در طبقه بندي جانوران که در آغار قرن 19 قرن انجام گرفت، تمام جانوراني که داراي بدني دراز و فاقد ضمايم واضح بودند به کرمها موسوم شدند. اين جانوران به علت داشتن يک انتهاي قدامي يا سر که داراي اندامهاي حسي است و به قصد برخورد و روبرو شدن با محيط به طرف جلو حرکت مي‌کنند و يک انتهاي خلفي يا دم ، با اسفنجها و مرجانها و شانه‌داران اختلاف و تمايز دارند. رده کمتاران ، رده‌اي از کرمها هستند که به صورت حلقوي هستند که در هر حلقه چندين تار دارند. کرمهاي خاکي نمونه اي از اين رده است. از کرمهاي خاکي بزرگ لومبريکوس ترستريس نمونه جالبي است که ممکن است به درازاي 30 سانتيمتر و به قطر 9 ميليمتر رشد کند.
مشخصات خارجي
بدن اين کرم ، استوانه‌اي دراز و بطور واضح در دو انتها نازک و باريک است. سطح شکمي آن پهن و رنگ پريده‌تر از سطح پشتي است و سطح پشتي تيره است. سر مشخص و متمايزي در حيوان وجود ندارد. بدن يک کرم بالغ به 80 تا 100 قطعه حلقه‌اي شکل که بوسيله شيارهاي عرض مجزا است، تقسيم شده است. دهان کرم در حلقه اول است و بوسيله يک قطعه گوشتي به نام پيش دهان آويزان مي‌باشد. مخرج آن بيضي شکل و بطور عمودي در حلقه آخر قرار دارد. روي حلقه‌هاي 31 تا 37 برآمدگي غده‌اي واضحي به نام کمربند تناسلي ديده مي‌شود. کمربند تناسلي ماده سازنده پيله را که محتوي تخم است ترشح مي‌کند.
تارهاي کرم خاکي
در هر حلقه به جز اولي و آخري ، 4 جفت تار موي مانند کوچک وجود دارد که در سطح شکمي و جانبي مختصر برجستگي پيدا کرده است. هر تار عبارت است از يک ميله کيتيني نوک تيزي است که در يک کيسه اپيدرمي مخصوص واقع در درون ديواره بدن جاي گرفته است. تار مي‌تواند بوسيله عضلات منقبض کننده در هر جهت حرکت کرده، امتداد يابد و يا عقب کشيده شود و تارها در موقعي که کرم در سوراخش قرار دارد و يا روي زمين حرکت مي‌کند مانند گيره يا ميخ عمل مي‌نمايد.
ديواره بدن
قسمت خارجي کرم از يک کوتيکول شفاف و نازک پوشيده شده است.کوتيکول داراي خطوط عرضي نازکي است که يک منظره قوس و قزحي مختصري ايجاد مي‌کند. در کوتيکول سوراخهايي در روي بسياري از سلولهاي حسي اپيدرم موجود است. اپيدرم روي يک غشاي قاعده‌اي قراردارد و زير غشاي قاعده‌اي لايه نازکي از عضلات حلقوي و لايه ضخيم‌تري از عضلات طولي وجود دارد. سطح داخلي ديواره بدن از صفاق مستور است. شکل جانور در نتيجه خاصيت کشش ديواره بدن روي اندامها و مايعات دروني حفظ مي‌شود.
دستگاه گوارش
اين دستگاه از قسمتهاي زير تشکيل مي‌شود:
- دهان که دنباله آن حفره دهاني است. (در حلقه‌هاي 3 - 1)
- حلق (در حلقه‌هاي 5 - 4) با غده‌هاي مخصوص چرب و نرم کردن و الياف عضلاني در ديواره‌هاي خارجي آن.
- مري باريک و مستقيم (در حلقه‌هاي 14 - 6) که بوسيله سه جفت غده‌هاي آهکي از پهلو اتصال دارد.
- يک چينه‌دان بزرگ با ديواره نازک که در حقيقت يک پيشخانه براي ذخيره مي‌باشد.
- سنگدان (در حلقه‌هاي 18 - 17) با ديواره‌هاي عضلاني ضخيم و محکم که در داخل از کوتيکول مفروش است.
- روده که تا مخرج امتداد دارد.
دستگاه گردش خون
خون در تمام قسمتهاي بدن کرم جاري است و يک سيستم رگهاي خوني بسته با مويرگها وجود دارد. پنج رگ اصلي ممتد در طول بدن و پنج جفت قلب در حلقه‌هاي 11 - 7 ديده مي‌شود. از حلقه 12 به طرف عقب ، هر حلقه داراي رگهاي بند بند زوج است که رگهاي طولي را به اندامهاي گوناگون مربوط مي‌سازد.
دستگاه تنفس
دستگاه تنفسي منظم در اين کرمها موجود نيست. خون جاري اکسيژن را در مويرگهاي نزديک کوتيکول مرطوب در ديواره بدن ، دريافت کرده و CO2 پس مي‌دهد. اکسيژن با هموگلوبين در پلاسما ترکيب شده به بافتهاي مختلف حمل مي‌شود.
دستگاه عصبي
در بالاي حلق (حلقه 3) يک جفت گانگليونهاي مغزي با مغز وجود دارد. دو رابط از پيرامون حلق به گانگليونهاي زير مري دو قطعه‌اي کشيده مي‌شود، به نام حلقه دور مري و از گانگليونهاي زير مري طناب عصبي شکمي در طول کف حفره عمومي بدن تا حلقه مخرجي امتداد مي‌يابد. چندين عصب نيز به پيش دهان و ناحيه دهاني متصل مي‌گردد. طناب عصبي شکمي در هر حلقه داراي يک عقده بزرگ است و 3 جفت عصب جانبي از آن خارج مي‌شود. طناب و عقده‌ها به صورت ساختمانهاي جفت بوجود مي‌آيد، رشته اعصاب جانبي به عضلات ، سلولهاي اپيدرمي ، نفريديها ، کيسه‌هاي تار و ساير اندامها عصب مي‌دهد.
دستگاه توليد مثل
کرم خاکي تک جنسي است و در هر کرم اندامهاي جنسي نر و ماده در قسمت شکمي جاي دارد. کرمهاي خاکي در بيشتر سال ، توليد مثل مي‌کنند، ولي حداکثر فعاليت تکثيري آنها در هواي گرم و مرطوب است. جفتگيري در شب صورت گرفته. دو کرم خود را از سوراخ بيرون کشيده، سطح شکمي قدامي‌شان را نزديک هم مي‌آورند، بطوري که انتهاي قدامي‌شان در دو جفت مخالف هم قرار دارد. در هر کرم يک جفت شيار اسپرمي تشکيل مي‌شود که در طول آنها توده‌هاي اسپرم به منظور دخول در جايگاه اسپرمي ديگري عبور مي‌کند. پس از اين عمل ، کرمها از هم جدا مي‌شوند. بنابراين عمل لقاح دو جانبه و متقابل است
رابطه کرم خاکي با انسان
کرمهاي خاکي به عنوان طعمه در ماهيگيري مصرف عملي دارند. اثرات طويل‌المدت کرمهاي خاکي در طبيعت جنبه‌هاي عملي مشخصي دارد. از آنجا که خاک را سوراخ مي‌کنند اثرات قابل توجهي در حاصلخيزي خاک دارند.
منبع: http://www.irandeserts.com
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله