چکيده
تحقيق حاضر با عنوان حجاب برگ هويت در دو فصل تنظيم و تهيه شده است. در فصل اول به صورت اجمالي به پوشش در ايران پرداخته ايم و در آن اهميت و فلسفه ي حجاب را از ديدگاه آيات و روايات توضيح داده ايم. در پايان اين فصل دلايل وجوب حجاب اسلامي را به طور اجمال بررسي کرده ايم.در فصل دوم آثار حجاب و بايسته ها و راه کارها ي آن ها را در داخل کشور بررسي نموده و در نهايت نقشه هاي شوم دشمنان دين اسلام را که در خارج از کشور برنامه ريزي مي شوند بيان کرده ايم.
کليد واژه ها

حجاب، عفاف
 

مقدمه
(ضرورت انقلاب را بشناسيد، بدانيد که حفظ عفاف و عصمت جامعه و طهارت دامان مرد و زن در اين فرصت بسيار حساس جامعه انقلابي ايران يک ضرورت و يک فريضه بزرگ است). مقام معظم رهبري (مدظله العالي)زن مظهر ظرافت و جمال آفرينش است اصلاح جامعه در گرو تقواي زن و محيط خانواده، کلاس درس اوست. بر همين اساس زن مربي بشر است و مي تواند با تربيت صحيح فرزند، امتي را رهايي بخشد. لذا جايگاه والاي اين گوهر آفرينش اقتضاء مي کند که در صرف حجاب قرار گيرد تا ارزش هاي او حفظ شود و از همين روست که خداوند پوشش ديني را بر او واجب فرموده است. بنابراين ضروري است تمام ابزارهاي فرهنگ ساز از قبيل کتاب، مطبوعات، صدا و سيما در مسير ترويج ارزشهاي اسلامي که يکي از بارزترين آنها حجاب و عفاف است هدايت شوند.فرهنگ پوشش از جمله فرهنگ هايي است که در تمام جوامع از گذشته هاي دور تاکنون بنا به اعتقادات ديني و آداب و رسوم اجتماعي به اشکال مختلف وجود داشته و در فرهنگ اسلامي مسأله حجاب که از نشانه هاي عفت و حيا مي باشد و از مهم ترين موضوعات مربوط به مسلمانان خصوصاً زنان مي باشد که آياتي پيرامون اين موضوع بر پيامبر گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله) نازل شده است و يکي از ابعاد رسيدن به کمال و رشد شخصيتي و اعتلاي فرهنگي و انديشه ي زن، در توجه به حجاب بيان گرديده است.
آنچه از امر ولايت مفهم است
بر دو پايه دين زن مستحکم است
حکم اول عفت و دوم حجاب
غير اين، زن را تکامل مبهم است
(حميد احمدي جلفائي)
فصل اول: حجاب در آيات و روايات
نگاهي اجمالي به پوشش در ايران

پارسيان قبل از اسلام
 

پارسيان در روزگار باستان، خوش لباس بودند و شبيه مادها جامه مي پوشيدند. آنان جز دو دست، باز گذاشتن هريک از قسمتهاي بدن را خلاف ادب مي شمردند. ايشان شلوار و پيراهن کتابي و دو لباس رو داشتند. اختلاف لباس زنان با مردان در اين بود که پيراهنشان شکاف داشت. پيراهن زنان، تزئينات بسيار داشت و به رنگهاي زنده اي بود. براي پوشاندن سر ، از يک سر بند استفاده مي کردند که در زير چانه به وسيله ي دوبست محکم مي شد. روي اين سربند، نيز يک روسري بزرگ به نام (مکنو) مي پوشيدند.پوشاندن موي سر طبق آئين باستاني معمول بود و اکنون نيز ميان زنان زرتشتي متداول است.(1)
حکومت ساسانيان
در اواخر سلسله ي ساسانيان به علت عياشي و هرزگي خانواده ي سلطنتي ، آلودگي موبدان و زوال دين زرتشتي، پوشش زنان تنها براي پوشيدگي نبود، بلکه نوعي مخفي کردن آنان از طمع شاهزادگان و مردان قدرتمند، محسوب مي شد.(2)

پارسيان بعد از اسلام
 

پس از ورود اسلام به ايران، پوشش زنان ايراني به لباسهاي عربي شباهت پيدا کرد، ولي پوشاک روستائيان تغييري نيافت.(3)
قرن سوم هجري
از حدود قرن سوم هجري به بعد که اسلام در ميان اقوام مختلف وارد گرديد، زنان کارگر و دهقان و کنيزان تازه مسلمان، چون حجاب را مانع فعاليت روزانه خود مي دانستند، آن را به طور کامل رعايت نمي کردند و پوشش، بيشتر ميان طبقات ممتاز رواج داشت.(4)

دوران صفويه
 

از دوران صفويه به بعد، مدارک زيادي در مورد پوشاک ايرانيان موجود است. در اين دوره، زنان ايراني لباس هاي فاخر مي پوشيدند که تفاوتهاي کمي با لباس مردان داشت. و هنگام بيرون آمدن، چادري سفيد مي پوشيدند که سر تا پاي آن ها را غير از چشم ها مستور مي نمود. اين چادر ميان فقير و غني يکسان بود. ظاهراً زنان کشاورز در ايران و عراق چهره ي خود را نمي پوشاندند. (5)
دوران زنديه و قاجار
در دوران زنديه و قاجار، چادر حجاب رسمي محسوب مي شد؛ چادرهايي به رنگ بنفش و سياه. صورت را نيز با روبندي از چلوار کلفت مي پوشاندند. فقط زنان چادر نشين و روستائي چهره ي خود را باز مي گذاشتند. ( نقاب) نيز يکي از پوششهاي چهره بود و از مو ساخته مي شد. پوشش ديگر چهره (پيچه) بود که پارچه اي نيمه شفاف بود و سايباني براي چشم داشت که اندکي برجسته بود و چشمان را کم و بيش مي پوشاند. زنان هنگام خارج شدن از خانه، چاقچوري که زير جامه در آن بگنجد به پا مي کردند.(6)
دوران ناصر الدين شاه
از دوران ناصرالدين شاه و در پي سفرهاي او به فرنگ، تغييراتي در لباس زنان پديد آمد و شليته ها (دامن کوتاه) متداول شد. از اواخر سلطنت ناصرالدين شاه تا وقوع مشروطه، تغيير محسوس ايجاد نشد. (7)
پوشش بعد از ورود مشروطه
بعد از مشروطه و ايجاد تحولات سياسي و اجتماعي و ورود لباسهاي متنوع غربي و خياطان و طراحان اروپايي مخصوصاً فرانسوي به تهران، کم کم سبک لباس ها تغيير کرد.با تغيير جو سياسي و اجتماعي موضوع ورود زن ها به اجتماع و رفع حجاب از آنها نيز مطرح گرديد . عده اي، رشد و پيشرفت زنان را مترادف با بي حجابي مي دانستند و در مقابل آنها، برخي از روشنفکران و شعرايي مانند اشرف الدين گيلاني (نسيم شمال) اين مسأله را عامل خطرناکي براي جامعه مي ديدند.(8)

اهميت و فلسفه ي حجاب
 

بدون شک در عصر ما که بعضي نا م آن را عصر برهنگي و آزادي جنس گذارده اند و افراد غربزده بي بند و باري زنان را جزئي از آزادي او مي دانند سخن از حجاب گفتن براي اين دسته ناخوشايند و گاه افسانه اي است متعلق به زمانهاي گذشته!ولي مفاسد بي حساب و مشکلات و گرفتاريهاي روز افزوني که از اين آزادي هاي بي قيد و شرط به وجود آمده سبب شده که تدريجاً گوش شنوايي براي اين سخن پيدا شود. البته در محيطهاي اسلامي و مذهبي، مخصوصاً در محيط ايران بعد از انقلاب جمهوري اسلامي، بسياري از مسائل حل شده و به بسياري از اين سوالات عملاً پاسخ کافي و قانع کننده داده شده است، ولي باز اهميت موضوع ايجاب مي کند که اين مسئله به طور گسترده تر مورد بحث قرار گيرد. (9)بحث در اين است که آيا زنان در يک مسابقه بي پايان در نشان دادن اندام خود و تحريک شهوات و هوسهاي آلوده مردان درگير باشند؟ و يا بايد اين مسائل از محيط اجتماع برچيده شود و به محيط خانواده و زندگي زناشويي اختصاص يابد؟!اسلام طرفدار برنامه ي دوم است و حجاب جزئي از اين برنامه محسوب مي شود، در حالي که غربي ها و غربزده هاي هوس باز طرفدار برنامه ي اولند! اسلام مي گويد کاميابي هاي جنسي اعم از آميزش و لذت گيري هاي سمعي و بصري و لمسي مخصوص به همسران است و غير از آن گناه و مايه آلودگي و ناپاکي جامعه مي باشد که جمله (لک ازکي لهم) نيز اشاره به آن است. (10)
عفت در (لمس و تماس) و دست دادن با نامحرم
سماعه بن مهران: سَألت اباعبدالله (عليه السلام) عن مصافحه الرجل المرأه، قال: لاٍ يحل للرجل ان يصافح المرأه الا امراه يحرم عليه ان يتزوجها: اخت او بنت او عمه او خاله او ابنه اخت او نحوها...(11)سؤال شد از امام صادق(عليه السلام )درمورد دست دادن مرد با يک زن، فرمود: حرام است يک مرد با زن نامحرم دست دهد، مگر با زناني که ازدواج با آنها براي او حرام است مثل خواهر ، يا دختر، يا عمه، يا خاله، يا دختر خواهر و يا امثال آن.
نهي زنان از نگاه به مردان نامحرم ( عفت در نگاه)
امام صادق (عليه السلام):(فزنا العينين النظر) (12)زناي دو چشم زن ( و يا مرد) نگاه به نامحرمان است.امام صادق (عليه السلام):( النظره سهم من سهام ابليس) (13)نگاه به نامحرم تيري از تيرهاي شيطان بر قلب انسان است.حضرت عيسي (عليه السلام): ( إياکم و النظره؛ فإنهاتزرع في قلب صاحبها الشهوه، و کفي بها لصاحبها فتنه) (14)شما را بر حذر مي دارم از نگاه به نامحرمان، چرا که تخم شهوت را در قلب انسان مي کارد و او را به هر فتنه و فساد ديگري مي کشاند.
فلسفه ي حجاب چيز مکتوم و پنهاني نيست زيرا:
1-برهنگي زنان که طبعاً پيامدهايي هم چون آرايش و جلوه گري و امثال آن به همراه دارد مردان مخصوصاً جوانان را در يک حال تحريک دائم قرار مي دهد تحريکي که سبب کوبيدن اعصاب آنها و ايجاد هيجان هاي بيمار گونه ي عصبي و گاه سرچشمه ي امراض رواني مي گردد. مگر اعصاب انسان چقدر مي تواند بار هيجان را بر خود حمل کند؟ مگر همه ي پزشکان روان شناس نمي گويند هيجان مستمر عامل بيماري است؟مخصوصاً توجه به اين نکته که غريزه ي جنسي نيرومندترين و ريشه دارترين غريزه ي آدمي است و در طول تاريخ سرچشمه ي حوادث مرگبار و جنايات هولناکي شده تا آنجا که گفته اند: ( هيچ حادثه مهمي را پيدا نمي کنيد مگر اينکه پاي زني در آن در ميان است.) آيا دامن زدن مستمر از طريق برهنگي به اين غريزه و شعله ور ساختن آن بازي با آتش نيست؟ آيا اين کار عاقلانه اي است؟اسلام مي خواهد مردان و زنان مسلمان روحي آرام و اعصابي سالم و چشم و گوشي پاک داشته باشند، و اين يکي از فلسفه هاي حجاب است.(15)فلسفه ي حجاب و عفت: آرامش روحي مرد و زن و موفقيت هر کدام در وظايف خودشان ( و إذا سألتموهن متاعاً فسألوهن من وراء حجاب ذلکم أطهر لقلوبکم و قلوبهن و ما کان لکم ان تؤذوا رسول الله و لا أن تنکحوا أزواجه من بعده أبدا إن ذلکم کان عندالله عظيماً* إن تبدوا شيئاً أو تخفوه فإن الله کان بکل شيء عليماً* لا جناح عليهن في آبائهن و لا إخوانهن و لا أبناء إخوانهن ولاأبناءأخواتهن و لا نسائهن و لا ما ملکت أيمانهن واتقين الله إن الله کان علي کل شيء شهيداً.) (16)و وقتي ( شما مردان نامحرم) چيزي را از زنان پيغمبر( صلي الله عليه و آله )مي خواهيد از پشت پرده اي بخواهيد. اين کار موجب طهارت و پاکي قلبهاي شما مردان و زنان نامحرم ( از اوهام و خباثتها و افکار منفي) است، و نبايد کسي از شما رسول الهي را آزاري برساند، و احدي از شما نبايد بعد از رحلت پيغمبر (صلي الله عليه و آله) با زنان او ازدواج کند، که اين کار در نزد پروردگار گناه بسيار بزرگي است. و اگر شما چيزي را آشکار کنيد و يا پنهان نمائيد خداوند بر هر چيزي آگاه است.باکي نيست براي زنان تا بدون حجاب باشند در نزد پدران خود و فرزندان خود و برادران خود و برادر زادگان و خواهر زادگان خود ودر نزد ساير زنان مسلمان و کنيزان خود؛ و بايد از خداوند متعال بترسند، که خدا بر هر چيزي گواه است.
2- آمار هاي قطعي و مستند نشان مي دهد که با افزايش برهنگي در جهان طلاق واز هم گسيختگي زندگي زناشوئي در دنيا به طور مداوم بالا رفته است، چرا که (هر چه ديده بيند دل کند ياد) و هر چه دل: در اينجا يعني هوسهاي سرکش بخواهند به هر قيمتي باشد به دنبال آن مي رود، و به اين ترتيب هر روز دل به دلبري مي بندد و با ديگري وداع مي گويد.در محيطي که حجاب است و شرايط ديگر اسلامي رعايت مي شود دو همسر تعلق به يکديگر دارند، و احساساتشان و عشق و عواطفشان مخصوص يکديگر است. ولي در بازار آزاد برهنگي که عملاً زنان به صورت کالاي مشترکي (لاأقل در مرحله ي غير آميزش جنسي) در آمده اند ديگر قداست پيمان زناشوئي مفهومي نمي تواند داشته باشد و خانواده ها همچون تار عنکبوت به سرعت متلاشي مي شوند و کودکان بي سرپرست مي مانند. (17)

فلسفه ي حجاب و عفت: امنيت زن در جامعه
 

( يا أيها النبي قل لأزواجک و بناتک و نساء المؤمنين يدنين عليهن من جلابيبهن و ذلک أدني أن يعرفن فلا يؤذين و کان الله غفوراً رحيماً) (18)اي پيغمبر به زنان و دختران خود و زنان مؤمنين بگو تا چادرهاي خود را بر صورتهايشان نزديک آورند! اين کار بهتر است تا آنکه ( به فسق و فجور و آلودگي) شناخته شوند و مورد آزار و اذيت ( هوسرانان و مزاحمين نامحرم) قرار نگيرند، و خداوند بخشنده و مهربان است.
3- گسترش دامنه ي فحشاء و افزايش فرزندان نامشروع، از دردناک ترين پيامدهاي بي حجابي است که فکر مي کنيم نيازي به ارقام و آمار ندارد و دلائل آن مخصوصاً در جوامع غربي کاملاً نمايان است، آن قدر عيان است که حاجتي به بيان ندارد.مسأله گسترش فحشاء حتي براي آنها هيچ اهميتي براي مذهب و برنامه هاي اخلاقي قائل نيستند فاجعه آفرين است. بنابراين هر چيز که دامنه فساد جنسي را در جوامع انساني گسترده تر سازد تهديدي براي امنيت جامعه ها محسوب مي شود. و پي آمدهاي آن هرگونه حساب کنيم به زيان آن جامعه است. مطالعات دانشمندان تربيتي نيز نشان داده، مدارسي که در آن دختر و پسر با هم درس مي خوانند و مراکزي که مرد و زن در آن کار مي کنند و بي بند و باري در آميزش آن ها حکم فرماست، کم کاري، عقب افتادگي و عدم مسئوليت به خوبي مشاهده شده است. (19)
فلسفه ي حجاب و عفت: کاهش مفاسد جنسي و اجتماعي
( يا نساء النبي لستن کأحد من النساء إن اتقتين فلا تخضعن بالقول فيطع الذي في قلبه مرض و قلن قولا معروفاً) (20)اي زنان پيغمبر ، شما مانند ديگر زنان نيستيد اگر خدا ترس و پرهيزکار باشيد، پس (با نامحرمان) با صداي نرم و (فريبنده) سخن نگوئيد، تا مبادا آنکه قلبش بيمار است در شما طمع کند و آن چنانکه (براي يک زن مؤمن) شايسته است سخن بگوئيد.

دلائل وجوب حجاب اسلامي
 

بدون شک يکي از ضروريات دين اسلام، لزوم پوشش زن در برابر مردان بيگانه است و با توجه به دلايل محکمي که وجود دارد جاي ترديدي باقي نمي ماند که حجاب اسلامي هديه ي الهي در پاسخ به نداي دروني و فطري زنان است و از افراط و تفريط هايي که در مکاتب قديم و جديد بوده يا هست بر کنار مي باشد اين لطف الهي نه تنها باعث محدوديت و دورماندگي زن از جامعه نمي شود؛ بلکه شرطي براي حضور و مصونيت او در اجتماع است. در ادامه به ذکر دلايل وجوب حجاب مي پردازيم!
الف: آيات قرآن
مهم ترين دلايل پوشش و کيفيت آن را، خداوند در سوره ي مبارکه نور فرموده است:( وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُيُوبِهِنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَني‏ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَني‏ أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُنَّ أَوِ التَّابِعينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلى‏ عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لَيُعْلَمَ ما يُخْفينَ مِنْ زينَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَميعاً أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ) (21) و به زنان با ايمان بگو چشمهاى خود را(از نگاه هوس‏آلود) فروگيرند و دامان خويش را حفظ كنند و زينت خود را جز آن مقدار كه ظاهر است آشكار ننمايند و(اطراف) روسرى‏هاى خود را بر سينه ي خود افكنند(تا گردن و سينه با آن پوشانده شود) و زينت خود را آشكار نسازند مگر براى شوهرانشان، يا پدرانشان، يا پدر شوهرانشان، يا پسرانشان، يا پسران همسرانشان، يا برادرانشان، يا پسران برادرانشان، يا پسران خواهرانشان، يا زنان هم‏كيششان، يا بردگانشان‏( كنيزانشان‏)، يا افرادي که تمايل به زن ندارند يا كودكانى كه از امور جنسى مربوط به زنان آگاه نيستند؛ آنها هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمين نزنند تا زينت پنهانيشان دانسته شود(و صداى خلخال كه برپاي دارند به گوش رسد) و همگى بسوى خدا بازگرديد اى مؤمنان، تا رستگار شويد!در اين آيه ابتدا به زنان با ايمان همچون مردان با ايمان توصيه مي کند تا نگاههاي خود را کنترل نموده، دامانشان را نيز حفظ نمايند.سپس به مسأله حجاب که از ويژگي هاي زنان است در چهار بخش اشاره مي کند:
1-زنان نبايد زينتشان را مگر آن مقداري که طبيعتاً ظاهر است آشکار سازند.
2- زنان مسلمان بايد روسري خود را طوري بر گريبان بيفکنند که هم گردن و هم آن قسمت سينه که بيرون است مستور گردد.
3- محارم زنان را که مي توان حجاب را در مقابل آنها برداشت معرفي مي کند.
4- زنان بايد در رعايت عفت و دوري از تحريک مردان بيگانه دقيق و سخت گير باشند.
ب: روايات
در روايات متعدد به حدود حجاب و فلسفه و نيز چگونگي برخورد با مردان بيگانه مکرراً تصريح شده است:
1-نقل است که اسماء دختر ابوبکر و خواهر عايشه، به خانه ي پيامبر( صلي الله عليه و آله) آمد در حالي که جامه هاي نازک و بدن نما پوشيده بود. رسول خدا (صلي الله عليه و آله) از او رو برگردانده و فرمودند:( اي اسماء همين که زن به حد بلوغ برسد، سزاوار نيست چيزي از بدن او ديده شود، مگر اين و اينکه حضرت اشاره به مچ دست به پائين و صورتشان نمودند.) (22)
2- حضرت رسول اکرم( صلي الله عليه و آله) در جايي ديگر نيز خطاب به حولاء همسر عطاره مي فرمايند:( اي حولاء هر زني که به خداوند سبحان و روز قيامت ايمان دارد زينتش را براي غير شوهرش آشکار نکرده و نيز موي سر و مچ خود را نمايان نمي سازد.) (23)
3- از امام صادق( عليه السلام) نيز نقل است که در پاسخ به سؤال مردي که پرسيد: ( براي مرد نامحرم، نگاه کردن به چه قسمت از بدن زن جايز است؟ فرمود: چهره ، دو کف دست و دو قدم پا.) (24)حديثي ديگر از حضرت امام صادق (عليه السلام) نقل شده است: از ايشان سؤال شد، آيا آرنج زن تا مچ از قسمت ها يي است که بايد از غير نامحرم پوشاند؟ ايشان فرمودند:بله، آنچه زير روسري قرار مي گيرد و همچنين از محل دستبند به بالا بايد پوشانده شود.)(25)از امام رضا (عليه السلام) در خصوص علت حجاب نقل شده است که فرمودند:( حرام شد نگاه به موهاي زنان براي آنکه اگر موهاي آنها در برابر مردان نامحرم آشکار شود، باعث تحريک و جلب توجه خواهد شد. فساد و بي بند و باري را به دنبال دارد و سبب مي شود که مردم در کارهاي حرام وارد شوند.) (26)و نيز ديگر رواياتي که بيان کننده لزوم پوشش، چگونگي و نيز فلسفه ي آن است.زنان مسلمان بايد توجه داشته باشند که خداوند متعال حتي در مورد زنان سالخورده اي که هيچ انگيزه اي در مردان به وجود نمي آورند مي فرمايد: ( وِِِِِِِ أن يِستعفضن خيرلهن) (27)و اگر از اين اجازه – که جلباب خود را کنار گذارند- نيز خودداري کنند و عفاف ورزند، براي آنان بهتر است) پس چگونه به دختران جوان اجازه دهد که پوششي نداشته باشند، يا هرگونه که مي خواهند بگردند؟!
ج: سيره
( جايگاه بلند و شخصيت والاي حضرت زهرا (سلام الله عليها) روشن تر از آن است که نياز به گفتگو داشته باشد. در رواياتي آمده است که به هنگام تولد، براي آن حضرت لباس از بهشت آورده شد و جسمش پوشش کامل يافت تا زمينه براي تعالي روحش باشد. زهراي اطهر، اين برترين الگوي زن و عالي ترين چهره ي بشريت گو اينکه فرياد گري عليه ظلم را پيشه دارد و ستم بر امام خويش و مآلاً جامعه را بر نمي تابد و از محدوده خانه پا به بيرون مي نهد، و در اجتماع حضور مي يابد و با بليغ ترين جمله ها، از حق و حقيقت دفاع مي کند، اما اين همه، در نهايت آزرم، حيا و عفاف است. او در حالي که مقنعه را محکم به سر بسته و خود را در جامه اي فراگير پيچيده بود در جمع زنان بني هاشم در حالي که جامه ي بلندش قدم هايش را پوشيده بود، با ابهت و متانت شگرفي قدم بر مي داشت و براي همگان راه رفتن او گام زدن رسول الله( صلي الله عليه و آله) را به ياد مي آورد و ...) (28)آن حضرت در هر مکان و زمان حتي در جنگهاي بين کفار و مسلمين پرده حجاب را کنار نمي زد:اما تاريخ فراموش نمي کند آن لعيني راکه حرمت حرم الهي را شکست و با هيزم فتنه و آتش عداوت و خشم آکنده از حسد، لگد بر دري زد که حتي جبرئيل امين هم بدون اذن از آن وارد نمي شد و دست بر حريمي بلند کرد و سيلي زد که جز با ناز پدرش پرورش نيافته بود. حفاظ گلي را شکست که از ولايت حمايت مي کرد و تازيانه بر دستي زد که هنوز جاي بوسه پدر بر آن بود.حضرت زهراي مرضيه پوشش مناسب و حفظ حريم را پس از رحلت نيز پاس مي دارد و سفارش مي کند قامت بي جانش را در حفاظي قرار دهند که حجم بدن نمايان نباشد. (29)از امام صادق( عليه السلام) نقل شده است: ( أول من جعل له النعش فاطمه بنت محمد (صلي الله عليه و آله)) (30)يعني اولين کسي که در اسلام تابوت براي جنازه اش قرار داده شد، فاطمه (سلام الله عليها )دختر محمد (صلي الله عليه و آله) بود. ابن عباس گويد: وقتي فاطمه (سلام الله عليها) در اثر غصه ها و ضرب و شتم ها، مريض شد به اسماء فرمود: جنازه ي مرا طوري حمل نکنيد که بدنم نمايان باشد. اسماء بنت عميس تابوتي از شاخه هاي درخت خرما براي آن حضرت درست کرد و اين اولين تابوت در اسلام بود.هنگامي که حضرت زهرا (سلام الله عليها) آن را ديدند لبخندي زدند که بعد از رحلت رسول خدا (صلي الله عليه و آله) تا آن روز او را چنين خوشحال نديده بوديم.) (31)همچنين حضرت زينب (سلام الله عليها) نيز که تربيت شده همين مکتب هستند، در پاسخ شخصي که از سخت ترين مصايب ايشان در حادثه کربلا مي پرسد مي فرمايد: ( مصيبت نگاه نامحرمان بر زنان اسير)
د: فطرت
( برخي روانشناسان ريشه ي حيا و پوشش و حجاب زنان را تدبير هوشمندانه فطري او براي جذابيت بيشتر معرفي کرده اند. اين نظريه نيز به نوعي بر طبيعي بودن حيا و حجاب دلالت مي کند.) (32)برخي از جامعه شناسان حجاب و پوشش زن را مقتضاي طبيعي جامعه ي بشري معرفي کرده اند. با بررسي ساير اديان در مي يابيم که حجاب در آنها نيز مرسوم بوده است و چون قوانين الهي بشر متناسب است، پس گرايش به حجاب، امري فطري است.در تائيد فرضيه ي فطري بودن حجاب ـ به مفهوم مطلق پوشش – مي توان مبدأ تاريخي آن را در زماني جستجو کرد که آدم و حوا در اولين مراحل هبوط به عالم طبيعت و آغاز حيات دنيوي، به خود آگاهي ضرورت پوشش دست يازيدند و از آن پس خداوند پوششهاي گوناگون را بر فرزندان آدم ارزاني داشت:( ... چون از آن درخت تناول کردند زشتي هايشان آشکار گرديد و بر آن شدند که از برگ درختان بهشت خود را بپوشانند ... اي فرزندان آدم ما لباسي که ستر عورت شما کند و جامه هاي زيبا و نرم براي شما فرستاديم و بر شما باد لباس تقوا ، که اين نيکوترين جامه شماست.) (33)بر مبناي همين تئوري است که به راحتي مي توان تحليلي منطقي از گرايش انسان به پوشش و توجه اديان آسماني به تعيين محدوده اي مشخص براي آن ، به دست آورد.)
فصل دوم:

عوامل اجتماعي حجاب
 

1-داخلي2- خارجي
عوامل داخلي

آثار حجاب
 

حجاب همانند هر عمل ديگر آثار و خواصي دارد که آنها را مورد بحث قرار مي دهيم:
1-موفقيت هاي معنوي
حجاب بالهاي پرواز فرشته هاي زمين است. زن پوشيده از بين خود و خدا، خدا را برگزيده است و از بين احکام دين و خواسته هاي نفس به احکام دين رو کرده است.چنين انتخابي به روحيه، تفکر و عمل او حال و هواي ديگري مي بخشد و به پوشش او معنا مي دهد و آن را عملي منطقي ، خداپسندانه و در راستاي حرکتهاي تکاملي او قرار مي دهد که به زيبايي هاي دروني او تجلي بخشيده است (34)امام باقر (عليه السلام )فرموده است:خداوند عزوجل فرمود: به عزت و جلال وعظمت و بزرگي و بلندي مقامم سوگند که بنده ي مؤمني مرا در امري از دنيا بر هواي خود بر نمي گزيند مگر اينکه او را غني کرده و هواي او را در جهت آخرتش قرار مي دهم و آسمانها و زمين را عهده دار روزيش مي گردانم. (35)پوشيدگي زن تجسم تواضع او در برابر احکام خداوند است و خدا افراد متواضع را دوست دارد و البته از رحمت خود بهره مند مي سازد.پوشيدگي زن نمود بارز تقواي اوست و او را از آثار تقوا بر خوردار مي سازد.قرآن کريم فرموده است:( يا أيها الذين آمنوا إن تتقوا الله يجعل لکن فرقاناً و يکفر عنکم سيئاتکم و يغفرلکم و الله ذوالفضل العظيم.) (36)اي کساني که ايمان آورده ايد اگر خداترس و باتقوا باشيد خدا براي شما تشخيص (حق از باطل و راه سعادت از شقاوت) را قرار مي دهد و گناهان شما را مي زدايد و شما را مي آمرزد و خداوند داراي فضل و رحمتي بزرگ است.وقتي زن تقواي جنسي را مراعات کند و خود را از نامحرم بپوشاند وعده هاي الهي که براي پرهيزکاران داده شده است در باره ي او محقق مي گردد: از تشخيص حق و باطل برخوردار مي شود و راه سعادت و بدبختي را در زندگي مي شناسد و گناهانش مورد آمرزش قرار مي گيرد.بانو س. 1 مدرس دانشگاه که به پوشش ديني تشرف يافته است مي گويد:( هر چه در تکميل حجاب پيش مي رفتم براي انجام ساير وظايف و قدم برداشتن در راه دين نيرويم بيشتر مي شد. لذا با حجاب گرفتن و تکميل آن ، توفيقات خداوندي شامل حالم مي شد. گويي راه صاف شده بود. نماز و روزه و ساير وظايف حلاوت و شيريني پيدا کرده، حقايق علوم را به راحتي مي يافتم. تا آنکه ظاهراً دنبال آنها مي گشتم ولي آن سعي ناچيز کجا و آن همه نتايج کجا! ( يعني با اندک تلاش بيشترين سهم در درک علوم و حقايق نصيبم مي شد) تا اينکه چادر پوشيدم. اين پوشش بعد از يقين به بر حق بودنش، همه آثار مفيد ذکر شده را در حد کمال خود داشت و امنيت و راحتي را واقعاً حس مي کردم.) (37)
نکته:
اي ساکن ديار حجب و حيا! چه عارفانه به ميدان آمده اي! پوشش ديني تو پاکان روزگار را به شوق آورده است چرا که اين پوشش از زره جنگاوران ميدان رزم بسي والاتر است که آن زره ميدان جهاد اصغر است و حجاب تو زره ي ميدان جهاد اکبر.
2- احترام
فرشته هاي حجاب افتخار جامعه اند. اصولاً غلبه بر هواهاي نفساني و گذشت از لذتهاي حرام به انسان هيبت و وقار مي بخشد.حجاب زن جهاد اکبر اوست که در وراي آن نفس اماره به زانو در آمده است. از اين رو پوشيدگي زن از بعد عرفاني بلندي برخوردار است.اين حقيقت را همه مي دانند و حتي دانشمندان غير مسلمان به آن اذعان کرده اند که حجاب به زن هيبت و وقار مي بخشد و او را شايسته ي احترام ديگران مي سازد.زنان خودنما مطلوبيت جنسي دارند اما محبوبيت ارزشي از آن زنان پوشيده است به طور کلي نوع نگاه، گفتار و برخورد مردان با زنان از دو ماهيت متفاوت برخوردار است. برخورد با زناني که از جلوه گري يا پوشش ناقصي برخوردارند، برخوردي شهوي، تفريحي و ظاهري است، اما برخورد با زنان پوشيده برخوردي همراه با احترام و تکريمي قلبي است.اصولاً مردها قدرت ادامه نگاه به چهره ي زنان پوشيده را ندارند چه اين که حجاب اسلامي نگاه شکن است و سر به زيري مرد در هنگام سخن گفتن با زنان خود نوعي تکريم و احترام به آنهاست. نوع پوشش زن معرف شخصيت عفيف يا هوس انگيز اوست که به موضعگيري مرد در برابر او تعيّن مي بخشد.(38)
نکته:
اي ساکن وادي عشق که خدا را معشوق خود ساخته اي! دانسته بودم که عاشق، انتخابهايش را به معشوق وا مي گذارد و ديدم که خلعت زيباي حجابت به انتخاب معشوق تو بوده است. پس مبارک باد که حجاب اسلامي لباس عشق به خداست.
3- مصونيت و آرامش زن
زني که ديده نشود مورد طمع قرار نمي گيرد. انسان در پناه محافظ، احساس آرامش بيشتري دارد و در صورت پيش آمدهاي احتمالي از مصونيت آن برخوردار است. پوشش ديني نيز نگهبان زن از نگاه هاي آلوده و آسيب هاي احتمالي است که به زن مصونيت و آرامش مي بخشد. و هر چه اين پوشش کامل تر گردد در صد امنيت و حفاظت بالاتر مي رود.خانم ق.ز از دانشجويان تهران در ضمن مطالبي درباره ي حجاب مي گويد: ( اگر ما حجاب را براي مصونيت خود بر مي گزينيم ، چه بهتر که حجاب کامل تر را برگزينيم تا مصونيت بيشتري داشته باشيم.) (39)
نکته:
اي ملکه ي عفاف که بر سر، تاج حجاب نهاده اي! بر خود ببال که به اين وادي پا نهاده اي چرا که حجاب زن، مهد آرامش اوست که چون حصاري بلند از گلستان زيبايي هاي جسم و جانش حفاظت مي کند.
4- سلامت و زيبايي
حجاب اسلامي تجلي زيبايي هاي معنوي زن است که حسن انتخاب او را به نمايش در آورده است. بدون شک حجاب ديني، زن را از آفات و بيماري هاي بسياري بيمه مي کند و مي تواند طراوت و جمال او را پايدار سازدو زحمت حجاب حق بيمه اي است که زن براي حفظ آرامش و سلامت خود مي پردازد. زيرا حجاب پرده اي است که از ورود تيرهاي نگاه، سخنان بيهوده و مشکلات ديگر به درون محيط امن او جلوگيري مي کند. زن بي حجاب آسيب پذير است وقتي زن از حجاب ديني خود خارج گردد آفات فراواني سلامت او را از بين مي برند. چه اينکه غنچه اي که از کاسبرگ بيرون آيد يا تخم مرغ که از پوسته خود خارج شود يا ميوه اي که پوست آن کنده شود و گرد و غبار فضا بر آن مي نشيند و جريان هوا و آلودگي هاي ديگر آنها را پژمرده و فاسد مي کند. اما حجاب مانع جريان هواي نفس و نگاه هاي آلوده و ميکروبهاي فساد به حريم پاک زن است و زيبايي و ظرافت هاي جسماني او را از گزند آفتاب، سرماو آلودگي هاي جوي حفظ مي کند. (40)اميرالمؤمنين( عليه السلام) فرموده است:( حجاب، زن ها را پاينده تر ، سالم تر و پاکيزه تر نگاه مي دارد).(41)
نکته:
اي گلبن بوستان عفاف که شاخه هاي وجودت را در برگهاي سبز حجاب پوشانده اي! چه زيبا به برگهاي حجابت رو گرفته اي. هر برگ سبز پوشش ديني ات شاخه هاي وجود تو را از آزار رهگذر بيمه کرده است و طراوات و جمالت را پايدارتر ساخته است.
5- مبارزه با تهاجم فرهنگي غرب
زن پوشيده به نوعي محروميت را به استعمار گران تحميل مي کند، غرب که خود در آتش فساد و تباهي مي سوزد و مي رود تا به انهدام کامل برسد، سعي جدي در به تباهي کشيدن بشر دارد تا همانند غريقي ديگران را با خود همراه سازد و به اهداف شوم استعماري خود نيز دست يابد.حجاب ستيزي از اهداف مهم تهاجم فرهنگي غرب است. پوشش ديني همواره مورد هدف تيرهاي زهر آگين فرهنگي دشمنان اسلام بوده است. آنها همواره در برداشتن خاکريز بزرگ حجاب جديت کامل داشته اند زيرا پوشش ديني سدي بزرگ در برابر تهاجم فرهنگي غرب است که آنها را از نيل به مطامع فرهنگي و اقتصادي خود ممنوع مي سازد. اگر قلعه مستحکم حجاب زن مسلمان منع شود راه بردگي جامعه اسلامي هموار مي گردد. زنان پوشيده هرگز خود را پايگاه استعمار نمي کنند بلکه به عنوان نيروهاي مسلح فرهنگي سدي مستحکم دربرابرآنان پديد مي آورند به گونه اي که مي توان گفت پوشش ديني پادزهر تهاجم فرهنگي غرب است. پيروزي شکوهمند انقلاب اسلامي که در سال 1357 تحقق يافت مرهون حرکت گسترده تر زناني بود که با برخورداري از پوشش اسلامي به ويژه چادرهاي مشکي که چون زره اي محکم بر تن کرده بودند به ميدان مبارزه آمده بودند در اين تظاهرات ميليوني يک زن بي حجاب به چشم ديده نمي شد. (42)
نکته:
حجاب اسلامي حضور حماسي زن در جامعه است که قلب استعمارگران از هيمنه اش در بيم و هراس است چرا که پوشش ديني آئينه ي تمام نماي عصيان و تسليم است!
6- کاهش مفاسد
پوشيدگي زن همواره خاکريز بزرگي در برابر موج وسوسه ها و کجروي ها بوده است. مقايسه آمار و جنايات جنسي در فصل تابستان و زمستان و جوامع غربي و اسلامي که زنان از پوشيدگي بيشتري برخوردارند نشان مي دهد که پوشيدگي زنان نقش مؤثري در کاهش مفاسد اجتماعي دارد. زيرا بسياري از مفاسد اجتماعي به شهوات جنسي مربوط مي شود که با پوشيدگي زن زمينه آنها از بين مي رود. وقتي چشم ها نبيند و دلها نخواهند، تحريکات جنسي، هيجانات و عشق هاي کاذب نيز از ميان مي روند و سلامت اخلاقي بر اجتماع حاکميت مي يابد. (43)زن و مرد همانند دو سيم برق مي مانند که نبود عايق در بين آنها سبب بروز آتش سوزيهاي اخلاقي مي گردد و آتش آن بسياري از ارزشها را محو مي گرداند و حجاب عايقي است که از اين جاذبه ها و آتش سوزي ها پيشگيري مي کند.
نکته:
زن ناگريز از انتخاب يکي از دو حجاب جسم و جان خويش است، يا حجاب جسم را بر مي گزيند تا مرغ روحش از قفس تاريک حجابهاي نفساني رهائي يابد و يا حجاب تاريک جان را انتخاب مي کند و جسم خويش را از جامه تقوا رها مي سازد و با اين انتخاب سرنوشت ساز است که مرغ سعادت يا جغد شقاوت بر بام جانش آشيانه مي کند.
7- آرامش و امنيت مردان
نفس آدمي دريائي از خواستني هاست. زماني که چيزي تمايل ندارد آرامش بر آن حاکميت دارد و چون به آن رغبت کند همانند دريا طوفاني مي شود و تنها رسيدن به خواسته ي او مي تواند جزرومد اين درياي طوفاني را آرام کند. مادامي که بانوان خود را به طور کامل از ديد چشم هاي حريص مردان مي پوشانند درياي نفس آنها آرام است اما وقتي خود را به نمايش مي گذارند چشم آنها مي بيند و دل آنها هوس مي کند و آرامش دروني و امنيت آنها به هم مي ريزد. و از اين جا معلوم مي گردد که زنان جلوه گر چه اندازه در ايجاد اضطرابهاي روحي و نابساماني هاي دروني مردان جامعه نقش دارند. (44)
نکته:
خواهرم! اقيانوس دل مردان ساحل ندارد و از ژرفاي مهيب برخوردار است پس مبادا آن را به موج آوري که دريا آرامي آن خطرها نهفته است پس با پوشيدگي خود آرامش مردان را پاس دار تا خود در آرامش بماني. و نيک بدان که چادر هر زن مؤمن پرچم امنيتي است که به دلهاي اهل ايمان آرامش مي بخشد و چون جلوه گري کند وجود او به يک مرکز ناامني در جامعه مبدل شود.

بايسته ها و راه کارهاي ترويج فرهنگ حجاب
 

1-آموزش حجاب با هماهنگي خانه و مدرسه
محيط خانواده نخستين و مهم ترين حلقه از زنجيره فرآيند جامعه پذيري است که بنيادي ترين نقش را در جريان تربيت و شکل دهي به شخصيت فرزندان به عهده دارد. والدين به عنوان نمايندگان جامعه وظيفه دارند فرزندان خود را مطابق ارزشهاي مصوب و بر طبق الگوهاي مقبول اجتماعي تربيت کرده و جهت ايفاي نقش هاي مهم در جامعه بپروراند. آثار تربيتي اين محيط به قدري عميق و راسخ است که برخي رسوبات آن تا پايان عمر در رديف عناصر اصلي شخصيت فرد همچنان فعال و پويا باقي مي ماند. در خصوص الگوي حجاب و التزام عملي به رعايت آن نيز مسئوليت مهمي متوجه خانواده به ويژه مادر است. (45)مدرسه: دومين حلقه از حلقه هاي فرآيند جامعه پذيري، مدرسه است. مدارس مراکز تعليم و تربيت و تزکيه اند. آموزش عملي احکام ديني بخشي از وظايف معلم و دانش آموز را تشکيل مي دهد. کار آموزي در مسائل ديني نظير کار آموزيهاي ديگر مواد درس يک ضرورت است. در غير اين صورت تعليمات ديني تنها شکل نظري به خود مي گيرد و کافي نبودن چنين شيوه اي به اثبات رسيده است.علم و عمل به ضروريات اسلام (46) از اولويت ويژه اي برخوردارند که بايد در برنامه هاي درس گنجانده شوند. از جمله آنها پوشش ديني است که بايد به طور اساسي و جامع، معارف مربوط به آن در سطوح مختلف تدريس گردد تا فرهنگ پوشش ديني با معرفت لازم به مرحله عمل آگاهانه در آيد. بايد فلسفه ، اهميت، جايگاه ، آثارواحکام حجاب به طور کامل در سطوح مختلف درسي مورد تدريس رسمي قرار گيرد و با آموزش هاي عملي لازم و مداوم همراه گردد تا فرهنگ حجاب با معرفت لازم عينيت يابد. توصيه ي بدون تعليم و تربيت و پوشش ديني آن را به صورت يک دستور خشک و تحميلي مبدل مي سازد، اما توصيه همراه با معرفت پذيرش آن را آسان مي کند. معرفت حجاب خود ضامن اجراي آن است و دوام آن را نيز تضمين مي کند. آن گاه است که پوشش ديني در همه ي محيط هاي اجتماعي و پس از پايان تحصيلات به شکل يک فرهنگ پذيرفته شده رسميت عملي پيدا مي کند. و از انحصار به زمان رفت و برگشت به مدارس خارج مي گردد.(47) تدريس کامل پوشش ديني در مدارس يکي از منطقي ترين، طبيعي ترين، موفق ترين و کليدي ترين راه تفهيم حجاب اسلامي در کشور است به ويژه آن که با کار آموزي لازم همراه باشد. خلأ اين برنامه درسي به گونه اي است که اگر برطرف شود بخش عمده اي از معضل بد حجابي دختران و زنان برطرف خواهد شد.
نکته:
اي مربي غنچه هاي آفرينش ،مدرسه محفل درس و بحث و رشد و خاطره هاست که فرازهاي مهم تاريخ زندگي آدمي را عينيت مي بخشد و آنچه را مي آموزد در صفحه هاي وجودش حک مي شود. پس سر دفتر صفحات قلبش را به ايمان و تسليم و حيا زرين نما تا گلبرگ وجودش در کاسبرگ زيباي حجاب به وقار و عفت شکفته شود آن گاه آن شود که خدا خواهد.
2- تشويق
اين اصل در تربيت آدمي ، کاربرد فراوان دارد. ماهيت تشويق ها متفاوت است و مي تواند بار عاطفي، مالي، تشريفاتي، شغلي، سياسي، علمي و امثال آن داشته باشد که در ترويج فرهنگ حجاب مورد استفاده قرار خواهد گرفت. اگر فردي نيازمند نوعي تشويق نباشد، بايد از نوع ديگر بهره بگيريم.احترام لازم و محسوس مردم به بانوان با حيا و با حجاب جامعه سبب ترويج فرهنگ حجاب خواهد شد. همان طور که برخورد منفي با زنان بي حجاب نيز مي تواند عاملي بازدارنده به حساب آيد با اين شرط که حد و اندازه آن را بايد رعايت کرد تا به لجاجت نينجامد. (48)
نکته:
اي جامه ي دين پوشيده! نيک بدان که فرشته هاي حجاب با تو همراه و هم هدفند. به چيزي عشق مي ورزند که تو عشق مي ورزي و از چيزي مي نالند که تو مي نالي. حال که عشق و ناله اي مشترک داريد چرا تنها و سرد! چرا خشک و بيگانه! اي ستاره هاي کهکشان عفاف، آشناتر، گرمتر و شکفته تر و دلسوزتر، که شما در يک قافله و يک قافله سالاريد، همه در کاروان زهرا و سربازان آشناي فاطمه ايد که با پوشش اسلامي شناخته مي شويد.(49)
3- فعاليت هاي علمي، فرهنگي و هنري
انتشار نشريه و کتاب، تشکيل ميزگردهاي ادبي، فراخواني مقاله، تعيين موضوع حجاب براي انشاء و پرسش مهر، به کارگيري هنرهاي تصويري، مسابقات فرهنگي و مانند آن آثار مثبتي دارند. توليد برنامه ها و فيلم هاي مفيد و آموزشي نيز در راديو و تلويزيون اثري فراگير دارد. رعايت کامل پوشش ديني بانوان که در فيلم هاي سينمايي و تلويزيوني بازي مي کنند يا عکسي که با پوشش اسلامي در صفحات مطبوعات به چاپ مي رسد، آثار مثبتي دارد، چنانکه پوششهاي غير شرعي نيز آثار زيان بار گسترده اي بر فرهنگ جامعه مي گذارد. اساساً حضور زنان پوشيده در صحنه هاي مختلف جامعه، آثار مثبت و چشم گيري در همگاني کردن فرهنگ حجاب اسلامي دارد.پخش آيات ، روايات و کلمات حکمت آميز و تصاوير الهام بخش درباره حجاب در محيط هاي عمومي تابلوهاي شهري و محيط هاي مناسب ديگر نيز به تقويت اين فرهنگ خواهد انجاميد. (50)سزاوار است روزي به عنوان روز حجاب اسلامي معين گردد تا در پرتو آن به حرکتهاي متناسب پرداخته شود و مناسب ترين روز، روز 22 تيرماه است که مردم در دفاع از حجاب اسلامي در مسجد گوهر شاد مشهد توسط عمّال رضا شاه به شهادت رسيدند. (51)
4- تقويت فرهنگ غيرت
بي ترديد، زنان با هر تفکر و عقيده اي ، به نظر و سليقه همسران خود در انتخاب هاي خويش از جمله لباس و وضع ظاهر توجه مي کنند. از اين رو، غيرت مندي مردان در نوع پوشش آن نقش به سزايي دارد.و با توجه به اين واقعيت، ترويج فرهنگ غيرت در ميان مردان به ترويج و تحقق پوشش ديني در جامعه کمک مي کند. خداوند در قرآن کريم مي فرمايد:( يا أيها الذين آمنوا قوا أنفسکم و اهليکم ناراً و قودها الناس و الحجاره) (52)اي کساني که ايمان آورده ايد ، خود و خانواده خويش را از آتش دوزخي که هيزمش از مردم و سنگ خاراست، حفظ کنيد.پيامبر اکرم( صلي الله عليه و آله) مي فرمايد: خداوند، بيني هر يک از مؤمناني را که غيرت نمي ورزند، به خاک مي مالد. (53)ايشان در سخني ديگر، غيرت را از ايمان مي داند. (54)
5- فعاليت قواي سه گانه
تصويب قوانين جامع و دقيق در اين زمينه در مجلس شوراي اسلامي و عمل کردن بدون تساهل و تسامع قوه قضائيه به قوانين ياد شده سبب مي شود فرهنگ حجاب ترويج يابد. قوه ي قضائيه سهمي مهم در حفظ سلامت جامعه دارد و اوضاع اخلاقي جامعه، کارنامه گوياي اين دستگاه است. نظارت جدي و دلسوزانه مسئولان دولتي بر محيط هاي تحت نظارت آنها نيز از جمله عوامل ترويج حجاب و پيش گيري از بد حجابي در اداره هاي دولتي است. (55)
6- تقويت باورهاي ديني با احياي فرهنگ ناب اسلامي
اگر زني داراي باوري قوي باشد شالوده ي شخصيتي او نيز بر اساس همين باور شکل مي گيرد، چنان که حضرت علي (عليه السلام) مي فرمايند: ( المرء بإيمانه، شخصيت انسان در گرو باروهاي اوست.) (56)آن حضرت در جاي ديگر مي فرمايند: ( والمؤمن بعمله؛ وايمان انسان در عمل او جلوه گر است.) (57)بنابراين، بايد با تقويت پايه هاي ديني و باورهاي اعتقادي، وسيله ي اعمال صالح را در زنان فراهم آوريم و اين مسئوليت پيش از همه بر عهده متوليان مذهبي و فرهنگي جامعه است.
7- معرفي و شناساندن الگوهاي الهي
شناخت فاطمه زهرا (سلام الله عليها)به عنوان الگوي صالح و معصوم زنان که خداوند او را براي هدايت آنان برگزيد يک اصل مهم است و بايد به طور کامل جزء دروس دانش آموزان قرار گيرد، زيرا وقتي دختران و زنان بدانند که فاطمه دختر رسول الله (صلي الله عليه و آله )و حجت خداست و سخنان و اعمال او معيار الهي حرکتهاي زندگي است و حجاب از خصوصيات بارز او به شمار مي رود، طبعاً از او که جز به خواست خداوند، عمل نمي کرد پيروي مي کنند تا به عزت دنيا و سعادت آخرت بار يابند. (58)امام خميني (رحمه الله) در خصوص جامعيت حضرت زهرا (سلام الله عليها) و الگو قرار دادن اين بانوي فرشته خو مي فرمايد:( تمام ابعادي که براي زن متصور است و براي يک انسان منظور است، در فاطمه زهرا( سلام الله عليها) جلوه گر بوده است. يک زن معمولي نبوده، يک زن روحاني، يک زن ملکوتي، يک انسان به تمام معنا انسان، تمام مشخصه انسانيت، تمام حقيقت زن، تمام حقيقت انسان، اين زن معمولي نيست. اين موجود ملکوتي که در عالم به صورت انسان ظاهر شده است زني که تمام خاصه هاي انبياء در اوست. زني که اگر مرد بود، نبي بود،اگرمردبود، به جاي رسول الله بود. (59)
نکته:
خواهرم! فاطمه (سلام الله عليها) حجت خدا و الگوي زن مسلمان است. اگر او امروز در ميان ما بود از کدام پوشش زمانه برخوردار بود؟ کدام زنان به او شبيه تر بودند؟ بر کدامين زنان تبسم داشت و به کدام يک از آنها اخم مي کرد؟ چه کسي است که نداند؟ پس کدام بهانه مي ماند!
8- توجه دادن به مسئوليت انسان در برابر اعمال خويش
توجيهاتي که برخي بانوان غير متدين مي کنند، مانند:( دلم مي خواهد)، (آزادم)،( ربطي به ديگران ندارد)ظ، مردود است، زيرا در هيچ جاي دنيا انجام دادن هر کاري بر اساس خواهش هاي نفساني پذيرفته نيست. از آن گذشته، اگر جوان هرزه و لا ابالي در برابر زنان همين حرف رابزند، در سايه آزادي اين افراد، چه وضعيتي براي اين گونه از بانوان پيش خواهد آمد؟(60)برخي توجيهات چون ( اين آقا مثل برادرم است) يا ( انسان بايد دلش پاک باشد) پذيرفتني نيست؛ زيرا در عين اينکه در يک جامعه اسلامي افراد خواهران و برادران ديني هستند، اما بايد مسائل مربوط به محرم و نامحرم رعايت شود. رعايت نکردن اين امور، آسيب هاي جدي به همراه خواهد داشت.همچنين اين توجيه که ( اين لباس ها را به بازار نياورند تا ما هم نخريم) نيز نادرست است؛ زيرا صرف وجود اين اجناس در بازار، از انسان سلب اختيار نمي کند، به علاوه بسياري از اشياي نامناسب ديگر هم در بازار موجود است که انسان نبايد آنها را بخرد. تفکر ( در جواني مدپرستي و در پيري خدا پرستي) هم بطلانش روشن است، زيرا خويشتن داري انسان از گناهان، در جواني اجر و پاداش بيشتري دارد. از آن گذشته چه تضميني وجود دارد که فرصت توبه به انسان دهد. اين توجيهات ياد شده از منظر عقل و شرع پذيرفته نيست.خداوند در کتاب هدايت مي فرمايد: ( و لا يؤذن لهم فيعتذرون) (61)در روز قيامت به آنها اجازه داده نمي شود تا عذر و بهانه بياورند.در آن روز بر دهان ها مهر زده مي شود، اعضاء و جوارح سخن مي گويند (62) و تمام اعمال آدمي ثبت و ضبط مي شود. خداوند مي فرمايد: (إنا کنا نستنسخ ما کنتم تعملون) (63) به درستي که ما تمام رفتار و کردار شما را نسخه برداري مي کرديم.
9- باز نمايي مصونيتها و فوايد حجاب
حجاب از آداب و رسوم ديرينه تمدنهاي بشري بوده است. نقوشي که از نياکان به جا مانده از احترام به حجاب در بيشتر قوم ها و ملتها حکايت مي کند. ( در نقش هايي که از ايران و باستان برجاي مانده، هيچ صورت زني ديده نمي شود و ناامني از ايشان نيز به نظر نمي رسد.) (64)قرآن به زنان مؤمن مي آموزد که با پيروي از حکم پيامبر (صلي الله عليه و آله) پوششهاي بلند (مانند چادر) بر خويش افکنند تا شناخته نشوند و مورد آزار قرار نگيرند.( يا أيها النبي قل لإزواجک و بناتک و نساء المؤمنين يدنين عليهن من جلابيبهن) (65)از مجموع آيات و روايات اسلامي بر مي آيد که زن بايد خود را از نامحرم پوشيده دارد و از هرگونه رفتار و سخن و لباسي که نظر نامحرم را جلب کند، بپرهيزد تا کساني که در قلبشان طمع وجود دارد، به او تمايل پيدا نکنند. امام باقر )عليه السلام( در هشداري مي فرمايد: ( سخن گفتن با زن نامحرم از دام هاي شيطان است.) (66)حجاب، سدي در برابر اميال هوس بازان است و باعث رو آوري جوانان به ازدواج مي شود. چنان که بي حجابي و بي عفتي مي تواند سبب گريز از ازدواج گردد. حجاب موجب خشنودي خداوند است، زيرا زن، با حجاب، جلال خود را حفظ مي کند و به راستي جمال و جلال زن در حجاب اوست. حجاب وسيله اي براي گسستن بندهاي اسارت نفس و رهايي از آن است. حجاب نشان حيا و پاکي روح و روان زنان است و استقلال فرهنگي و ديني يک جامعه را به نمايش مي گذارد و ايمان و اعتقاد زن را به خداوند نشان مي دهد. (67)
عوامل خارجي
نقشه هاي شوم دشمنان دين اسلام بر ضد حجاب
حج، جهاد و حجاب ، احکام اجتماعي اسلام است که فراتر از عبادات فردي بين خود و خدا، تأثيري اجتماعي و همگاني دارد، از اين رو هميشه با مخالفتهاي مختلفي روبرو بوده است. اگر در قلب اروپاي به اصطلاح متمدن و در کشور فرانسه با جامعه ي مدني(!) چنددختر نوجوان با پارچه اي چند سانتي که بر سر دارند و به دانشگاه يا مدرسه مي روند، دولت اين کشور را وادار به تشکيل جلسه ي فوق العاده کرده و سر انجام تصميم به ممنوعيت حجاب مي گيرند. از آن روست که حجاب فراتر از پارچه و پوشش، بيرقي برافراشته در ( اعلام علني عقائد)، (رشد اسلام خواهي در اروپا) و( استقلال شخصيت در گزينش نجابت و پاکي) است.و اين رخداد خجسته، زنگ خطري است براي سران استکبار و بيانگر بيداري و پايداري توده ها به ويژه قشر جوان و تحصيل کرده نسبت به ارزشهاي انساني است، گر چه تحمل آن براي استعمارگران شيطان صفت که وظيفه اي براي خود غير از مشغول ساختن مردم به خورد و خوراک و خواب و شهوت نمي بينند، بسيار سخت و ناگوار است.بدون شک آنان به برخوردهاي سخت اقرارانه ي اين چنيني بسنده نکرده بلکه شيوه ي نرم افزاري يعني تغيير انديشه ي توده ها را در دستور کار خود قرار داده اند و آن ترديد، تضعيف و تحقير ، ارزشهاي ديني ودلبستگي هاي مذهبي است.از اين رو پوشش مذهبي را مانع ورود به دروازه ي تمدن و بشريت معرفي مي کنند و افراد جاهل يا غافل را وادار به بيان انجام رفراندوم براي حجاب در کشور مي نمايند. رنگ سياه چادر را همچون حفره تاريکي دانسته که تمام رنگهاي جهان را مي بلعد و اکثر عقب افتادگي ها و اغلب پشت کنکور ماندن دختران را به همين دليل مربوط مي دانند!نيمه برهنه بودن و آرايش هاي افراطي را سبب شخصيت و شادي و يا سربلندي در عرصه ها ي مختلف اجتماعي ترسيم مي کنند اما زنان پوشيده در فيلم را افرادي مستمند و محتاج، درگير با همه ي معضلات، افسرده و بي پناه مي دانند و به تصوير مي کشانند.در برخي فيلم ها، چادر را براي رفتن به زندان وملاقات با عزيزان در محيطي غمزده و اندوه بار به کار مي گيرند و يا براي رفتن به قبرستان و زيارت قبور مردگان! آن هم چادري به ظاهر پوشيده و با کمي دقت و بدون هرگونه پوشيدگي.غريبان که از نقش مؤثر زن در نظام اجتماعي مشرق زمين با خبرند، به خوبي مي دانند که در خيزش ها و نهضتهاي دويست سال گذشته، زنان مهم ترين عامل تحريک توده اي مردان بوده اند. بازنگري و بازکاوي برگهاي تاريخ، گواه آن خواهد بود که انقلاب اسلامي نيز بدون حضور زنان و دختران مسلمان تا اين اندازه موفقيت را نصيب خود نمي ساخت. آنها خوب مي دانند که براي هموار ساختن مسير و سرعت بخششيدن حضور دنياي غرب در سرزمين کهن شرق به ويژه کشورهاي اسلامي، راهي نيست جز آنکه بنيان اصلي نظام خانواده يعني زن تغيير يابد، آن هم بر اساس مدلي که از آن سوي آب ها عرضه مي شود.وقتي (کاندوليزارايس) مشاور امنيتي جرج بوش در سفر به خاورميانه اظهار داشت در صورتي حکومتهاي دموکراتيک در جهان عرب و خاورميان شکل خواهد گرفت که زنان و دختران به آزادي هاي خود برسند، معلوم ساخت که از چه رو چشمان دنياي غرب، به سوي دوشيزگان مشرق زمين چيره شده است.(68)(مستفر) در خاطرات خودمي گويد: در کتابي به نام( کيف نحطم الاسلام )يعني چگونه اسلام را نابود کنيم، پيرامون زنان و حجاب چنين آمده بود که:( بايد زنان مسلمان را فريب داده، از زير چادر و عبا بيرون کشيد. با اين بيان که حجاب يک عادت است از خلفاي بني عباس (به جا مانده) و يک برنامه ي اسلامي نيست و لذا مردم، زنان پيامبر را مي ديدند و زنان صدر اسلام در هر کاري با مردان شرکت مي کردند. پس از آن که زنان را از چادر و عبا بيرون آورديم، بايد جوانان را تحريک کنيم که به دنبال آن بيفتند تا در ميان مسلمانان فساد رواج يابد و براي پيشبرد اين نقشه لازم است، اول زنان غير مسلمان را از حجاب بيرون آوريم تا زنان مسلمان از آنان ياد بگيرند.) (69)يکي از جاسوسان انگليسي به نام ( مستر همفر) که در دوره ي ناصرالدين شاه مرتبط با همين موضوع در ايران فعاليت مي کرد در گزارشي به اربابان خود چنين مي نويسد:
( در مسأله ي بي حجابي زنان بايد کوشش فوق العاده اي به عمل آوريم تا زنان مسلمان به بي حجابي و رها کردن چادر مشتاق شوند، بايد با استفاده ي شواهد و دلايل تاريخي اثبات کنيم که پوشيدگي زن از دوران بني عباس متداول شده و مطلقاً سنت اسلام نيست، مردم همسران پيامبر را بدون حجاب مي ديده اند، و زنان صدر اسلام در تمام شئون زندگي دوش به دوش مردان فعاليت داشته اند. پس از آنکه حجاب با تبليغات وسيعي از ميان رفت، وظيفه ي مأموران ما آن است که جوانان را به عشق بازي و روابط نامشروع با زنان تشويق کنند و بدين وسيله فساد را در جوامع اسلامي گسترش دهند...)(70)و اکنون هم اين مبارزات در گسترده ترين شکل خود در جوامع اسلامي و حتي ايران با سوء استفاده از موقعيت بسياري از روشنفکران و مسئولين کج فهم داخلي انجام مي گيرد، و اين فعاليتهاي زير زميني و مدرن عليه حجاب و عفت اسلامي روز به روز در انواع برنامه ها و سياستها و گفتارهاي برخي از نهادها و مسئولين و صاحبان گفتار و قلم، مخصوصاً در انواع برنامه ها و ترويجات رسانه هاي گروهي ما مثل تلويزيون، سينما، ادارات، دانشگاه ها و ... چهره ي آشکارتري به خود مي گيرند و همه ي اينها، علاوه بر تبليغات منفي و مستقيم ديگر آنها هستند که از طريق شبکه هاي غير قانوني و اينترنت و ... بر پيکره ي فرهنگ اسلامي تحميل مي کنند.

تبليغات استعماري
 

زن ها جايگاه خاصي در دل مردان دارند، و از توان تأثير گذاري بالايي برخوردارند. استعمارگران از اين تأثير گذاري زن بر جنس مخالف همواره سوء استفاده ها کرده و يا به فساد کشيدن زن و مرد به اهداف شوم سياسي و اقتصادي خود راه يافته اند اولين قدمي که براي نيل به اهداف خود برداشته اند بي حجاب کردن زن ها بوده است که در بسياري از کشورها به اجرا در آمده است. (71)فراتس فانون نويسنده ي روشنفکر و معروف مي گويد:( اولين اقدام ضد فرهنگي که فرانسه در الجزايز صورت داد تلاش براي از بين بردن حجاب بود و در اين کار موفق شد و هر چه بدن زن الجزايري را بيشتر عريان کرد چنگال استعمارگر بيشتر به حلقوم الجزايري فرو رفت اما مجدداً زن الجزايزي شخصيت خود را بازيافت و مبارزه عليه مطامع استعمار نيز آغاز گرديد.) (72)خانم (هاجر) دانشجوي علوم سياسي از آمريکا مي گويد:( از آن جايي که قدرتهاي شرق و غرب که حجاب اسلامي زنان را سدي در برابر خود مي دانند، همواره عليه حجاب تبليغات مي کنند. زن ها اگر براي خود ارزش قائل نشوند مردهاي سودجو آنها را لگد مال مي کنند.) (73)اقبال لاهوري در آگاهي زنان از فريبهاي تبليغاتي استعمار اين اشعار را سروده است:
اي ز افسون فرنگي بي خبر
فتنه ها در آستين او نگر
از فريب او اگر خواهي امان
اشترانش را ز حوض خود بران
اگر چه استعمار سعي جدي در برهنگي و جلوه گري زنان دارد، اما زن مسلمان نيز بايد هوشيار باشد که خود را از دام صيادان بين المللي به دور دارد والبته زن پوشيده پايگاه استعمارگران نمي گردد زيرا در عقيده ي او پوشش ديني از اصول مهم عملي اسلام به شمار مي رود. البته هستند کساني که فريب تبليغات وسوسه انگيز استعمار را خورده اند و با قيافه هاي شهوت آلود صحنه پاک جامعه را محل نمايش جسم گنهکار خويش ساخته اند که اميد است قهر بادين خدا را به قهر بادشمنان اسلام بر گردانند و از تحرکات جنسي بپرهيزند که خير آنها در اطاعت از خداست.
نتيجه
با نگاهي به آموزه هاي اسلام مي توان دريافت که زن از ديدگاه اسلام داراي شخصيتي شايسته و جايگاهي والا و الهي است که مي تواند مدارج کمال را طي کرده و به مراتب عالي انسانيت دست يابد.زن مظهر ظرافت و وجود جمال آفرينش است. اصلاح جامعه در گرو تقواي زن و محيط خانواده کلاس درس اوست و بر همين اساس زن مربي بشر است و مي تواند با تربيت فرزند صالح، امتي را رهايي بخشد.با رعايت عفاف و حجاب است که انسان مي تواند به جايگاهي ارجمند برسد و پله هاي کمال را بپيمايد و حجاب هرگز مانع فعاليتهاي خانوادگي و اجتماعي زنان نمي شود، همچنين آموزه هاي اسلام عزيز، بر اين است که روابط جنسي و عاشقانه، تنها ميان زن و شوهر آن هم در خانه محدود باشد تا جامعه از هرگونه آلودگي در امان بماند.
سخن پاياني
با اميد به تعالي روحي و پيشرفت معنوي، در پايان شعر ذيل را که از سروده هاي حميد احمدي جلفائي است به همه ي مادران و خواهران تقديم مي کنم.
نصيحت گوش دار اي زن اگر داراي دانايي
بناي وهم بر هم زن اگر جوياي فتوايي
چو غنچه رخ بپوش از چشم طماع هوسرانان
و گر نه جز صباحي چند نباشي در فرح زائي
که تا مهتاب زيبا رخ نپوشد پرده ي شب را
کجا در صبح پيروزي ببيند روز پيدايي
برون از کيسه چون در شد کمينش دزد چادر زد
خيال شوم دارد او از اين توصيف زيبايي
فناي ماهي زيبا همان آزادي از درياست
برون از خيمه ي عفت بود زندان کبرايي
زِ هَر کنجي نواهايي، ز هر فکري سخنهايي
اگر بيراهه رفتي تو، گرفتار شررهايي
چو از دروازه ي عصمت،برون رفتي خطا کردي
صباحي حور و شيدائي سپس مبغوض و تنهايي
چراغ روز فردايت، حجاب خوب امروزست
نهايت چادر شب را سحرگاهي است مينايي
لباس عصمت و تقواست نشان حکم (کرّمنا)
ميفکن سايه ي طوبي اگر هشدار و بينايي
تو رمز خلقتي اي زن، تو محبوب خداوندي
دل مردان حريم اوست، رها کن اين خود آرايي
بدان بي پرده مي گويم اگر گوشت خريدار است
مرو از چادر عصمت اگر در راه زهرايي

پي نوشت ها :
 

1. محسن دهقاني، درسنامه حجاب/ ص 28.
2. همان.
3. همان.
4. همان/ ص 29.
5. همان.
6 درسنامه حجاب/ ص 29.
7. همان/ ص 30.
8. همان.
9. حميد رضا صادق زاده، تاج بندگي/ ص 16.
10. همان.
11. حميد احمدي جلفائي، چهل حديث پيرامون حجاب و عفت زنان/ ص 50.
12. همان/ ص 39.
13. همان.
14. همان/ص 40.
15. تاج بندگي / ص 17.
16. چهل حديث پيرامون حجاب و عفت زنان/ ص 21.
17. تاج بندگي/ ص 18.
18. چهل حديث پيرامون حجاب و عفت زنان/ ص 23
19. تاج بندگي/ ص 19.
20. چهل حديث پيرامون حجاب و عفت زنان/ص 24.
21. اشرف الملوک کامراني/سيماي حجاب(ماه در نقاب)/ص26.
22. نور/ 30.
23. به نقل از سيماي حجاب (ماه در نقاب)، سنن ابي داوود/ج4/ ص620.
24. همان، مستدرک حاکم/ج3/ ص 549.
25. همان، اصول کافي/ ج5/ ص 521.
26. همان.
27. علل الشرايع/ج2/ ص 287، باب 364.
28. نور/60.
29. به نقل از سيماي حجاب ( ماه در نقاب)، حجاب از ديدگاه قرآن و سنت. صص 131-132.
30. سيماي حجاب ( ماه در نقاب)/ص 32.
31. به نقل از سيماي حجاب (ماه در نقاب) / وسائل الشيعه/ج2/ ص 876.
32. همان.
33. به نقل از سيماي حجاب (ماه در نقاب)، حجاب در اديان الهي/ ص 45.
34. آيه هاي 22 و 26 سوره اعراف.
35. محمد رضا اکبري، حجاب در عصر ما/ ص86 .
36. برگرفته از حجاب در عصر ما، اصول کافي/ باب مذمت دنيا و زهد در آن.
37. انفال/ 29.
38. به نقل از حجاب در عصر ما، آئين بهزيستي / ج3/ ص 228.
39. حجاب در عصر ما/ ص 89.
40. به نقل از حجاب در عصر ما، آئين بهزيستي/ ج3/ ص 226.
41. حجاب در عصر ما/ ص 92.
42. به نقل از حجاب در عصر ما، نهج البلاغه/ وصيت به امام حسن (عليه السلام).
43. حجاب در عصر ما/ ص 93.
44. همان/ ص 94.
45. حجاب درعصرما / ص 95.
46. سيد حسين اسحاقي، گوهر عفاف/ ص 95.
47. ضروري دين آن است که نظير نماز و روزه همه مي دانند جزء اسلام است و نپذيرفتن آن براي کسي که مي داند به رد خدا و رسول او منتهي مي شود سبب خروج از اسلام مي گردد.
48. حجاب در عصر ما/ ص 165.
49. گوهر عفاف/ ص97.
50. حجاب در عصر ما/ص 156.
51. تحريم/6.
52. به نقل از گوهر عفاف/ وسائل الشيعه/ج14/ ص109.
53ـ همان.
54. گوهر عفاف/ص 100.
55. به نقل از گوهر عفاف/غرر الحکم/ ج1 / ص 62.
56. همان/ ص 61.
57. حجاب در عصر ما/ ص 168.
58. زن از ديدگاه امام خميني (ره)/ ص 88.
59. گوهر عفاف/ ص 107.
60. مرسلات/ 36.
61. يس/ 65.
62. جاثيه/ 29.
63. تاريخ تمدن/ ج1/ ص 552.
64. احزاب/59.
65. به نقل از گوهر عفاف، وسائل الشيعه/ ج14/ ص133.
66. گوهر عفاف/ ص 110.
67. کتاب چگونه فرزندان ما با حجاب مي شوند/ ص 96.
68. برگرفته از کتاب درسنامه حجاب، اعترافات2/باب سوم، عطائي اصفهاني/ ص 256.
69. برگرفته از کتاب چهل حديث پيرامون حجاب و عفت زنان، خاطرات همفر، حسن مؤيدي/ ص 93.
70. حجاب در عصر ما/ ص 126.
71. برگرفته از حجاب در عصر ما، جنگ الجزاير، فصل الجزاير بي حجاب.
72. همان، روزنامه جمهوري اسلامي، شماره 1661.
 

منابع و مآخذ
1.قرآن کريم
2.احمدي جلفايي، حميد، چهل حديث پيرامون حجاب و عفاف زنان، قم، چاپ چهام، 1387ش.
3. اسحاقي، سيد حسين، گوهر عفاف (پژوهشي درباره ي حجاب)، مؤسسه ي بوستان، مرکز چاپ و نشر دفتر تبليغات حوزه قم، 1387ش.
4. اکبري، محمد رضا، حجاب در عصر ما، تهران، پيام آزادي، 1380ش.
5. خميني، روح الله، زن از ديدگاه امام خميني، تهران، تازه ها، 1380ش.
6. دهقاني، محسن، درسنامه حجاب، ناشر صبح صادق، چاپ پيشرو، چاپ اول، 1389ش.
7. رفيعي، محسن، معصومه شريفي، اربعين حجاب، چاپ و صحافي؛ شرکت پيام آوران نشر روز، چاپ دوم، 1389ش.
8. صادق زاده، حميد رضا، تاج بندگي، ناشر: کانون پژوهش اصفهان، چاپ اول، 1386ش.
9. شيخ صدوق، علل الشرايع، ج2، ترجمه و تحقيق: سيد محمد جواد ذهني تهراني، انتشارات مؤمنين، قم، چاپ اعتماد، چاپ پنجم،1384ش.
10. کامراني، اشرف الملوک، سيماي حجاب (ماه در نقاب)، ويراستار: محمود نعمتي، اصفهان، 1384ش.
11. لقماني، احمد، چگونه فرزندان ما با حجاب مي شوند؟ ، قم، بهشت بينش، 1389ش.
/ع