عوامل بسياري در رشد و شكوفايي خلاقيت افراد موثرند كه از اين دست مي‌توان به عوامل زير اشاره كرد:
خانواده: اگر خانواده فرصت‌هاي لازم را براي سوال كردن، كنجكاوي و كشف محيط به كودكان بدهد و هرگز آنها را تنبيه نكند، زمينه رشد خلاقيت فراهم مي‌شود. تنبيه و تهديدهاي مكرر، آفت خلاقيت‌هاي ذهني است، فرزندان خلاق به آرامش دروني و اطمينان خاطر و اعتماد به نفس قوي نياز دارند.
مدرسه و دانشگاه: عواملي همچون تكاليف زياد، تاكيد بر محفوظات، اجراي برنامه‌هاي هماهنگ و انتظار رفتارهاي يكسان از كودكان، عدم‌توجه به تفاوت‌هاي فردي، وجود كلاس‌هاي پرجمعيت، اعمال انضباط و مقررات فوق‌العاده شديد، تشويق به كسب نمره‌هاي بالا و ايجاد جوي توأم با رقابت‌هاي فردي براي ممتاز شدن و سرانجام عدم‌شناخت و يا بي‌توجهي به ويژگي‌هاي كودكان، نوجوانان و جوانان خلاق سبب مي‌شود كه قدرت خلاقيت آنان به تدريج كاهش يابد.
جامعه: محيط يا فضايي كه باعث فراهم‌سازي زمينه خلاقيت مي‌شود بايد از سه عنصر اساسي برخوردار باشد. 1 – عامل فيزيكي 2 – عامل عقلاني 3 – عامل عاطفي
عامل فيزيكي: منظور از محيط فيزيكي، يعني اينكه امكانات و گنجايش وسايل در حدمناسبي باشد تا فرد بتواند با استفاده از آنها كارهاي خود را در معرض ديد قرار دهد.
عامل عقلاني: جو عقلاني مطلوب شرايطي است كه فرد را به رغبت آورد، برانگيز‌اند و به تلاش وادار كند.
عامل عاطفي: شرايطي است كه شخص بتواند احساس امنيت كند و قادر باشد نسبت به محرك‌هاي فيزيكي عقلاني ارائه شده از طرف معلم، مربيان، والدين و يا همكاران و همسالان، واكنش مطلوب از خود نشان دهد. چنين محيطي از اعتماد و اطمينان سرشار است و تحقير، تنبيه و سرزنش در آن وجود ندارد.
برخي از مهمترين عوامل موثر در خلاقيت را چنين مي‌توان فهرست كرد: انگيزش، غريزه، الهام، علاقه‌مندي به تجربه و آزمايش، استقلال، اعتماد به نفس، ميل به ريسك كردن، شوخي و بذله‌گويي، حساسيت، احساس امنيت، شجاعت فردي، ابتكار، انعطاف، گرايش به كارهاي پيچيده، پشتكار، كنجكاوي، اظهار وجود، رفتار نامتعارف، تخيل مثبت و تشويق ديگران.
موانع خلاقيت
1 - عدم اعتماد به نفس و بي‌توجهي به سرمايه‌هاي حقيقي خود
2 – ترس از حرف و انتقاد در مراحل عمل و يا نتيجه خصوصا وقتي با شكست مواجهه شود.
3 – ترس از انگشت‌نما شدن
4 – ترس از حرف و انتقاد در مراحل عمل و يا نتيجه آن
5 – تمايل به همرنگي با جماعت
6 – توجه به‌معلول به جاي توضيح علت
7 – تنبلي ذهني و عدم تمركز آن
14 راه رشد و پرورش خلاقيت
1 – تفكر واگرا را تشويق كنيد
2– اختلاف عقيده را تحميل كنيد
3- دانش‌آموزان را تشويق كنيد به داوري‌هاي خويش اعتماد كنند
4- تاكيد كنيد كه هر فرد در زمينه خاص توان و صلاحيت خلاقيت دارد
5 - محركي براي ايجاد تفكر خلاق باشيد
6- موضوعات آموزش را متنوع كنيد
7- گرايش‌هاي مساعد نسبت به فعاليت خلاق را رشد دهيد
8- بيان خلاق را تشويق كنيد و بپرورانيد
9- نيروي توليد را تشويق كنيد
10- به پرسش‌هاي غيرمعمول احترام بگذاريد
11- به افكار و تفكرات ابتكاري و نو احترام بگذاريد
12 – عملا به دانش‌آموزان خود نشان دهيد كه افكار و عقايدشان ارزش دارد
13- به دانش‌آموزان فرصت دهيد كه بدون ترس از ارزشيابي به فعاليت بپردازند.
14- در ارزشيابي علت و معلول‌ها را به هم ربط دهيد.
منبع: http://www.hamshahrionline.i