الماس همان کربن معمولي است که در فشرده ترين حالت ممکن قرار ميگيرد. کربن، يکي از معمولي ترين عناصر جهان است و در تمام کيهان ميتوان ردي از ان پيدا کرد. کربن همچنين يکي از چهار عنصر اصلي براي پيدايش و ادامه حيات است. 18 درصد بدن از کربن تشکيل شده است. هوايي هم که تنفس ميکنيم حاوي دي اکسيد کربن است و بيشتر مواد غذايي ترکيبات کربن دارند.
در حالت خالص کربن معمولا در 3 شکل يافت ميشود .
الماس: که يک بلور شفاف و بسيار سخت است.
گرافيت: ماده اي معدني که از کربن خالص تهيه ميشود و بسيار نرم و سياه رنگ است. ساختار مولکولي ان به فشردگي الماس نيست و به همين دليل از الماس ضعيف تر است.
فولريت: جديد ترين شکل مولکول کربن که 13 سال از شناخته شدن ان نمي گذرد. اين ماده معدني دقيقا از 60 اتم کربن تشکيل شده است که يک کره کامل را شکل ميدهند.
الماس در حدود 160 کيلومتري زير پوسته زمين . درون صخره هاي مذاب جبه تشکيل مشوند. در اين بخش از زمين فشار و حرارت به قدري است که فرايند تبديل کردن به الماس ميتواند صورت پذيرد. حداقل شرايط اين فرايند. دماي 400 درجه سانتيگراد و فشار 30 هزار اتمسفر ( هر اتمسفر . فشار هوا در سطح دريا است ) است . اندکي پايين تر از اين شرايط، گرافيت توليد ميشود. شرايط توليد الماس در عمق 150 کيلومتري زير پوسته زمين مهياست، جايي که فشار به 50 هزار اتمسفر و دما به 1200 درجه سانتيگراد ميرسد.
فوران هاي قوي گدازه اي، اين الماس ها را به سطح زمين اورده و انها مجراهاي کيمبرليت را تشکيل دادند ( کيمبرليت نام مکاني در افريقاي جنوبي است که اين مجراها براي نخستين بار در ان کشف شد ) بسياري از اين فوران ها در فاصله يک ميليارد تا 20 ميليون سال پيش صورت گرفت.
اين جريان هاي گدازه اي که به مراتب از فوران هاي اتشفشاني امروز شديدتر بودند و از اعماق بيشتري سر چشمه گرفتند، درون اين مجراهاي کيمبرليت سرد شدند و رگه هاي مخروطي شکل صخره اي کيمبرليت را تشکيل دادند که الماس ها را نيز در برداشت .
کيمبرليت صخره آبي رنگي است که معدنچيان الماس آن را جستجو ميکنند. سطح اين مجراهاي کيمبرليت از 2 تا 146 هکتار است. در بستر رودخانه ها هم مي توان الماس پيدا کرد. اين مناطق را نواحي الماس آبرفتي مي نامند. در واقع منشاء اين الماس ها نيز همان مجراي کيمبرليت است. ولي مجموعه اي از فعاليت هاي جغرافيايي موجب شد آنها از مکان خود حرکت کنند و به سطح زمين برسند.
امروزه در کشورهاي استراليا ، بروئني، برزيل، روسيه، و برخي کشورهاي آفريقايي مانند آفريقاي جنوبي و کنگو . معادن الماس مشغول به کار است.
الماسي که از معدن به دست مي آيد سطحي ناهموار و خشن دارد و براي تبديل شدن به يک ( يا چند ) قطعه جواهر با ارزش بايد بريده شده و صيقل داده شود.

سختي الماس

همان طور که گفتيم الماس سخت ترين ماده طبيعي است. البته دانشمندان توانسته اند الماس هايي مصنوعي بسازند که به مراتب از خويشاوندان طبيعي خود سخت ترند. در الماس، اتمهاي کربن در يک ساختار مشبک قرار دارند. بدين شکل که هر اتم الکترون هاي خود را با 4 اتم ديگر به اشتراک ميگذارد و يک واحد 4 وجهي را تشکيل مي دهد. اين مجموعه 4 وجهي که از 5 مولکول تشکيل شده است يک مولکول فوق العاده قوي را تشکيل ميدهد. اما هر 5 اتم مجاور مي توانند چنين شبکه اي را تشکيل دهند.
به همين دليل، بلور الماس تا بدين حد مستحکم است. اما در گرافيت، اتمهاي کربن در يک حلقه به يکديگر متصل ميشوند؛ يعني هر اتم فقط به يک اتم ديگر متصل است و به همين دليل آن قدر نرم است. زغال و مغز مداد، نمونه هاي بارز گرافيت هستند .

تراش الماس

روشهاي بخصوصي براي تراش الماس و فرستادن آن به جواهر فروشي ها وجود دارد که اين 4 تکنيک را شامل ميشود.
1) شکافتن: براي جدا کردن ناخالصي ها و ناهماهنگي هاي موجود در الماس، سنگ الماس زبر روي يک سطح صاف و مناسب بتوني قرار ميگيرد. سپس با استفاده از ليزر، يا يک الماس ديگر، يک شيار تيز درون الماس ايجاد مي شود. اين شيار روي ضعيف ترين صفحات ملکولي بلور، يعني جهت هايي که پيوند ميان اتمها ضعيف تر است، ايجاد ميشود سپس، يک تيغه فولادي در شيار قرار داده ميشود وبا يک ضربه سريع و محکم . سنگ را به 2 بخش تقسيم ميکند. سپس سنگهاي جدا شده از سطح بتوني برداشته ميشوند.
2) اره کردن: برخي اوقات که الماس بايد در راستاي يک صفحه ترک يا بريدگي، شکافته شود، نمي توان در مرحله نخست يعني شکافتن به نتيجه رسيد. در اين حالت، از يک تيغه فسفر - برنز ، که با سرعت 15 هزار دور در دقيقه مي چرخد. استفاده ميشود و در عمليات اره کردن به آرامي در راستاي مطلوب پيش مي رود. بتازگي از ليزر نيز در اين عمليات استفاده ميشود.
3) خشک کردن: الماس روي يک دستگاه تراش بسته مي شود و الماس ديگري روي آن حرکت مي کند تا نماي کلي و زبر کمر بند الماس را ايجاد کند، يعني حاشيه بيروني الماس در بيشترين قطر خود.
4) صيقل دادن: در اين مرحله الماس، شکل نهايي خود را ميگيرد. الماس را به بازويي که بر فراز چرخ گردان صيقل است قرار ميدهند. اين چرخ با پودر الماس پوشيده شده است و هنگامي که الماس بر سطح آن فشار داده مي شود . سطوح زبر آن را نرم کرده رفته رفته آن را صيقل مي دهند.

معيارهاي برتري الماس

زيبايي يک الماس بر اساس معيارهاي مختلفي مورد قضاوت قرار ميگيرد. بسياري از الماس ها هرگز به ويترين جواهر فروشي ها نمي رسند؛ زيرا بيش از اندازه معيوبند. آنها را معمولا براي مصارف صنعتي استفاده ميکنند. مثلا در لبه هاي دريل هايي که در معادن الماس کاربرد دارند و يا در تراش و برش ديگر الماس هاي خام. 4 معيار مهم براي تعين زيبايي الماس مورد استفاده قرار مي گيرد:
1) برش: اين خصوصيت به چگونگي برش الماس و خصوصيات هندسي آن بازمي گردد . هنگامي که الماس برش ميخورد . برهاي مختلف آن به وجود ميايد و شکل نهايي الماس تعين مي شود .
2) صافي: اين خصلت، معياري از ترک هاي الماس است، يا ديگر اجرامي که ممکن است درون آن ديده شوند. درجه بندي صافي از بدون ترک آغاز مي شود و سپس به بسيار بسيار ناچيز و تا حدودي ناخالص نزول ميکند.
3) قيراط : قيراط واحد وزن الماس است . هر قيراط در حدود 200 ميلي گرم است.
4) رنگ: در خصوص الماس هاي شفاف، مقياس رنگ از D تا Z تغير مي کند. بدين ترتيب که از سفيد يخي شروع مي شود که رنگ بيشتر الماس هاي گران قيمت است و به زرد روشن خاتمه مي يابد. ديگر معيار هاي ارزيابي الماس عبارتند از : شفافيت، درخشندگي و پراکندگي نور. الماسي که صد در صد کربن باشد، کاملا شفاف خواهد بود . اما معمولا الماس ها عناصر ديگري نيز دارند که بر رنگ آن ها تاثير مي گذارد . از اينها گذشته الماس هاي آبي، قرمز، سياه، صورتي، بنفش و سبز تيره نيز وجود دارند که بسيار بسيار نادر هستند.

چرا الماس تا بدين حد درخشان است

الماس فشرده ترين ماده شفاف جهان است که تا کنون شناخته شده است. ضريب شکست آن 12/2 است . يعني سرعت نور درون آن کمتر از نصف سرعت معمولي خود مي شود .اما همين فشردگي است که باعث ميشود الماس درخشنده ترين جسم شفاف باشد و برق بزند. چون سطح الماس با يکديگر زاويه هاي بزرگي ميسازند. بنابراين وقتي پرتويي از يکي از آنها وارد ميشود. چند بار بازتاب ميشود.

الماس هاي مشهور دنيا

کالينان :

بزرگترين الماسي است که تاکنون يافت شده است. اين الماس 3160 قيراطي سال 1905 در ترانسوال آفريقاي جنوبي ساخته شد . سال 1907، اين الماس به پادشاه انگلستان، ادوارد هفتم اهدا شد و بعد ها به 9 سنگ بزرگ و تعدادي سنگ کوچک تقسيم شد. مهمترين آنها الماس 2/530 قيراطي ستاره آفريقا است که در عصاي شاهي کار گذاشته شده و در برج لندن به نمايش درآمده است.

سلطان بزرگ :

به نظر مي رسد سومين الماس بزرگ غير بريده شده اي است که تاکنون يافت شده است. اين الماس سال 1650 کشف شد و وزن سنگش 50/787 قيراط بود، اما فقط به يک قطعه 280 قيراطي بريده شد. اين الماس به نام شاه جهان، سازنده تاج محل ناميده شد. متاسفانه اين الماس به شکل عجيبي مفقود شده است و از مکان امروزي آن اطلاعي در دست نيست.

اميد آبي :

مشهورترين الماس آمريکا است . اين جواهر 52/45 قيراطي تاريخچه اي 400 ساله دارد در آن زمان قطعه سنگي 1875/112 قيراطي بود و سال 1668، به و سيله شاه لوئيس چهاردهم در فرانسه خريداري شد. به نظر مي رسد اين جواهر ناياب در معدن کلار هند يافت شده باشد.