تمام مواد اعتيادآوري که توسط انسان سوءمصرف مي شوند به طور مستقيم يا غير مستقيم مغز را تحت تأثير قرار مي دهند. اما سئوال اين است که چطور اين فرايند رخ مي دهد. بد نيست بدانيم در مغز هر موجود زنده اي، ساختاري وجود دارد که به آن، نظام پاداش مغزي گفته مي شود.
به نظر مي رسد، مغزهاي ما سيم کشي شده اند تا مطمئن شوند که فعاليت هاي پشتيباني کننده ي زندگي را از طريق همراه سازي آن فعاليت ها با لذت يا پاداش تکرار خواهيم کرد. هر گاه اين نظام پاداش فعال مي شود، مغز خاطر نشان مي شود که برخي چيزهاي مهم در حال وقوع است که نياز به يادآوري دارد، و به ما مي آموزد که تکرار کنيم و تکرار، بدون تفکر در باره ي آن. زيرا بر اين باور است که آن چه اين مسير را تحريک مي کند، براي ادامه ي زندگي ضروري است.
انسان همانند ساير موجودات رفتار و فعاليتهايي را که پاداش دهنده است، انجام مي دهد. احساسات لذت بـخش با ايجاد تقويت مثبت موجب تکرار رفتار مورد نظر مي شود . جالب است بدانيم، پاداشهايي که موجب تحريک نظام پاداش مي شوند، دو گونه هستند:
1) پاداش هاي طبيعي مانند آب ، غذا و رفتار جنسي.
2) پاداشهاي مصنوعي نظير مواد اعتيادآور. اين مواد همان مسيري را تحريک مي کنند که پادش هاي طبيعي تحريک مي نمايند، بر اين اساس، ما مي آموزيم مواد را به همان شيوه ،سوءمصرف کنيم.
در اين نظام ماده اي شيميايي ترشح مي شود که مسئول هيجانات و احساس لذت است. اين ماده به نام دوپامين است. دوپامين يک انتقال دهنده ي عصبي موجود در مناطقي از مغز است که حرکت، هيجان، شناخت، انگيزش و احساسات لذت بخش را تنظيم مي کند. تحريک بيش از اندازه ي اين نظام، که رفتارهاي طبيعي ما را پاداش مي دهد، اثرات سرخوشي طلب شده توسط کساني که مواد را سوءمصرف مي کنند، توليد نموده و به آنها ياد مي دهند که رفتارشان را تکرار کنند.
به دوپامين ماده ي شيميايي « احساس خوب » نيز گفته مي شود . بنابراين به نظر مي رسد که دوپامين در مرکز عملکرد نظام پاداش قرار دارد . يکي از راههاي توضيح کار دوپامين ، اين است که آن را يک نظام پاداش به حساب آوريم . در واقع اين نظام به ما مي گويد : « خوب بود ، دوباره اين کار را انجام بده و درست به خاطر داشته باش که دفعه ي قبل چگونه آن را انجام دادي ».
هنگامي که برخي از مواد، سوءمصرف مي شوند، 2 تا 10 بار بيشتر از دوپاميني که مشوق هاي طبيعي آزاد مي کنند، دوپامين رها مي سازند. در برخي موارد، اين موضوع تقريباً به سرعت رخ مي دهد( زماني که مواد تدخين يا تزريق مي شوند)، و اثرات آنها مي تواند مدت طولاني تري در مقايسه با مشوق هاي طبيعي ماندگاري داشته باشند. اثرات حاصل بر روي مسير لذت مغز، رفتارهاي پاداش دهنده ي طبيعي مانند خوردن و رفتارهاي جنسي را نمايان مي سازد.
اثر چنين پاداش قدرتمندي به شدت افراد رابراي مصرف مجدد و مجدد برمي انگيزد. اين موضوع دليل آن است که گاهي اوقات دانشمندان مي گويند، سوءمصرف مواد چيزي است که ياد مي گيريم که خيلي خيلي خوب انجام دهيم.
17 راه کار براي مقابله با اعتياد
1) ما والدين بهتر است بر دوستان يا گروهي که فرزندمان با آنها در ارتباط است نظارت داشته باشيم که آنها چه کساني هستند، چه کاري انجام مي‌دهند، کجا مي‌روند و …
2) سعي کنيم خانواده را به کانون مهر و محبت تبديل کنيم تا فرزندمان نيازها ي خود را در درون خانواده پيدا کند.
3) در صورت اعتياد يکي از بستگان يا اقوام نزديک، مقبوليت او را نزد اعضاي خانواده زير سوال ببريم.
4) مسؤليت‌ها و نقش‌هاي متعدد اجتماعي را به او واگذار نماييم و از اين طريق او را با دنياي بزرگسالي شنا و واردش کنيم.
5) دوري از مصرف مواد را جزئي از ارزش‌هاي دروني و شخصيتي خانواده بدانيم، حتي اگر ديگران آن را مصرف کنند.
6) امکانات و تسهيلات مناسب را براي فرزندمان فراهم کنيم تا به ورزش و تفريح‌هاي سالم روي بياورد، مثل رفتن به باشگا‌ه‌هاي ورزشي و …
7) اگر يکي از اعضاي خانواده اعتياد داشته باشد، جلوي فرزندان مواد را مصرف نکند و ساير اعضاي خانواده براي ترک کردن، او را ياري کرده و نزد متخصص ببرند.
8) به فرزندان خود ياد دهيم که لحظات خوش با مصرف مواد بدست نمي‌آيد، سعي کنيم با فعاليت‌هاي ديگر، اوقات خوشي را در درون خانواده ايجاد کنيم.
9) با پيام‌ها يا افرادي‌که مصرف مواد يا سيگار را تبليغ مي‌کنند برخورد قاطعانه داشته باشيم.
10) «نه» مقدس را به فرزندانمان ياد دهيم تا بتوانند در مقابل خواسته ي نابجاي ديگران حتي با اصرار و پافشاري ايشان از خود مقاومت نشان دهند و نه بگويند.
11) به طور مشخص و شفاف به فرزندانمان بگوييم که چه رفتاري درشأن و منزلت اوست و خانواده چه انتظاري از او دارند.
12) در صورت امکان با والدين دوستان فرزندانمان ارتباط نزديک داشته باشيم.
13) اگر فرزندمان تقاضاي ماندن در منزل دوست ناشناخته را در وقت خواب داشت حتي‌المقدور با تقاضاي او موافقت نکنيم.
14) سعي کنيم او را تنبيه بدني نکنيم بلکه از طريق راهنمايي و هدايت سعي در ترک عادات ناپسند او نماييم.
15) براي سوالات مذهبي و اعتقادي فرزندمان جواب‌هايي قانع‌کننده پيدا کنيم.
16) فرزندانمان را نسبت به مضرات و عواقب ويرانگر مواد مخدر آگاه کنيم.
17) وقتي احساس کرديم در حل مشکلي پيشرفت لازم را نداشتيم در صدد کمک خواهي از متخصصان (مشاورين) برآئيم چرا که:
«ميل به کمک خواستن از ديگران، نشانه ي قدرت و پختگي عقلاني آدمي است نه نشانه ضعف او
منبع:پارسي طب ارسال توسط کاربر محترم سايت :mostafavys12