قديم ترها خوره هاي فوتبال در مطبوعات کاغذ و قلم به دست روي سکوهاي ورزشگاه مي نشستند و در جدولي که از قبل تهيه مي کردند آمار تعداد شوت ها، کرنرها، اوت ها، خطاها، موقعيت ها و ...را مي گرفتند. پلک نمي زدند تا مبادا آمارشان اشتباه از کار در بيايد و انگ ارائه آمار تقلبي به پيشاني شان بچسبد. دو آتشه هاي تيم ها براي اين جدول ها احترام ويژه اي قائل بودند. به خصوص اگر شوت به دروازه تيم محبوبشان از تيم بيشتر بود براي رجز خواني به آن استناد مي کردند و اگر آن بازي را واگذار کرده بودند به اين نتيجه مي رسيدند که چون بيشتر شوت و کرنر زده اند مستحق شکست نبوده اند. کامپيوترها که از راه رسيدند نان آمارگيرها را آجر کردند. تلويزيون تصميم گرفت آمار اتفاقات بازي هاي داخلي را بين 2 نيمه و انتهاي بازي ارائه کند و از آن پس مطبوعات پايشان را از اين حوزه کنار کشيدند.
تکنولوژي همان طور که پيش بيني مي شد پيشرفت کرد و هر چند فوتبال ايران به لحاظ کيفي تفاوت چنداني با آن روزها نکرده اما به هر حال بينندگان تلويزيون مي توانند آمار مربوط به مالکيت توپ و درصد چرخش توپ در مناطق مختلف زمين را در فواصل مختلف مسابقه مشاهده کنند.
البته در دوره و زمانه اي که اروپايي ها ميزان دوندگي بازيکنان حاضر در زمين را به شکل آنلاين ارائه مي کنند پرداختن به نکات آماري اشاره شده حيرت انگيز نيست اما اين را هم نبايد فراموش کنيم که تا همين چند سال قبل کاغذ به دست مي گرفتيم و اوت ها را مي شمرديم. تازه تصور کنيد اگر شخص آمار گيرنده مثلاً استقلالي بود تصميم مي گرفت آمار مربوط به برتري حريف را دستکاري کند و اگر پرسپوليس بود ناگان چند عدد شوت و مقداري موقعيت خطرناک به تيم محبوبش هديه مي داد.

رايانه مهربان شيراز
 

«درصد مالکيت توپ» اين بحث برانگيز ترين آيتم آماري است که تقريباً از اولين روزهاي تولد ليگ برتر ايران ارائه شده و چندين بار حتي اعتراض مربيان تيم هاي مختلف را هم به دنبال داشته است. اولين بار تلويزيون شيراز در بازي هاي برق و فجر سپاسي شيراز از اين آيتم ار در کنداکتور اطلاعات آماري بين 2 نيمه و پايان بازي گنجاند. شيرازي ها اما دوست نداشتند با استفاده از تکنولوژي ميانه بين تيم ها را به هم بزنند و به همين دليل آمار بيش از 90 درصد از بازي ها در پايان 50 ــ50 از آب در مي آمد. اکثر اوقات بين 2 نيمه يکي از تيم ها يک يا 2 درصد از آن يکي تيم جلو بود اما در پايان بازي هر 2 تيم با 50 درصد مالکيت توپ، زمين بازي را ترک مي کردند تا هيچ کس از رايانه مهربان شيراز دلخور نشود. در فوتبال اروپا به ندرت اتفاق مي افتد که درصد مالکيت توپ 2 تيم در پايان يک مسابقه کاملاً مساوي باشد اما در ايران از درصد مالکيت توپ به عنوان عاملي براي اتحاد و همدلي بيشتر بين تيم ها استفاده مي شود. در شيراز مثلاً اگر يکي از 2 تيم نود دقيقه حمله مي کرد و تيم ديگر 90 دقيقه زير توپ مي زد آمار به 50 به 49 تغيير مي کرد و به ندرت اتفاق مي افتاد يک تيم بيش از 51 درصد صاحب توپ باشد. بعدها اين تکنولوژي به ساير شهرهاي ايران هم راه يافت و امروز ارائه آمار مربوط به درصد مالکيت توپ به خصوص در بازي هاي تهران به عادتي که البته همه مجبورند بي قيد و شرط آن را بپذيرند تبديل شده است. چند هفته قبل در بازي استقلال و شاهين بوشهر در حالي که تيم بوشهري در نيمه دوم کاملاً بر توپ و ميدان احاطه داشت آمار نيمه دوم 52 به 48 به سود شاهين اعلام شد تا مخاطب تلويزيوني به اين نتيجه برسد که لابد بر اساس قوانين فيفا هر يک دقيقه اي که تيم ميزبان توپ را در اختيار داشته باشد 2 دقيقه حساب مي شود!
يکي از مجريان و گزارشگران شبکه 3 نقل مي کند که چند سال قبل در جريان يکي از بازي ها اتفاقي رخ داده که حسابي چشم کارمندان بخش رايانه مسابقات فوتبال را ترسانده است. پس از پايان نيمه نخست يک مسابقه حساب درصد مالکيت توپ استقلال و حريفش 70 به 30 به ضرر استقلال روي صفحه تلويزيون حک مي شود. چند دقيقه پس از اين اتفاق رييس شبکه 3 که گويا علاقه ديرينه اي به رنگ آبي دارد با بخش مربوط تماس مي گيرد و گلايه مي کند که «اين چه وضعش است! مگر مي شود در تهران 70 درصد بازي دست حريف باشد.» به اين ترتيب پس از پايان نيمه دوم آمار شکل معتدل تري پيدا مي کند و رايانه به اين نتيجه مي رسد که لزومي ندارد هميشه راستش را بگويد. همين گزارشگر نقل مي کند که يکي از مربيان برکنار شده ليگ برتري در چهارمين دوره برگزاري اين مسابقات با صدا و سيما تماس گرفته و گفته مديران تيمش با استناد به درصد مالکيت توپ ارائه شده در تلويزيون از کار بي کارش کرده اند. او رايانه سيما و مسئولانش را به خدا واگذار کرده و قسم خورده که حلالش نمي کند.

مالکيت توپ چشمي
 

محاسبه درصد مالکيت توپ هر چند اسم دهان پرکني دارد اما در عمل کار چندان سخت و پيچيده اي نيست. استفاده از يک دستگاه بسيار ساده و يک موجود زنده که مهارت فشار داده 2 عدد دکمه را داشته باشد براي به دست آوردن درصد مالکيت کفايت مي کند اما ظاهراً مدتي است از اين ابزار هم استفاده نمي شود و آقايان به صورت چشمي ميزان مالکيت توپ تيم ها را مشخص مي کنند. آن اوايل يک نفر مي نشست پاي دستگاه و وظيفه اش اين بود که وقتي توپ زير پاي تيم A دکمه سمت راست را فشار دهد و وقتي تيم B صاحب توپ مي شود دکمه سمت چپ را هدف بگيرد. اين دکمه ها تا زماني که در حال فشرده به سر مي بردند به نفع تيم صاحب توپ زمان مي گرفتند و مثلاً در پايان نيمه اول اين نتيجه به دست مي آمد که تيم 14،A دقيقه توپ را در اختيار داشته و تيم 12،B دقيقه، دقايق به دست آمده در نهايت به نسبت کل زمان بازي درصد گرفته مي شوند و ميزان مالکيت توپ تيم ها مشخص مي شود. با اين حساب نيازي به سيستم هاي پيشرفته کامپيوتري و تعداد زيادي تکنسين رايانه نيست اما شبکه سه اي ها پس از يک عمر پخش زنده ديگر آن قدر در کارشان خبره شده اند که وقتشان را براي اين کارها تلف نکنند و پس از پايان بازي به صورت چشمي درصد مالکيت توپ را مشخص کنند. اين طوري نه سيخ مي سوزد و نه کباب. نه آقاي رييس ناراحت مي شود و نه مربي تيمي که زير توپ مي زند از نان خوردن مي افتد. هيچ کس هم آن قدر بي کار نيست که برود درصد مالکيت واقعي را در بياورد و با آقايان روبه رو کند. قضيه همان بنده خدايي است که گفته بود امروز 120 هزار نفر به ورزشگاه آمده اند و اگر باور نمي کنيد خودتان بشماريد.

داستان يک استوديو
 

مهم اين است که ما هم مثل خارجي ها در پايان بازي ها براي خودمان آمار ارائه مي دهيم و از قافله تکنولوژي ديجيتال عقب نمانده ايم. اگر قسمت شود و سري به همين برنامه فوتبال برتر که به پخش مستقيم مسابقات داخلي اختصاص دارد بزنيد متوجه مي شويد کار بسيار خراب تر از آن چيزي است که فکر مي کنيد و ديگر توقع نداريد آماري که ارائه مي شود با واقعيت مو نزند. آقايان 10 دقيقه قبل از روي آنتن رفتن برنامه يکي، يکي از راه مي رسند. قبل از يکي از برنامه ها هنوز دکور استوديو آماده نبود و به حضار و مهمانان سپردند که هرگز روي بخشي از فضايي که به عنوان دکور تعبيه شده راه نروند چون آن جا را با چوب و مقوا ساخته اند و اگر رويش فشار بيايد نابود مي شود. 10 دقيقه قبل از شروع برنامه هنوز دارند به در و ديوار کاغذ رنگي مي چسبانند و به مهمان برنامه تذکر مي دهند که از جايي که برايش در نظر گرفته شده تکان نخورد چون سمت راست و چپش را تازه رنگ زده اند و امکان دارد کتش رنگي شود.
آن LCD معروفي که کارشناس پايش مي ايستد و کارشناسي مي کند هم براي خودش ماجراهايي دارد. معمولاً وقتي بازي در جريان است تمام وقت کارشناس به تمرين کردن به LCD و نرم افزار مربوطه سپري مي شود و او اصلاً وقت نمي کند بازي را ببيند. سيستم اغلب ايراد دارد و آخرسر به کارشناس مي گويند: «شما هر جا کليک کني ما خودمان از پشت صحنه برايت بازيکنان را حرکت مي دهيم. فقط طوري وانمود کن که خودت داري اين کار را مي کني.»
کارشناس بينوا خيلي وقت ها مي خواهد بازيکن را به سمت راست ببرد اما از پشت صحنه بازيکن را برايش به سمت چپ حرکت مي دهند! آن وقت شما درصد مالکيت توپ ديجيتال هم مي خواهيد؟ به قول معروف «ديجيتالمان کجا بود!» بايد برويم در خانه همان هايي که کاغذ و قلم ها را غلاف کرده و به نفع رايانه ها کنار کشيده اند.
منبع: تماشاگر، شماره 34