اگر در شب‌هاي بلند تابستاني، پس از غروب خورشيد رو به غرب بايستيد، در افق «ستاره‌اي» بسيار درخشان مي‌بينيد كه گاه روشنايي‌اش لحظاتي خيره‌تان مي‌كند. اين جرم درخشان و زيبا نه ستاره، بلكه سياره زهره، خواهر زمين، است. زهره دومين سياره منظومه شمسي از سوي خورشيد است كه به سبب اندازه و جنس سنگي‌اش از ديرباز خواهر دوقلوي زمين خوانده شده است. در آسمان شامگاهي شب‌هاي بهاري و تابستاني، درخشش اين سياره جلوه خاصي به افق غربي مي‌دهد و گاه قرار گرفتن آن در كنار هلال باريك ماه زيبايي آن را دوچندان مي‌كند. بشر سياره زهره را، كه بعد از ماه دومين جرم درخشان در آسمان است، از زمان‌هاي پيش از تاريخ مي‌شناخته و ردپاي آن در فرهنگ بشري بسيار ديده مي‌شود. در متون خط ميخي بابلي‌ها، كه شرح رصدهايي‌اند احتمالاً مربوط به 1600 سال پيش از ميلاد، از اين سياره نام برده شده است. بابلي‌ها اين سياره را ايشتار (Ishtar) مي‌ناميدند و تجسم زنانگي و الهه عشق بود. مصريان باستان بر اين باور بودند كه زهره متشكل از دو جرم مجزاست و آن را در آسمان صبحگاهي تيوموتيري (Tioumoutiri) و در آسمان شامگاهي آُآيتي (Ouaiti) مي‌ناميدند. يونانيان باستان نيز كه دقيقاً چنين باوري داشتند «ستارة» صبحگاهي را فُسفُروس (Phosphoros) يا «آورندة نور» و «ستارة» شامگاهي را هِسپِروس (Hesperos) يا «ستارة شامگاهي» مي‌ناميدند. البته آنها در دوره هِلِني دريافتند كه اين دو جرم در واقع يك سياره‌اند. هِسپِروس در زبان لاتين به «وِسپِر» و فُسفُروس به «لوسيفِر» ترجمه شد، واژه‌اي شاعرانه كه بعدها براي اشاره به فرشته رانده‌شده از بهشت به‌كار رفت. رومي‌ها بعدتر اين سياره را، به احترام الهه عشق در فرهنگ خود، ونوس (Venus) ناميدند و يوناني‌ها هم آن را به الهه عشق خودشان، آفروديت (Aphrodite)، منتسب كردند. اين سياره تقريباً در همه فرهنگ‌هاي جهان به نام الهه عشق، زيبايي، باروري و زنانگي نامگذاري شده و در برخي فرهنگ‌ها، اهميتي بسيار بيشتر از يك جرم صرفاً درخشان و زيبا داشته و مثلاً پايه تقويم يك قوم بوده، مانند قوم مايا، يا در ميان برخي ديگر پرستش مي‌شده است، مانند يونانيان و روميان باستان. اين سياره در فرهنگ هندي به شوكرا (Shukra)، به معني خالص و پاك، و در ميان اخترشناسان چين باستان به تاي‌په (Tai-pe)، يعني زيباروي سفيد، مشهور است. در فرهنگ‌هاي شرق دور ـ ژاپن، چين، كره و ويتنام ـ به زهره «سيارة فلزي» مي‌گويند.
اقوام مختلف استراليا آن را بارنومبير (Barnumbirr) مي‌نامند كه پيام‌آوري از دنياي مردگان است و نيز پيام عشق و محبت زمينيان را به درگذشتگان عزيزشان مي‌رساند. در ايران نيز از ديرباز اين سياره را ناهيد مي‌ناميدند ـ نام ديگر آناهيد يا آناهيتا، ايزدبانوي آب‌ها. زهره نيز نام عربي اين سياره است. زهره در نظر اعراب «ستارة» اهل طرب و مخصوص زن‌هاست.
در ميان اسطوره‌ها آناهيتا، آناهيد يا ناهيد، كه در زبان فارسي به معناي دور از آلودگي است، نامي اوستايي براي ايزدبانوي هندوايراني آب‌ها، باران و باروري در مذاهب ايران باستان است. بسياري از ويژگي‌هاي اين ايزدبانو به ايشتار نزديك است و به احتمال بسيار همچون «ميترا» از ايزداني بوده كه پيش از پيدايش زرتشت در ميان مردم ايران و نواحي اطراف ـ ولو به نام‌هاي ديگر ـ پرستش مي‌شده است. آبان يشت، كه يكي از يشت‌هاي بلند اوستاست، مربوط به ايزدبانو ناهيد است كه به صورت دوشيزه‌اي بسيار زيبا و بلندبالا و خوش‌پيكر توصيف شده كه براي ازدواج و عشق پاكِ بي‌آلايش، كه موجب تشكيل خانواده شود، اهميت فراواني قائل است. تن‌پوشي زرين پيكرش را مي‌پوشاند، در دستش دست‌آويزهاي گرانبها و در گوشش گوشواره‌هاي زرين دارد و بر گردنش سينه‌ريزي از گوهر آويخته است. روي سرش نيز تاجي هشت‌گوش، آراسته با صد ستاره و زيور، نمايان است. اين ايزدبانو در دوران ساسانيان به يكي از الهه‌هاي بسيار مقدس براي ايرانيان تبديل شد و به چنان مقامي در باورهاي ايرانيان دست پيدا كرد كه نه‌تنها معابد بسيار مجلل و باشكوه براي او ساخته شد، بلكه تنديس‌ها و نمادهاي اين ايزدبانو را نيز در جاي‌جاي اين سرزمين پهناور مي‌يابيم. از ميان معابد ناهيد، معابد همدان و شوش و كنگاور، كه ويرانه‌هاي آن هنوز پابرجاست، از همه مجلل‌تر بوده است. معابد ناهيد در ايران و ممالك همجوار اغلب كنار رودهاي پرآب بنا شده است. مرغابي و سرو، كه نماد آزادي و آزادي‌جويي است، از نشانه‌هاي مخصوص ناهيد است. همچنين نيلوفر، گل اساطيري آبزي، نيز به آناهيتا منسوب است. در فرهنگ ايران باستان روز آدينه، كه جمع‌كننده روزهاي هفته است، به ناهيد اختصاص دارد. در اسطوره‌هاي ايراني، آناهيتا (ناهيد) نه‌تنها ايزدبانوي آب‌ها، بلكه سرچشمه رودهاي جهان است. ناهيد، به فرمان پروردگار، از فراز آسمان باران و تگرگ و برف و ژاله فرو مي‌بارد كه به گله و رمه مي‌افزايد و سراسر كشور از او خوشي و نعمت مي‌گيرد. در يشت پنجم اوستا، اين رود (چشمه) به‌عنوان فزاينده حيات و چارپايان و گياهان و چشمه‌اي كه به همه كشورها رونق و حركت مي‌بخشد نيايش مي‌شود. ناهيد نه‌تنها دشت‌ها را حاصلخيز و بارور، بلكه نطفه مردان و زهدان زنان را پاك و منزه مي‌كند. زن‌ها را در وضع حمل ياري مي‌رساند و شير در پستان آنها جاري مي‌سازد. چنانكه گفته شد، زهره نام عربي ناهيد است و ستاره اهل طرب و ستاره مخصوص زنان و اهل زينت و تجمل است و لهو و طرب و عشق و ظرافت به او اختصاص دارد. مي‌گويند كه وقتي هاروت و ماروت، دو فرشتة خدا، به زمين آمدند، زني از فرزندان نوح به نام زهره پيش آنها رفت و از شوهرش شكايت كرد. آنها بر وي فتنه شدند و او را از شوهرش جدا كردند و شوهر را كشتند. اما او، كه از آنها اسم اعظم خدا را آموخته بود، آنان را فرو گذاشت و خود به آسمان‌ها رفت. برخي مي‌گويند كه خداوند او را به صورت ستاره‌اي مسخ كرد.
چون زني از كار بد شد روي زرد مسخ كرد - او را خداي و زهره كرد (مثنوي معنوي)
از شرحي كه ابوريحان بيروني در التفهيم در باب خواص و مظاهر زهره آورده چنين برمي‌آيد كه رابطه زهره با آب و سپيدي و رويش و زايش و توليدمثل و طرب و زيبايي و عشق و مسائلي از اين دست انكارناپذير است و قراين نشان مي‌دهد كه زهره همان ناهيد، ايزدبانوي آب، است. بنا بر منابع نجومي كهن، روز آدينه به زهره نيز اختصاص داشته است.
زنان سرشناس، جاودانه بر سطح زهره با پيشرفت دانش بشر، فضاپيماهايي راهي اين سياره شدند و از پستي و بلندي‌ها و عوارض جغرافيايي سطح اين سياره نقشه‌هاي كاملي تهيه كردند. انجمن بين‌المللي نجوم (IAU) وظيفه نامگذاري عوارض سطح سيارات و همچنين اجرام تازه كشف‌شده را از1919 بر عهده دارد. طبق مصوبه اين انجمن، عوارض جغرافيايي سطح كرات مختلف همگي به نام انسان‌هاي مشهور حقيقي يا اسطوره‌اي نامگذاري مي‌شوند. مثلاً تمام عوارض سطح كره ماه به نام دانشمندان جهان و عوارض سطح سيارة عُطارِد به نام هنرمندان و نويسندگان نامگذاري شده‌اند. اما عوارض سطح سياره زهره تماماً، جز يك مورد، به نام زنان سرشناس ملت‌هاي جهان، نام‌هاي دخترانه در فرهنگ‌هاي گوناگون، يا ايزدبانوهاي زمين و حاصلخيزي و باروري در فرهنگ‌هاي مختلف نامگذاري شده‌اند.
در ميان اسامي جاودان‌شده بر سطح زهره، 30 نام ايراني هم ديده مي‌شود كه البته تلفيقي هستند از نام‌هاي رايج در زبان‌ها و گويش‌هاي مختلف ايران. از ميان الهه‌هايي كه نامشان بر زهره جاودان شده مي‌توان به آناهيت (الهة ارمني حاصلخيزي)، آرامايتي (الهة ايراني حاصلخيزي)، بي‌بي پَتمه (الهة زنان در فرهنگ تركمن)، سوسن خوتين (الهة حاصلخيزي و باران در تاجيكستان و ازبكستان)، و زمين (الهة ايراني) اشاره كرد.
همچنين بر سطح زهره به نام زنان نويسنده، شاعر، نقاش، آهنگساز، هنرپيشه، خواننده، پزشك، وكيل، هوانورد، فضانورد، اخترشناس، فيزيكدان، زيست‌شناس، رياضيدان، شيمي‌دان، محقق، اقتصاددان، فمينيست، مصلح اجتماعي، ملكه‌ها و پرنسس‌هايي از دوران باستان تا امروز و زنان سرشناس ديگر برمي‌خوريم، ازجمله: جين آستين (نويسندة انگليسي)، اورِليا (مادر ژوليوس سزار)، كلارا بارتون (بنيانگذار صليب سرخ امريكا)، اگنيا بارتو (شاعر اسپانيايي)، پِرل باك (نويسندة امريكايي)، آگاتا كريستي (نويسندة انگليسي)، كلئوپاترا (ملكة زيباي مصر)، ماريا سِلِسته (دختر گاليله)، اليزابت كورپمَن (اخترشناس لهستاني)، آريل دورانت (تاريخ‌نگار و همسر ويل دورانت)، مولان (سلحشور تاريخي‌ـ‌افسانه‌اي چين در قرن ششم ميلادي)، نِفِرتيتي (ملكة زيباي مصر باستان)، ليزا جيا كوندو(موناليزا)، ساسكيا (همسر رامبراند نقاش و مدل نقاشي‌هاي او)، فوسايه ايچيكاوا (فمينيست ژاپني)، جِروشا جراد (فيزيكدان هندي)، ايرِن ژوليو كوري (دختر ماري و پيركوري، فيزيكدان، برندة جايزة نوبل)، فريدا كالو (نقاش مكزيكي)، فلورانس نايتينگل (پرستار ايتاليايي)، النا ريچاردز (بنيانگذار دانش اكولوژي) ، اَن سوليوان (معلم هلن كلر)، گرترود استاين (نويسنده و مدتي همسر ارنست همينگوي)، ويرجينيا وولف (نويسندة امريكايي)، و بسياري افراد ديگر كه شايد نامشان براي ما ناآشنا باشد اما قطعاً در رشتة خود تأثيرگذار و منشأ خدماتي چنان شايسته به جامعه خود، و حتي جامعه جهاني، بوده‌اند كه نامشان تا ابد جاودان خواهد ماند. مانند هموطن خود ما كه شايد بسياري از ما نمي‌شناسيمش اما نامش بر يكي از عوارض سطح زهره جاودان شده است: دكتر آذر اندامي، پزشك و باكتري‌شناس پژوهشگر انستيتو پاستور ايران.
منبع: zanan.co.ir
ارسال توسط کاربر محترم سايت : hasantaleb