بازي هاي رايانه اي
رايانه ها که امروز تقريباً در بيش تر شئون زندگي انسان ها راه يافته اند ، هم چون ديگر ساخته هاي دست بشر ، دو روي سکه دارن که يک سوي آن بهره گيري درست و مفيد براي سرعت بخشي دقت در کارها و کمک به پيش رفت امور است و روي ديگر آن استفاده هاي نادرست و نابه جاست که گاه ، آسيب هاي فراوان را در پي دارد .در دنياي رايانه ، آن چه بيشتر نوجوانان را شيفته خود مي کند همان چيزي است که به آن « بازي هاي رايانه اي » مي گويند .فن آوري و پيشرفت کيفي اين بازي ها به فاصله کوتاهي ، در ايران رواج گسترده اي يافته اند .بازي هاي آتاري و ميکرو ، از نمونه هاي ابتدايي بازي هاي رايانه اي است که بازار اسباب بازي و لوازم سمعي و بصري را به تسخير خود درآورده اند . تصاوير يک بعدي و بهره گيري از گرافيک رايانه اي ، ويژگي مهم اين بازي هاست .بازي ديگري که در ادامه روند تکميل فن آوري اين بازي ها وارد بازار شده است ، بازي « سگا » است . اين بازي ها که داراي تصاوير دو بعدي است تاحدود بسياري با تصاوير واقعي انطباق دارد . هم چنين اين بازي ها داراي موسيقي متن متناسب با محتواي بازي ها هستند ؛ ولي چيزي که بر شمار طرفداران اين بازي ها افزوده ، بهاي مناسب آن ها براي مصرف کننده است .
جديدترين بازي هايي که به صورت ديسک عرضه مي شود ، play station و CD است . بازي play station که به بازي سوني نيز معروف است ، به تلويزيون وصل مي شود و داراي واقع نمايي تصاوير بسيار بالاست از اين رو اين بازي ها جنبه سحرآميزي دارند و چون نوجوان ، خود ، اجرا کننده و در بطن بازي است و همراه باديگر شخصيت هاي بازي درگير حوادث و ماجراهايي مي شود که طراح بازي براي او تدارک ديده ، جذاب است .اين بازي ها با بهره گيري از تصاوير پرتحرک و صداهاي مهيج ، دنيايي از هيجان را به اين انسان هاي تشنه جنب و جوش ارزاني مي کند وهمين جذبه و کشش زياد است که روح و جسم آنان را برده وار ، مطيع خود مي سازد و به دنيايي از تخيلات مي برد که خود را محور و قهرمان اصلي ماجرا مي پندارد .اين بازي ها با ترفند هاي گوناگون چنان تأثيري بر فکر و اعصاب فرد مي گذارند که در واقع خود او نيز جزئي از مجموعه ماشيني مي شود .
محاسن بازي هاي رايانه اي
ـ فرآيند يادگيري را آسان و توجه نوجوانان را جلب مي کند؛
ـ با رايانه فراگير ، هرچندبار که بخواهد ، مي تواند موضوعي را ببيند ، بخواند و مرور کند ؛
ـ برنامه هاي بسيار متنوعي ساخته شده که به نوجوان امکان مي دهد تصاوير يا داستان هايي را خلق کند و يا اين که امکاناتي را ارائه مي دهند که نوجوانان را با تاريخ ، جغرافيا و ... علاقمند مي کنند ؛
ـ برخي از برنامه هاي آموزشي ، به نوجوانان کمک مي کند تا بسياري از مهارت ها زندگي را با خود تمرين کند ؛
ـ بيش تر برنامه هاي رايانه اي در وقت هزينه ، صرفه جويي هاي بسياري به همراه دارند ؛
ـ به نظر برخي از پزشکان ، بازي هاي رايانه اي به نوجوانان مي آموزد که زودتر سلامت خود را بازيابند و به داروهاي مسکن ، کم تر نياز پيدا مي کنند ؛
ـ بازي هاي رايانه اي هم چنين به کودکان و نوجوانان مبتلا به بيماري هايي چون « فلج مغزي» يا « نارسايي در تشخيص واژه ها » کمک مي کند ؛
ـ به عقيده يک دکتر روانشناس ، بازي هاي رايانه اي ، نوجوانان را وارددنيايي مي کند که کنترلش در دست آن هاست و به هنمين دليل ، آنان از اين بازي ها لذت فراواني مي برند ؛
ـ بازي هاي رايانه اي ؛ به برخي هماهنگي ها ميان چشم و دست و پرورش عضله ها کمک مي کند ؛
ـ ابزاري است کمک آموزشي براي معلولان و پر کردن اوقات فراغت آنان .
زيان هاي بازي هاي رايانه اي
الف) آسيب هاي جسماني
ـ چشمان فرد به دليل خيره شدن مداوم به صفحه نمايش رايانه ، به شدت تحت فشار نور قرار مي گيرد و دچار عوارض منفي مي شود ؛
ـ مشاهده ها نشان مي دهد که نوجوانان ، چنان غرق بازي مي شوند که توجه نمي کنند به دليل درگير شدن در ماجراي بازي ، تا چه حد از لحاظ بينايي و ذهني ، به خود فشار مي آورند ؛
ـ به دليل اين که نوجوان در يک وضعيت ثابت تا ساعت ها مي نشيند ، ستون فقرات و استخوان بندي اش دچار اشکال شده و فرد مبتلا به آرتروز مي شود . همچنين احساس سوزش و سفت شدن گردن ، کتف ها و مچ دست ، از ديگر عوارض کار ثابت و طولاني مدت با رايانه است ؛
ـ هيجان هميشگي هنگام بازي ، بر روي ارگانيسم فرد تأثير گذاشته و پي آمد هاي منفي بر دستگاه گردش خون و گوارش مي گذارد ، همچنين اين هيجان هاي دروغين ، سلامت رواني کودک را به خطر مي اندازد ؛
ـ پوست فرد در معرض بمباران هميشگي پرتوهايي قرار مي گيرد که از صفحه رايانه پخش مي شود ؛
ـ ايجاد تنوع و سرگيجه ، به ويژه در کودکان و نوجواناني که زمينه صرع دارند ، از ديگر عوارض اين بازي هاست ؛
به نظر برخي از متخصصان اعصاب و روان ، بازي هاي پرهيجان رايانه اي که طي آن صفحه نمايشگر رايانه ، از فلاش ها و شعاع هاي خيره کننده نوري پوشيده مي شود ، سبب بروز هيجاي هاي شديد عصبي در نوجواني مي شود که از نظر عصبي ضعيف هستند و براي ابتلا به صرع ، آمادگي دارند .
به گفته پزشکان ، دليل عمده ناراحتي صرع ، مربوط به کساني مي شود که نسبت به نور حساسيت دارند و تحمل چشمک هاي پي در پي نور در بازي هاي رايانه اي براي آنان دشوار است .
به گفته انجمن بيماران صرع انگليس ، حدود يک درصد از نوجوانان غير مبتلا به بيماري صرع ، به نور حساسيت دارند ؛ در حالي که اين رقم در ميان بيماران مبتلا به اين بيماري ، پنج درصد است که حتي در مواردي هنگاه بازي صرع به مرگ گزارش شده است .مادر يک نوجوان 14 ساله در يک بررسي که روزنامه انگليسي « سان » در اين باره انجام داد گفت : پسرم بر اثر بازي رايانه اي « نينتندو » جان سپرده است . وي افزود که پسرش پس از يک ساعت بازي دچار تشنج شد و به زمين افتاد و چند دقيقه بعد جان سپرد .
ب) آسيب هاي رواني ـ تربيتي
1. تقويت حس پرخاش گريمهم ترين ويژگي بازي هاي رايانه اي ، حالت جنگي بيش تر آن هاست و اين که فرد بايد براي رسيدن به مرحله بعدي بازي ، با نيروهاي به اصطلاح دشمن بجنگد . استمرار بازي هايي ، نوجوان را پرخاشگر و ستيزه جو مي سازد و تلاش مي کند خواست هايش را با زور و تهاجم به دست آورد .
« مجيد قادري » مدير مرکز سرگرمي هاي سازنده کانون پرورش فکري مي گويد :
« خشونت » و « سکس » مهم ترين محرکه هايي است که در طراحي جديدترين و جذاب ترين بازي هاي رايانه اي ، به حد افراط از آن استفاده مي شود . چهره هاي معروف هاليوود که در فرهنگ اسلامي ما ضد ارزش و غير اخلاقي هستند ، در ايت بازي ها به صورت قهرمان هاي شکست ناپذير جلوه نمايي مي کنند .
2. انزوا طلبينوجواناني که هميشه با بازي هاي رايانه اي درگيرند ، به انزوا و درون گرايي متمايل شده و در برقراري ارتباط اجتماعي پويا با ديگران ناتوان خواهند بود . اين روحيه انزواطلبي باعث مي شود که نوجوان از گروه هم سالان جدا شود که اين خود زمينه ساز ناهنجاري هاي ديگر است .قادري در اين باره مي گويد : فرزندم به اين بازي معتاد شده است . او هر روز با تردستي و شيرين کاري ، خود را به صفحه تلويزيون مي رساند و از دنياي بيرون به کلي بي خبر است ؛ حتي متوجه رفت وآمد ميهمانان نمي شود ؛ و هميشه پس از دست کشيدن از اين برنامه ، با سردرد و کسالت مواجه مي شود .
3. تنبل شدن ذهندر اين بازي ها ، به دليل اين که بيش تر ، کودک و نوجوان با ساخته ها و برنامه هاي ديگران رو به روست وکم تر قدرت دخالت و تصرف در آن ها را مي يابد ، حالت انفعال گرفته و اعتماد به نفس او در برابر ساخته ها و پيش رفت ديگران متزلزل مي شود . دکتر شهلا کاظمي پور ( مشاور علمي مرکز سنجش برنامه اي صداوسيما ) مي گويد : بيش تر خانواده ها تصور مي کنند در بازي هاي رايانه اي ، فرد در بازي ،مداخله فکري هميشگي دارد . به نظر من اين مداخله ، فکري نيست ؛ بلکه اين بازي ها سلول هاي مغزي را فريب مي دهند . از نظر حرکتي نيز اين بازي ها تنها چند انگشت کودک را حرکت مي دهند . ما هرچه در اين مسير حرکت کنيم و اين بازي ها را گسترش دهيم ، انسان هايي را تحويل جامعه خواهيم داد که سرخورده ، افسرده ، غير متحرک و غير سازنده مي باشند ، خود اتکايي آ؛نان بسيار کم خواهد بود و ابتکار عمل نخواهند داشت ؛ در حالي که براي جامعه ، نياز به انسان هايي خلاق ، مبتکر و متفکر داريم .
4. پي آمد منفي در روابط خانوادگيدر دوره کنوني که زندگي ها به سوي ماشيني شدن پيش مي رود ، خودبه خود، روابط عاطفي رنگ باخته و در کنار هم بودرن خانواده کم تر شده است . در چنين وضعي ، بسياري ازمردم از وجود تلويزيون به عنوان جعبه جادويي که باعث سردي روابط خانوادگي شده است ، ياد مي کنند ؛ درحالي که جعبه جادويي ديگري با جاذبه سحرآميزتري به نام رايانه ، نيز به زندگي ماشيني ما وارد شده و دشواري ها را دوچندان کرده است .خانمي مي گويد : همسرم براي انجام پژوهش هاي دانشگاهي اش يک رايانه به منزل آورد که چند ديسک بازي هم ضميمه آن بود . دو پسر من در طول روز با آن سرگرم بازي مي شدند و حتي سرشب ها ترجيح مي دادند با اين وسيله سرگم کننده نوين ، وقت بگذرانند . طولي نکشيد که همسرم هم به اين بازي ها جلب شد . کم کم دريافتم که تمرکز و صرف وقت آنان به اين ترتيب ، روابط خانوادگي و عادي را تحت تأثير قرار داده است ؛ به خود آمدم و با قاطعيت از همسرم خواستم که رايانه را به محل کارش منتقل کند .خانواده ديگري اين گونه شکايت مي کند : در تعطيلات تابستاني قصد مسافرت داشتيم . مخارج و مقدمات آن نيز از پيش تأمين شده بود ؛ اما اشتغال بيش از حد و علاقمندي بچه ها به بازي رايانه اي ، آنان را از اين تفريح سالم و شاد ، محروم کرد .
5. افت اخلاقياشاعه فرهنگ برهنگي و ترويج سکس ، از آفت هاي ديگر بازي هاي رايانه اي است . نبردهاي تن به تن دختران نيمه عريان ، رقص و موسيقي غربي و ... در اين گونه بازي ها تبليغ شده است و متأسفانه بي هيچ گونه دشواري ، در فروشگاه ها به معرض فروش گذاشته مي شود .برخي از برنامه هاي رايانه اي ، با بازي هاي ساده آغاز شده و به تصاوير مستهجن ختم مي شوند ؛ در برخي از اين بازي ها ، جايزه پيروزي ، ظاهر شدن عکس هاي مستهجن بر روي صفحه رايانه شماست .بي ترديد در ساخت و توليد اين بازي ها ، دست سازمان هاي جاسوسي سيا ، موساد ، و ... در کار است و مي خواهند ذهن و روان کودکام مار ا مسموم کنند .
6. افت تحصيليبه دليل جاذبه مسحور کننده اين بازي ها ، نوجوانان وقت بسيار ي را صرف آن مي کنند و در واقع با مصرف انرژي عصبي و رواني خويش و با چشمان و ذهني خسته به بستر مي روند و گاه ، صبح زودتر از وقت معمولي بيدار مي شوند تا پيش از مدرسه نيز اندکي بازي کنند . بي ترديد اين علاقه سبب افت تحصيلي خواهد شد .
7. زمينه ساز ازخود بيگانگيدنياي مجازي ولي نزديک به واقعيتي که در بازي هاي رايانه اي به تصوير کشيده مي شود ، آن قدر مسحور کننده وجذاب است که مخاطب کودک و نوجوان در معرض تأثير تمام باورهايي قرار مي گيرد که از سوي طراحان اين بازي ها به او القا مي شود .
فرد ، دچار از خود بيگانگي شده و مانند آنها مي انديشد . براي نوجواني که در حال بازي است فرقي نمي کند که دشمن کيست ؛ دشمن همان است که بازي مي گويد . در ميان انبوه بازي هاي رايانه اي که اکنون به آساني در دسترس کودکان قرار مي گيرند ، بازي هايي وجود دارند که در آن مسايل اعتقادي ، فرهنگي ، اجتماعي و سياسي کشورهاي مسلمان به ويژه ايران ، مورد گستاخي قرار مي گيرد.در يک بازي به نام F ـ 111 پنج کشور مسلمان که در ميان آن ها نام ايران هم ديده مي شود ، به عنوان کشورهاي حامي تروريسم معرفي مي شوند ؛ سپس بچه ها در قالب خلبان هواپيماي جنگنده مأموريت مي يابند تا نقاط حساس اين کشور ها هم چون مراکز اقتصادي و نظامي را بمباران کنند .در واقع ترويج گران تروريسم ، اين بازي ها را ميدان مناسبي براي تاخت و تاز عقيده ها و آراي خود در ميان کودکان و نوجوانان يافته اند و حقيقت ها و واقعيت هاي موجود را به آساني وارونه جلوه مي دهند .در بازي ديگر ، يک ناوآمريکايي به خليج فارس مي آيد سپس در جريان بازي ، محل مأموريت بچه ها در کشتي تعيين مي شود و آنان وظيفه دارندتا از ناو آمريکايي در برابر قايق هاي تندروي ايراني که در آن تيپ هاي حزب اللهي ديده مي شون محافظت کنند .متأسفانه اين گونه بازي ها ، بي هيچ کنترل و نظارتي از سوي مراجع ذي صلاح ، به آساني در دسترس فرزندانمان قرار مي گيرد .
رهنمودها
اگر چنانچه قرار است از بازي هاي رايانه اي بهره بگيريد ، بهتر است بازي هاي تصويري خلاق که بايد به وسيله آن ها ، معماهايي را حل کرد ، بيش از بازي هاي ديگر مورد توجه قرار مي گيرد . بازي هاي دسته جمعي ، کم تر مسئله ساز است ؛ اين بازي ها ، زماني بيش تر ويران گر است که ما را به تنهايي براي ساعت هاي طولاني ، مسحور خود کند . ضروري است که هميشه بين دو نوبت بازي استراحت کنيم . دو شرکت بزرگ ژاپني سازنده بازي هاي رايانه اي موسوم به « نينتند » و سگا به خريداران هشدار داده و توصيه مي کنند که بين بازي ها ، به طور منظم به خود استراحت دهيد . صفحه نمايش گر رايانه ، اندکي پايين تر از چشم ها قرار داده شود تا چشم ها مسلط به صفحه رايانه باشد. روشنايي اتاق به نحوي تنظيم شود که بازتابش و زنندگي نور به حداقل برسد . بهتر است با خودمان عهد ببنديم که مثلاً تنها در روزهاي تعطيلي مجاز به بهره گيري از اين بازي ها باشيم . آسيب هاي رايانمه و آفت هاي آن را هيچ وقت فراموش نکنيم . ويران گر ترين بازي ها ي تصويري بازي هايي هستند که تصويرهاي آن ها به طور مکرر بر صفحه ظاهر مي شوند و ما بايد به تمام تصويرهايي که از براب چشم ما مي گذرند ، شليک کنيم ؛ توصيه مي کنيم کم تر به سراغ اين گونه بازي ها برويم .