در دنيا 450 گونه گياه گوشتخوار متعلق به 15 جنس و شش خانواده نهان دانگان دولپه اي وجود دارد که در اينجا ذکر يکي از آنها متعلق به خانواده Draseraceae مي باشد .
شکار گياهان گوشتخوار در حقيقت حيوانات بسيار کوچک و اغلب اوقات حشرات هستند.حتي براي اين گياهان نام گياهان حشره خوار به جاي گياهان گوشتخوار پيشنهاد شده است ولي هنوز استعمال گياهان گوشتخوار عموميت بيشتري دارد
اين گياهان با آرواره هاى ويه خود كه همان برگ هاى تغيير شكل يافته اند، قادرند در يك چشم بر هم زدن و در يك دهم ثانيه، حشرات نشسته در دام را اسير خويش سازند و از آنها به عنوان منبع غذايى استفاده كنند. برخى از گياهان نيز جنبش ها و تحركات برق آسايى را براى اهداف غير تغذيه اى به كار مى گيرند؛ به طورى كه در اين قبيل گونه هاى گياهى از حركات سريع براى انتشار دانه، گرده و يا دور كردن شكارچيان استفاده مى شود.
ساختار بافت ها و اندام هاى گياهى در برخى موارد، داراى تفاوت هاى بسيار بارز و عميقى با گونه هاى جانورى است. براى مثال، همانطور كه مى دانيم ماهيچه و بافت هاى عضلانى در گياهان وجود ندارد، پس گياهان ياد شده چگونه مى توانند چنين حركات سريع و برق آسايى از خود نشان دهند؟
دو دانشمند به تازگى با بهره گيرى از قوانين فيزيك، به تشريح و توصيف اصول مكانيكى ساختار اين قبيل گياهان پرداخته و نشان داده اند كه اين سرعت و حركت چگونه در پيكره آنها ظهور مى يابد.
ماهادوان، پروفسور رياضيات كاربردى و مكانيك در دانشگاه هاروارد واقع در كمبريج ايالت ماساچوست آمريكا مى گويد: براى درك زيست شناسي، همواره بهتر است ابتدا قوانين اساسى و بنيادى موجود در اين حوزه را فرا گيريم؛ قوانين فيزيكى و شيميايى و نيز اصول رياضياتى كه جهان زنده بر پايه آن بنا شده است.
وى و يكى از شاگردانش به نام اسكوتيم، با انتشار يافته هاى خود در شماره اخير مجله ساينس پرده از اسرار اين گياهان چابك برگرفته اند.
آنها گياهان سريع را به دو گروه عمده تقسيم كرده اند: گياهانى كه سلول هاى خود را براى ايجاد حركت هاى سريع، متورم و چروكيده مى كنند و نيز گروه ديگر، گياهانى كه از تكنيك تورم و چروكيدگى براى رها سازى ناگهانى انرى ذخيره شده استفاده مى كنند و اين عمل را در قالب يك حركت به اصطلاح قاپ زدن و در چنگ گرفتن براى به دست آوردن طعمه يا يك حركت انفجارى براى انتشار دانه ها و گرده ها انجام مى دهند.
گياه Aldrovanda يا به اصطلاح گياه چرخ آبگرد كه عموزاده هاى گياه مگس گير ونوس است، به گروه نخست تعلق دارد. اين موجودات گوشتخوار بسيار كوچك و نازك هستند؛ به طورى كه سلول هاى آنان مى توانند به سرعت به وسيله جذب آب متورم شوند و كناره برگ ها را به يكديگر نزديك كنند و اين عمل را با چنان سرعت بالايى انجام دهند كه بى مهرگان آبزى موجود در اطراف گياه، فرصت و مجالى براى گريختن نيابند و به عنوان غذايى لذيذ در دام گياه گرفتار آيند.
پروفسور ماهادوان تصريح مى كند: گياهان بزرگ تر نمى توانند اين عمل را با چابكى و با چنين سرعت بالايى انجام دهند و از خواص فيزيكى ويه آب و قابليت كشسانى آن بهره كافى را ببرند.
به گفته وي، مگس گير ونوس در گروه دوم از اين گياهان چابك و شكارچيان سريع جاى مى گيرد. اين گياهان داراى برگ هايى به شكل عدسى هستند كه به طرف داخل خميدگى يافته اند و به هنگام قرارگيرى به روى يكديگر، محفظه بسته اى را به مانند يك قفس و تله براى طعمه خويش پديد مى آورند.
هنگامى كه يك مگس، عنكبوت يا هر حشره كوچك ديگرى روى برگ هاى اين گياه گوشتخوار گام مى نهد، ماشه برگ را تحريك مى كند و سرانجام آنها را مى چكاند و به اين ترتيب، برگ ها به سرعت با جذب آب فراوان به درون سلول هاى خود، متورم مى شوند و نيروهاى وارده از اين جريان به برگ، موجب قرارگيرى دو برگ روى يكديگر و بسته شدن محفظه خواهد شد. همانطور كه روشن است، در پايان اين عمليات گياه مى تواند از طعمه به دام افتاده، براى تغذيه استفاده كند.
كارل نيكلاس، زيست شناس گياهى دانشگاه كورنل در نيويورك تاكيد مى كند: سيستم هاى طبقه بندى جديد، روش هاى رياضياتى مطلوبى براى توصيف پديده اى كه انسان ها سال هاى متمادى شاهد آن بوده اند را در اختيارمان قرار مى دهد و به كمك اين ابزار مى توان بيش از پيش پرده از اسرار اين موجودات شگفت انگيز برگرفت.
ماهادوان و همكارانش چندى پيش نتايج تحقيقات خود را در زمينه رفتار تغذيه اى گياه مگس گير، در ورنال نيچر منتشر كرده بودند و اينك انتشار نتايج تحقيقات جديد آنان مى تواند با تكميل يافته هاى پيشين، پنجره جديدى را به دنياى گياهان و اسرار نهفته در آن بگشايد و جنبه هاى تاريك رفتار اين گونه هاى زنده را روشن سازد.
بر اساس يافته هاى اين دانشمندان، حركت آب در درون سلول ها با ويگى هاى فيزيكى منحصربه فرد آن، سيگنال هاى الكتريكى و نيز رهاسازى انرى ذخيره شده و نهفته در سلول ها، سه پايه فيزيكى كليدى و مهم براى ظهور گياهان چابك و شكارچيان سريع در جهان گياهى است.
لکشمينا رايانا مهدوان و همکارانش از دانشگاه هاروارد در بررسى رفتار اين گلها با استفاده از دوربينهاى با سرعت زياد به اين نکته پى بردند که سرعت بسيار زياد گلهاى حشره خوار در بستن لبه هاى خود و اسير کردن حشره به دام افتاده ناشى از تغيير سريع شکل انحناى لبه بيرونى آنهاست . اين گلهاى حشره خوار نظير توپ تنيس سوراخ شده اى که رويه قسمت داخليش بيرون کشيده شده باشد، انحناى خود را از حالت تقعر به تحدب تغيير مى دهند. اين تغيير تنها يک دهم ثانيه به طول مى انجامد که به مراتب از زمانى که حشره به دام افتاده براى نشان دادن واکنش و فرار از محبس نياز دارد، کوتاه تر است .
هرچند اين محققان هنوز نتوانسته اند اين نکته را مشخص سازند که در تراز سلولى چه تغييراتى در گلهاى اين گياهان بوجود مى آيد که امکان چنين تغيير سريعى را براى آنها پديد مىآورد اما موفق شده اند مدلى رياضى را براى توصيف نحوه عمل اين گلها تکميل کنند. با کمک اين مدل رياضى مىتوان با در نظر گرفتن شکل بيرونى گلهاى حشره خوار مىتوان اين نکته را پيش بينى کرد که سرعت بسته شدن لبه هاى بالايى گلها چه اندازه خواهد بود و چه زمانى پس از ورود حشره به درون گياه ، گلهاى آن بسته مى شوند. بر اساس اين مدل، گلهاى حشره خوار ظاهرا به صورت يک مکانيزم تاخيرى عمل ميکنند. به اين معنى که ورود حشره ، ساخت و کارى را به کار مىاندازد که تنظيم کننده شمارش معکوس زمان بسته شدن گياه است . در آزمايشهايى که با استفاده از اين مدل به انجام رسيده نتايج حاصله مورد تاييد قرار گرفته است .
به گفته مهدوان، اين نوع گياهان حشره خوار براى داروين بسيار اعجاب انگيز بوده اند و او مطالعات زيادى بر روى آنها انجام داد، اما هنوز براى ما روشن نيست که چه چيز گياه را تحريک مىکند که از خود واکنش نشان دهد و اين ساخت و کار چگونه تطور يافته و شکل گرفته است .
گياه Dianea muscipula که به نام ونوس حشره خوار ناميده ميشود ، گياه کوچکي است که اندازه آن از 15 سانتيمتر تجاوز نمي کند و مناطق انتشار آن محدود به برکه هاي تورب دار کارولينا در خاور آمريکا ميباشد .
اين گياه اولين بار توسط A . Dalilisفرماندار کاروليناي شمالي کشف شد و در نامه اي که در 24 ژانويه 1760 به P. Gallnsan نوشته نام Flytrapsensitive به آن داده است. متاسفانه اين نام تا سال 1843 منتشر نشد .
مقداري از اين گياه به انگلستان فرستاده شد و به باغVew منتقل گرديد. Jahn Ellis تاجري که به گياه شناسي علاقه داشت مشخصات آن را در 1770 براي Linnee ارسال داشت . با وجود اين Linnee گوشتخواري اين گياه را باور نداشته و اين گياه جالب و زيبا و عجيب را Miraculum imaturae يا معجزه طبيعت نام نهاده است. برگهاي اين گياه بدون ساقه بوده و مستقيمأ از روي زمين خارج ميشود و شامل يک پهنک کشيده باله دار که در انتها پهن شده و تشکيل دو پهنک جداگانه به طول در حدود 2 سانتيمتر مي دهد. اين پهنک هاي کوچک مي توانند در طول رگبرگ اصلي تا شود. سطح فوقاني آنها داراي غده هاي کوچک قرمز رنگي مي باشد که باعث هضم حشرات مي شود. مابين غده هاي قرمز و کناره هاي برگ قسمت کوچکي وجود دارد که محل نکتار ( شيره ـ نوش )گل مي باشد. پيرامون هريک از اين پهنک ها پُرزهاي (خارهاي نازک و ظريف) سختي وجود دارد و در قسمت مرکزي داراي سه عدد و گاهي چهار عدد پُرزهاي حسي برآمده ميباشد.
زماني که حشره باين موهاي حساس برخورد کند پهنک ها مانند اوراق يک کتاب روي هم تا شده و حشره در آن زنداني مي گردد و غده ها مايعي اسيدي ترشح مي کنند که احتمالا همراه با عمل باکتريها باعث هضم حشره ميشوند .
پس از 5 تا 15 روز گاهي 30 روز درهاي زندان به آهستگي باز ميشود ، درحالي که فقط بقاياي جسد زنداني ديده مي شود .پس از هر شکار برگها شکل اوليه خود را بدست مي آورند و بعد از 2 تا 3 بار استفاده قهوه اي رنگ و پژمرده شده و بايد چيده شوند و به جاي آنها برگهاي جديدي مي رويد. حشرات بخاطر بو و رنگ گياهان گوشتخوار به سوي آنها جلب شده و شکار مي گردند .
گياهان گوشتخوار معمولا در تورب زارهائي ميرويند که از نظر ازت بسيار فقير مي باشند و اين گوشتخواري کمبود ازت مورد نياز آنها را جبران مي کند و بايد در گوشتخواري اين گياهان وسيله بقاي آنها را در زمين هاي فقير جستجو نمود. بعضي ازخصوصيات اين گياهان بسيار شگفت انگيز است. به عنوان مثال در حالي که تماس قسمتي از يک موي سر که فقط چند هزارم ميلي گرم وزن دارد ، برگها را به حرکت مي آورد و ريزش قطرات درشت باران بر روي آنها بي اثر است.
ونوس حشره خوار Dianea muscipula احتياج به هواي گرم و مرطوب و آفتابي دارد و برگهاي قهوه اي رنگي که اعمال حياتي خود را انجام داده اند بايد چيده شوند . رنگ قرمز داخل برگها با نشو و نماي گياه آشکار مي شود. هرگاه گياه در سايه نگاهداري شود رنگ مزبور سبز باقي خواهد ماند. گلهاي کوچکي که در ماه خرداد در روي ساقه هاي طويلي آشکار ميشوند بايد چيده شوند تا باعث ضعف گياه نگردند. در صورتي که گياه در محيطي دور از حشرات نگاهداري مي شود بايد هر دو هفته يک بار به آن يک تکه بسيار کوچک و نازک گوشت خام چرخ شده يا کوبيده بدهند. تغذيه بيش از حد و يا دست زدن به پُرزهاي حساس باعث از بين رفتن و مرگ گياه مي شود و بايد در مقابل اين وسوسه مقاومت کرد . گياه فوق يکي ازگياهان مناسب پرورش در تراريوم Terrarium ميباشد .
اين گياه احتياج به رطوبت زياد دارد و بايد آن را در محل آفتابي و يا کمي سايه دار نگاهداري کنيم . خاک مناسب اين گياه تورب و کمي ماسه مي باشد در زمستان به حد اقل ده درجه حرارت نياز دارد.
منبع: iranpest.blogfa.com