هنگامي که دولت ها با کسري بودجه مواجه مي شوند، سياستگذاران به تکاپو مي افتند تا راه هايي پيدا کنند که در کنار افزايش درآمد مالياتي، کمترين آسيب را به همراه داشته و حتي شايد براي جامعه مفيد هم باشند. برخي اين راه را ماليات بر نوشيدني هاي قنددار مانند نوشابه مي دانند.
اما آيا ماليات بر نوشابه ايده مناسبي است؟ اقتصاددانان معمولا از ماليات بر مصرف در مقابل ماليات بر درآمد حمايت مي کنند؛ چراکه ماليات بر مصرف کمتر بر مقدار پس انداز، سرمايه گذاري و رشد اقتصادي اثر مي گذارد، اما سوال اصلي در مورد ماليات بر مصرف نوشابه اين است که آيا برخي از انواع مصرف بايد از انواع ديگر آن متمايز شده و ماليات بالاتر بر آنها وضع شود؟
گاهي وضع ماليات بر مصرف يک کالاي خاص در قالب اثرات مخرب آن بر ديگران توجيه مي شود. اقتصاددانان اين موارد را آثار بيروني منفي مي نامند و به عنوان مثال ماليات بر مصرف گازوئيل در اين دسته قرار مي گيرد. هرگاه شما از اتومبيل خود براي حمل و نقل استفاده مي کنيد اثرات مخربي را مانند شلوغي خيابان ها، افزايش زمان حمل و نقل، بالا رفتن احتمال تصادف، افزايش آلودگي و غيره را به جامعه تحميل مي کنيد. به همين دليل بسياري از اقتصاددانان از ماليات بر گازوئيل حمايت مي کنند تا با افزايش قيمت آن، رانندگان را مجبور کنند تا آثار بيروني منفي استفاده از اتومبيل شخصي خود را نيز در نظر بگيرند.
اما استفاده از چنين منطقي در مورد ديگر کالاهاي مصرفي چندان واضح نيست. به عنوان مثال سيگار از جمله کالاهايي است که دولت ها براي جلوگيري از مصرف آن ماليات هاي سنگين بر آن وضع مي کنند، اما چنين ماليات هايي با گزاره آثار بيروني سيگار قابل توضيح نيست. تصور کنيد فردي مايل باشد در خانه شخصي خود روزي دو بسته سيگار مصرف کند؛ بخش اصلي اثرات مخرب اين رفتار به خود شخص بازمي گردد و حتي اگر آثار دود سيگار به افراد کنار دستي مطرح باشد، چنين مشکلي بايد در داخل خانواده حل شود نه اينکه دولت براي حل آن مداخله کند!
گاهي اوقات مدافعين چنين ماليات هايي عنوان مي کنند که مصرف برخي کالاها اثرات منفي بر مخارج کل جامعه دارد. به عنوان مثال مصرف سيگار منجر به بيماري فرد و در نتيجه موجب افزايش هزينه درمان و بالا رفتن حق بيمه خواهد شد، اما حتي اين گزاره هم روي ديگري دارد: اگر مصرف کنند گان سيگار زودتر از ديگران فوت کنند آنگاه حقوق بازنشستگي کمتري هم دريافت مي کنند. برخي از اقتصاددانان اين ارقام را در مورد مصرف سيگار بررسي کرده اند و به اين نتيجه رسيده اند که تقريبا اين دو اثر با يکديگر برابر هستند، به عبارت ديگر افراد سيگاري هزينه اي بر ساير افراد جامعه تحميل نمي کنند.
گرچه ممکن است در نظر گرفتن منفعت براي مرگ زودرس افراد در جامعه عجيب باشد، اما اقتصاددانان هنگام بررسي آثار يک سياست چيزي جز موجوداتي بي روح نيستند: اگر قرار است هزينه اضافه شده بر بودجه کشور عامل وضع ماليات بر مصرف کالايي خاص باشد، اين محاسبه بايد صادقانه و همه جانبه انجام شود.
با اين وجود علت ديگري براي وضع چنين ماليات هايي وجود دارد و آن اينکه مصرف بعضي از کالاها اثرات مخربي در آينده روي فرد مي گذارد. به عبارت ديگر فرد امروز از مصرف کالا لذت مي برد، اما در آينده هزينه هاي مخرب آن را خواهد پرداخت.
حتما مشاهده کرده ايد که برخي از والدين قدرت انتخاب فرزندان خود را محدود مي کنند؛ چراکه معتقدند اين کار به نفع فرزندشان است. تعداد کمي از نوجوانان به اندازه کافي آينده نگر هستند تا بتوانند هنگام تصميم گيري، تمام آثار آتي رفتار خود را در نظر بگيرند. والدين نيز اميدوارند روزي فرارسد که فرزندانشان براي قيودي که اکنون به آنها تحميل شده است سپاسگزار باشند. اما انسان يک دفعه در سن 18 سالگي که جامعه آن را بالغ مي نامد، عاقل نمي شود. همواره بخشي از شخصيت ما به دنبال لذت هاي زودگذر است و اثرات بلندمدت کارهاي خود را ناديده مي گيرد. بنابراين وضع ماليات بر کالاهايي که آثار مطلوب آنها ابتدا و آثار نامطلوب آنها در آينده ظاهر مي شود راهي است تا هنگام تصميم گيري اثرات بلندمدت آنها نيز به ما يادآوري شود.
اگر اين بهترين گزاره براي ماليات بر گناه باشد که به نظر من چنين است، به سوالي چالش برانگيز در فلسفه سياسي مي رسيم: چه مقدار بايد به دولت اجازه داد که ما را از خودمان محافظت کند؟ و اگر وارد چنين جاده اي شويم کجا متوقف خواهيم شد؟
درست است که وضع ماليات بر نوشابه ما را تشويق مي کند تا مواد مغذي تر مصرف کنيم و در آينده سالم تر باشيم، اما ماليات بر شکلات، بستني و غذاهاي سرخ کردني نيز چنين وضعيتي دارند. سوبسيد دادن به سبزيجات، عضويت در باشگاه ورزشي و نخ دندان نيز در گام هاي بعدي قرار دارند. با اين استدلال، ماليات بر فيلم هاي ترسناک و سوبسيد دادن به برنامه هاي ادبي نيز دور از ذهن نخواهد بود!
در آخر يادآوري مي کنم حتي زماني که افرادي عاقل و بالغ هستيم گاهي دوست داريم تا والدين کنارمان باشند و هنگام انتخاب، راه درست را نشانمان دهند. بنابراين سوال اين است که آيا به اندازه کافي به دولت اعتماد داريد که او را به عنوان نگهبان و مراقب خود انتخاب کنيد!؟!
منبع:روزنامه دنياي اقتصاد ( www.donya e eqtesad.com )
ارسال توسط کاربر محترم سايت :hasantaleb