ستارگان رشته ي اصلي اجرامي پايدارند . جرم هاي آن ها و در نتيجه درخشندگي آن ها ، حتي با گذشت ميليون ها سال تغيير چنداني نمي کند . کوتوله هاي سفيد و برخي از غول هاي سرخ نيز چنين اند . ولي تعداد نسبتاً زيادي ستاره وجود دارد که روشني ذاتي و مشخصات طيفي آن ها با زمان تغيير مي کند .
تغييرات روشني ذاتي در بعضي موارد معلول تپش ستاره ( ستاره متناوباً باد مي کند و سپس کوچک مي شود ) و در موارد ديگر بر اثر وقوع انفجار است ( ستاره بخشي از جرم خود را به فضا پرتاب مي کند ) .
زماني كه ستاره سوخت هيدورژن خود را از در هسته به پايان مي رساند ديگر نيرويي وجود ندارد كه با گرانش مبارزه كند در نتيجه ستاره مي رمبد ( فرومي ريزد ) و باعث مي شود كه بخشهاي بيروني ستاره بزرگتر ،سردتر و قرمزتر شوند و دماي ستاره كاهش و درخشندگيش افزايش مي يابد ، اين دو تغير به افزايش شعاع ستاره مربوط مي شود و زمان كوتاهي بعد از ترك رشته ي اصلي ، ستاره در بخشي از نمودار رنگ-قدر جايي مي گيرد كه نمودار پايداري نام دارد . در اين حالت ستاره ناپايدار است و ستاره نخست به طرف مركز خود فرو مي رود و هنگامي كه دما و چگالي به حد كافي بالا رفت فشار رو به بيرون آغاز مي شود به دليل اين انبساط و انقباض هاي پي در پي باعث تپيدن ستاره ها مي شود و اين سر آغازي است براي به وجود آمدن متغيرها .
ستاره هاي تپنده بر چندين گروه مشتمل مي شوند . قيفاووسي هاي I ، قيفاووسي هاي II ، متغير هاي RR شلياقي و متغير هاي دراز دوره .
قيفاووسي ها :
قيفاووسي نوعي ستاره است که روشنايي آن به طور متناوب تغيير مي کند . در يک قيفاووسي نمونه ، روشني در آغاز دوره ي تناوب ، به سرعت بسيار به مدت چند ساعت زياد مي شود . سپس تا چندين روز به تدريج کم فروغ تر مي شود . سپس همين روند تکرار مي گردد . قيفاووسي ها در تغييرات خود بسيار منظو و وقت شناس اند . تغيير روشني از مينيمم به ماکزيمم معمولاً چندان زياد نيست ، تغييري معادل يک قدر ( مثلا از 5.3 به 4.3 تقريباً مقدار نمونه ي خوبي است ) .
نخستين قيفاووسي شناخته شده ، ستاره ي ? در صورت فلکي قيفاووس است و وجه تسميه ي اين ستارگان نيز همين است . از کشف نخستين قيفاووسي در سال 1874 تا کنون صدها ستاره ي مضابه کشف شده اند . اين ستاره ها ابر غول هاي درخشاني از گونه ي طيفي F و G اند .
نامگذاري قيفاووسي ها و ستارگان متغير ديگر مطابق قاعده ي ثابتي انجام مي شود : به نخستين ستاره ي متغير هر صورت فلکي ، پيشوند R داده مي شود ( مثلاً R-اسد ) و به دومين ستاره پيشوند S ؛ پس از Z پيشوند هاي RR و RS و RT و الي آخر مي آيند و پس از RZ پيشوند هاي SS و ST الي آخر . در اين دستور پس از ZZ پيشوندهاي AA تا QZ بر نام صورت فلکي افزوده مي شود . از آن جايي که هيچ تر کيبي با حرف J ساخته نمي شود ، اين دستور ، نام گذاري 334 متغير را در هر صورت فلکي ميسر مي سازد . ستارگان متغير اضافي با دستور بسيار ساده تري مشخص مي شوند : V335 و V336 و الي آخر مانند V337 قو (دجاجه) .
دوره ي تناوب قيفاووسي ها ( يا مدت زمان بين دو روشني ماکزيمم متوالي ) از مقدار کوچک CY-دلو تا 45 روز و 4 ساعت براي SV-روباهک تغيير مي کند .
تحقيقات بعدي نشان داده است که در حقيقت سه نوع قيفاووسي وجود دارد . اين سه عبارت اند از : قيفاووسي هاي I ، قيفاووسي هاي II و متغيرهاي RR شلياقي .
1) ستارگان قيفاووسي I (کلاسيک)
اين ستارگان به طور متوسط 1.5 قدر روشن تر از قيفاووسي هاي نوع II اند . نور آن ها به سرعت زياد مي شود و نسبتاً به تدريج از فروغشان کاسته مي شود . به شکل رو به رو نگاه کنيد . دوره ي تناوب آن ها بين 1.5 و 100 روز و در بيش تر مواقع 5 روز است .
2) قيفاووسي هاي II
در منحني هاي مربوط به قيفاووسي II مشخصا نواحي مسطحي هم در بخش افزايش نور و هم در بخش کاهش نور ديده مي شود . دوره ي تناوب آن ها از 10 تا 25 روز است . قيفاووسي هاي II که در خوشه هاي کروي هاله ي کهکشان و در مرکز کهکشان ديده مي شوند ، ستاره هاي غول يا ابرغول هاي سرخ اند .
3) ستاره هاي متغير RR شلياقي
اين ستاره ها ، قيفاووسي هايي اند با دوره ي تناوب بسيار کوتاه . طولاني ترين دوره ي تناوب شناخته شده در ميان آن ها 29 ساعت و کوتاه تري دوره کم تر از يک ساعت و نيم است . نخستين ستاره اي که از نوع کشف شد ، ستاره ي قدر هفتمي بود در صورت فلکي شلياق که وجه تسميه ي اين ستارگان از آن است . قبلاً اين قيفاووسي ها به قيفاووسي هاي نوع خوشه اي موسوم بودند . زيرا نخستين بار در خوشه هاي کروي کشف شدند . امروزه اين نام مهجور است زيرا معلوم شده است که در همه جاي آسمان وجود دارند . در حدود 3000 ستاره از اين نوع شناخته شده است . اين ستاره ها پنجاه با درخشنده تر از خورشيد و از گونه ي طيفي A يا F اند .
http://iranikaa.blogfa.com