مقدمه
نرمتنان شاخه‌اي از جانوران هستند که شامل 5 رده آمفي‌نورا ، شکم‌پايان ، ناوپايان ، دوکفه‌ايها و سرپايان هستند. حلزونها جزء رده شکم پايان مي‌باشند. حلزونها ، دريازي ، ساکن آب شيرين و يا خشکي‌اند. توده احشايي اصولا پيچ خورده است و درجه تابيدگي آن يکسان نيست. معمولا صدف دارند. در سر چشم و يک يا دو جفت شاخک وجود دارد و 35000 گونه دارند.
بدن حلزون
بدن شامل قسمتهاي زير است: سر که داراي يک جفت بازوي حسي است، يک پاي شکمي و پهن عضلاني که نوعي عمل خزيدن را انجام مي‌دهد و يک توده احشايي پشتي و گنبد مانند که بيشتر اندامهاي داخلي در آن جاي داشته‌اند. مرحله لاروي حلزون وليگر نام دارد که مجهز به يک کمربند مژکي ظريف است و آن را به عنوان عضو شنا بکار مي‌برد. قسمت پشتي وليگر بعدا کاملا بزرگ مي‌شود و توده احشايي در حال رشد به سمت پشت برآمدگي مي‌بابد. اما اين رشد رو به بالا در طرف راست و چپ بطور يکسان صورت نمي‌گيرد و نتيجه آن پيچ‌خوردگي توده احشايي و صدفي است که روي اين توده را مي‌گيرد.
رشد رو به بالا همچنين سبب مي‌شود که لوله گوارشي به شکل U درآيد و مخرج کاملا به دهان نزديک شود. مجموعه توده احشايي وليگر نسبت به بقيه بدن معمولا معادل 180 درجه در خلاف جهت حرکت عقربه‌هاي ساعت مي‌چرخد. در نتيجه فضاي جبه در جلو و در بالاي سر قرار مي‌گيرد، آبششها جلويي مي‌شوند، مخرج سوراخهاي دفعي و تناسلي همه همگي در جلو قرار مي‌گيرند و به فضاي جبه باز مي‌شوند. لوله گوارشي از شکل U به صورت يک قطعه درمي‌آيد و قلب مي‌چرخد.
تحول به صورت تابيدگي بدون ترديد نوعي سازگاري با روش زندگي در حال بلوغ است. حلزونها با عقب کشاندن بدن به درون صدف از خود محافظت مي‌کنند و چون صدف يک دهانه بيشتر ندارد، بازشدن دهان و مخرج در يک جا نوعي مزيت محسوب شده و دهان نزديکتر به زمين خواهد بود. در عين حال با اين پيچيدگي قسمتهاي سنگين بدن از سر راه دور شده، در روي قسمت عقبي بدن واقع مي‌شوند. در نتيجه مرکز ثقل طوري جابجا مي‌شود که حرکت شکم پاي صدف‌دار آسانتر شود.
در بعضي شکم پايان بويژه ليسه‌هاي خشکي و دريازي ، صدف کوچک شده يا از بين رفته است. رشد در اين موارد شامل بازشدگي است که در نتيجه توده احشايي تا حدودي يا بطور کامل به جايگاه نوزادي خود برمي‌گردد. ليسه‌هاي ساکن خشکي براي جلوگيري از خشک شدن بايد در نقاط مرطوب بسر برند. اين جانوران معمولا شبها از جايگاه خود خارج مي‌شوند و از سبزيها تغذيه مي‌کنند. ليسه‌ها خسارات زيادي به باغها وارد مي‌آورند. فضاي جبه همه حلزونهاي ساکن خشکي از محفظه آبششي به محفظه ششي تغيير يافته است و اين حلزونها از هوا تنفس مي‌کنند. پاره اي از اين جانواران ، سازگاري مجدد با محيط آب يافته‌اند اما هنوز هم با شش تنفس مي‌کنند و براي گرفتن هوا بايد گاهگاهي به سطح آب بيايند.
حلزون چگونه راه مي‌رود؟
حلزون را حتما ديده‌ايد و حتما به راه رفتن اين جانور توجه کرده‌ايد. ديده‌ايد با آنکه پا ندارد ولي خيلي راحت بر روي زمين جابجا مي‌شود. حلزون را نرمتني شکمپا مي‌نامند چرا که در حقيقت تمام قسمت زيرين بدنش ، پاي آن بشمار مي‌رود. پس حلزون پايي دارد بسيار پهن و صاف و به کمک عضلات آن خود را بر روي زمين مي‌لغزاند و به اين گونه روي زمين راه مي‌رود. اين جانور براي آنکه حرکات خود را آسانتر انجام دهد، از غده‌هايي که در پا-شکم خود دارد ماده‌اي چسبناک مي‌تراود و جاده خود را ليز و هموارتر مي‌کند. پاي حلزون يا همان شکمش چنان سخت و نيرومند است که اگر خود را به لبه تيغي بکشد، کمترين آسيبي نخواهد ديد.
شگفتيهاي حلزون
حلزون جانوري شگفت‌انگيز است. حلزون هيچگاه گم نمي‌شود زيرا از غريزه ويژه‌اي برخوردار است که هر چه از جايگاه خود دور شود دوباره به راهنمايي اين غريزه به همان محل باز مي‌گردد. ديگر از شگفتيهاي حلزون آن است که هر چند اندامش فقط حدود 10 گرم وزن دارد ولي قادر است چيزي به وزن 450 گرم را کشان‌کشان بر روي زمين به دنبال خود ببرد. ديگر از شگفتيهاي حلزون ، زبانش است. اين جانور زباني دارد که مانند سوهان صدها دندانه ريز بر روي آن روييده است. اين همان آلت برنده حلزون است که با آن خوراکش را قطع و ريز ريز مي‌کند. خوراک بيشتر حلزونها انواع گوناگوني از گياهان است.
منبع: رشد
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله