نيروهاي مختلفي در يك خودروي در حال حركت توليد و به كار گرفته مي‌شوند كه برخي از اين نيروها مي‌توانند مشكل‌آفرين باشند. تنها واسطه و حايلي كه بين خودروسوار و جاده قرار دارد،‌ چهار حلقه لاستيك است. بنابراين كنترل يك خودرو بستگي تام به ‌كاركرد‌ تايرها روي جاده دارد و فكر مي‌كنيد چه تعدادي از رانندگان از فشاري كه به اين تايرها وارد مي‌كنند، آگاه هستند؟ تنها حايل بين راننده و جاده حتي در پيشرفته‌ترين خودروهاي اسپرت هم، چهار حلقه لاستيك است كه سطح تماس هر كدام از آنها با جاده تنها در اندازه‌هاي ضخامت يك كارت‌پستال است. بدون همين سطح محدود لاستيك روي جاده، قوي‌ترين ترمزها، پيشرفته‌ترين سيستم‌هاي تعليق و پيچيده‌ترين سيستم‌هاي كمكي در رانندگي، هيچ خاصيتي نخواهند داشت.از همين‌روست كه بايد بهترين شرايط را براي تايرها ايجاد كرد تا بهترين كاركرد و چسبندگي را داشته باشند. اما چسبندگي (گريپ)‌ دقيقا چيست؟ مفهوم آن يعني ضريب اصطكاك تاير روي سطح جاده ضرب در فشار عمودي كه روي تاير قرار دارد. به لحاظ نظري، براي يك سطح فرضي جاده و يك فشار فرضي، حداكثر چسبندگي (گريپ)‌ برابر است با بيشترين ميزان نيروي طولي يا عرضي،‌ در آستانه لغزش كه بر تاير وارد مي‌شود و هنگامي كه لغزش پيش مي‌آيد، اثرات آن سريعا بروز مي‌كند:‌ چنانچه راننده ترمز شديدي كرده و از ميزان حداكثر چسبندگي (گريپ)‌ تجاوز كند، خودرو از كنترل خارج مي‌شود. فارغ از اين كه چه موانعي ممكن است در مسير آن وجود داشته باشد.
سه بردار نيرو هستند كه موجب سست شدن چسبندگي مي‌شوند: افزايش سرعت، ترمز كردن و تغيير مسير (جهت)‌. وزن و سرعت خودرو براي هر سه اين نيروها تعيين‌كننده هستند. نيروي گريز از مركز ـ كه خودرو را به سمت بيرون پيچ مي‌راند ـ و شعاع دور زدن را نيز بايد به عوامل فوق افزود.روشن است كه خودرو نمي‌تواند درست قبل از ترمز يا افزايش سرعت از وزن خود بكاهد، رانندگان نيز نمي‌توانند زماني كه وارد يك پيچ شدند، زاويه يا شعاع پيچ را اصلاح كنند. سرعت تنها عاملي است كه در كنترل راننده قرار دارد و با رعايت آن مي‌توان اطمينان حاصل كرد كه خودرو چسبندگي خود را حفظ خواهد كرد.اما مي‌توان چسبندگي را افزايش داد؟ به لحاظ نظري، اين كار را با افزايش نيروي عمودي (وزن)‌ روي تايرها مي‌توان انجام داد. اما افزايش وزن در عمل، تاير را در زمان سرعت گرفتن، ترمز كردن و پيچيدن، بيشتر تحت فشار قرار مي‌دهد. آيروديناميك تنها چاره موجود است كه با هدايت رو به پايين، فشار وزن خودرو را روي سيستم تعليق سوار مي‌كند.با اين حال، آيروديناميك تنها روي سطوح بسيار ملايم اثر‌بخش است، سطوحي كه در تمام طول مسير خود كاملا يكدست و بي‌عيب باشند. هرچند برخي از مسيرهاي خاص از چنين كيفيتي برخوردار هستند، جاده‌هاي بسيار كمي را با چنين مشخصه‌اي مي‌توان يافت.
از آنجا كه مركز ثقل خودرو روي سطح زمين قرار ندارد، خودرو هنگام ترمز به سمت جلو و هنگام سرعت گرفتن به سمت عقب متمايل مي‌‌شود. اين حركت به نام پرتاب مشهور است و با ارتفاع نقطه ثقل خودرو تناسب دارد. اين پرتاب كه موجب تكان خودرو و سرنشينان مي‌شود، خطري در پي ندارد و تنها نتيجه جابه‌جايي وزن در محور طولي خودرو ست. سرعت گرفتن موجب جابه‌جايي وزن خودرو به سمت عقب آن مي‌شود و در نتيجه تايرهاي جلو كه وزن روي آنها كاهش يافته، چسبندگي خود را از دست مي‌دهند. عكس اين حالت در زمان ترمز اتفاق مي‌افتد: وزن خودرو از روي چرخ‌هاي عقب روي چرخ‌هاي جلو منتقل مي‌شود. ترمزهاي ناگهاني و شديد ممكن است تا 50 درصد اختلاف بين وزن خودرو روي چرخ‌هاي جلو و عقب ايجاد كنند و خودروهايي كه به سيستم ABS مجهز نيستند، براي ممانعت از قفل شدن چرخ‌هاي عقب، به يك سوپاپ تنظيم‌‌كننده نيازمند هستند. دور زدن نيز باعث جابه‌جايي وزن مي‌شود. ارتفاع نقطه ثقل از سطح زمين موجب مي‌شود وزن خودرو به سمت چرخ‌هاي بيروني جابه‌جا شود. از بخت بد راننده، تغيير شكل تاير مانع ‌ مي‌شود كه لغزش تايرهاي داخلي به طور كامل روي تايرهاي بيروني منتقل شود. علاوه بر آن، چنانچه خودرو در زمان دور زدن بيش از حد متمايل شود، نيروي كشندگي در چرخ‌هاي خود را به سبب زاويه‌اي كه تايرها نسبت به جاده پيدا مي‌كنند،‌ بيشتر از دست مي‌دهد.بهترين راه‌ براي اطمينان از حفظ چسبندگي در زمان پيچيدن، محدود كردن ميزان جابه‌جايي جانبي وزن خودروست.
رانندگان مسابقه مي‌دانند چگونه از جابه‌جايي وزن خودرو به نفع خود استفاده كنند. اين رانندگان با استفاده زيركانه از ترمز و گاز، ميزان كشندگي را در تايرهايي افزايش مي‌دهند كه بيشتر به آن نياز دارند.مهارت رانندگان مسابقه اما در همه‌كس يافت نمي‌شود و در زمان جابه‌جايي وزن خودرو، يك حركت به ظاهر بي‌ضرر مي‌تواند نتايج اسفباري درپي داشته باشد.روي جاده‌هاي خيس و باراني، تنها رها كردن پدال گاز در سر پيچ مي‌تواند موجب برداشته شدن وزن از روي چرخ‌هاي عقب شده و خودرو را به لغزش و انحراف ببرد. به همين ترتيب، زماني كه در پيچ‌هاي تند و از روي اضطراب، ناگهان ترمزها فشرده مي‌شوند، اين انتقال وزن موجب چرخش خودرو مي‌شود.راه‌حل چيست؟ يك جاده شرايطي مشابه با پيست مسابقه ندارد و همه‌كس نيز مهارت رانندگان مسابقه را ندارند.رانندگان تا زماني كه خودرو كاملا ثبات خود را بازنيافته، نبايد سرعت خود را بكاهند، ترمز كنند يا ناگهان سرعت بگيرند يا مي‌توانند خودروي خود را براساس حساسيت آن نسبت به جابه‌جايي وزن انتخاب كنند. براي اين منظور،‌ايمن‌ترين خودروها آناني هستند كه بيشترين طول بين دو محور جلو و عقب را داشته و پهن‌ترين عرض (فاصله بين دو چرخ)‌ را دارند.
منبع:جام جم آنلاين
ارسال توسط کاربر محترم سايت : hasantaleb