش مخچه‏اي است اگر از او بخواهيم که با دستش ليوان آبي را بردارد، در شروع حرکت براي برداشتن ليوان آب کمي لرزش مشاهده مي‏شود ولي هرچه که بيمار دستش به ليوان نزديکتر شود لرزشش بيشتر مي‏شود به طوري که گاهي قادر به انجام اين کار نخواهد شد. در لرزش فاميليان که علت خاصي براي آن شناسايي نشده است گاهي به صورت تک نفر يا «اسپوراديک» و بيشتر به صورت خانوادگي و يا در سنين پيري ديده مي‏شود. لرزش فاميليان معمولاً در هنگام استراحت وجود نداشته و در موقع حرکت ارادي پيدا مي‏شود و با استرس و هيجانات و تحريکات رواني تشديد مي‏شود. لرزشي وجود دارد که مربوط به ضايعاتي است که در هسته قرمز در مغز به وجود مي‏آيد. البته اين نوع لرزش به ندرت ديده مي‏شود و با انجام حرکات ارادي شدت مي‏يابد. در انسفالوپاتي کبدي که از نارسايي حاد يا مزمن کبد ناشي شده باشد نيز لرزش ديده مي‏شود که بيشتر در دستها مشهود است. در نارسايي کليه نيز بيماران مبتلا ممکن است در نهايت دچار نوعي لرزش شوند. تفاوت اين لرزش با ساير لرزشها در اين است که در اين بيماري وقتي دست بيمار را گرفته و آن را از ناحيه مچ به طرف بالا خم نماييم و در همان وضعيت نگهداريم بعد از چند ثانيه حرکات خم و راست شدن انگشتان به صورت لرزش ديده مي‏شود. نوع ديگري از لرزش وجود دارد که لرزش متابوليک يا سمي ناميده مي‏شود. اين نوع لرزش در حالاتي مثل هيپرتروئيدي يا پرکاري تيروئيد، لرزش ريتميک و سريعي در انگشتان دست، لبها و گاهي زبان پيدا مي‏شود. در بيماران مبتلا به الکل نيز لرزش خشن‏تري مشاهده مي‏گردد. در معتادين به کوکائين و باربيتوراتها و در مسموميت با جيوه هم چنين لرزشي ايجاد مي‏شود. يک لرزش نادر و کمياب ديگري وجود دارد که لرزشي شبيه بال زدن است که به آن Wing _ beatingمي‏گويند. اين لرزش در مبتلايان به بيماري ويلسون ديده مي‏شود. گاهي اوقات هم در بيماران لرزشي ديده مي‏شود که معمولاً واقعي نيست. اين لرزش خشن است که مانند ساير پديده‏هاي هيستريک يا نمايشي کم و زياد مي‏شود و بيماران به طور غير عمد اقدام به اين حرکات مي‏کنند و در مواقعي که بيمار دقتش به موضوع ديگري معطوف مي‏شود کاهش يافته يا فراموش مي‏شود. و بالاخره لرزش ديگري به نام لرزش فيزيولوژيک وجود دارد که به عنوان يک عکس‏العمل طبيعي شناخته مي‏شود. اين لرزش در مواقع استرس و فشارهاي رواني اجتماعي ـ ترس و اضطراب و مواجهه با صحنه‏هاي تکان‏دهنده و مصاحبه و امتحان ديده مي‏شود. بنابراين لرزش مي‏تواند علل طبيعي داشته باشد و يا اينکه به علت بيماري ايجاد شود و تشخيص علت و درمان به موقع و مناسب آن اهميت ويژه‏اي دارد
منبع: ماهنامه پيام زن