به طور حتم، شما هم به اين پرسش ها برخورد کرده ايد که «آيا کار با وزنه ها اندام زنان را مردانه و خشن مي کند؟» يا «آيا مردان راحت تر از زنان وزن کم مي کنند» يا «آيا مردان و زناني که هم وزن هستند، به ميزان کالري يکساني در روز نياز دارند يا بايد مقدار کالري هاي متفاوتي دريافت کنند؟» پرسش هاي بسياري از اين دست وجود دارد که پاسخ شان تفاوت هاي نيازهاي تغذيه اي زنان و مردان و تفاوت مکانيسم بدن آنها را شرح مي دهد. در اينجا شما خواهيد دانست که جنسيت چه تأثيري بر کيفيت ورزش و رژيم هاي کاهش وزن در زنان و مردان دارد. چند پرسش عمده در اين مقوله مطرح است.

1ـ آيا کار با وزنه ها اندام زنان را مردانه و خشن مي کند؟
 

بيشتر زنان و بسياري از مردان بر اثر کار با وزنه ها اندامي عضلاني و خشن پيدا نمي کنند و اين امر به خصوص، زماني که دريافت کالري به خاطر کاهش وزن محدود شده باشد، بيشتر نمود پيدا مي کند. توانايي ساخت عضله هاي حجيم به ميزان سطوح هورمون جنسي مردانه يعني تستوسترون در خون بستگي دارد. هر فردي به طور معمول هم تستوسترون در خونش دارد و هم استروژن؛ ولي، ميزان تستوسترون در خون يک مرد بيست تا سي برابر بيش از مقدار آن در خون يک زن است. ولي، اين مقدار هم براي اين که يک مرد بدني عضلاني بسازد، کافي نيست. واقعيت اين است که تعداد کمي از مردان و تعداد کمتري از زنان مي توانند با کار مداوم و شديد با وزنه هاي بدني عضلاني و مانند قهرمانان تناسب اندام بسازند.
تفاوت ميزان تستوسترون درخون مردان و زنان مسؤول درصد توده چربي در بدن آنها و چگونگي توزيع آن هم هست. به طور متوسط بدن يک زن 7 تا 10 درصد بيش از بدن يک مرد چربي دارد و توده عضلاني کمتري دارد. دست کم ميزان چربي در بدن يک زن 12 درصد کل وزن بدن و در بدن يک مرد 4 درصد کل وزن بدن است. اين تفاوت نشان مي دهد که مردان متابوليسم سريع تري دارند و در مقايسه با زنان هم وزن شان به کالري بيشتري نياز دارند، چون عضلات بيشتر از چربي و کالري مي سوزانند.
بدن مردان بيشتر به شکل سيب بوده و چربي آنها در بالا تنه شان جمع شده است. بدن زنان بيشتر به شکل گلابي است که چربي آن در ران ها و باسن جمع مي شود. چربي زير پوستي زنان هم بيش از مردان است و اين وجود بيشتر سلوليت قابل مشاهده را در زنان توجيه مي کند.

2ـ آيا مردان راحت تر از زنان وزن کم مي کنند ؟
 

با وجودي که ماهيت چربي در بدن زنان و مردان يکي است؛ ولي، چگونگي توزيع آنها با هم تفاوت دارد و همين تفاوت در توزيع چربي است که مشخص مي کند سلامتي شما چقدر در معرض خطر است و آيا راحت مي توانيد وزن کم کنيد يا خير. به طور کلي چربي جمع شده در قسمت بالايي بدن (در بدن سيب شکل ) براي سلامتي بيشتر خطر دارد؛ ولي، از دست دادن آن آسان تر از چربي جمع شده در پايين تنه ( ران ها و باسن ) است. و به خاطر اين است که چربي جمع شده در بالاتنه از لحاظ متابوليک فعال تر بوده و منبع تأمين انرژي براي بدن است.
به همين خاطر مردان و زناني که بدن سيب شکل دارند، هنگام استفاده از رژيم هاي کاهش وزن زودتر وزن کم مي کنند و اين امر به خصوص در ابتداي کار واضح تر است. ولي، اشکال کار اين است که چربي جمع شده در قسمت شکم آنها را در معرض خطر ابتلا به بيماري هاي ناشي از چاقي قرار مي دهد و آنها بيش از گلابي شکل ها در معرض خطر قرار دارند. ولي، اين به معني آن نيست که گلابي شکل ها نمي توانند وزن کم کنند و چربي اضافي بدن شان را بسوزانند بلکه هر گاه که شما کالري کمتري دريافت کنيد، بدن تان از ذخاير چربي در هر جاي بدن تان که باشد، استفاده مي کند تا انرژي اش را تأمين کند. و دقت کنيد که کاهش وزن شکلي کلي بدن شما را تغيير نمي دهد بلکه تنها سايز کم مي کنيد.

3 آيا مردان و زنان بايد رويکردي متفاوت در ورزش داشته باشند؟
 

با وجودي که بدن زنان به طور کلي بيش از بدن مردان چربي دارد؛ ولي، اين باعث نمي شود که در سلامتي و کارايي آنها خللي به وجود آيد. در واقع، زناني که به طور ناگهاني و در کوتاه مدت مقدار زيادي وزن کم مي کنند با توقف قاعدگي و کاهش توده استخواني روبه رو مي شوند و در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان و آندومتر قرار مي گيرند و البته، بايد ديگر مشکلات ناشي از سوء تغذيه را هم به اين مشکلات افزود. تفاوت هاي سايز، عضلات، قدرت و سرعت در بين زنان و مردان به تفاوت سطوح تستوسترون در خون بستگي دارد و به تفاوت هاي حجم عضلات در دو جنس مربوط مي شود. ولي، شواهدي مبني بر تفاوت کيفيت عضلات در دو جنس وجود ندارد. بدن زنان هم مانند بدن مردان به تمرينات ورزشي و ايروبيک واکنش مطلوب نشان مي دهد و بر قدرت و سرعت بدني و کيفيت زندگي فرد مي افزايد.
حداکثر توان يک زن و مقاوت او هنگام تمرينات ايروبيک به طور کلي 5 تا 10 درصد از مردان کمتر است. اين امر به خاطر اين است که بدن زنان به طور طبيعي 5 تا 10 درصد کمتر هموگلوبين دارد. هموگلوبين پروتئيني است که آهن را به سلول ها حمل کرده و اکسيژني را به عضله مي رسانند. زناني که نمي توانند بدون هيچ علت مشخصي خوب ورزش کنند و تمرينات ايروبيک را انجام دهند، بايد اطمينان حاصل کنند که مقادير کافي آهن و ويتامين ها به ويژه ويتامين B را دريافت مي داند. اگر مشکل آنها ادامه پيدا کند، بايد از لحاظ کم خوني و فقر آهن بررسي شوند.

4ـ آيا انگيزه زنان و مردان در ورزش با هم فرق دارد ؟
 

پژوهشي که به تازگي روي يازده هزار دانش آموز دبيرستاني و 60 هزار بزرگسال در امريکا انجام شده نشان مي دهد که زنان و مردان چه تصوراتي از بدن خود دارند ؟
در بزرگسالان، 48 درصد از زنان و 26 درصد از مردان گفتند که اضافه وزن دارند، در حالي که 38 درصد از زنان و 24 درصد از مردان در بررسي سعي در کاهش وزن داشتند.
مرداني که با توجه به BMI ( شاخص توده بدني ) اضافه وزن داشتند، بيشتر مي خواستند که وزن خود را نرمال بدانند و اين در حالي بود که زنان با BMI نرمال تمايل داشتند خود را داراي اضافه وزن بدانند.
در بين دانش آموزان دبيرستاني 44 درصد از دختران و 15 درصد از پسران سعي در کاهش وزن داشتند. دختران 4 برابر بيش از پسران براي کاهش وزن ميزان دريافت کالري شان را محدود کرده بودند و اين رقم در مورد مردان 41 درصد بود. هم زنان و هم مردان به خاطر ملاحظات سلامتي و ميزان پذيرش در اجتماع از وزن شان ناراضي بودند تا به خاطر ظاهر اندام شان. با وجودي که چربي اضافه بدن علت اول نارضايتي زنان و مردان از وزن شان بود بيش از 60 درصد مردان و تنها 10 درصد زنان گفتند که به خاطر عضلاني نبودن بدن شان نگرانند.
در بين کساني که با توجه به BMI کمبود وزن داشتند، 83 درصد از زنان گفتند که از وزن شان راضي هستند و اين رقم درباره مردان 77 درصد بود. مردان به طور واضح بيش از زنان گفتند که ورزش مرتب باعث شده حس خوبي نسبت به بدن شان داشته باشند و اين در حالي بود که زنان گفتند وزن آنها برخلق و خوي شان اثر مي گذارد. مجلاتي که زنان مطالعه مي کردند، 10 برابر بيش از مجلاتي بود که مردان درباره کاهش وزن و رژيم هاي غذايي مطالعه مي کردند و جالب اين که مجلات مورد مطالعه مردان بيشتر درباره بدن سازي، تناسب اندام، عضله سازي و مکمل هاي ساخت عضله بود. مردان و زنان مشکلاتي مشابه درباره خوردن احساسي داشتند، ولي، مردان زماني که مي خواستند با خوردن آرامش پيدا کنند، بيشتر غذاهاي پروتئيني مي خورده و زنان بيشتر به غذاهاي حاوي کربوهيدرات ها مانند شيريني ها تمايل داشتند. با وجود تفاوت هاي بين دو جنس هر دوي زنان و مردان به تناسب اندام خود بسيار اهميت مي دادند.
منبع:نشريه دنياي زنان، شماره 51.