با خريد تخم ،• جوجه يا مولد مي توان شروع به كار كرد:تخم ها را خريده و جوجه ها را تفريخ كنيد. اين كار نياز به سرمايه اوليه دارد و بعد از 2 سال نتيجه مي دهد.
• جوجه هاي يك روزه خريداري كرده و تا رسيدن به مرحله مولد آنها را پرورش دهيد. اين روش،• روش مناسبي است كه در ايران متداول است.در انتخاب اين روش بايد به نگهداري جوجه ها دقت زيادي كرد تا مرگ و مير آنها به حداقل برسد.
• خريداري جوجه هاي 3 ماهه روش متداول ديگري است كه مي توانيد استفاده كنيد و اگر چه هزينه بر تر مي باشد،• اما آمار مرگ و مير آن نيز پايين تر است.
• شترمرغ هاي يك ساله بخريد.اين كار فرصت انتخاب پرندگان با كيفيت تر را در سال بلوغ جنسي فراهم مي كند اما نيازمند سرمايه نسبتا بالايي است.
• مولد هاي اصلاح شده خريداري كنيد كه اين كار بسيار هزينه بر است اما بلافاصله شما را به سوددهي مي رساند.

راهنمايي و توصيه هاي کاربردي جهت آغاز فعاليت پرورش شترمرغ

بخش اول- منابع توليد
احداث مزرعه شترمرغ براي هر کسي پر ماجراست. براي راه اندازي مزرعه شترمرغ به زمين، نيروي کار، آب، مجوز و نقدينگي نياز داريد. قبل از آغاز چنين پروژه اي برخي از جنبه هاي مورد نياز را مورد بررسي قرار مي دهيم.
زمين
بايد بررسي کنيد که چگونه از زميني که در اختيار داريد استفاده کنيد. بسته به اينکه چه گزينه هايي را در شروع کار در نظر گرفته ايد بايد تصميم بگيريد که چه مقدار زمين براي جفت گيري، نگهداري جوجه ها، پرورش پرنده ها تا سن کشتار و تجهيزات جوجه کشي اختصاص دهيد. ممکن است فضاهاي ديگري را براي ساختمان هاي اداري، فروشگاه يا محل استراحت کارگران در نظر بگيريد.
گروه بندي معمول شترمرغ ها به صورت دسته هاي سه تايي يعني يک نر و دو ماده است، اما شما ممکن است نگهداري جفتي ( يک نر و يک ماده)، يا دسته هاي چهارتايي ( يک نر و سه ماده) و يا نگهداري دسته جمعي (دو يا چند نر با دو يا چند ماده) در نظر بگيريد. ما نگهداري جفتي و يا سه تايي را توصيه مي کنيم. چون کنترل عملکرد فردي هر پرنده امکان پذير است.
فضاي مورد نياز براي پرورش دسته سه تايي30 متر (32 يارد) در 50 متر (55 يارد) و در مجموع 1500 متر مربع است. البته اين اندازه بدون هيچگونه عواقب جدي تقريبا به نصف قابل تقليل مي باشد اگرچه گردشگاه هاي بزرگتر با مکان هاي دويدن وسيع مطلوبتر بوده و به همين علت گردشگاه ها به صورت مستطيل در مي آيد تا مربع.
جوجه ها طي چهار هفته اول زندگي به فضاي کمي نياز دارند. فضاي 2 متر (2 يارد) در 10 متر (11 يارد) براي 20 جوجه کافي است، ليکن جوجه ها سرعت رشد چشمگيري دارند، با رشد جوجه ها نياز به فضاي پرورشي به سرعت افزايش مي يابد.
بسته به شرايط آب و هوايي، جوجه ها هنگام شب به سالن نياز دارند. در صورت وجود منبع گرمايي، همه جوجه ها بايد به اين منبع گرمايي دسترسي داشته باشند. بر اساس احتياجات بدنشان جوجه ها بايد دور از حرارت بنشينند. وقتي جوجه ها مستقيما از هچر به زير سايه بان در طول روز منتقل مي شوند، در دو هفته اول به يک لامپ حرارتي در طول شب نيازدارند. سايه بان حتي به شکل سايه درخت عامل مهمي براي شترمرغ ها در هر سني است. در مواقعي که در نظر داريد تجهيزات جوجه کشي مورد نياز را خودتان داشته باشيد بايد ابعاد اتاق مورد نياز را در نظر داشته باشيد که بستگي به انکوباتور و هچر خريداري شده دارد. به يک اتاق براي انکوباتور، يک اتاق براي هچر، محلي براي تميز کردن تخم ها و محلي اختياري براي ذخيره تخمها قبل از قرار دادن در انکوباتور نياز داريد.
کارگر
پرندگان بالغ بايد دو بار در روز تغذيه شوند يک بار در اوايل روز و يک بار در وسط يا پايان عصر. جوجه ها بايد حداقل پنج بار در روز سرکشي شوند، وقتي تخم ها هفته اي يکبار گذاشته شوند جوجه کشي به طور روزانه و هچينگ بايد روزي دو بار بررسي شود. همه اين کارها به نيروي کار انساني نياز دارد. عمل ديگري که نياز شديدي به نيروي کار دارد تميز کردن لانه جوجه ها است تا جوجه ها از خوردن مدفوع باز داشته شوند ( بسته به تراکم، سطح و سن جوجه ها ) به طو ر مشابه، چيدن تخم ها در انکوباتور و نظافت هچر به زمان زيادي نياز دارد. پس از اعمال مربوط به کارگران مزرعه، قسمت اعظم کار پرورش، نظارت است. پيشگيري بهتر از درمان است و بر طرف کردن نواقص پيش از بروز مشکل موجب صرفه جويي در وقت و هزينه مي شود.
نظارت مداوم موثر است، اما بهترين حالت اين است که مولد ها غير از زمان خوراک دادن و جمع آوري تخم شترمرغ به حال خود رها شوند. انجام امور با يک شخص امکان پذير است ولي استفاده از دو يا چند نفر آسان تر بوده و استرس کمتري به همراه دارد. بايد در نظر داشته باشيد که آيا وقت کافي داريد؟ از پرداخت هزينه کارگر يا کارگران مزرعه بر مي آييد؟
آب
پرندگان در طول شبانه روز به آب نياز دارند. اين موضوع را بايد در طراحي لانه ها در نظر داشته باشيد که احتمالا تأمين آب، هزينه اي را به شما تحميل خواهد کرد. در آب و هواي سرد، ممکن است نياز به نصب آبگرمکن هايي باشد تا دماي آب را براي همه پرنده ها در 20 درجه سانتيگراد ثابت نگه دارد و صرفا يخ نزدن آب کافي نيست.
شترمرغ ها علاقه به نوشيدن آب در حين غذا خوردن دارند که اين عمل موجب کثيف شدن سريع آب مي شود و بنابراين بايد به طور منظم آب تميز در اختيارشان قرار گيرد. پرنده ها نياز مداوم به آب دارند و همين بر مصرف غذاي خشک تأثير مي گذارد. آب بسيار سرد يا گرم مصرف آب را تحت تأثير قرار داده و اغلب موجب کاهش مصرف غذا مي شود.
مجوز
براي اينکه بدانيد اخذ چه نوع مجوزهايي براي احداث مزرعه شترمرغ لازم است بايد با مراکز مرتبط از جمله معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزي، سازمان دامپزشکي و يا معاونت هاي امور دام بخش طيور غير مرسوم و سازمانهاي مرتبط با پرورش شترمرغ منطقه مشورت کنيد. در برخي کشورها نظير آلمان بايد دوره اي را در زمينه پرورش شترمرغ گذراند. خوشبختانه کشورهاي ديگر تا اين حد سختگير نيستند و پرورش شترمرغ را همچون ديگر فعاليتهاي مزرعه اي تلقي مي کنند. نکات زير را بايد روشن کنيد:
• مجوز براي مالکيت پرندگان
• مجوز براي حمل و نقل پرندگان
• احداث چاه تلفات براي دفن پرنده هاي مرده
• بازرسي هاي دامپزشکي
• معيارهاي امنيت زيستي (Bio Security) نظير حوضچه ورودي وسايل نقليه تا وسايل نقليه هنگام ورود به مزرعه از داخل مواد ضد عفوني عبور کنند.
سوالات و موارد مهم را ياد داشت کرده با کسي که در منطقه شما پرورش شترمرغ دارد صحبت کنيد، آنها منبع با ارزشي براي کمک هستند.
مسائل اقتصادي و سرمايه گذاري
براي راه اندازي نياز به سرمايه داريد. همچنين احتمالا ايده هايي در زمينه اينکه چه مقدار توانايي مالي براي اين کار داريد، خواهيد داشت. توصيه اين است که دايره فعاليت را نصف کنيد. در هر صورت از کسي وام نگيريد.
تنها وقتي فروش محصولاتتان را آغاز مي کنيد درک روشني خواهيد داشت که فعاليتتان سود آور بوده است يا خير. اغلب اوقات مزرعه داران جديد بدون برنامه مقدار زيادي پول براي فراهم کردن شيک ترين تجهيزات صرف مي کنند. مزرعه هايي شبيه به هتلها ي کوچک و کاملا غير قابل کاربرد مشاهده شده اندکه وقتي به مراحل مهمي مي رسند که عملا بايد محصولاتشان را بازاريابي کنند بودجه شان به پايان رسيده است چون توليد به اندازه مورد انتظار نبوده است. توصيه اين است که کار را ساده آغاز کنيد. از امکانات موجود استفاده کنيد. از قفس هايي که داريد، ساختمانهايي را که قبلا احداث شده اند استفاده کنيد. آنچه ضروري است سرمايه گذاري در تهيه انکوباتور مناسب مي باشد. يک انکوباتور خوب نتايج خوبي به همراه خواهد داشت که انکوباتور بد ندارد.
رکوردگيري
در رکورد گيري بايد قادر باشيد براي هر لانه به سوالات زير پاسخ دهيد.
o مولدها چه تعداد تخم گذاشته اند؟
o هزينه تغذيه مولدها در يک سال چقدر شده است؟
o ميزان جوجه در آوري عملا چقدر بوده است ؟
o چه تعداد از جوجه ها به سن کشتار رسيده اند؟
o هزينه تغذيه هر جوجه تا سن کشتار چقدر است ؟ و از پاسخ اين سوال محاسبه کنيد.
o هزينه توليد هر تخم چقدر است؟
o هزينه توليد جوجه يک روزه چقدر است؟
o هزينه پروار پرنده ها تا رسيدن به وزن مشخص چقدر است؟
o هزينه ها را با در آمدها مقايسه کنيد:
o فروش پوسته تخم شترمرغ چقدر مي شود؟ فروش پر؟ فروش پوست؟ فروش گوشت؟
با انجام محاسبات فوق به ازاي هر لانه، قطعا قادر خواهيد بود که بيشترين و مهم ترين بخش و کمترين آنها را مشخص کنيد. اگر دسته سه تايي سود آور نيست، حذف کنيد و ضرر را کاهش دهيد.

بخش دوم - روشهاي پرورش

گزينه هاي مختلفي براي پرورش شترمرغ وجود دارد.
1- چرخه کامل( Full Cycle)
اين حالت شکل معمول است. شما مولدهايي داريد که تخم مي گذارند، انکوباسيون و جوجه کشي را انجام مي دهيد و سپس خودتان جوجه ها را تا رسيدن به سن کشتار پرورش مي دهيد. بهترين قسمت اين روش اين است که خودتان مسئول هر بخش هستيد. اگر اشتباهي رخ دهد نمي توانيد به جز خودتان کس ديگري را سرزنش کنيد.
ممکن است محل جغرافيايي شما طوري باشد که هيچگونه تجهيزات انکوباسيوني در اطراف وجود نداشته باشد و شما مجبور باشيد که اين کار را خودتان انجام دهيد. از طرف ديگر اگر مزرعه تان بزرگ است، ممکن است به افراد ديگري براي پرورش همه جوجه هايتان نياز داشته باشيد، زمين شما ممکن است محدود باشد يا ممکن است براي کاهش ريسک اين کار را انجام دهيد. بار مالي اين نوع سرمايه گذاري وقتي همه مراحل را خودتان انجام دهيد در بيشترين مقدار است. به طور کلي، با پيشرفت صنعت شترمرغ، کارها تخصصي تر شده و هر مزرعه دار تمايل دارد بر روي کاري که بهتر وارد است متمرکز شود.
2- پرورش مولدها
برخي از مزرعه داران، مولد پرورش داده و تخمهاي آنها را مي فروشند. اين منبع درآمد آنها است.
3- تجهيزات جوجه کشي
ممکن است بخواهيد فقط تجهيزات جوجه کشي داشته باشيد. مزرعه داراني هستند که براي جوجه کشي تخمهايشان به شما پول پرداخت مي کنند. ممکن است تخم شترمرغ را خريداري کرده و به صورت جوجه يکروزه به فروش برسانيد.
يک سيستم جوجه کشي خوب بسيار گران بوده و بنابراين به سرمايه گذاري هنگفتي نياز دارد. قبل از تصميم گيري براي راه اندازي تجهيزات جوجه کشي لازم است تقاضاي موجود در منطقه يا تأمين تخم ها را مورد ارزيابي قرار دهيد.
معمولا مزرعه داران براي قرار دادن تخم شترمرغ ها در ماشينتان مبلغ ثابتي را پرداخت کرده و براي هر جوجه اي که که تحويل مي دهيد نيز مبلغ بيشتري مي پردازند. ثبت مشخصات تخم ها براي اينکه مالکان تخم ها جوجه هاي خود را تحويل بگيرند اهميت فوق العاده اي دارد.
4- پروار بندي جوجه ها
کم هزينه ترين گزينه است. شما جوجه ها را در سن خاصي خريده و تا زمان کشتار پرورش مي دهيد. اين گزينه به ويژه براي تازه کارها جالب است، مخصوصا اگر قرار داد خريد مجدد پرنده هاي کشتاري وجود داشته باشد، اما در اين مواقع هوشيار باشيد. در گذشته بسياري از اين برنامه هاي بيع متقابل به علت ناتواني شخص پيشنهاد کننده چنين قرار دادهايي براي فروش محصول به قيمت مطلوب با شکست مواجه شده است. به عبارت ديگر به توافقات بيع متقابل عمل نشده و در برخي موارد پرنده ها روي دست مزرعه دار مانده و خود بايد به بازار يابي آنها بپردازد.
5- گروه هاي منطقه اي
برخي طرفدار گروههاي منطقه اي هستند چون مزرعه داران توسط يکديگر حمايت مي شوند. کار گروهي از هر لحاظ مفيد است. مزرعه داران همگي داراي مولد بوده و همه تخم شترمرغشان را به يک فرد تحويل مي دهند. هر مزرعه دار به طور چرخشي هر هفته تعدادي از جوجه ها را تحويل مي گيرد. اين بدين معني است که مزرعه دار اول همه جوجه هاي هفته اول را تحويل مي گيرد. مزرعه دار دوم همه جوجه ها را هفته دوم و ..، سيستم کاملا تعاوني است به طوري که هيچ جوجه اي به حال خود رها نمي شود و مديريت 5 جوجه به آساني 20 جوجه است. مطلب ديگر اينکه همه کشاورزان از خوراک مشابهي استفاده مي کنند که به توليد محصول يکنواخت کمک مي کند. خريد عمده، قيمت مناسب تري را براي اين مزرعه داران به همراه دارد.
صنعت جهاني شترمرغ
تجربه نشان داده است که صنعت شترمرغ در برخي نواحي جغرافيايي به شدت ناپايدار است. نواحي اي که پرورش شترمرغ جديدا آغاز شده معمولا با قيمت بالا ي پرنده زنده مواجه هستند ولي وقتي قيمت واقعي پرنده کشتار شده مشخص مي شود افت مي کنند. اين الگو در سطح وسيع تري در همه جاي دنيا ديده شده است.

بخش سوم - تغذيه

هزينه غذا 60% تا 70 % کل هزينه پرورش شترمرغ را تشکيل مي دهد بنابراين درک آن در ابتداي آغاز به کار پرورش شترمرغ بسيار مهم است. متاسفانه پرورش دهندگان قديمي و جديد حداقل آگاهي را از اين موضوع دارند.
نخست بعد اقتصادي را در نظر مي گيريم. هزينه غذا به خودي خود مهم نيست بلکه تفاوت موجود در درآمد پرنده هاي پروار شده و هزينه توليد آن ها اهميت دارد. علاوه بر محاسبه هزينه تخم، جوجه، پرنده آماده کشتار که همه فاکتورهاي مهمي هستند، محاسبه افزايش در آمد حاصله از توليد بالاتر ( تعداد تخم، تعداد جوجه، کيلوگرم گوشت توليدي و پوست بزرگتر) نيز اهميت دارد. بنابراين بسياري از مردم بدون بررسي قابليت در توليد گزينه هاي مختلف و استنتاج از اينکه تغذيه بهتر موجب کاهش ضرر ناشي از عدم باروري، مشکلات جوجه در آوري و تلفات جوجه ها مي شود، به دام ((کاهش)) هزينه هاي غذا گرفتار مي شوند. يک جيره خوب بايد داراي موارد زير باشد.
o علوفه نظير يونجه براي تأمين فيبر با کيفيت
o غلات نظير ذرت براي تأمين انرژي
o منبع پروتئيني نظير سويا ي بدون پوسته
o مواد معدني پر مصرف و کم مصرف
o ويتامين ها
o ساير افزودنيها نظير اسيدهاي آمينه و مخمر
تحقيقات گسترده اي توسط blue mountain در زمينه اجزاي يک جيره خوب انجام شده است. سري به سايت http://www.blue-mountain.net بزنيد. به عنوان مثال براي الياف يونجه که داري سطوح مختلف پروتئين است، توصيه مي شود که يونجه حداقل 18 درصد ترکيب جيره آماده را تشکيل دهد. يونجه مرغوب تر ويژگيهاي مطلوب تر زيادي نظير قابليت هضم بهتر، ويتامين و مواد معدني بيشتر دارد.
در مورد ذرت، بايد بسيار تلاش کنيد تا از ذرت داراي 8 درصد پروتئين استفاده کنيد و نه از ذرت 6 درصد که داراي کيفيت پاييني است. سويا معمولا بين 44 تا 47 در صد پروتئين دارد که سويا با پوسته حاوي 44 در صد پروتئين است. همچنين ما به سويا به عنوان منبع پروتئين نگاه کرده و 47 درصد را توصيه مي کنيم.
ويتامين ها و مواد معدني، غناي جيره هستند. در اينجا علاوه بر مقدار، شکل ارائه آن در ترکيب با يکديگر نيز مهم است تا شترمرغ ها بتوانند حد اکثر استفاده را از آنها ببرند. کلسيمي که به يک شکل خاص وجود دارد ممکن است براي شترمرغ ها غير قابل هضم بوده و از اين رو تعادل آن با فسفر به هم خورده و مشکلات جديدي ايجاد نمايد. در سايه توجه به تغذيه به همراه مديريت خوب، مديريت صحيح مزرعه و اصلاح نژاد است که پرنده هاي آماده کشتار برخلاف معمول توليد 30 – 25 کيلوگرم در استراليا، در آفريقاي جنوبي بيش از 45 کيلوگرم گوشت توليد مي کنند.

بخش چهارم- بازاريابي

در حقيقت بازاريابي بايد فصل اول باشد. بازاريابي مهم است و حتي قبل از اينکه به فعاليت در زمينه پرورش شترمرغ فکر کنيد بايد وجود تقاضا براي فرآورده هاي شترمرغ را مورد بررسي قرار دهيد. بسته به اينکه در چه کشوري باشيد، معمولا تقاضا براي گوشت تازه بيشتر از گوشت منجمد است. ليستي از مراکز فرآوري گوشت شترمرغ در منطقه را تهيه کنيد. اطلاع حاصل کنيد که آيا گوشت شما را مي خرند و يا چه کسي خريدار گوشت شما است. بعضي اوقات تجاري وجود دارند که گوشت صادر مي کنند. شما نياز به بررسي داريد. شايد لازم باشد در برخي از نمايشگاههاي محلي يا حتي نمايشگاههاي بين المللي حضور يابيد. آنوگا (Anuga) در کلن بزرگترين نمايشگاه گوشت در اروپاست، اما موارد ديگر نظير SIAL در فرانسه و چين وجود دارد. هدف شما اين است که با آنهايي که علاقمند به خريد گوشت شما هستند ارتباط برقرار کنيد. در انگلستان و آمريکا بازارهايي وجود دارد که ارتباط مستقيم مصرف کننده و توليد کننده را فراهم مي کنند. قبل از احداث مزرعه شترمرغ، لازم است برخي تحليل هاي اساسي را در زمينه اينکه با پرنده هاي آماده کشتار چه کار کنيد انجام دهيد.
چه کسي خريدار گوشتهاي شماست؟
در فروش گوشت شترمرغ، نحوه عرضه مهمترين عامل است. علاوه بر خود گوشت نحوه بسته بندي آن نيز مهم است هنوز مصرف کنندگان نا آگاهي وجود دارند که نحوه پخت گوشت شترمرغ را نمي دانند. اين مانع را با آموزش و تهيه دستورالعمل پخت از بين ببريد. يکي از بهترين نحوه عرضه بسته هاي گوشت شترمرغ در مورد فرآوري کننده اي ديده شد که دستور العمل پخت را به همراه بسته هاي گوشت ارائه مي کرد. کيفيت گوشت به عوامل بسياري بستگي دارد اما عامل اول نحوه تغذيه پرندگان است. جيره متعادل موجب توليد گوشت خوشرنگ (قرمز روشن) مي شود. جيره فقير گوشت را به رنگ قرمز کم رنگ و تقريبا صورتي در مي آورد که موجب از دست دادن مشتريان بالقوه مي شود. گوشت خوب در معرض هوا به سرخي ميرود در حالي که گوشت بد سياه مي شود. بايد بدانيد که اگر سير شرايط يکسان باشد اين حالت منعکس کننده نحوه تغذيه پرنده ها است.
بازاريابي
ايجاد مزرعه شترمرغ آسان است. سودآور ساختن سرمايه گذاري به ارزيابي چگونگي بازاريابي فرآورده هاي حاصله از شترمرغ نياز دارد. بهترين توصيه اي که مي توانم برايتان داشته باشم اين است که با مزرعه داران از ديگر مناطق ملاقاتي داشته باشيد و پي ببريد که آنها محصولاتشان را چگونه و به چه قيمتي به فروش رسانده و تقاضاي موجود را بررسي کنيد. ممکن است فرآوري و بازاريابي را به عنوان بخشي از برنامه کلي مزرعه در نظر بگيريد.
پرنده هاي زنده
برخي ممکن است به قصد فروش پرنده زنده به پرورش اقدام کنند. اگر چه اين امر به برگشت سرمايه در کوتاه مدت کمک کرده و بسته به کشور محل پرورش مي تواند در آمد بالايي را به همراه داشته باشد، اما بايد اتفاقاتي را که در صورت اشباع شدن بازار پرنده زنده و نبود تقاضاي بيشتر براي پرنده زنده رخ مي دهد، مد نظر داشته باشيد. بايد بررسي کنيد که چه کسي و به چه قيمتي خريدار پرنده ها است. اين مرحله تجاري شدن است.
تجهيزات کشتار
زماني که هيچ خريداري براي پرنده هاي آماده کشتار وجود ندارد، ممکن است لازم باشد کشتار و بازاريابي محصول را خودتان انجام دهيد. لازم است که از نزديک ترين کشتارگاه و هزينه کشتار اطلاع داشته و اگر واحدتان به حد کافي بزرگ باشد چنين تجهيزاتي را خود راه اندازي کنيد.
در آفريقاي جنوبي، اغلب کشاورزان صاحب چنين تجهيزاتي بوده و بر مبناي سهميه بندي فعاليت مي کنند. هر کس با خريد سهميه، حق کشتار پرنده را خواهد داشت. لازم است بدانيد که آيا کشتارگاه مورد تأييد اتحاديه اروپا است يا نه. در اين حال بازار پر رونق اروپا-جايي که بالاترين تقاضا براي گوشت شترمرغ را دارد- به رويتان گشوده خواهد شد. کار دسته جمعي با ديگر مزرعه داران منطقه و احتمالا تشکيل تعاوني براي رسيدن به بازارهاي بزرگتر مفيد است.
بازاريابي فرآورده هاي گوشتي
مشکل گوشت اين است که در حالت تازه يک فرآورده فاسد شدني است. گوشت شترمرغ بايد هر چه سريعتر به فروش برسد و در صورتي که در خلا بسته بندي شود دوره نگهداري آن 21 روز است. در صورت انجماد، گوشت را مي توان تا يک سال نگهداري کرد.
بازاريابي پوست شترمرغ
بازار پوست شترمرغ بسيار بي ثبات است. در زمانهايي از سال هيچ کس پوست شما را نمي خرد و در زمانهاي ديگر خريداران براي پوست شما صف مي ايستند. نگران نباشيد اگر کارها را درست انجام دهيد محصول قابل فروشي خواهيد داشت. پوست ها بايد داراي شکل صحيح بوده و به درستي نگهداري شوند تا ارزش لازم را داشته باشند. در صورت بروز اشکال محصولي براي فروش نخواهيد داشت. آن زمان که هر چيز مرتبط با پوست شترمرغ با ارزش بود ديگر به سر رسيده است. براي کسب اطلاعات در زمينه جدا سازي، ذخيره، حمل و نقل و درجه بندي پوست شترمرغ به سايت http://www.ostrichskinsupplies.comمراجعه کنيد. به عنوان مثال پوست ها بايد در درجه حرارت 4 تا 10 درجه سانتي گراد نگهداري شده و هيچگاه منجمد نشوند. تقاضاي بازار براي پوست پاهاي بزرگ از قسمت زانو تا نوک پا است.
برخي تعاوني ها در دام اين طرز فکر مي افتند که با دباغي پوست و فروش محصول نهايي در آمد بيشتري خواهند داشت. فريب نخوريد و اين کار را نکنيد. پس از صرف مقدار زيادي پول و تحمل درد سر هاي مداوم در اثر سروکله زدن با دباغها و فرآوري کننده ها تازه بايد به فکر فروش تان باشيد. پوست نمک سود شده را بفروشيد و پولتان را بدون درد سر دريافت کنيد.
بازاريابي پر شترمرغ
پتانسيل پنهاني براي بازار يابي پر شترمرغ وجود دارد. همچنانکه رازهاي تميز کردن و رنگ آميزي پرهاي شترمرغ آشکار نشده است. از پرهاي شترمرغ مي توان براي انواع مختلف تزئين نظير تزئينات گياهي، طراحي داخلي، لباسهاي محلي و کلاه استفاده کرده يا آنرا به محصولاتي نظير بوآ و جاروي پر تبديل نمود. پر شترمرغ خاصيت آنتي استاتيک دارد که آن را براي صنعت نقاشي اتومبيل ايده آل مي سازد اما کمتر کسي به چنين بازاري راه پيدا مي کند. همچنين انواع مختلفي از پر وجود دارد. بهترين نوع، پرهاي سفيد طويل نر است، اما براي ساير پرها نظير پرهاي دم نيز تقاضا وجود دارد. براي مشاهده انواع مختلف پر شترمرغ به پايگاه http://www.ostrichfeathers.com مراجعه کنيد. شايد اين منبع در آمدي نباشد که در برآورد فروش اوليه روي آن حساب باز کنيد، بايد محلي براي فروش پر در نظر داشته باشيد.

بازاريابي پوسته تخم شترمرغ

در روز 14 تخم ها را از نظر باروري امتحان کنيد. تخمهاي غير بارور حذف مي شوند. مي توان محتويات اين تخم ها را با ايجاد سوراخ کوچکي در انتهايشان، خالي کرده و داخل آن را ضدعفوني کرد. اين پوسته هاي خالي تميز و سفيد رنگ نيز داراي ارزش هستند. جالب است که بسياري از مردم آنها را صرفا به عنوان وسيله تزييني در خانه نگهداري مي کنند. برخي از افراد آنها را رنگ آميزي کرده و به عنوان يادبود هاي مزرعه به فروش ميرسانند. همچنين برخي از مردم از کنده کاري بر روي تخم ها وسايلي نظير لوازم زينتي، لامپ يا ظرفهاي ساده مي سازند. همچنين بهتر است در ابتدا بر روي اين منبع از در آمد حساب نکنيد اما بايد بدانيد که يک فرآورده قابل فروش داريد.

نظرات ديگر

ايده هاي عجيبي در مورد فروش ساير فرآورده هاي شترمرغ مشاهده مي شود. به عنوان مثال يک جوجه مرده را مي توان به تاکسودرمي فرستاد. همچنين از پاي شترمرغ زيرسيگاري ساخت. اين مثالها واقعيت دارند و فقط براي اين ذکر شده اند که بدانيد در اطرافتان مزرعه داران مبتکري وجود دارند و در بازار رقابت آن کس برنده است که مبتکرتر باشد.

نحوه نگهداري شترمرغ

رفتار: شتر مرغها حيواناتي اجتماعي هستند. در طبيعت آنها درگله هايي متشكل از يك نر وچندين ماده زندگي مي كنند.شتر مرغ حتي هنگامي كه مريض يا زخمي شده هرگز نبايستي تنها باشد.

رقص والتس: اين رفتار يكي از تيپيك ترين رفتارهاي شتر مرغ است.

هنگامي كه شتر مرغها سرحال هستند گاهي اوقات شروع به چرخيدن خيلي سريع دور محور بدن نموده و بالها را به طرف بالا برده و پرهاي زيبايشان را به نمايش مي گذارند.
گاهي اوقات اين كار موجب سرگيجه زياد آنها شده و به زمين مي افتند.

نوك زدن: شتر مرغها بين 2000 تا 4000 بار در روز نوك مي زنند.

هنگامي كه شتر مرغها كسل هستند به هر چيزي نوك مي زنند و اغلب اشياء خطرناك را مي بلعند(مانند ناخن، قاشق، چاقوي كوچك و ....)
نوك زدن به پر: اين عمل تنها در پرندگاني اتفاق مي افتد كه در شرايط مزرعه اي متمركز نگهداري مي شوند و معمولاً رفتاري غير عادي است.
اگر به شتر مرغها فقط كنسانتره داده شود آنها در طول بقيه روز كسل شده و بعضي از آنها ممكن است شروع به نوك زدن به پر سايرين نمايند. اين مشكل معمولاً هنگامي كه آنها مشغول تغذيه از علوفه به ميزان كافي هستند كاهش مي يابد.
له له زدن: هنگامي كه شتر مرغ احساس گرما كند، نوكش را باز كرده و عمل تهويه انجام مي دهد كه درجه حرارت بدنش كاهش مي يابد. به دلايلي آنها گاهي اوقات پرهايشان را از بدن شان باز نگه ميدارند.
رفتار تهاجمي: در طول فصل توليد مثل شتر مرغهاي نر ميتوانند خطرناك باشند. زيرا آنها مي خواهند از قلمرو خود در برابر مزاحم از جمله انسان دفاع كنند. قبل از حمله آنها در جايگيري با بالا بردن (بلند كردن) سينه خود نموده و بالهايشان را درحاليكه دمشان كاملاً سيخ شده بالا مي گيرند.نرها با دهان كاملاً باز توليد صداي هيس مي كنند.
معمولاً يك شتر مرغ مهاجم را مي توان با تكان دادن يك چوب بلند روبروي سر شتر مرغ كه تعدادي پر براق به انتهاي آن چسبيده است ترساند.اگر هنگامي كه شتر مرغ مي خواهد به طرف شما حمله كند، دست خالي هستيد يك راه حل اين است كه روي زمين دراز بكشيد و اجازه بدهيد كه او دور شود.
نسبت گله اي: گر چه شتر مرغها از علفزارهاي افريقا منشاء گرفته اند كه درآنجا فضاي زيادي دراختيار داشته اند ولي در پرورش بصورت متمركز در مزرعه نيز نسبتاً عملكرد خوبي دارند. هر چند، ازدحام بويژه درمورد شتر مرغهاي جوانتر عامل مهمي براي استرس است كه مي تواند منجر به تضعيف سيستم ايمني و نتيجتاً تلفات بيشتري شود. پرندگان جوان بايستي در گروههاي 15-10 تايي براي جلوگيري از استرس و بهينه كردن توان رشد آنها نگهداري شوند. جوجه ها بايستي قادر به رفتن بيرون از سالن از روز اول به شرطي كه وضع هوا اجازه دهد باشند. اين نكته حياتي است زيرا كه آنها نياز به استفاده از نور مستقيم خورشيد همانند فضاي زياد براي تحرك دارند. تحرك خوب به هضم خوب غذا كمك كرده و جوجه ها را شادابتر نگه مي دارد.

راهنمايي نسبت گله اي و حداقل فضاي مورد نياز براي هر پرنده:

سن(ماه)	سرپناه(سقف)	بهاربند	اندازهگروه
1-0 3-1 6-3 14-4 پيشمولدها مولدها	(پرنده/m2 ) 2/1 5/2 3 4 5 5	(پرنده/ m2 ) 5/1 5 25 50 250 1000	15-10 15-10 هكتار/400-20 هكتار/400-20 هكتار/40-20 هكتار/ پرنده30

هدف توليد مثلي : هدف توليد مثل براي شترمرغها نگهداري و اصلاح وضع سلامت و عملكرد آنها ميباشد به منظور دستيابي به سطح بالاي توليد ، شتر مرغهاي نر و ماده بايستي از لحاظ باروري و سلامتي در سطح بالايي باشند و نيز سرعت رشد جوجه و سلامت آنها در سطح بالا باشد .

آشنايي با بخشهاي اصلي پرورش شترمرغ

الف.نگهداري مولد و توليد تخم
مديريت مولدها به دو دوره عمده تقسيم مي‌گردد:
دوره توليدمثل
شترمرغ در دوره توليد مثل معمولا يکروز درميان (با استراحت در فواصل زماني معين) تخم مي‌گذارد. تجربه نشان مي‌دهد هرچه ماههاي گرم سال بيشتر باشد فصل توليدمثل شترمرغ نيز طولاني‌تر مي‌شود. در بعضي مناطق اين دوره گاه تا 10 ماه طول کشيده و محصولي بالغ بر 100 تخم به‌همراه دارد. در اين دوره براي بدست آوردن بالاترين بازده، مولدها هرگز جابجا نمي‌شوند.
مزرعه توليد تخم بايد امکانات زير را دارا باشد:
پن هاي توليدمثل
دانخوري (نبايد صرفا به چرا اکتفا شود)
آبخوري
سايبان
آشيانه مخصوص تخمگذاري؛ مولدها خود به ساختن لانه و تخمگذاري اقدام مي‌کنند. مي‌توان آنها را به آشيانه ديگر که به شکل 8 ساخته شده هدايت کرد. اين کار با قرار دادن تخم و پاشيدن ذرت در آن انجام مي‌گيرد و غالبا مورد قبول مولدها واقع مي‌شود.
حصارسيمي 5/1 متري براي ممانعت از درگيري نرها و ورود شغال که تخمها را خورده يا مولدها را مي‌ترساند.
تعداد نر و ماده:
در اين باره روشهاي زيادي وجود دارد و انتخاب روش مناسب به شرايط مختلف و بازده تخمها در سالهاي گذشته بستگي دارد.
بعضي از روشهاي تجربه شده:
1 نر و 1 ماده
1 نر و 2 ماده
1 نر و 3 ماده نکته: بعضي نرها فقط يک ماده را قبول و بقيه را رها مي‌کنند.
2 نر و 2 ماده
2 نر و 3 ماده نکته: اين دو روش موجب اشکالاتي در ثبت محصول است.در اين روشها روش دوم (ا نر و2 ماده ) مناسبتر از بقيه و به صرفه‌تر به نظر ميرسد.
تغذيه دوره تخمگذاري:
روش نامحدود: اين روش مناسبترين روش است که مواد خوراکي در سطح مرتع به طور نامحدود در اختيار مولدها قرار گيرد. علل رجحان اين روش: ـ راحت. ـ ارزان . ـ موجب چاقي نمي‌شود. ـ پرنده هميشه سير و آرام و در حالت طبيعي است.
نکته: در اين روش اگر خوراک کمتر از مقدار کافي مصرف شود نياز غذايي حيوان تامين نشده اثر سو‌ء خواهد گذاشت. علل کاهش مصرف از اين قرار است:
شرايط نامطلوب چراگاه.
ناکافي بودن غذاي مکمل.
کيفيت پايين غذاي مکمل مثل داشتن کپک يا مزه ناخوشايند 
چيدن کوبي بلافاصله قبل از دوره توليد.
پر يا مايه‌
انگل و بيماري.
عوامل• وراثتي در خود مولدها.
• اضطراب.
روش محدود: خوراک به طور آماده در اختيار حيوان قرار مي گيرد؛ اين روش جايي مناسب است که علوفه در دسترس نباشد.
نکته: در روش محدودبايد از مصرف زياد خوراک جلوگيري کردچرا که باعث چاقي شده واثر زيان‌باري بر باروري جنسي شترمرغ چه ماده و چه نر داردهمچنين مصرف بالاي پروتيئن موجب اضطراب گرمايي ويا توليد تخمهاي با پوسته خشک مي‌گردد.
دوره استراحت
چون در دوره توليد از هرگونه جابجايي و فعاليت غيرطبيعي در محيط مولدها بايد اجتناب کرد؛ لذا عمده کارهاي مربوط به مديريت مولد در دوره استراحت انجام مي‌گيرد:
پرکني.
مبارزه با انگلهاي خارجي مثل کـک، شپش، کنـه بوسيله افشانه‌هاي ضدعفوني.
مبارزه با انگلهاي داخلي مثل کرم نواري و کرم پهن بوسيله دارو.
واکسيناسيون در برابر بيماريهايي مثل ادرارسبز، تورم‌ روده، نيوکاسل.
نکته: در 3 مورد بالا مشاوره با متخصص الزامي است چون معالجات نادرست بسيارخطرناک وگاه موجب تلفات سنگين است.
جداکردن نرها و ماده‌ها.
تغذيه در دوره استراحت؛ خود به دو دوره تقسيم مي‌شود:
دوره تعديل وزن؛ غالبا مولدها احتياج به کاهش وزن پيدا مي‌کنند. اين کار تا چند هفته به پايان دوره استراحت انجام مي‌شود. جيره آن عبارت‌است از مکمل ويتاميني معدني به همراه علوفه‌خشک يا تازه يا خوراک. نکته: هيچ نوع غله اي به مولدها داده نمي‌شود به استثناي مواردي مثل: بعد از پرکني، مايه‌کوبي، هنگام بيماري يا هواي سرد حداکثر 300 گرم به هر پرنده.
دوره آمادگي جنسي؛ که در 2 تا 4 هفته پاياني دوره استراحت انجام مي‌گيرد. جيره آن عبارت‌است از علوفه تازه با 400 گرم ذرت يا خوراک داراي 25 درصد غله و نيز مکمل فسفاته.
حذف شترمرغهاي غيراقتصادي؛ براي تعيين صرفه اقتصادي بايد در پرونده هر مولد اين موارد مشخص شود:
کم و کيف جفتگيري آن.
تاريخ روزهاي بدون جفتگيري.
تعداد، تاريخ، وزن واندازه همه تخمهاي آن.
وزن، اندازه و تاريخ و ساعت تولد همه جوجه‌هاي آن.
تعداد و تاريخ تخمهاي بدون نطفه.
تعداد و تاريخ تخمهاي با جنين مرده.
تعداد و تاريخ تخمهايي که جوجه با عمرکوتاه دارد.
نکته: عوامل مؤثر بر کميت وکيفيت تخم هر مولد از قرار زير است:
سن مولد؛ معمولا نرها از5/2 و ماده‌ها از 2 سالگي توليدمثل مي‌کنند و بعد در 6-5 سالگي به سقف توليد مي‌رسند.
نسبت نر و ماده؛ 1 نر به2 يا 3 ماده مناسب است.
تغذيه.
باران.
انگلها.
اضطراب؛ که مي تواند علت آن سروصدا، حيوانات وحشي و سگها يا حتي درگيري نرها باشد.
عوامل وراثتي و همخوني.

ب.جوجه‌کشي

طبيعي:
اگرچه جوجه‌کشي به صورت طبيعي آسانتر است ولي به همان نسبت سودآوري کمتري دارد چون شترمرغ در هنگام خوابيدن روي تخم و نگهداري جوجه تخمگذاري نمي‌کند. براي کرچ شدن شترمرغ حداقل 5 تخم لازم است والا پرنده به تخمگذاري ادامه مي‌دهد. تعداد تخمي که جفت مولد مي‌توانند تفريخ کنند حدود 20 عدد است.
مصنوعي:
مقدمات:
جمع‌آوري تخمها؛ هرروز ترجيحا صبح زوديا غروب.
ضدعفوني تخمها؛ به دو روش شستن(5 گرم virkon-s در 1 ليتر آب ولرم براي شستشويا در نيم ليتر براي افشانه تخمها ودستگاه. ( آب سرد موجب مَکش ميکروبها به داخل تخم مي‌شود) يا گازدادن(80 گرم پرمنگنات پتاسيم و130ميلي‌ليتر محلول 4 درصد فرمالين براي 3 مترمکعب دستگاه)
نگهداري تخمها؛ که نبايد بيش از 1 هفته طول بکشد بايد در دمايي بين 15 تا 20 و رطوبتي بين 75 تا 80 درصد باشد. تخمها به صورت عمودي و با روزي 1 بار چرخش نگهداري مي شوند. بعداز حمل ونقل طولاني بايد حداقل 12 ساعت بي‌حرکت بماند.
گرم کردن تخمها؛ قبل از گذاردن در دستگاه بايد 12 ساعت در اتاق 25 درجه گرم شوند.
دستگاه:
دما؛ 36 درجه با نوسان حداکثر 5/0 (حتي نوسان 1 تا 5/1 درجه منجر به 50درصد تلفات مي‌گردد).
رطوبت؛ بين 26 تا 34 درصد.
کيسه زرده؛ اگر پايين باشد جنين از بين مي‌رود.(محل کيسه باچراغ مشخص وبا مداد علامتگذاري شود).
وضعيت تخمها؛ بر اساس روشهاي استاندارد
چرخاندن تخمها؛ اگر دستگاه خودکار نيست 3 بار در شبانه روز.
جريان هوا؛ 50 ليتر در ساعت براي هر تخم.(افزايش گازکربنيک خطرناکتر از کاهش دماست لذا هنگام قطع برق يا نقص هواکش بايد درها را نيمه باز گذارد).
هچر؛ يک واحد کامل جوجه‌کشي به جز اتاقهاي شستشو، نگهداري و گرم‌کننده تخم، ستر و جوجه‌کشي بايد مجهز به هچر براي سلامت کامل جوجه‌ها باشد.

ج.پرورش جوجه و پرواربندي

نگهداري جوجه تا 3 ماهگي
روش طبيعي(با مادر):
دايه: يک مولد آرام و اهلي که تجربه جوجه‌کشي به همراه جثه اي بزرگ دارد اگر پذيرنده جوجه‌هاي غريبه باشد مناسبترين مورد براي پرورش طبيعي جوجه است. چون به جز 15 الي 20 جوجه خودش، مي تواند در ماههاي سرد 10 الي 15 و در ماههاي گرم تا 40 جوجه ديگر را پرورش دهد. زمان جدا کردن جوجه‌ها از دايه بسته به نظر مزرعه‌دار است. غالبا بعد يک ‌ماه مي‌توان آنها را جدا کرد و جوجه‌هاي جديدي جايگزين نمود. از آنجا که مولدها هنگام نگهداري از جوجه تخمگذاري ندارند معمولا روش طبيعي مورد توجه مزرعه‌داران واقع نمي‌شود.
روش مصنوعي(بدون مادر):
بعد از خشک کردن جوجه‌ها و ضدعفوني کردن ناف، آنها را به سالني با شرايط زير منتقل مي‌کنند:(با احتياط و جلوگيري از بروزسرماخوردگي)
قسمت مجزا براي جوجه‌هاي 1 تا 7 روزه؛ 10 متر به ازاي 50 جوجه(اين محل را بايد هر روز توسعه داد به گونه اي که بعد از يک ‌ماه هر جوجه 1 متر جا داشته باشد)
دماي هوا وکف؛ 26 درجه
ضدعفوني شده
کف يکپارچه؛(اگر بتوني است عايق‌بندي شود)
هر 5 جوجه 1 دانخوري و آبخوري پر؛(نبايد طوري باشد که جوجه در آن بيفتد و گير کند)
تهويه مطبوع بدون جريان مستقيم سرد
خروجي به سمت بهاربند؛(بعد از 2 هفته مي‌توان در هواي مساعد جوجه‌ها را براي چرا خارج کرد)
نکته: عوامل مرگ و مير جوجه‌ها:
عوامل قبل از تولد؛ مثل سوء تغذيه مولدها، تازه نبودن تخم، روشهاي غلط و بهداشت پايين جوجه‌کشي
غذاي نامناسب؛ مثل غذاي درشت
شرايط بد سالن؛ مثل تراکم بالا، گرما و عدم تهويه، سرما و نوسانات شديد دما
انگلهاي داخلي و خارجي و بيماريها
اضطراب؛ تقريبا مهمترين عامل تلفات جوجه است. چون موجب رفتار غيرعادي مثل خوردن پر، علف، چوب، سنگ و.. مي‌شود. مهمترين عامل اضطراب جابجا کردن جوجه‌هاست. از عوامل ديگر مي‌توان به گرفتن زياد جوجه‌ها، سروصدا، جانوران موذي وپرندگان مزاحم، تغييرات شديد خوراک و دما و برنامه‌هاي روزانه، بيماري و انگل و کافي نبودن محيط تحرک اشاره کرد. چريدن دريونجه‌زار و قراردادن مولدهاي حذف شده به عنوان دايه مي‌تواند آرام‌بخش باشد.
2- نگهداري بعد از 3 ماهگي
در اين هنگام جوجه بحرانها را پشت‌سر گذاشته لکن نبايد نکاتي مثل مبارزه با بيماري و انگل، تراکم مناسب و تغذيه صحيح را فراموش کرد.

د.کشتار و فرآوري

يک کشتارگاه مجهز شترمرغ؛ شامل قسمتهاي کشتار، تجزيه، بسته‌بندي گوشت، تونل انجماد، سردخانه، بسته بندي پر و دباغي چرم است که البته کارگاهها و کارخانجات تبديلي (مثل کارگاه کيف و کفش…و کارخانه ژامبون و کنسرو…)مي‌تواند مکمل خوبي براي آن باشد
مشكلات رفتاري
مشكلات رفتاري در شترمرغها بيشتر ناشي از ورش باد تند ، تراكم زياد و ديگر مسايل ناسازگار مي باشد .عارضه پرخواري معمولا توسط پرندگان خسته يا در محيط تراكم آغاز ميشود. در صورت بروز اين عارضه از بين بردن آن بسيار مشكل است .
روشهاي استفاده از Hubcap ( وسيله اي جهت مشغول نمودن شتر مرغها ) درجايگاه نگهداري و ديگر اسباب بازيها به حل اين مشكل كمك ميكند .همچنين جدا سازي پرندگان يا استفاده از جايگاه نگهداري با مساحت بيشتر مي تواند مشكل را تا حد زيادي مرتفع نمايد.آسمان نگري هم يكي از مشكلات رفتاري است كه د رپرندگاني كه مدتهاي طولاني در محوطه محدود نگهداري شده اند مشاهده ميشود . بنظر ميرسد اين رفتار بيشتر در شرايط آ ب و هوايي شمالي كه درطول زمستان جوجه شتر مرغها در داخل جايگاه محدود نگهداري ميشود ديده ميشود . خارج كردن آنها از جايگاه محدود موجب حل مشكل ميشود . تهاجم شتر مرغهاي نر يا ماده يك رفتار طبيعي به منظور حفظ قلمرو ميباشد . شتر مرغه انيز قلمرو خود را حفظ نموده حالت تهاجمي پيدا ميكنند . جداسازي ساده آغلها و ايجاد فضاي بيشتر براي شترمرغها ي ماده كه امكان فرار از مسير تهاجمي نرها را داشته باشند در حل مشكل كمك نموده و در پيشگيري از بروز صدمات موثر ميباشد .اموهاي ماده بيشتر از گونه هاي ديگر مهاجم ميباشند و اجازه دادن به اموها جهت جفت يابي ، جداسازي اموهاي نر وماده و فراهم ساختن مساحت بيشتر براي اموها از ايجاد و پيشرفت اين عارضه جلوگيري خواهد نمود .
جوجه كشي مصنوعي شترمرغ
شتر مرغ ماده معمولاً بين ساعت 4 تا 7 بعدازظهر تخمگذاري مي كند. بلافاصله بعد از تخم گذاري بايستي تخم ها توسط كارگر جمع آوري شده و به محل جوجه كشي منتقل شوند.
دوران جوجه كشي 42 روز مي باشد. درجه حرازرت دستگاه جوجه كشي 3/36 درجه سانتي گراد و رطوبت در حدود 20 تا 25 درصد است. وزن تخم به طور متوسط در حدود 5/1 كيلوگرم بوده و در پايان دوران جوجه كشي بايستي در حدود 13 تا 15 درصد از وزن تخم كاهش پيدا كند. در غيراينصورت ممكن است مشكلاتي در جوجه در آوري ايجاد گردد. معمولاً تخم ها به مدت يك هفته جمع آوري و در درجه حرارت و رطوبت مناسب نگهداري شده و سپس تخم هاي بي نطفه از دستگاه خارج مي گردند. درروز سي و هشتم تخم ها به هچر منتقل شده و تا زمان خروج از تخم در دستگاه باقي مي مانند. بهتر است جهت خشك شدن و فعاليت نسبي پرنده، به او اجازه داد تا به مدت 6 تا 12 ساعت دردستگاه هچر باقي بماند و سپس خارج گردد. بهداشت دستگاه و سالن جوجه كشي بسيار مهم بوده و بايستي حتي الامكان از ورود افراد متفرقه به محيط جوجه كشي خودداري شود. جوجه ها به هنگام تولد وزني در حدود700 تا 1000 گرم دارند. بند ناف توسط آيودين ضدعفوني مي گردد. كف بيني هاي هچري نيز بايد اصطكاك كافي داشته باشند تا از بازشدن پاها درجوجه جلوگيري به عمل آيد. چنانچه جوجه نتواند از تخم خارج شود بايستي به جوجه كمك شود. اين امر نياز به كسب تجربه كافي داشته و هر گونه مداخله عجولانه سبب نتايج منفي درهچ خواهدشد.

پرورش جوجه

پس از خروج از تخم جوجه ها بايستي درحرارت 30 تا 32 درجه سانتي گراد قرار گيرند. بهتر است اين حرارت در زير منبع حرارتي (لامپ هيتر، مادر مصنوعي) براي جوجه مهيا شده و اجازه انتخاب را براي جوجه فراهم آورد. در صورتي كه شرايط جوي اجازه دهد مي تواند جوجه را 24 ساعت بعداز درآمدن از تخم در فضاي آزاد قرارداد. مراقبت از جوجه در سنين اوليه بايستي با دقت انجام شود. بهداشت سالن كاملاً رعايت شده و شب ها شرايط مناسب از نظر دما و تهويه براي جوجه ها فراهم شود. عفونت كيسه زرده از متداول ترين علل مرگ و مير جوجه ها تا سن حدود 14 روزه گي است. اين عفونت مي تواند از طريق تخم، دستگاه جوجه كشي، بندناف و نيز غذا و خوردن مدفوع(از طريق روده) به كيسه زرده منتقل شود. عدم جذب به موقع كيسه زرده باعث عفونت و مرگ جوجه خواهد شد. هرگونه استرس نيز مي تواند شرايط را براي باقي مانده كيسه زرده در بدن جوجه و عفونت آن فراهم نمايد. از ديگر علل مرگ و مير در جوجه ها را مي تواند عفونت هاي باكتريايي، اسهال و مشكلات فيزيكي پانام برد. غذا 24 ساعت بعداز هچ بايستي در اختيار جوجه قرار گيرد. غذا بايستي داراي انرژي و پروتئين بالا و از نظر املاح معدني وويتامين ها بالانس باشد. چند روزي طول مي كشد تا جوجه خوردن آب و غذا را بياموزد واين مدت زمان كافي را براي جذب كيسه زرده فراهم مي نمايد. قرار دادن يك جوجه بزرگ تر در ميان جوجه هاي تازه به دنيا آمده عمل آموختن خوردن و آشاميدن را به جوجه ها آسان مي سازد. جوجه هاي مريض و غيرفعال را بايستي سريعاً از ساير پرندگان جدا نموده و در فضاي ديگر تحت درمان قرار داد.
انباشتگي اجسام خارجي از قبيل سنگ، چوب و ساقه در پيش معده و سنگدان از ديگر عوامل مرگ و مير جوجه ها تا سن چهارماهگي مي باشد. هرگونه استرس از قبيل بالانس نبودن جيره (از نظر موادغذايي ، مواد معدني وويتامينه و غيره) نيز بيماري و عدم آرامش و سلامت پرنده مي تواند به اين مسأله منجر گردد. بنابراين حتي الامكان سعي شود محيط پرورش جوجه ها عاري از هرگونه اجسام خارجي باشد. واكسيناسيون جوجه ها عليه بيماري نيوكاسل در كشورمان الزامي است. تلفات ناشي از اين بيماري توسط بعضي از مزارع در ايران گزارش شده است. جوجه ها به بيماري آنتروتوكسمي نيز حساس هستند. واكسيناسيون جوجه عليه اين بيماري توصيه مي گردد. اين بيماري غيرواگير بوده و عامل اصلي آن استرس است. (تغييرات جيره حمل و نقل، ترس، تراكم جوجه هاو....) جوجه ها به سرعت رشد كرده و درسن يك ماهگي در حدود 3 تا 6 كيلوگرم وزن دارند. با افزايش سن جوجه ها بايستي فضاي بيشتري در اختيار آنان قرار داد. گردشگاه جوجه ها بايستي داراي سايبان بوده و خاك بهترين انتخاب به عنوان بستر مي باشد. بستر فضاي مسقف بهتر است از جنس بتن باشد تا به راحتي بتوان آن را شست وشو داد و ضدعفوني كرد. در بعضي از مزارع از سيستم حرارت زيرزميني به عنوان منبع حرارت استفاده مي نمايند.
اين مسأله باعث گرمي بستر و آرامش پرنده و نيز كاهش تلفات ناشي از عفونت كيسه زرده خواهد شد. در سن سه ماهگي جوجه ها وزني بين 20 تا 30 كيلوگرم خواهند داشت. بعداز سن 3 ماهگي جوجه ها نسبتاً مقاوم بوده و تلفات كاهش مي يابد. بعداز سن 3 ماهگي بيشتر تلفات ناشي از مسائل فيزيكي است. از سن سه ماهگي تا پايان يكسالگي (زمان كشتار) جوجه ها در فضاهاي محصور نگهداري مي شوند. معمولاً به ازاء هر پرنده، حداقل 50 متر مربع فضاي گردشگاه در اختيار قرار مي گيرد. فضاي سايبان براي هرپرنده نيز 5 متر مربع است. بنابراين بعداز سن سه ماهگي پرندگان نياز به سالن هاي بسته نخواهند داشت. بعداز سن سه ماهگي پرندگان به سرما و گرما بسيار مقاوم هستند. پرندگاني كه به عنوان مولد انتخاب مي شوند بعداز سن يكسالگي از جيره هاي نگهداري استفاده مي نمايند.

تغذيه در جوجه هاي شترمرغ

تغذيه جوجه شترمرغها مسئله اي بسيار مهم جهت آغاز و تداوم رشدي خوب و موثر است که در دراز مدت مي تواند بر روي آينده توليدي پرندگان نيز بسيار موثر باشد. در طي سه ماه اول، پرورش، جوجه‌ها بسيار حساس بوده و درصد تلفات آنان بيشتر از سنين ديگر مي‌باشند. براي به حداقل رساندن تلفات رعايت کامل بهداشت و تغذيه مناسب و دقيق امري ضروري است. براي دستيابي به بازده بيشينه در امر خوراک دهي پرندگان مي توان از راه کارهائي ساده استفاده نمود که در ادامه مقاله به برخي از آنها اشاره مي گردد:
استفاده از سنگريزه در خوراک
به‌منظور خرد شدن غذا در سنگدان، شترمرغ نياز به تکه‌هاي کوچک سنگريزه دارد. تا زماني‌که جوجه‌ها از طريق گردش و چرا به چنين منابعي دست نيافته‌اند بايستي به غذاي آنان سنگريزه اضافه گردد. سنگريزه‌ها بايستي نصف اندازه ناخن انگشت پرنده باشند. براي جوجه‌هاي تازه متولد شده اين اندازه در حد يک دانه برنج است.
بعضي از پرورش‌دهندگان، سنگريزه يا ماسه زبر و خشن را به‌طور آزاد در اختيار جوجه‌ها قرار ‌مي‌دهند (شن و ماسه بايد کاملاً خشک باشد) و بعضي ديگر به‌دليل ترس از انباشتگي معده يا روده حيوان قوياً اين روش را رد مي‌نمايند. آنها اضافه نمودن اين مواد را به جيره ترجيح مي‌دهند. ? تا ? سنگريزه کوچک براي هر جوجه در روز کافي به‌نظر مي‌رسد. البته برخي منابع نيز سنگريزه را فقط بعد از سه هفتگي پيشنهاد مي‌کنند. توجه داشته باشيد که سنگ‌هاي صنعتي به‌دليل امکان بروز يبوست نبايستي مورد استفاده قرار گيرند.

ويتامين‌ها

اضافه نمودن ويتامين‌هاي محلول به آب آشاميدني براساس دستورالعمل مصرفي کارخانه در دو تا سه هفته اول پرورش جوجه براي افزايش مقاومت در مقابل بيماري‌ها، توصيه مي‌گردد. بسياري از ويتامينها تاثيرات مستقيم يا غير مستقيم در رشد و بازده پرندگان دارند. به طور مثال در هنگام بروز استرسهاي گوناگون از قبيل استرسهاي گرمائي استفاده از ويتامين C مي تواند تاثيرات بسيار خوبي در کاهش اينگونه تنشها داشته باشد.

خوراندن کود

فلورميکروبي لازم جهت هضم ميکروبي در روده کور و بزرگ جوجه در اولين روزهاي زندگي شکل مي‌گيرد. در حيات وحش اين فرآيند با بلعيدن مدفوع والدين به‌عنوان اولين غذا صورت مي‌پذيرد. کود حاوي جمعيت باکتري‌هاي مورد نياز پرنده است. به اين منظور بعضي از پرورش‌دهندگان کود تازه پرندگان بالغ را براي جوجه‌ها توصيه مي‌نمايند. البته خطر انتقال انگل‌هاي روده‌اي و عوامل بيماري‌زا به جوجه‌ها وجود دارد (در برخي کشورها خوراندن کود ممنوع است). حداقل براي جلوگيري از انتقال انگل‌ها و عوامل بيماري‌زاي خاص شترمرغ، بعضي از پرورش‌دهندگان، کود تازه گاو را پيشنهاد مي‌نمايند. اين روش مورد بحث بسيار بوده و توسط بعضي از پرورش‌دهندگان رد شده است.
در طي روزهاي اول زندگي، جوجه‌ها مدفوع خود را مي‌خورند که اين امر باعث بروز مشکلات بهداشتي فوق‌الاشاره مي‌شود. براي جلوگيري از اين خطرات، مدفوع بايستي مرتباً جمع‌آوري گردد. در بعضي از مزارع آمريکا جوجه‌ها ابتدا روي توري‌هاي فلزي پرورش مي‌يابند تا مدفوع از دسترس آنها خارج گردد.
آب آشاميدني
به همراه اولين وعده غذا در دو يا سه روزگي، بايستي آب نيز در اختيار جوجه‌ها قرار گيرد. پرندگان بايستي همانند غذا خوردن چگونگي آشاميدن آب را نيز ياد بگيرند. رنگي نمودن آب توسط رنگ‌هاي خوراکي و يا چسباندن يک عکس رنگي در داخل آبخوري باعث جذب پرندگان مي‌گردد. آبخوري‌ها نبايستي در ارتفاع بلند قرار گرفته و بايد توسط يک شيء سنگين (مثل يک سنگ) مهار شوند. به ازاء هر سه دانخوري، يک آبخوري در نظر گرفته مي‌شود.
جوجه‌ها چه در پناهگاه نگهداري شوند و چه در محوطه باز، آب مصرفي و مدفوع و ادرار آنها بايستي کاملاً کنترل گردد. ادرار طبيعي به رنگ سفيد است. انتظار مي‌رود جوجه‌هاي ضعيف آب بيشتري خورده و در نتيجه دچار اسهال شوند. در اين صورت پيشنهاد مي‌شود ? تا ? بار در روز و به مدت محدود آب در اختيار جوجه‌ها قرار گيرد. به‌عنوان يک قاعده کلي ميزان آب بايستي ?/? تا ? برابر مقدار غذاي کنسانتره باشد.
آبخوري‌ها بايستي به‌طور روزانه تميز و با آب تازه پر شوند. جوجه‌ها و پرندگان در حال رشد هرگز نبايد آب مانده و گرم استفاده نمايند. اگرچه هيچ‌گونه مدرک علمي در اين رابطه وجود ندارد، ولي اين مسئله موجب بيماري و تلفات مي‌شود. بنابراين نبايستي آبخوري‌ها در معرض نور مستقيم خورشيد قرار گيرند.

تغذيه جوجه‌ها با علوفه

جوجه‌ها به‌ محض عادت به غذاخوردن، به علوفه‌? تازه علاقه پيدا مي‌کنند، زيرا علوفه تازه محرک اشتهاء است. لذا علاوه بر غذاي آردي بايستي علوفه خرد شده مثل گزنه، شبدر، يونجه و کلم سه تا چهار بار در روز اضافه گردد. به‌دليل خطر بروز انباشتگي بايد توجه داشت که در طي ماه اول فقط از برگ علوفه مصرف شده و از ساقه آنها استفاده نگردد. مي‌توان بوته‌ها تازه يونجه يا شبدر را در حدود ارتفاع سر جوجه‌ها آويزان کرد. با خوردن برگ‌ها توسط جوجه‌ها مي‌توان بوته عاري از برگ را جمع‌آوري نمود. علوفه? مانده و پژمرده نيز سبب مشکلات گوارشي مي‌شود. لذا علوفه سبز را بايستي به مقداري در اختيار جوجه‌ها گذاشت که در عرض دو ساعت خورده شود.
چنانچه به‌عللي دسترسي به علوفه سبز ممکن نباشد مي‌توان از شبدر و يونجه خشک به‌عنوان جايگزين ااستفاده نمود. به‌هرحال علوفه خشک يا تازه بايستي به قطعات ريز خرد شوند. اندازه قطعات براي جوجه‌هاي جوان بايستي ? ميلي‌متر و در هر صورت هميشه کمتر از طول انگشت کوچک پرنده باشد. مقدار علوفه با افزايش سن جوجه‌ها افزايش يافته و ممکن است در سن ?? هفتگي به ?? درصد ميزان غذاي خشک برسد.

نکاتي در مورد ساخت دان جوجه شترمرغ

علاوه‌بر خود جيره، مقادير کمي علوفه سبز خرد شده براي تحريک اشتهاء و تأمين ويتامين‌ها و پروتئين‌ها اضافه مي‌گردد. اضافه کردن تکه‌هاي هويج و بالاخره تکه‌هاي ريز تخم‌مرغ کاملاً جوشيده و سفت شده به غذاي خشک در دو هفته اول مفيد بوده است.
در ميان غذاهاي آماده تجاري براي ساير گونه‌هاي حيواني، غذاي آغازين جوجه بوقلمون و جوجه مرغ (حداقل داراي ?? درصد پروتئين خام و ?/?? مگاژول در کيلوگرم انرژي قابل سوخت و ساز) به‌شرطي‌که داري داروهاي ضدکوکسيديوز يونوفور نباشد براي جوجه شترمرغ‌ها مناسب است. به‌دليل کم بودن الياف خام و به‌منظور بهبود بخشيدن به ساختار دان آغازين ماکيان که اغلب به‌دليل ريزي بيش از حد براي جوجه شترمرغ مناسب نمي‌باشد بايد بين ? تا ?? درصد (بسته به سن جوجه) يونجه يا شبدر ريزه شده به غذاي آنان اضافه شود. همچنين به‌دليل ناکافي بودن کلسيم و فسفر اين جيره‌ها افزودن فسفات کلسيم، يا پودر استخوان يا خرده صدف و يا سنگريزه‌هاي آهکي توصيه مي‌گردد.

روش غذادهي

درست قبل از اينکه جوجه شترمرغ پوسته تخم را بشکند کيسه? زرده را از طريق ناف به محوطه? شکمي جذب مي‌کند. وزن زرده ممکن است تا حدود يک سوم وزن زمان هيچ جوجه باشد. کيسه زده به‌عنوان يک منبع غذائي باعث مي‌گردد که جوجه‌ها ? تا ? روز اول زندگي را بدون غذا و مايعات زندگي کرده و نيازي به غذاي کمکي نداشته باشند. بنابراين کاهش وزن بدن در طي روزهاي اوليه طبيعي است.
علي‌رغم اين حقيقت جوجه‌ها بايستي به‌محض سرپاشدن يعني در يک يا دو روزگي به غذا و آب دسترسي داشته باشند. جوجه شترمرغ‌ها مجبور هستند غذا خوردن را ياد بگيرند. البته آنها به‌طور غريزي به جستجوي غذا مي‌روند ولي قادر به تشخيص غذا در دانخوري‌ها نمي‌باشند. در صورت عدم مراقبت کافي احتمال تلف شدن جوجه‌ها در اثر گرسنگي و يا بلعيدن اشياء و در نتيجه انباشتگي معده يا روده وجود دارد. بدين‌منظور بهتر است جوجه‌ها برروي بستر سيماني، حصير پلاستيکي يا گوني پرورش داده شوند. کف و مواد بستر به‌کار رفته بايستي مرتباً تميز و شسته شوند. تنها از سن حدود ? ماهگي به‌بعد مواد بستري ديگري مثل شن و ماسه و يا پوشال توصيه مي‌گردد.
براي عادت دادن جوجه‌ها به غذاي موجود در دانخوري بايستي گردشگاه آنان کوچک در نظر گرفته شود (کمتر از ?/? مترمربع براي هر جوجه). دانخوري‌ها بايستي در تمامي نقاط سالن وجود داشته باشند تا غذا به‌راحتي در دسترس جوجه‌ها قرار گيرد. همچنين مي‌توان در روزهاي اول غذا را در دانخوري‌هاي طويل ناوداني يا برروي پارچه‌هاي کتاني، کنفي (بدون نخ‌هاي اضافي) يا گوني خالي پاشيد.
به‌دليل کنجکاوي جوجه شترمرغ‌ها، تمايل آنان به غذا با انگشت کشيدن به غذا برانگيخته مي‌شود. براي تحريک بينائي جوجه براي غذا خوردن، افزودن يا مخلوط کردن علوفه سبز خرد شده (برگ کلم، کاهو و يونجه) و نيز قطعات هويج و تخم‌مرغ کاملاً جوشيده و سفت شده (به همراه پوسته) به جيره خشک مؤثر است. حتي سبز کردن رنگ غذا نيز موجب تحريک جوجه‌ها مي‌گردد. بعضي از پرورش‌دهندگان به‌منظور آموختن طرز غذا خوردن يک يا چند جوجه بزرگتر را به همراه جوجه‌هاي جوان نگه مي‌دارند.
جوجه‌هاي جوان غذاي آردي را به غذاي پلت ترجيح مي‌دهند. عموماً پرندگان غذاي مرطوب به آساني از غذاي خشک دوست دارند. بايستي به اين نکته توجه نمود که غذاي مرطوب آسان‌تر فاسد شده و در نتيجه باعث سود هضم در جوجه‌ها مي‌گردد. دانخوري‌ها بايستي به‌‌طور روزانه تميز و غذاي باقي‌مانده در آنها خارج شده و براي تغذيه پرندگان بزرگتر استفاده گردد. بعد از اولين نوبت تغذيه، مدفوع جوجه بايستي به مدت ? تا ? روز به‌دقت کنترل شود. در صورت مشاهده اولين علائم اسهال بايستي به آب آشاميدني يا غذاي آنها آنتي‌بيوتيک اضافه گردد.
به‌دليل استفاده از ذخيره زرده، مصرف دان در طي ده روز اول زندگي جوجه‌ها کم مي‌باشد. برخلاف روش قبلي يعني تغذيه آزاد (Ad libitum)، در حال حاضر تغذيه محدود مورد بحث است. التهاب کيسه زرده معمول‌ترين علت مرگ و مير جوجه‌ها محسوب مي‌گردد. به‌وسيله محدوديت غذائي جوجه‌ها در روزهاي اول زندگي مي‌توان جذب زرده را تسريع بخشيد. در مطالعه‌اي توسط Farzi مشاهده شد که ميزان تلفات در جوجه‌هائي که از جيره محدود شده استفاده مي‌کردند، نسبت به جوجه‌هائي که آزادانه غذا مي‌خورند به‌طور معني‌داري کمتر بوده است. در مورد دوم مرگ و ميرها بيشتر در اثر تورم کيسه زرده، اسهال و يبوست بوده است. Farzi ميزان غذاي خشک مصرفي روزانه را ?/? تا ? درصد وزن زنده پرنده پيشنهاد مي‌کند. اين مقدار بايستي به‌تدريج و همگام با افزايش رشد جوجه‌ها و سلامت آنان افزايش يابد. Arts تعداد دفعات غذادهي در روز را دوبار پيشنهاد مي‌کند که در هر نوبت ميزان غذا بايد به اندازه‌اي باشد که در عرض ? ساعت خورده شود. برگ‌هاي خرد شده گزنه‌ها بدون هيچ‌گونه محدوديتي به‌عنوان مکمل غذائي پيشنهاد مي‌شود.
به‌دليل عدم فعاليت جوجه‌ها در شب نيازي به تغذيه شبانه نيست. به‌منظور تشخيص سريع هرگونه انحراف از رشد طبيعي، مصرف غذا و رشد پرنده بايستي به‌طور مداوم مورد پايش قرار گيرد. افزايش وزن اضافي از طريق کاهش ميزان غذا يا افزايش درصد فيبرخام جيره جبران مي‌گردد.

گردش و چرا

از سن دو تا سه هفتگي چرا در يک مزرعه يونجه يا شبدر يک جايگزين مطمئن براي علوفه? تازه خواهد بود. براي جلوگيري از مصرف بيش از حد ساقه و اشياء غيرقابل هضم و در نتيجه خطر يبوست بايستي به نکات زير توجه نمود:
- جوجه‌ها نبايستي در حالت گرسنه وارد مزرعه شوند بلکه بايد قبل از آن با غذاي پرانرژي تغذيه گردند.
- در هنگام شروع چرا بايستي رفتار خوراک خوردن جوجه‌ها به دقت کنترل شود.
- چراهاي اوليه نبايستي بيش از نيم ساعت و دوبار در روز تجاوز نمايد. پس از آنکه جوجه‌ها به چريدن عادت کردند مي‌توان زمان را افزايش داد.
- در صورت بلند بودن ارتفاع علوفه چراگاه به‌خصوص يونجه، ممکن است کندن برگ از ساقه‌هاي بلند براي جوجه مشکل بوده و لذا علوفه خود را از دست داده و به چيزهاي ديگر مثل علف هرز، شن و ماسه و سنگريزه تمايل نمايد. مزارع موردنظر براي چراي جوجه‌ها بايستي به‌طور منظم درو شده و بلندي علوفه تا سن شش هفتگي از ارتفاع پشت جوجه‌ها تجاوز ننمايد.
علاوه‌بر نکات فوق بايستي توجه داشت که تا سن سه تا چهار ماهگي، هنگام انتقال جوجه به چراگاه نبايستي علوفه چراگاه مرطوب باشد. پرورش‌دهندگان شترمرغ در آفريقاي جنوبي در يافته‌اند که خيس شدن سطح شکم پرنده در اثر تماس با برگ‌هاي خيس ناشي از باران و شبنم در مزرعه باعث مرگ جوجه‌ها مي‌گردد. بنابراين در زمان بارندگي، گردش و چراي روزانه جوجه بايستي تا خشک شدن کامل علف‌ها به تعويق افتد.

پرورش شترمرغ مولد

شتر مرغ در سن 2 تا 3 سالگي به بلوغ جنسي مي رسد و تا مدت زيادي بارور باقي مي ماند. پرنده نر در زمان بلوغ به رنگ سياه با پرو بال سفيد رنگ و شتر مرغ ماده به رنگ قهوه اي تا خاكستري است. بارزترين نشانه در شتر مرغ نر، قرمزي رنگ ساق پا ، نوك و اطراف چشم است كه ارتباط مستقيمي با قدرت جنسي نر دارد. هرچه اين قرمزي بيشتر باشد پرنده از قدرت نرينگي بيشتري برخوردار است.
شتر مرغ نرو ماده به صورت جفت تا دسته هاي چند تايي و نيز به صورت گله نگهداري مي شوند. اين تركيبات بسته به ميزان زمين موجود و امكانات، قدرت جنسي نرها و اهداف اصلاح نژادي متفاوت مي باشد. هيچ استاندارد خاصي در اين رابطه وجود ندارد و مدير مزرعه با شناسايي پرندگان و اهداف مورد نظر روش مناسب را انتخاب مي نمايد. شتر مرغ ها در سال درحدود 6 تا 8 ماه تخمگذاري نموده و بقيه سال را استراحت مي كنند. در ايران اين زمان از حدود بهمن ماه آغاز گشته و تا آبان ماه ادامه دارد. بديهي است در مناطق مختلف اين زمان متغيير باشد.
در طول فصل تخمگذاري هر پرنده ماده به طور متوسط 40 تا 60 تخم مي گذارد. البته در بعضي از پرندگان (از جمله در كشورمان) اين ركورد به 120 عدد تخم مرغ هم مي رسد. به طور متوسط از هر پرنده ماده در سال حداقل 20 عدد جوجه سالم تا زمان كشتار بايستي توليد گردد تا اين فعاليت به صورت اقتصادي ادامه يابد.
توليد مثل پرنده به عوامل زيادي از جمله ژننتيك ، شرايط آب و هوايي، سلامت پرنده و به خصوص جيره مناسب بستگي دارد. استرس از عوامل منفي در تخمگذاري پرنده مي باشد. معمولاً براي هر پرنده بالغ حداقل 250 متر مربع در گردشگاه در نظر گرفته مي شود كه البته بهتر است فضاي متعلقه بيش از اين باشد. فضاي مسقف (سايبان) به ازاي هر پرنده بالغ در حدود 8 متر مربع و ارتفاع حصار در حدود 2 متر مي باشد. در شرايط طبيعي هر پرنده بعد از گذاشتن حدود 18 عدد تخم برروي تخم ها نشسته و جوجه كشي طبيعي انجام مي گيرد. در مزارع از ماشين هاي جوجه كشي استفاده مي گردد.
در سال اول تخمگذاري، ميزان تخم گذاري نسبتاً پاببن است ولي در سال هاي بعد به طور قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد و در زمان تخمگذاري پرندگان، بايستي آرامش كافي براي پرنده مهيا گردد و ازحضور بازديدكنندگان كاست. هر گونه استرس شامل تغيير جيره، صداهاي ناآشنا براي پرنده(پارس سگ، تراكتور، هوايي و ....) حضور بازديدكنندگان، ترس و حتي تغييرات آب وهوايي برروي تخمگذار و باروري تخم ها اثر مستقيم دارد. در زمان فصل استراحت بايستي غذا با فيبربالا، پروتئين و انرژي پايين در اختيار پرنده قرار گيرد و افزايش وزن پرندگان را كنترل نمود . وزن اضافي در فصل توليد اثر منفي در جفتگيري و تخم گذاري دارد. در فصل استراحت بايستي ويتامين و مواد معدني به اندازه كافي در اختيار پرنده قرار گيرد.

صنعت شترمرغ در اسپانيا

چرخه صنعت شترمرغ در تمام دنيا مشابه بوده است.قيمت پرورش شترمرغ در مرحله جوجه كشي بالاست و وقتي مرحله بازرگاني شروع مي شود، قيمتها به طرز چشمگيري پايين مي آيند.نرخ پرورش در سالهاي 96-1995 ،4000 يورو بود اما وقتي شترمرغ هاي مولد بيشتري به بازار راه يافتند،اين نرخ در سال 2000،به 2000-1500 يورو براي هر شتر مرغ مولد رسيد.اما پس از آن قيمتها به پايين ترين حد خود در سالهاي 2002-2001 رسيد. 300 يورو براي هر شترمرغ مولد ( البته چنانچه به فروش مي رسيدند!)
همچنين قابل ذكر است كه بعضي از فروشندگان در ارايه كالا به كالا محصولات خود،بي مبالاتي كردند با بكار گيري روشهايي مانند‌‌ ‌‌ " اگر شترمرغ هاي مولد ما را بخريد،در مقابل ما تخم هاي شما را خريداري مي كنيم"اما همه اين روشها ناكام ماندند. اين روش كاملا يك فريبكاري براي بدست آوردن پول بيشتر براي شترمرغ هاي مولد بود. البته نبايد براي خريداران دلسوزي كرد چراكه اغلب نتوانستند منبع مناسبي پيدا كنند همچنين به توصيه هاي قابل اطمينان نيز توجه نكردند. خريداران چيزي را كه مي خواستند باور كنند را قبول مي كردند(اخبار خوب) و به هشدار ها بي توجه بودند(اخبار بد)
در سالهاي 2002-2001 ،توليد كننده هاي متعددي به عرصه بازار گوشت وارد شدند.بسياري از مزرعه داران همچنان روش خود را ادامه دادند و با يكديگر به رقابت پرداختند.محصولات متعددي وارد بازار شد كه باعث بدنامي گوشت شترمرغ مي شد.همچنين سفارشها وقتي آماده مي شدند كه مزرعه داران نمي توانستند آنها را تامين كنند.ثبات وكيفيت محصول وخدمات رساني نيز بسيار ضعيف بود.
گروه هاي محلي بطور طبيعي در قالب تعاوني ها شكل گرفتند كه هيچ كدام كاري از پيش نبردند و مزرعه داران را به سمت ناهماهنگي،دلزدگي و ورشكستگي پيش بردند. مزرعه داران از تعاوني ها ،انتظار درآمد بالا داشتند و به يك يا دو نفر براي اداره آنها اعتماد كردند و تعاوني ها .مزرعه داران را بر اساس درآمد هاي غير واقعي، مجاب كردند.همچنان كه مزرعه داران نيز به وظايف خود عمل نكردند.اين تعاوني ها بسيار غير حرفه اي اداره مي شدند و با نادبده گرفتن تصويري كلي از شترمرغ،ترجيح دادند به جاي همكاري براي سود بيشتر، با يكديگر رقابت كنندتوليد كنندگان فراورده هاي گوشتي از اين موقعيت استفاده كردندو شترمرغ ها را براي ذبح، بسيار ارزان خريداري كردند.كساني كه از اين موقعيت نجات يافتند،.آنهايي بودند كه محصولات خود را در حجمي بالا توليد كردند.در سال 2003،تغييراتي ناگهاني باعث شد كه مزرعه داران بتوانند شترمرغ هايشان را عموما با قيمت پايين 150-100 يورو براي هر شترمرغ بفروشند.در ابتداي سال 2004،شترمرغ قابل ذبحي به دليل افزايش تقاضاي گوشت موجود نبود و با كمبود شترمرغ مواجه شدند.توليدكنندگان فراورده هاي گوشتي،در صدد مجاب كردن مزرعه داران براي پرورش انحصاري شترمرغ براي آنها و پيشنهاد قرارداد هستند.تعداد بسيار كمي از مزرعه داران در اين زمينه پايبند مي مانند .آنها شترمرغ هايشان را بدون توجه به قراردادي كه امضا كرده اند،به كسي كه پول بيشتري بپردازد ،مي فروشند و اين عمل باعث عدم توانايي توليدكننده براي برنامه ريزي مي شود؛چراكه براي جمع آوري مثلا 30 شترمرغ به مزرعه اي مي روند ،اما مزرعه شترمرغي ندارد ،در حاليكه توليدكننده بايد براي مشتري گوشت فراهم كند و در غير اين صورت آنها را از دست خواهد داد.همه آنها سعي در خريد شترمرغ دارند و برايشان اهميتي ندارد كه آن مزرعه ممكن است فروش شترمرغ هايش را با ديگران قرارداد بسته باشد و اين امر،يك وضعيت پيچيده و درهم ريخته را به وجود مي آورد.
قيمت شترمرغ هاي مناسب ذبخ در اسپانيا بطور كلي براي هر پرنده،200-180 يورو است كه پيش بيني مي شود در همين قيمت تا آينده اي نزديك ثابت بماند.
در دوره هاي كوتاه مدت،مزرعه داران درآمد مناسبي كسب مي كنند،اما در درازمدت عدم توجه به قراردادهايشان،برايشان گران تمام مي شود.تمام صنعت شترمرغ در اسپانيا و تقريبا در تمام كشورها بسيارغير حرفه اي و نا مطمئن است.مزرعه داران دراين مورد بسيار نسنجيده عمل مي كنند.آنها قيمت جوجه و شترمرغ آماده ذبح را نمي دانند و در آمد خود را بر اساس پرنده هايي كه وجود ندارند ،برآورد مي كنند.تغذيه جدي گرفته نمي شود و به نظر مي رسد كه تمهيدي براي پايين آوردن هزينه هاست.
توليد كننده ها نتوانسته اند كه مزرعه داران را تشويق كنند كه محصولاتشان منحصر به گوشت نباشد و پوست نيز توليد كنند لذا تخمين مقدار اين محصول ممكن نيست و البته نه مزرعه دار و نه توليد كننده،هيچ كدام به اين موضوع اهميت نمي دهند.
خريداران عمده گوشت بسيار حريص بوده و قيمت گوشت را بر حسب كيلوگرم محاسبه مي كنند اما در مورد خريداران كوچكتر،خطر عدم پرداخت مبلغ گوشت خريداري شده وجود دارد.
بيشتر محصولات گوشتي مشاهده شده،بسته بندي و ظاهر مناسبي ندارند.آنهايي كه بسته بندي مناسبي دارند،در بعضي موارد،كيفيت پاييني دارند.
تجارت گوشت شترمرغ در اسپانيا در دو سال گذشته،توسعه چشم گيري پيدا كرده است .اگرچه كه بايد در زمينه راه يابي به سوپرماركت ها اين پيشرفت حاصل مي شد.به طور كلي تقاضا براي گوشت شترمرغ در اسپانيا بيشتر شده و توزيع كننده هاي زنجيره اي زيادي مانند MAKRO،El Corte de Ingles و Euroski در اين امر فعاليت دارند.اما گوشت شترمرغ در قصابي ها و يا در ليست غذاي رستوران ها ديده نمي شود .بيشتر گوشت توليدي در اسپانيا ،به فرانسه و آلمان صادر و به قيمت كمي فروخته مي شود .
با اين وصف،مزرعه داران در بهترين موقعيت قرار دارند. آنها مي توانند بسيار مطمئن تر برنامه ريزي كنندو هر پرنده آماده ذبح خود را به توليد كننده انتخابي خود با قيمت 200-180 يورو بفروشند.

خلاصه اي از بيماريهاي شترمرغ

شترمرغ نيز مانند حيوانات ديگر در معرض بيماريها و عفونتهاي مختلفي ميباشد .جهت مديريت صحيح گله هاي شتر مرغ كه از اهميت حياتي در اين صنعت برخوردار است بايستي به نكات ذيل توجه نمود .
- حداكثر حصاركشي مطلوب جهت كاهش خطرات ناشي از صدمات و شكستگي استخوانها
- ايجاد استانداردهاي بالايي بهداشتي ، پائين نگهداشتن آلودگيهاي باكترهايي مانند كلستريديا و هيستوموناس كه منجر به آنژيت مي شوند
- تهيه جيره هاي غذايي صحيح
تهيه جايگاه نگهداري خشك ، بدون كوران هوا و يخبندان در زمستان ، بالابردن انطباق پذيري طبيعي و مقاومت طيور
گزارشات مربوط شترمرغها در باغ و حشها بندرت در پرورش صنعتي شترمرغ كاربرد دارند. جوجه شترمرغها نياز به مراقبت بيشتر دارند 90% تمامي مرگ و مير جوجه شترمر غها ناشي از بيماريها ذيل ميباشد .
-عفونت كيسه زرده
-تعييرشكل پاها و پنجه ها
اسنداد و اسهال / عفونت معده ( كه توسط E.COLIُ، سالمونلا ، هيتوموناس و ديگرباكتريها) ايجاد ميشوند.
تجربيات عملي نشان داده اند كه جوجه شترمرغها نياز به مراقبت دائمي دارند. همچنين ثابت شده است كه مشاهده ظاهري به تنهايي كافي نيست ، چون زماني كه علائم بيماري ظاهر ميشود ممكن است براي درمان دير باشد . كليد موفقيت پرورش جوجه شتر مرغها رعايت بهداشت در گرمخانه و توزين مداوم جوجه شترمرغها در چهار هفته اول پرورش ميباشد .
تنها اين سنجش هاست كه ميتواندمشكلات رشد را قبل از بروز علائم قابل مشاهده مشخص نمايد علاوه بر مديريت بسيار دقيق ، همكاري نزديك با دامپزشك با تجربه بسيار ضروري است .

عفونتهاي ويريوسي

نيوكاسل
موارد وقوع بيماري نيوكاسل در گله هاي شتر مرغ تنها در نواحي از اسرائيل و افريقاي جنوبي گزارش شده است جهت پيشگيري از بروز بيماري استفاده از واكسن كشته روغني نيوكاسل به مقدار 1 سي سي قابل توصيه است . بايستي اين واكسن 6 هفته بعد تكر ار شده وهر شش ماه يكبار يك يادآوري تزريق شود. استفاده از واكسن زنده ( لاسو تا بصورت اسپري چشمي همزمان با واكسن كشته توصيه شده است
آبله طيور
وقوع آبله درشتر مرغ در اسرائيل و آمريكا گزارش شده است . اين بيماري جوجه شتر مرغها رادرگروه سني يك هفته تا چهارماه و با ميزان مرگ و مير تا 15 درصد مبتلا ميكند. با استفاده از واكنسهاي تجاري آبله اين بيماري قابل كنترل ميباشد .
آنفولانزاي طيور
چندين موردشيوع آنفلانزا درنواحي خاص از افريقاي جنوبي گزارش شده است .درمورد اين بيماري درمان شناخته شده اي وجودنداشته و واكسنهاي موجود در پيشگيري از ابتلاء به بيماري موثر نميباشد . شتر مرغهاي آلوده ويروس را به تخم خود منتقل نموه كه خطر الوده كردن گرمخانه و تخم هاي سالم موجود در آن را در بر دراد. ضمنا اين ويروي باعث مرگ و مير جنين ميشود.
عموما شترمرغها نيزمانند ساير طيور و پرورش به عفونتهاي ويروس كورناو يروسها، هرپس و يروسها و آدنو ويروسها مبتلا ميشوند.
عفونتهاي باكتر يايي
علت اصلي آلودگيهاي باكتر يايي بهداشت ضعيف در اتاق گرمخانه ، بستر وهچري و جايگاه نگهداري جوجه ها ميباشد و معمولا درمان بعدي كمتر موفقيت آميز ميباشد درنتيجه رعايت اكيد بهداشت نقش كليدي در پرورش شتر مرغ دارد.
عفونت هاي بند ناف و كيسه زرده
اين يك مشكل متداول گله هاي شتر مرغ مي باشدكه همواره در ارتباط بامديريت ضعيف است . پس از خارج شدن جوجه شترمرغها از تخم بايستي بندناف انها به يك ژل يا اسپري آنتي بيوتيكي آغشته گردد. در آمريكا بتادين مورداستفاده قرار ميگيرد ضدعفوني صحيح سترها ، هچري و تخم شترمرغها نقش ويژه اي در پيشگيري از وقوع آلودگي دارد.كف جايگاه نگهدار ي جوجه ها در روزهاي اول بعد ازخروج از تخم با يستي گرم باشد . سرما از طريق پوست شكم به روده ها و كيسه زرده رسيده منجر به كاهش فعاليت ميكربي فلور روده ها و به تعويق افتادن متابوليسم كيسه زرده ميشود . بايستي توجه خاص نسبت به بهداشت و گرماي كف جايگاه جوجه ها مبذول داشت .
پنوموني
ممكن است مانندعفونت بند ناف پنوموني هم در طي مدت انكوباسيون تخم ها رخ دهد اين آلودگي موجب مرگ ومير جنين ها شده يا راندمان از تخم در آمدن جوجه ها را كاهش ميدهد . بايستي تمهيداتي اتخاذ شود تا پيشگيري از طريق بهداشت اكيد و احتمالا درمان توسط آنتي بيوتيكهاي وسيع ا لطيف انجام گيرد .
آنژينهاي كلي باسيلي
براي جوجه هايي كه در گرمخانه از تخم خارج ميشوند آنژينهاي كلي باسيلي يكي از بيماريها ي معمول در طول هفته هاي اول زندگي ميباشد يك قدم اساسي جهت ايجاد ايمني غير فعال عليه باكتريهاي كلي فرمي و ايجاد گله ايمن استفاده منظم از مدفوع جوجه ها در تغذيه شتر مرغها ي تخمگذار در طول مدت تخمگذاري مي باشد . تنها از اين طريق است كه پادتنهاي مادري ايجاد شده در خون شترمرغها از طريق زرده به جوجه ها منتقل ميشود. استفاده از واكسن جهت پيشگيري از وقوع اين بيماري موفقيت آميز نمي باشد.
مسموميت خوني
اين بيماري غالبا درجوجه ها و اغلب در اثر آنتريتهاي كلي باسيلي كه در بالا شرح داده شده . ايجاد ميشود . رعايت اكيد بهداشت و ارتقاء سطح ايمني گله معيارهاي اساسي در پيشگيري ازوقوع اين بيماري مي باشند
افزودن آنتي بيوتيكها به غذا يا آب آشاميدني درموارد اضطراري و بمدت كوتاه بعنوان يك پيشگيري مطرح ميباشد. همچنين استفاده از باكتريهاي لاكتو باسيلوس كه از تكثيرشديد كلي باسيلها در روده جلوگيري ميكنند موفقيت آميز بوده است.
انتريت نكروتيك ( عفونتهاي كلستريديايي)
كلستريدياها تقريبا درتمامي خاكها و گياهان علوفه اي در غلظتهاي پائين وجود دارند . اين بيماري شتر مرغها رادر هر سني مبتلا نموده باعث مرگ ومير بالايي ميشود خطر عفونت درآغاز بهار و در طول پائيز بسيار زياد بوده و بنظر مي رسد كه در اثر افزايش خوردن لجن و ذرات خاك ايجاد ميشود . بنظر ميرسد كه شترمرغهاي جوان كه درچراگاههاي يونجه خالص نگهداري ميشوند حساسيت بيشتري دارند . به منظور حل اين مشكل معاينه دقيق تك تك شتر مرغها و تغيير دادن چراي آنها ضروري است . همچنين بايستي داروي مناسب از طريق آب اشاميدني تجويز شود.
گاستريت مگا باكتريال
اولين گزارشات بر روي اين سندرم مربوط به افريقاي جنوبي در سال 1992 ميباشد . اين باكتري عمدتا جوجه ها را در سن 10 روز تا 6 هفته مبتلا مي نمايد. اين باكتري در ديواره معده شترمرغهاي مرده يافت شد كه بنظر ميرسد موجب تضعيف و ناتواني عضلات معده ميشود . هيچ درمان موثري وجود ندارد .
عفونت كمپيلو باكتريايي
اخيرامشخص شده است كه كمپيلوباكتر ژوژني ممكن است موجب ايجاد عفونتهاي نيمه حاد تامزمن در جوجه شتر مرغها در سن 10 روز تا 4 ماه شده و درعرض 5 روز باعث ايجاد تلفات شديد در گله شود. در شتر مرغهاي مسن تر اين مرگ ومير كمتر ميباشد . باكتري از طريق غذا و آب آشاميدني منتقل شده . همچنين ممكن است در اثردستكاري غير بهداشتي تخم ها ، جنين را الوده كند. جوجه هاي مبتلا بايستي از بقيه گله جدا شده و در قرنطينه مورد درمان آنتي بيوتيكي مناسب قرار گيرند .
عناوين
در حاليكه تفريبا تمامي پرندگان به دليل درجه حرارت بالاي بدنشان يك ايمني طبيعي در برابر باسليوس آنتراسيس دارند، شتر مرغها نسبت به اين بيماري حساس ميباشند . اين باكتري وهاگهاي آن بسيار مقاوم بوده و ممكن است سالها در خاكها ي الوده باقي بمانند. معمولا عفونت از طريق گوارشي و عمدتا از طريق پودر استخوان حيوانات آلوده كه در تغذيه شتر مرغها مورد استفاده قرار گرفته رخ ميدهد جهت پيشگيري از وقوع بيماري استفاده از واكسن شاربن موثر وموفقيت آميز مي باشد .
سل
تا سالهاي 1960 بيماري سل يكي از علل عمده مرگ ومير شتر مرغ در باغ وحشها بود. در صنعت پرورش شترمرغ موارد بروز سل بصورت تك تك و بخصوص در پرندگان مسن تر ديده ميشود باسيل سل درخاك ، كود و بستر سالها باقي مي ماند . از آنجا ئيكه هنوز درمان قاطعي براي اين بيماري در شترمرغ وجودندارد . لذا از اين عفونت تهديد مزمني براي شترمرغها محسوب ميشود. استرس ، سوءتغذيه و ديگر عوامل منفي خطر عفونت را افزايش ميدهند . شتر مرغها بايستي تنها از گله هايي كه داراي گواهي عاري بودن از بيماري را دارند ، تهيه شوند و پرندگان ييمار جدا شده و فورا معدوم گردند.
عفونت چشم ها
گرد و غبار بعضي غذاها يا بستر ممكن است چشم جوجه شترمرغها راتحريك نموده منجر به بروز كونژونكتيويت مكانيكي شود .اين آزردگي ممكن است توسط باكتريهاي بيماري زا تشديد شده موجب بروزكراتيت يا حتي آبسه هاي روي قرنيه چشم شوند.
كونژونكتيويت ، رينيت و سينوزيت
هموفيلوس گالينا روم به تنهايي و با همراه بامايكو پلاسها موجب بروز اين عوارض مي شوند. استرس هواي سرد وكوران هوا از عوامل مستعد كننده محسوب ميشوند. اين بيماري معمولا در گله بطور سريع گسترش مي يابد ( از طريق تماس مستقيم با‌آب آشاميدني ) . براي حل مشكل بايستي مبتلايان را از گله جدا نموده درمان نمود . ضمنا شرايط محيط نگهداري را نيز بهبود بخشيد
مايلكو پلاسموز
اين بيماري تنها جوجه شترمرغ هاي جواني كه كمتر از يك سال سن دارند را مبتلا نموده و در پرندگان مسن تر بدون علائم يا به شكل سينوزيت ظاهر ميشود
انتقال عامل بيماري از طريق ذرات معلق درهوا، ورود پرندگان بيمار ، ناقلين بيجان و يا از طريق تخم هاي هچري صورت ميگيرد . درمان با آنتي بيوتيكهاي وسيع الطيف انجام ميشود . پرندگان بهبود يافته ايمني موقتي را نشان ميدهند .
اورنيتوز
حيوانات درهر سن و تمامي گونه هاي پرندگان نسبت به عفونتهاي كلاميد يايي حساس ميباشند. بنابراين جاي تعجب نيست كه گزارشاتي از وقوع انفرادي اين بيماري درشترمرغ در فرانسه و افريقا جنوبي وجود دارد . بيماري عمدتا از طريق تنفس هواي آلوده انتقال مي يابد . ممكن است عفونتهاي نهفته توسط آلودگيهاي ثانويه ، عوامل محيطي ، استرس حمل ونقل ،سوء تغذيه وغير فعال شود . اين بيماري ممكن است از طريق گزش حشرات منتقل شود. درمان مناسب تاحصول اطمينان از پاك شدن گله بايستي انجام گيرد

قارچها و تخم ها

كانديدياز:
كانديدياز يك عفونت قارچي است كه ميتواندتوسط كانديد ا آلبيكنس ، كانديدا مونيليفورميس و ديگر مخمرها ايجاد شود. استفاده ازآنتي بيوتيكها وضعف بهداشت تغذيه و آب آشاميدني زمينه بروز اين عفونت را مساعد ميكنند اين عفونت ضايعاتي را درمحوطه دهاني شترمرغها ايجاد مينمايد . همچنين در شتر مرغهاي تخمگذار موجب كاهش جذب ويتامينهاي ب - كپملكس شده و موجب مرگ و مير جنين ها قبل ازمرحله ازتخم در آمدن ميگردد.
اسپرژيلوز
غذاي گل آلود يا داراي گرد و غبار رطوبت بالا و تهويه ضعيف ( مقادير بالاي آمونيوم ) از عوامل مستعد كننده بروز اسپرژيلوز مي باشند . عفونت از طريق تنفس هاگهاي قارچ منتقل ميشود . هنگاميكه يك تخم آلوده درگرمخانه قرار ميگيرد ، ممكن است هاگهاي قارچ راشديدا پخش نموده و موجب عفونت ديگر جوجه ها شود جوجه هاي جوان كه ايمني طبيعي كافي در برابر اسپروفيتها ي قارچ ندارند ، در سنين زير يك ماه متحمل تلفات زيادي ميشوند به منظور پيشگيري ازوقوع اين عفونت رعايت اكيد بهداشت در محوطه گرمخانه ساده ترين و بهترين راه حل ميباشد
درماتيت قارچي
اين بيماري بيشتر در جوجه هاي مسن تر شتر مرغ ديده ميشود . كمبود تغذيه اي (ويتامين ب -كمپلكس ، روي )و جايگاهي مرطوب وكثيف موجب تشديد بيماري ميشوند. براي حل اين مشكل رعايت موازين بهداشتي و درمان مناسب ضروري است .
انگلهاي داخلي
كوكسيديوز
كوكسيديوز در بين پرندگان جوان بخصوص زمانيكه روي بستر باز يا مرطوب نگهداري ميشوند ممكن است موجب بروز تلفاتي درگله شود نكته مهم در خصوص شتر مرغ آن است كه در بين داروهاي كوكسيديو استات گروه Ionophore براي شترمرغها سمي بوده و نبايددمورد استفاده قرار گيرند
هيستومونياز
اين بيماري بنام بيماري سرسياه نيز شناخته ميشود هيستومونياز درجوجه شترمرغهاي جوان مرگ ومير زيادي را ايجادمينمايد اين بيماري از طريق مدفوع پرندگان آلوده منتقل شده وضايعاتي را در روده ايجاد ميكند . آزمايش منظم مدفوع همراه با درمان پيشگيري كننده بايستي صورت گيرد.
كرم نواري شترمرغها ((houttuynia struathionis
مانند ساير آزردگيها، جوجه شتر مرغ نسبت به كرمهاي نواري حساستر مي باشند . در پرندگان مسن تر آلودگي به كرمهاي نواري عليرغم استفاده از جيره هاي متعادل ميتواند موجب سوء تغذيه شود. درمان با داروهاي مناسب صورت گرفته و بايستي شش ماه بعد تكرارشود
كرم نخي شكل(libyostrongylus douglassi)
اين كرمها مويي شكل وبي رنگ بوده وميتواند در معده شترمرغ موجب انسداد غدد ترشحي شوند.با بوجود آمدن يك لايه محافظ موكوسي برروي اين انگلها شيرابه هاي معده به غذا نميرسد اين ‌آلودگي كرمي درجوجه هاي جوان كمتر از 8 ماه ميتواند تا 80 درصد مرگ و مير را موجب شود. شتر مرغها تنها ميزبان اين انگل ميباشند . همچنين اين انگل يك انگل بياباني بوده و بسيار مقاوم ميباشد . اين كرمها به مدت سه سال بدون هيچ ميزباني زنده باقي مي مانند . درمان منظم مبتلايان و پرندگان كه در معرض آلودگي هستند ضروري ميباشد. بايستي توجه نمود كه استفاده از داروي ضد انگل لواميزول موجب بروز اختلالاتي در معده و روده شترمرغها شده و درانگلها موجب بروز مقاومت ميشود.
كرمهاي معدي و ديگرنماتودها
كرمهاي معدي ( گونه هاي آسكاريديا ) و ديگر گونه هاي نماتود ميتوانند شترمرغها را آلوده نمايند . بايستي با استفاده دوره اي از داروهاي ضد انگل شترمرغها عاري از اين آلودگيها نگهداري شوند.

انگلهاي خارجي

كنه ها
كنه ها ميتوانند با گزش شترمرغها به پوست صدمه وارد كنند. همچنين كنه هاي گونه آمبليوما ميتوانند بيماريها را از طريق گزش به انسان منتقل نمايند(ويروس تب كنگو - كريمه )
شپش
شپش شترمرغ (Struthhiolipeurus Struthionsis ) به پرهاي پرنده صدمه وارد نموده و باعث ايجاد ظاهري ژوليده در حيوان ميشود در اين آلودگيها ، سمپاشيهاي منظم وتكرار آن بعد از يك هفته ضروري است .
جربهاي ساقه پر
جربهاي ساقه پر (pterolichus bicaudatus ) همراه با گون هاي
gabucinia Sculpturata در حال حاضر بسيار نادر هستند. اين جربها موجب صدمه به پرهاي پرنده شده ، همچنين موجب ايجاد آب ريزش از بيني ميشوند
مگس ها ( تاسرانيا)
مگش شتر مرغ (hypoboscis Struthionis) موجب تحريك و خارش پوست ميشود و بدنبال گزش و خونخواري ممكن است محل گزش عفوني شده ضايعات پوستي ايجاد نمايد .

بيماريهاي تغذيه اي

كمبودها
جداي از ظاهر عمومي يك شتر مرغ رنگ پوست نشانگر خوبي از وضعيت تغذيه پرنده ميباشد كه از پشت حيوان بخوبي ديده ميشود . بدينوسيله ميتوان از تغذيه مطلوب و يا سوء تغذيه و كمبودحيوان آگاهي يافت . آزردگيهاي ناشي از كمبود سلنيوم و ويتامين Eدر افريقا جنوبي و استراليا معمول ميباشند در اثر اين كمبود علائم بيماري عضله سينه در شترمرغ ايجاد شده موجب ناتواني حركتي ميشود . همچنين ميتواند موجب كاهش باروري در شترمرغ شود. كمبود اسيد پانتوتنيك و بيوتين بسيار نادر بوده ، در جوجه شتر مرغهايي كه منحصرا توسط جيره هاي خالص گندم تغذيه ميشوند رخ ميدهد .
تغيير شكل غضروف و استخوانها
تغييرات مرضي در غضروفها اغلب ناشي از اسيدوز ميباشد . علت بروز اين حالت درصد بالاي تركيبات كلر در برابر سديم و پتاسيم ميباشد . آغاز تغيير شكل استخوانها ناشي از عدم تعادل كلسيم در برابر فسفر ميباشد تكميل متقابل جيره غذايي ضروري مي باشد . در بسياري از مزارع پرورش شترمرغ در آفريقاي جنوبي شترمرغها سولفات منيزيم در غذا با آب آشاميدني داده ميشود .
انسداد
پيلور معده شترمرغ بسيار كوچك بوده ، لذا نسبت به انباشتگي سنگدان بسيار حساس است . با افزايش سن ، خطر انسداد معده كاهش مي يابد . اين مشكل در ارتباط مستقيم با تغذيه و مديريت گله ميباشد . در تغذيه شترمرغها بايستي به ميزان علوفه ، كاه ، مواد فيبري ، شن، سنگريزه و خوردن اشياء خارجي توجه نموده وآنها راتحت كنترل در آورد .
پيچ خوردگي
پيچ خوردگي روده ها در شتر مرغ ملاحظه شده است اما در شتر مرغهاي جوان 12- 4 ماهه نادر است . اين عارضه بدنبال تغييرات ناگهاني در جيره غذايي و خوردن مقادير زياد فيبر رخ ميدهد .
راشيتيسم
اين عارضه عمدتا در سنين 1تا 4 ماهگي ديده ميشود ، كمبود كلسيم ، ويتامين D كمبود يا فقدان فسفر و يا مقادير بالاي كلسيم در جيره غذايي شتر مرغها ميتواند موجب بروز اين عارضه شود .
در جيره هاي كنستانتره اي كه 3تا 4 درصد كلسيم دارند جذب فسفر مختل شده اين عارضه در پرنده ايجاد شود . همچنين اسهال مداوم ميتواند موجب كاهش جذب املاح و ويتامينها گردد .لذا بدنبال آن ميتوانداين عارضه ملاحظه شود.

متفرقه :

پاهاي باز ( سندرم پاكماني )
اين عارضه در دو هفته اول زندگي جوجه شتر مرغها ديده ميشودكه نشا ن دهنده ميزان رطوبت بالا در گرمخانه ميباشد . جوجه شترمرغهاي مرطوب و ادماتوز اين عارضه را در دو روز اول زندگي خود نشان ميدهند
تغيير شكل پاها
پيچ خوردگي پا : چرخش 90 درجه يك پا به بيرون كه بطور ناگهاني ايجاد شده و سريعا پيشرفت ميكند .
پاكماني : خميدگي /كماني شدن پا كه مفاصل تيبيوتارس و متاتارس رادر گير ميكندو معمولا در هر دو پا رخ ميدهد . پوكي استخوان ، تورم مفصل قوزك پا كه موجب تغيير محل تاندون اشيل ميشود.
قسمت اعظم استخوانها در شتر مرغها ي جوان را غضروف تشكيل ميدهد ، جوجه شترمرغهايي كه به تازگي از تخم خارج ميشوند بطور تجربي داراي پوكي استخوان بوده استخوانهايشان بدليل نسبت كم كلسيم به فسفر نستبا نرم ميباشد . علت اصلي حساسيت شتر مرغها به تغيير شكل استخوانها رشد سريع استخوانها ميباشد اين رشد بسيار سريع توسط غذاي كنستانتره اي كه غني از انرژي ميباشد تشديد مي گردد . لذا كنترل تغذيه اي بسيار ضروري ميباشد .
آنفولانزاي شترمرغ
پيشگيري از آنفولانزاي طيور درتاسيسات پرندگان شكاري و خانواده شترمرغ آنفولانزا ي طيور به طور بالقوه يك بيماري كشنده است كه بارها صنعت طيور ايالات متحده را درگير نموده است . اين بيماري ميتواند موجب كاهش توليد شده يا منجر به تلفات زياد گردد. در سالهاي 84- 1983 آنفولانزا موجب كاهش ( تلف شدن ) 17 ميليون قطعه پرنده به ارزش 65 ميليون دلار گرديد . توليد كنندگان تخم مرغ و مرغداران مي توانند با استفاده از روشهاي محدود دقيق ، انتشار آنفولانزاي طيور را كاهش دهند . با اين وجود ، ( اعمال روشهاي مديريت خاص براي توليد ) پرندگان شكاري و خانواده شترمرغ ضروري است .
سابقه آنفولانزا طيور هيچ تهديدي براي سلامت انسان محسوب نمي شود ، اما ممكن است براي بسياري ازگونه هاي طيور كشنده باشد . اشكال خفيف ويروس ميتوانند تداوم داشته وبدون جلب توجه زياد تا زماني كه به يك شكل كشنده تر تبديل شوند منتشر شوند.
چندين مزرعه طيور در مكزيك به ويروس آلوده شده اند .زيرا ويروس ميتواند به سادگي توسط طيور و پرندگان مهاجري كه انتظار مي رود در طول مهاجرتهاي فصلي حامل ويروس به ايالات متحده باشند منتقل شود. لذا ، لانه هاي پرندگان شكاري و چراگاههاي خانواده شترمرغ اغلب در معرض ويروس باشند زيرا ممانعت از تماس هاي پرنده به پرنده ( پرندگان با همديگر ) در اين جايگاههاي باز مشكل تر است .
علائم عفونت آنفولانزاي طيور ميتواند شامل كاهش توليد تخم ، مصرف خوراك و آب كاهش يافته و اسهال مي باشد . ناراحتي تنفسي ممكن است شايعترين ( معرف ) علامت بيماري باشد . اشكال خفيف ممكن است منجر به تلفات كم شود، در حاليكه عفونت هاي حاد ممكن است منجر به 100% تلفات طيور شوند. تخمهاييكه تا حدي تشكيل رنگدانه عادي شان از بين رفته نيزممكن است معرف وجود بيماري باشند . درمانهاي خاصي براي آنفولانزاي طيور موجود نيستند سويه هاي آنفولانزاي طيوري بسياري وجود دارند كه انجام برنامه هاي واكسيناسيون رادر صنعت طيور مشكل مي سازند . بعلاوه ، موثر بودن اكثر واكسن ها براي پرورش دهندگان پرندگان شكاري وخانواده شتر مرغ اثبات نشده اند .
ايمني طبيعي براي پيشگيري از بيماريزا بكار ببنديدايمني طبيعي به تمام روشهايي اشاره ميكند كه براي پيشگيري از انتشار بيماري به مزرعه شما ضروري هستند. دنبال كردن يك برنامه ايمني طبيعي محدود اطمينان خواهد داد كه مزرعه شما حداكثر تلاش خود را براي پيشگيري از انتشار بيماريها به گله تان به عمل آورده است . اساسا ، شما بايد گله تان را تا آنجا كه ممكن است از حاملان بالقوه ويروس جداكرده ، بازديدها را تا سرحد امكان كاهش داده و تاسيسات تان را اغلب اوقات تميز وضدعفوني كنيد .
پرورش دهندگان پرندگان شكاري و خانواده شترمرغ بطور واحد در معرض حاملان بالقوه آنفولانزاي طيور قرار دارند بسياري از توليد كنندگان پرندگان شكاري كه هدف رها سازي دارند آنها رابا قرار دادن در لانه هاي پرواز مقيد ميكنند.گرچه لانه هاي پرواز معمولا بوسيله حصار كشي محصور ميشوند ولي گاهي اوقات پرندگان كوچك و جوندگان به سادگي ميتوانند از توري ردشده و با گله تماس پيدا نمايند .پرورش دهندگان خانواده شترمرغ نيز درمعرض حاملات بالقوه آنفولانزاقرار دارند. اكثر پرندگان خانواده شتر مرغ اجازه دسترسي به چراگاههاي باز را دارند. دراين نوع فعاليت جداكردن كامل گله از ساير گونهاي طيور تقريبا غير ممكن است.
آنفولانزاي طيور هم اكنون بعضي از پرندگان شكاري و خانواده شتر مرغ را آلوده كرده است . هر چند ممكن است محدود كردن شديد تمام گله غير عملي باشد ، ولي اقداماتي وجود دارند كه ميتوان براي ممانعت يا كاهش انتشار اين ويروس كشنده آنها را دنبال نمود.
• تاسيسات جديد رامنقل كنيديا دور ا ز بركه ها و آبراهه هايي كه توسط پرندگان مهاجرمانند اردك ها و غازها مورد استفاده قرارميگريند قرار دهيد. به اين پرندگان اجازه خوراك خوردن داخل يانزديك تاسيسات خود را ندهيد.
• تعداد بازديدكنندگان از مزرعه تان راتا سرحد امكان كاهش دهيد.اگر تورهاي ( بازديدكننده ) ضروري هستند ،• به آنها اجازه دسترسي به تعداد كمي از پرندگان گله خود را داده واين پرندگان را از باقيمانده مزرعه جدا نگهداريد . همچنين محل مجزايي براي پاركينگ بازديدكنندگان فراهم كنيد كه از بقيه مزرعه جدا باشد .
• سوراخها و پارگيها ي شبكه توري آغل ها را براي جلوگيري از ورود پرندگاني مثل گنجشك ها و سارها تعمير كنيد.
• مزارع پرندگان شكاري كه تخمهاي جوجه كشي يا جوجه يكروزه مي فروشند بايستي تمام مولدها را به جاي امكان دسترسي به چراگاه بيرون در محيط بسته نگهدارند.
• خوراك تهيه شده براي پرندگان خانواده شترمرغ در آغلهاي باز براي ساير پرندگان خيلي جذاب است ،• خردكردن خوراك بايستي تا سرحد امكان كاهش يابد. خوراك كهنه را بطور صحيح مصرف كنيد تا ساير پرندگان به داخل تاسيساتتان كشيده نشوند
• سالنهاي باز پرندگان كه توسط پرورش دهندگان خانواده شتر مرغ مورد استفاده قرار ميگيرند محل هاي لانه سازي مناسب براي پرندگان كوچك مانند گنجشك ها و سارها ميباشند. هرگز به اين پرندگان اجازه ايجاد محل هاي لانه سازي در كلبه ها يا دور و بر ساختمانهاي مزرعه را ندهيد.
• پرندگان را برحسب سن جدا كنيد .گله مولد بايستي از نتاج جداباشند. برمبنايي روزانه ،• كارگران مزرعه ابتدا بايد به سراغ حساسترين پرندگان رفته ،• سپس به محل هاي نگهداري پرندگان كم حساسيت تر بروند. هرگز اين فرايند را در طول روز معكوس نكنيد مگر اينكه دوش گرفته و لباسهايتان را با لباسهاي تميز عوض كنيد.
• همسايه خوبي باشيد. دور از ساير طيور و پرندگان شكاري و مزارع پرندگان خانواده شترمرغ قرار بگيريد.
• علائم هشدار را در تمام ورروديهاي مزرعه صحيح نصب كنيد تا معرف نگراني شما نسبت به بيماريها باشد. تمام تاسيسات را هنگامي كه ممكن است قفل كنيد.
• منشا هر گله جديدي را كه به مزرعه وارد ميكنيد بشناسيد . گله جديد را حداقل به مدت 4 هفته قرنطينه كنيد . پرندگان را از مزارعي كه ميدانيد بوسيله آنفولانزاي طيور آلوده شده اند نپذيريد. در حال حاضر ،• پذيرش پرندگان شكاري ياپرندگان خانواده شترمرغ كه از مكزيك آمده باشند عاقلانه نيست .
• هرنوع تجهيزاتي كه از مزرعه خارج ميشود بايستي تميز شده و قبل از برگشت به مزرعه ضد عفوني شوند.
• فضولات را به خوبي مديريت كنيد. آنفولانزاي طيور از طريق مدفوع هاي پرندگان آلوده منتشر ميشود لذا كود بايستي براي عدم تماس بامردم و وسائل نقليه ذخيره شود. لاشه ها بايستي بطور صحيح بادفن كردن يا سوزاندن معدوم شوند.
• حما م پا (چكمه ) محتوي ماده ضدعفوني در ورودي به تمام اتاقها ياآغل ها قرار دهيد .
• از ورود جوندگان و ساير حيوانات به مزرعه با دور كردن نخاله ها و حفظ محل هاي داراي طعمه مسموم جلوگيري كنيد .
• پرورش دهندگان پرندگان شكاري هرگز نبايد گله آلوده را در قرق هاي شكار رها كنند. زيرا بيماريها مي توانند به حيات وحش محلي منتقل شده و جمعيت هاي مذكور را كاهش دهند .
• پرندگان بيمار را از باقيمانده گله جدا كنيد .
• ركودهاي تمام معاملات ( گله ) را به منظور هاي رديابي در حالت شيوع بيماري نگهداري كنيد .
• پرندگان بيمار يا مرده را بايستي به يك آزمايشگاه براي تشخيص ارسال نمائيد. باآزمايشگاه تشخيص دانشكده دامپزشكي تماس بگيريد .
روغن شترمرغ
در 3000 سال قبل در فرهنگهاي مصري، رومي و افريقايي از روغن شتر مرغ به عنوان يك ماده آرايشي و نيز براي درمان درد و روماتيسم استفاده مي شد. مستندات تاريخي راجع به روغن شتر مرغ به زمانهاي خيلي قديم يعني قرن اول پس از ميلاد بر مي گردند و به استفاده گسترده از روغن براي درمان زخم، سوختگيها، ناراحتي هاي پوستي، اگزما، خشكي پوست و مو و بسياري موارد ديگر اشاره مي كند و اين رويه براي صدها سال ادامه يافت. پليني فيلسوف رومي قرن اول پس از ميلاد مطالب مبسوطي درباره فوايد استفاده از روغن شتر مرغ نوشت. امروزه ما مي دانيم كه روغن شترمرغ حاوي اسيدهاي چرب ضروري اُمگا 6 و اُمگا 9 است. اسيدهاي چرب ضروري به حفظ سلامت غشاء هاي سلول كمك كرده، استفاده از مواد مغذي را بهبود مي بخشد و متابوليسم سلولي را موجب شده و كنترل مي كنند. آنها مواد خامي را كه به كنترل فشار خون، لخته شدن آن، آماس، درجه حرارت بدن و ساير اعمال بدن كمك مي كنند فراهم مي نمايند. اُمگا 6 و اُمگا 9 هر دو مرطوب كننده و حالت دهنده پوست هستند.
روغن شتر مرغ وروغن امو از لحاظ خواص خيلي به هم شباهت دارند و نتايج مشابهي مي دهند. روغن شتر مرغ براي توليد محصولات حفاظت كننده پوست، مو و لوسيون هاي برطرف كننده درد ايده آل است.
تاريخچه شتر مرغ
مصريان باستان در 2000سال قبل شتر مرغ را براي كشيدن ارابه تربيت مي كردند. آرسينو ملكه مصري بر شتر مرغ زين شده اي سوارمي شده است. گروههاي شترمرغ گاهي اوقات در روم براي كشيدن ارابه ها در مسابقات مورد استفاده قرار مي گرفتند. ژنرالهاي رومي كلاه خودهاي رزمي خود را با پرهاي شترمرغ، به عنوان نشانه اي از رهبري (فرماندهي) مي آراستند. همسران آنها خود را با پرهاي شترمرغ به عنوان سلطنتي مي آراستند و در كارهاي روزمره سوار برشتر مرغ مي شدند. پوسته تخم شتر مرغ در غارهاي چين كشف شد كه متعلق به 2500سال قبل است كه توسط انسانها مورد استفاده واقع مي شدند. شواهدي بدست آمده كه پيشنهاد مي كند كه بوشمن هاي اوليه در افريقاي جنوبي اين پرندگان بزرگ را براي گوشت شكار مي كردند. از پوسته هاي شتر مرغ به عنوان ظروف آب استفاده مي كردند از آنها تخت هاي تزئيني مي ساختند. نقاشي هاي قديمي شتر مرغ، در معابد مصري كشف شدند بيانگر آن است كه آنها تا حدي بوسيله مصريان اهلي شده بودند. شتر مرغ نشانه تِمي ، الهه مصري صداقت و عدالت بوده است. فراعنه و خانواده هايشان جزء طبقات برتري بودند كه مي توانستند داراي بادبزنهاي ساخته شده از پر شتر مرغ باشند. روغن شتر مرغ توسط مصريان و روميان باستان به عنوان ماده آرايشي و براي ماده اي جهت درمان درد و روماتيسم استفاده مي شد. در دهه 1700 ماري آنتوانت پرهاي شتر مرغ را به عنوان يك مد دلخواه زنان مجدداً معرفي نمود. آنچه اتفاق افتاد انفجاري در صنعت پر شتر مرغ بود كه در طول قرن نوزدهم و نيز در قرن بيستم ادامه يافت. در دوره معاصر شتر مرغ، پس ازآنكه به واسطه شكار براي برداشت پرهاي باشكوهش منقرض شده بودند، در اكثر مناطق قلمرو طبيعي است در وضعيت حفاظت شده جنوبي قرارداد. مزارع شترمرغ در حال حاضر به طور گسترده در سراسر دنيا راه اندازي مي شوند. توليد پر، گوشت، روغن و تخم براي بازار جهاني آن مي كنند.
فوايد روغن شتر مرغ در صابون

كيفيت هاي روغن شتر مرغ درصابون		درصد اسيد چرب
Stable lather, hard bar	2/36	اسيد پالمتيك	16:0
Stable lather, hard bar	84/3	اسيد استئاريك	18:0
حالت دهنده	7/52	اسيد اُليئك	18:1
حالت دهنده	48/18	اسيد لينولئيك	6- n2 :18

کشتارگاه شترمرغ

پيشنهاد ضوابط بهداشتي كشتارگاه شترمرغ
- در كشتار گاه بايد دو بخش تميز و آلوده از هم مجزا باشند و بايستي به گونه اي مديريت شود كه از هنگام ورودحيوان زنده به كشارگاه تا زمان خروج گوشت قابل مصرف براي انسان به شكل پيوسته باشد و نتوان اين مسير را معكوس ساخته ( مسير يكطرفه ) و هرگز بين گوشت و حيوان زنده و يا گوشت وضايعات تداخلي پيش نيايد .
كشتار گاه بايد حداقل شامل :
الف ) مكاني به حدكافي وسيع جهت پذيرش حيوانات و بازديد قبل از كشتار باشد كه به سادگي تميز شده وقابل ضدعفوني شده باشد
ب ).يك مكان كشتار به ابعادي كه اعمال ذبح ، خونگيري و پركني هركدام در محلي خاص قابل انجام باشد .
ارتباط بين مكان كشتار و محل ورود دام ( بند الف ) بايستي توسط يك درب كه بطور خود كار بسته ميشود برقرار گردد. دريچه بين اين دو محل بايد به قدري كوچك باشدكه فقط اجازه عبور به شترمرغ را بدهد . درحالتي كه هدف پركني با تكنيك خشك است اينكار بايد در يكمكان خاص انجام شود.
ج) مكان خالي محتويات درون شكم (evisceration) بايد به ابعادي باشد كه اين اعمال را بتوان در محلي كاملا دور از پستهاي كاري ديگر انجام داد يا انيكه توسط جداره اي از ساير بخشها جدا شود بشكلي كه ار آلودگي گوشت جلوگيري گردد .هرگونه ارتباط بين اين مكان و محل كشتار بايد از طريق دربي با قابليت بسته شدن خودكار صورت گيرد.
د) مكان صدور يا بسته بند
ه ) اطاقهاي سردخانه به حد كافي وسيع جهت ذخيره سازي گوشتهاي قابل مصرف و غيرقابل مصرف براي انسان با در بهاي قابل قفل شدن
و) يك مكان براي جمع آوري پرها وساير محصولات
ز) مكاني براي تميز و ضدعفوني كردن صندوقها وگاريها
ح ) مكاني برا ي نگهداري مواد شوينده و ضد عفوني كننده ها و غيره
ط ) مكاني براي نگهداري چرم
ي ) مكاني جهت دفتر دامپزشكي كه قابل بسته شدن با كليد باشد .
مكانهاي تهيه ، بسته بندي و ذخيره گوشت و نيز مناطق و دالانهاي حمل گوشت تازه بايستي داراي شرايط زير باشند :
الف : كف آن غير قابل نفوذ ، تميز كردن آن ساده و غير قبل پوسيدن باشد و آب به سادگي در آن قابل جريان باشد . اين آب بايد به شكلي تخليه گردد كه ايجاد بو نكرده و شرايط تخليه اين آب بهداشتي باشد .
ب : ديوارها بايد صاف ، مقاوم ، غير قابل نفود وقابل شستشو بوده ، به رنگ روشن و تا ارتفاع حداقل دو متر و يادست كم هم ارتفاع دخيره گوشت در سردخانه باشند . خط اتصال ديوار و كف بايد گرد باشد .
ج : كليه درها و پنجره ها بايد ازجنس مواد تغيير ناپذير بوده و اگر چوبي اند بايد داراي پوشش صاف و نفوذ ناپذير باشند .
د : مواد نفوذ ناپذيرو بي بو
ه : داراي تهويه كافي براي خروج بخار آب باشند
و : روشنايي كافي داشته و رنگ ها را تغيير ندهند
ز : سقف بايد به سادگي قابل تميز كردن باشد
- براي ضد عفوني كردن دستها و ظرفها با آب گرم بايد به تعداد كافي دستشويي و ظرفشويي وجود داشته ونيز بايستي نزديك پستهاي كاري باشند. شيرها نبايد بوسيله دست يا بازو باز شوند.
براي تميز كردن دست آنها بايد داراي آب جريان دار گرم و سرد ويا مخلوط با مواد ضدعفوني كننده باشند وجهت خشك كردن دستها بايد دستگاههايي كه با هواي گرم كار ميكنند وجود داشته باشند.
ظرفشويي ها بايد داراي آب گرم با دماي حداقل 82 درجه سانتيگراد باشند.
- مكانهاي كشتارگاه بايد داراي وضعيتي باشند كه مانع دخول حشرات يا جوندگان يا حيوانات موذي شوند.
تميز كردن تجهيزات و وسايل كار بايدآسان بوده و نسبت به مواد شيميايي مقاوم باشند .
الف : اين تجهيزات و وسايل نبايد تاثير شيميايي برگوشت بگذارند .سطوح قابل تماس با گوشت بايد صاف بوده و استفاده از چوب ممنوع است به جز در مكانهايي كه فقط گوشت تازه بسته بندي شده بهداشتي وجود دارد .
ب : ظروف و تجهيزاتي كه با گوشت در تماسند و ظروف استفاده شده براي گوشت بايد نسبت به فرسايش مقاوم بوده و بهداشتي باشند.گوشت يا ظروف محتوي آن نبايد با كف يا ديوار تماس مستقيم پيدا كنند .ٍ
ج: كارهاي تخليه و بارگيري بايد در مكانهاي ورودي انجام گيرند و وسايل بكار رفته مطابق با ضوابط بهداشتي باشندو بتوانند بخوبي از گوشت محافظت كنند .
د : گوشتهايي كه به مصرف انسان نمي رسد بايد در مكانهاي زير قرار داده شود :
در مكانيكه با كليد فقل شود
اين گوشتها توسط كانالهايي تخليه ميشوند كه بايد طوري ساخته شده باشند كه اجازه تماس اين گوشتها را باگوشتهاي قابل مصرف براي انسان نداده و نيز موجب آلوده شدن گوشتهاي ديگر نشوند.
ه : مواد بسته بندي بايدبه طريق بهداشتي در جاي خاص نگهداري شوند .
تجهيزات سرد كننده بايد به گونه اي باشند كه بتوانند حرارت داخل گوشت را در دماي پيش بيني شده دراين مقررات نگهدارند . اين تجهيزات بايد داراي يك سيستم تخليه آب باشند بطوريكه تخليه آب باعث آلودگي گوشت نشود.
كشتار گاه بايد داراي آب پاكيزه ، تحت فشار و به ميزان كافي باشد و داراي تجهيزاتي باشد كه بتواند آب تميز گرم به مقدار كافي تهيه كند.
مجراي آب كثيف بايد از مجاري آب تميز كاملا قابل تشخيص باشند.
استفاده از آب تميز براي تمام مصارف اجباري است.گاهي بطور استثناء استفاده از آب غير تميز براي توليد بخار ، مبارزه بر عليه حوادث ، سرد كردن تجهيزات سرمايي و تخليه پرها دركشتارگاه مجاز شده است مشروط بر آنكه مجاري اين آبها نتوانند به جاي آب تميز مورداستفاده قرار گيرند و هيچگونه خطر الودگي گوشت ايجاد نكنند .
- اين مكانها بايد طوري باشند كه اعمال نظارت بهداشتي بتواند در هر لحظه بطور موثر انجام پذيرد.
كارمندان و كارگران بايد داراي كمدهايي با ديوارها و كف صاف ، نفوذ ناپذير قابل شستشو ،دستشويي دوش و توالت تميز داراي سيفون باشند بطوريكه گوشت را آلوده نكند ، خط اتصال ديوار و كف بايد گرد باشد .
در توالتها روي مكانهاي كاري باز نشود ، دستشويي ها بايد داراي آب جريان دار گرم و سرد يا مخلوط شده با مواد ضد عفوني كننده دستها باشند . همچنين دوشهاي بهداشتي خشك كردن دست موجود باشد . بيشتر دستشويي ها قابل باز و بسته شدن با دست يا بازو نباشند. اين دستشويي ها بايد به تعداد كافي نزديك توالتها باشند.
دستشويي و توالت كارگراني كه با حيوانات زنده كار ميكنند بايد مجزا از بقيه دستشويي ها باشد .
- كشتارگاه بايد داراي مكانهاي زير باشد :

تميز كردن وسايل حمل و نقل و صندوقهاي حامل شتر مرغ

تميز كردن وسايل حمل گوشت
گاهي وجود اين مكانها د ر كشتارگاه اجباري نيست مشروط بر اينكه اين اعمال تميز كردن درجاي ديگري تحت نظارت سرويسهاي دامپزشكي انجام گيرد

نحوه كار كشتارگاه

بهداشت افراد ( پرسنل ) ، مكانها و وسايل :
- افراد بايد تميز باشند .
افرادي كه با گوشتهاي تازه خام يا بسته بندي شده سرو كار داشته يا در مكانهايي كه در آنجا اين گوشتها حمل يا بسته بندي ميشوند فعاليت ميكنند بايد سرو كفشهايي تميز داشته كه به سادگي نيز قابل تميز شدن باشند و نيز لباس كارشان به رنگ روشن و تميز باشد
افرادي كه با گوشت تازه سروكاردارند بايد در ابتداي هر روز لباس كار تميز بپوشند و در صورت لزوم آنرا درطول روز عوض كرده و دستها را چندين بار در روز شسته و ضدعفوني كنند. همچنين اين شستشو بايد در آغاز كار و بعد از هر بار رفتن به توالت انجام گيرد .
كساني كه در تماس با حيوانات مريض ياگوشت آلوده بوده اند بايد دستها و بازو ها را بلافاصله با آب گرم شسته و سپس ضد عفوني كنند.
كشيدن سيگار درمكانهاي كاري و ذخيره گوشت و در سالنهايي كه گوشت عبور ميكندممنوع است .
- هيچ حيواني به جز دامها كشتاري نبايد داخل كشتارگاه شود.
معدوم كردن جوندگان و حشرات بايد بطور دائم انجام گيرد.
- تجهيزات و ادواتي كه براي كاركردن با حيوان زنده يا گوشت بكار رفته اند بايد هميشه دروضعيت خوب و پاكيزه نگهداري شوند. آنها بايد در هر روز كاري و از جمله در آغاز و پايان آن چند بار شستشو و ضد عفوني شوند.

بهداشت كشتار

فقط شترمرغهاي زنده ميتوانند داخل محل كشتار شوند. بلافاصله بعداز ورود در اين مكانها حيوانات مذكور بايستي كشتار شوند.
خونگيري بايد كامل بوده و طوري باشد كه خون نتواند محلي غير از كشتارگاه را الوده كند .
پركني بايد بلافاصله و كامل باشد
- خارج كردن امعاء و احشاء بايد بلافاصله پس از كشتار و تحت شرايط زير انجام شود :
الف : حيوان كشتارشده بايد طوري باز شود كه داخل شكم و اعضاء قابل رويت باشد . به اين منظور اعضاي مورد بازديد ، بايد از لاشه جدا شده يا به آن چسبيده باشند ، در صورتي كه جدا شده اند بايد همراه با لاشه سرد باشند .
ب : بعداز بررسي ، اعضا خارج شده از لاشه بايد بلافاصله از آن جدا گردند و قسمتهاي غير قابل استفاده براي انسان بلافاصله برداشت شوند.
ج- تميز كردن لاشه به كمك دستمال يا انبر ممنوع است .
قبل از بررسي دامپزشكي لاشه ، انجام هر عملي روي لاشه يا گوشت آن ممنوع است .
دامپزشك حق انجام هر عملي را كه لازم بداند داراست .
گوشتهاي ضبط شده يا گوشتهايي كه براي انسان غير قابل استفاده تشخيص داده شده ، پرها و ضايعات بايد بلافاصله به مكانهايي براي اين منظور حمل شوند و بايد طوري با آنها كار كرد كه باعث آلوده شدن گوشتهاي تميز نشوند.
بعد از بازديد دامپزشك و برداشت اعضا و شكم ، گوشت تازه حيوان بايد بلافاصله تميز و سرد شود ( به برودت قانوني و درمدت زمان كوتاه ذكر شده در قانون برسد .)
سرد كردن به روش غوطه ور كردن براي گوشتهايي كه به حالت سرد شده و تازه به بازار مي رود ممنوع است.
گوشت حيواناتي كه به روش غوطه ور شدن سرد ميشوند بايد بلافاصله بعد از خارج كردن امعاء و احشاء بوسيله دوش بطور كامل شستشو شده و فورا غوطه ور شوند.
دوش بايد طوري انجام شود كه شستشو بطور كامل سطح داخل و خارج لاشه را در برگيرد كه مقدار حداقل آب براي اين كار 5/3 ليتر است .
- روش سرد كردن بوسيله غوطه ور شدن به شكل زير انجام ميگيرد:
الف - لاشه از يك يا چند تشت آب يا آب و يخ عبور ميكند. آب درون تشتها دائما تعويض ميشوند ، تنها سيستمي قابل قبول است كه لاشه ها بوسيله روش مكانيكي در داخل يك جريان آب درجهت مخالف هل داده شوند
ب ـ درجه حرارت آب تشتها درمكان ورودي نبايد از 16 و درمكان خروجي از 40 تجاوز كند.
ج- بايدبه شكلي باشد كه درجه حرارت گوشت در كوتاهترين مدت به درجه حرارت بين صفر و 4 درجه سانتي گراد برسد .
د : حداقل مقدار آب براي اين روش سرد كردن 6 ليتر است .
اگر از چند تشت استفاده ميشود ، جريان آب تازه و جريان آب مصرف شده در هر تشت بايد بگون ه اي تنظيم شود كه مقدار آب درجهت حركت لاشه ها از هر تشت به تشت بعدي كم شود و ضمنا آب تازه بين تشتها طوري توزيع شود كه مقدار آب هنگام عبور از آخرين تشت از 2 ليتر كمتر نباشد . آب استفاده شده براي پركردن اولين تشت در محاسبه اين مقادير به حساب نمي آيد .
ه - لاشه ها در اولين تشت يا اولين قسمت دستگاه نبايد بيش از نيم ساعت بمانند و همچنين در بقيه تشتها يا دستگاه نبايد بيش از زمان لازم باقي بمانند.
بعد از هر توقف كاري دامپزشك كشتارگاه بايد مطمئن شود كه لاشه ها مطابق با ضوابط ذكر شده در بالا و قابل مصرف براي انسان هستند در غير اينصورت بايد بلافاصله گوشتهاي غير قابل مصرف به مكانهاي مخصوص حمل شوند .
و : هردستگاه بايد در هر هنگام كه لازم شود و از جمله در انتهاي هرنوبت كاري و حداقل يك بار درروز بايد كاملا خالي ، تميز و ضد عفوني شود.
ح : دستگاههاي درجه بندي بايد به طور دائم موارد زير را كنترل و ضبط كنند:
مصرف آب دوش قبل از غوطه ور كردن
حرارت آب تشت يا تشتها درنقاط ورود وخروج لاشه ها
مصرف آب در جريان غوطه ورن شدن
تعداد لاشه
ط - نتايج كنترلهاي مختلف انجام شده بايد نگهداري شوند تا هرگاه دامپزشكي لازم دانست بتواند آنها را ببيند .
ي - كاركرد صحيح تجهيزات سردخانه و تاثير آن بر بهداشت بوسيله روشهاي ميكروبيولوژي ( مقايسه آلودگي لاشه به تعداد كامل باكتري و آنتروباكتري ها قبل و بعد از غوطه ور كردن ) ارزيابي ميشود.
اين مقاسه بايد در ابتداي شروع كار تجهيزات و سپس بطور متناوب و در هنگام تعويض دستگاها انجام شود.
كار دستگاههاي مختلف بايد طوري تنظيم شودكه نتايج آن ازنظر بهداشتي رضايت بخش باشد .
گوشتهاي سردشده ، منجمدشده، خيلي منجمد شده بايد در حرارتهاي نگهداري شوند كه متواليا از مقادير مقابل تجاوز نكند 4+ ، 12- و 18- درجه سانتيگراد
-خون بايد در ظرفهاي مخصوص اينكار جمع آوري شده و هرگز روي زمين پخش نشود. خون همراه با روده ها ، ضايعات ، لاشه هاي غير قابل مصرف به كارخانه تبديل ضايعات فرستاده ميشود يا اينكه اين ضايعات را با آهك مخلوط كرده براي تهيه كمپست مصرف ميكنند.
- كساني كه عمليات كشتار را انجام ميدهند بايد درهنگام كار داراي يك لباس كار به رنگ روشن و كاملا تميز باشند. آنها بايد قبل از شروع كار و هر وقت نياز باشد دستهايشان را با اب و صابون بشويند و ناخنها را برس بزنند.
اگر تمام اعمال كشتار فقط توسط يك نفر انجام ميگيرد آن شخص بايد بعد از پركني دستهايش را شسته و ناخنهايش را برس بزند ( قبل از باز كردن شكم )
حيوانات كشتار شده و اعضايشان بايدقبل از فروش درظروف سرد شده قرار داده شوند.

منابع:

• کتاب شترمرغ دام فردا، 1383. شرکت مهندسي آتي نگر مهر
• نرم افزار آموزشي مديريت پرورش شترمرغ، 1382. شرکت مهندسي آتي نگر مهر.
• Alan B. Stables. Web: http://www.ostrichresources.com