اينترنت امکانات و ابزارهاي متعددي را به منظور ارائه خدمات وسرويس ها در اختيار علاقه مندان قرار مي دهد . يکي از ويژگي هاي بسيار جذاب اينترنت ارائه سرويس ها و خدماتي است که شما را قادر مي سازد با مخاطبان خود ارتباطي پويا و متقابل برقرار نموده و از نقطه نظرات آنان در رابطه با يک مطلب ، آگاه شويد . در اين راستا هر يک از کاربران مي توانند دانش و تجارب خود را در اختيار ديگران قرار داده و خود نيز به عنوان عضوي از يک جامعه شبکه اي مطرح گردند ( اشتراک دانش ) . فرض کنيد ابزاري ارزان قيمت براي انتشار مطلب در اختيار هر نويسنده و يا صاحب قلمي باشد که بتواند با استفاده از آن عقايد، اخبار ، ديدگاهها و نقطه نظرات خود را در رابطه با موضوعات مورد علاقه ، بدون محدوديت هاي مرسوم بيان نمايد.آيا شما علاقه مند به استفاده از چنين ابزاري مي باشيد ؟ آيا تمايل به داشتن يک روزنامه شخصي داريد که در آن بتوانيد مطالب خود را در ارتباط با موضوعات مورد علاقه ، بيان نمائيد؟ بشريت درطي چند سال گذشته قدم در دنياي جديدي گذاشته است که بدون شک يکي از مهمترين دستاوردهاي آن تحول و دگرگوني اساسي در ارتباط با نحوه نشر اطلاعات است. وبلاگ ( Weblog ) و يا بلاگ ( Blog ) نمونه اي در اين زمنيه بوده که با توجه به ماهيت اينترنت ، ويژگي دو طرفه بودن وب و تنوع خواسته استفاده کنندگان، در کانون توجه علاقه مندان قرار گرفته و ما امروزه شاهد رشد و گسترش چشمگير آن مي باشيم . وازه " بلاگ " ، از جمله واژه هاي جديدي است که قدم در عرصه ادبيات جهاني اينترنت گذاشته است .
در اين مقاله قصد داريم به بررسي اين پديده جديد! اينترنت پرداخته و با ابعاد متفاوت آن بيشتر آشنا شويم .

تاريخچه وبلاگ و وبلاگ نويسي

برخي بر اين عقيده هستند که اولين وبلاگ توسط " تيم . برنرزلي " ( مخترع وب ) ايجاد که در آن وي به سايت هاي جديدي که در آن زمان ايجاد و بر روي اينترنت فعال مي شدند ، اشاره مي نمود ( http://info.cern.ch ) . دومين وبلاگ توسط "Marc Andreessen's " درNCSA ايجاد که وي نيز در آن عملياتي مشابه وبلاگ "برنرزلي " را انجام مي داد( تا اواسط 1996 ) . ( منبع ) . در فاصله بين سال هاي 1996 تا 1997 که از آن به عنوان " انفجار وب " ، نام برده مي شود ، چندين وبلاگ جديد ديگر نيز ايجاد گرديد . از وبلاگ هاي اوليه مي توان به وبلاگ متعلق به Dave Winer ( اخبار مربوط Scripting ) ، وبلاگ Barger و Cameron Barrett ، اشاره نمود . محتويات وبلاگ هاي اوليه اغلب شامل مجموعه اي از لينک ها و توضيحاتي بود که متناسب با علاقه نويسنده ، ايجاد مي گرديد. در ادامه وبلاگ نويسان ، علاقه مند به ايجاد وبلاگ هائي شدند که در آن مطالبي را درج مي نمودند که خود تمايل به خواندن آن را در آينده داشتند ( نظير دفترچه خاطرات شخصي ) . بدين ترتيب ، وبلاگ ها داراي شخصيتي خاص براي خود شدند که اين شخصيت را مستقيما" از مولف خود به ارث مي بردند . ( شما با مطالعه دفترچه خاطرات شخصي هر فرد مي توانيد با ابعاد متفاوت شخصيتي وي نيز تا اندازه اي که امکان دارد ، آشنا شويد ) .
گسترش و عمومي شدن وبلاگ ها : اکثر وبلاگ هاي اوليه توسط طراحان وب و نرم افزار و به عنوان يک فعاليت جانبي که در منزل دنبال مي نمودند ، ايجاد و محتوي و ماهيت اطلاعاتي آنان در رابطه با توانمندي و پتانسيل هاي فن آوري هائي بود که در آن زمان يکي پس از ديگري مطرح مي شدند . تعداد وبلاگ ها در ابتدا بسيار اندک و محدود بود تا اين که در سال 1999 با راه اندازي چندين سرويس رايگان و يا ارزان قيمت دررابطه با وبلاگ و وبلاگ نويسي ، تعداد آنان رو به افزايش نهاد . سرويس هائي نظير : Pitas, Livejournal ، Blogger و EditThisPage.com ، نمونه هائي در اين زمينه مي باشند . استفاده از سرويس هاي فوق،مستلزم دانش فني بالائي نبود و علاقه مندان به ايجاد وبلاگ مي توانستند به سرعت اقدام به ايجاد وبلاگ مورد نظر خود نمايند . ( رشد چشمگير وبلاگ و وبلاگ نويسي ) .
تا اواسط سال 2000 ، بيش از يکهزار وبلاگ ايجاد و اين رقم تا اواسط سال 2002 به بيش از نيم ميليون رسيد. بر اساس آمار موجود، تعداد وبلاگ هاي ايجا د شده توسط سيستم هاي وبلاگ نويسي به بيش از چندصدهزار رسيده و هر چهل ثانيه يک وبلاگ جديد ، ايجاد مي گردد ( بيش از شصت هزار وبلاگ در هر ماه) .
يکي از مهمترين تحولات مهم در ارتباط با وبلاگ ها ، تبديل آن به يک رسانه محاوره اي بود. تعداد زيادي از مولفين و نويسندگان وبلاگ ها از وبلاگ خود براي بحث در ارتباط با موضوعات مورد علاقه و يا موضوعات گفته شده توسط ساير نويسندگان در وبلاگ هاي ديگر استفاده و با بکارگيري لينک هاي متعدد،امکان دنبال نمودن مباحث مورد نظر را در اختيار خوانند گان قرار مي دهند. بدين ترتيت ، خوانند گان علاقه مند ، مي توانستند در مباحثه مورد نظر شرکت و علاوه بر آگاهي از ساير ديدگاههاي موجود ، نقطه نظرات خود را بيان و يا شخصا" اقدام به ايجاد وبلاگ و دنبال نمودن مباحث مورد نظر در وبلاگ خود نمايند .
از لحاظ ظاهري ، شايد وضعيت فوق را بتوان مشابه ارتباطات "چندين نفربا چندين نفر" در نظر گرفت که تاکنون به اشکال متفاوتي نظير newsgroups ( گروه هاي خبري ) و يا mailing lists ( ليست هاي نامه ) ، پياده سازي شده است . در اين رابطه يک تفاوت اساسي وجود دارد : با توجه به اينکه نطرات ارائه شده بر روي فصاي متعلق به مولف وبلاگ ارسال مي گردد ، پاسخ به ساير افراد ضروري نبوده و آنان پاسخ خود را با مراجعه به وبلاگ ، مشاهده خواهند کرد. يکي ديگر از تحولاتي که همزمان با رشد و گسترش وبلاگ ها محقق گرديد ، مطالعه وبلاگ ها توسط ساير وبلاگ نويسان بود که باعث ايجاد پديده اي با نام blogrolling ، گرديد . ( بخشي از يک وبلاگ که ليست سايت هائي را که مولف وبلاگ - بلاگر - ، آنان را بطور منظم و هميشه مطالعه و اصطلاحا" به آنان سر مي زند را مشخص مي نمايد. اين بخش معمولا" در بخش سمت راست و يا چپ صفحه بلاگر ويا در يک صفحه مجزاء قرار مي گيرد ) . يکي از خصايص جالب اين لينک ها ، ايجاد يک جامعه ارتباطي ( شبکه اي ) بين وبلاگ نويسان مي باشد .
وضعيت اخير وبلاگ و وبلاگ نويسي : وبلاگ و وبلاگ نويسي همچنان روند توسعه و گسترش خود را ادامه داده و هر روز بر تعداد وبلاگ نويسان افزوده مي گردد .جامعه وبلاگ نويسان را اقشار متفاوت جامعه تشکيل مي دهند .( پياده کنندگان نرم افزار ، طراحان وب ، متخصصين و کارشناسان فن آوري هاي اطلاعات و ارتباطات ، معماران اطلاعاتي ، روزنامه نگاران ، وکلاء ، متخصصين آموزشي ، مشاوران و محققين فن آوري اطلاعات ، سياستمداران و ... ) . با توجه به جايگاه بسيار مهم وبلاگ نويسي براي روزنامه نگاران ، دانشگاه MIT در پائيز سال 2002 ، اقدام به ارائه يک واحد خاص براي دانشجويان نموده است .

وبلاگ چيست ؟

وبلاگ ، يک صفحه وب ( مشابه يک روزنامه شخصي ) و با قابليت دستيابي عموم کاربران به آن است . وبلاگ ها ، بر اساس يک نظم خاص بهنگام و محتوي بلاگ نشاندهنده شخصيت مولف و يا مولفان آن مي باشد . اولويت استقرار و يا نشر مطلب بر اساس يک ساختار زماني شکل مي گيرد. در اين حالت خوانندگان بلاگ ها همواره در ابتدا جديدترين مطلب و يا مطالب منتشر شده را مشاهده و در صورت تمايل آن را مطالعه مي نمايند .
اکثر وبلاگ ها داراي يک خط فکري خاص بوده و به نوعي آن را دنبال مي نمايند . مثلا" در صورتي که يک بلاگر علاقه مند به فن آوري باشد ، با جمع آوري مطلب از منابع متفاوتي نظير : نمايشگاه ها ، سمينارها و يا سايت هاي ديگر ، آنان را با فرمت مورد نظر در بلاگ خود ثبت و در اختيار مخاطبان خود قرار دهد . درصورتي که يک بلاگر علاقه مند به يک بيماري خاص بوده و مسائل علمي آن را به نوعي دنبال مي نمايد ، مي تواند مقالات و موضوعات جديد منتشر شده در رابطه با بيماري مورد نظر را بر روي بلاگ خود منتشر نمايد . در صورتي که يک بلاگر , علاقه مند به مسائل اقتصادي مي باشد ، مي تواند با جستجو و يافتن مقالات جديد در رابطه با اقتصاد، آنان را بر روي بلاگ خود منتشر نمايد .
برخي از وبلاگ نويسان از بلاگ خود به منزله يک آلبوم عکس و يا بريده روزنامه ها ( شکل خاصي از يک حافظه online ) استفاده مي نمايند. زماني که بلاگر يک لينک مناسب را در اين خصوص پيدا نمايد و يا اطلاعاتي خاصي را که قصد دارد آنان را بخاطر بسپارد ، آنان را بر روي بلاگ خود قرار مي دهد .بلاگ يک محيط الکترونيکي قابل جستجو را فراهم که علاقه مندان مي توانند با استفاده از يک مرورگر وب و در هر نقطه اي از جهان به محتويات آنان دستيابي داشته باشند. يکي از ويژگي هائي که در تمامي بلاگ ها به نوعي رعايت مي شود ، ماهيت انتشار و استقرار اطلاعات بر روي بلاگ بر اساس يک نظم زماني خاص است ( تقويم اطلاعاتي ) . وبلاگ مشابه يک مجله و يا روزنامه online مي باشد که مولف آن مي تواند در ارتباط با موضوعات متفاوت در زمان دلخواه ، در آن اطلاعاتي را درج و منتشر نمايد. تعداد زيادي از بلاگ ها داراي مجموعه اي جالب و ارزشمند از لينک ها به ساير بلاگ ها ويا سايت هائي مي باشند که مولف بلاگ آنان را مثبت و مفيد ارزيابي مي نمايد.
برخي از ويژگي هاي وبلاگ ها عبارتند از :
• سبک و شيوه بلاگ ها عموما" شخصي ، غيررسمي و يا خودماني است . با استفاده از ابزارهاي رايگان موجود بر روي وب مي توان به سادگي اقدام به ايجاد و نشر اطلاعات بر روي وبلاگ ، نمود.
• وبلاگ ها از لحاظ کيفيت ، محتوي و اهداف داراي گونه هاي متعددي بوده و هر يک مي توانند مخاطبان خاص خود را دارا باشند ( نظير تيراژ روزنامه ) .
• وبلاگ ها در اواسط دهه 90 مطرح و به سرعت و همزمان با ارائه ابزارهاي ساده نشر و ايجاد وبلاگ ،نظير Blogger.com رشد و مورد استقبال قرار گرفتند. در اين راستا وبلاگ ها ي متعددي ، ايجاد گرديده است (از بلاگ هائي که شامل دفترچه خاطرات online بوده که منعکس کننده فعاليت ها و تجارب روزانه نويسنده بوده تا بلاگ هائي خصوصي و يا کوچک که صرفا" شامل توضيحاتي اندک و لينک به ساير موضوعات است ) .اکثر وبلاگ ها مبتني بر متن مي باشند .در اين رابطه وبلاگ هائي نيز وجود دارد که علاوه بر استفاده متن از ساير اقلام اطلاعاتي نظير صوت ، تصاوير و کليپ هاي ويدئوئي نيز استفاده مي نمايند( بلاگ تصويري ( Photoblog ) ، بلاگ ويدئوئي ( Videoblogs ) ، بلاگ هاي صوتي ( Audioblog ) ) .
• هر موجوديت در يک وبلاگ بنوعي به ساير اطلاعات ، اشاره مي نمايد. مولفين وبلاگ ها به ساير وبلاگ ها لينک و بگونه اي آنان را بر اساس موضوعات متفاوتي تقسيم بندي نموده تا امکان استفاده مناسب و سريع از ساير وبلاگ ها باتوجه به موضوعات مربوطه در اختيار کاربران قرار گيرد. خوانندگان يک وبلاگ مي توانند از هر نقطه اي در وبلاگ که تمايل دارند ، مطالعه خود را شروع نمايند :در ابتدا مطالب و نوشته هاي جديد منتشر شده بر روي بلاگ را مشاهده نمايند و يا با استفاده از امکان جستجو و يا لينک به ساير بلاگ ها ، اطلاعات قديمي منتشر شده را مطالعه نمايند . در زمان مطالعه يک بلاگ ، خوانندگان مي تواند آن را با اولويت هاي متفاوتي مطالعه نمايند : زماني ( مطالعه بر اساس زمان و تاريخ انتشار مطلب ) ، موضوعي و يا جستجو بر اساس کليد واژه هاي خاصي . وبلاگ ها ، اغلب شامل يک Blogroll بوده که شامل ليستي از لينک ها به ساير وبلاگ هائي است که مولف وبلاگ آنان را پيشنهاد ، مي نمايد . تعداد زيادي از وبلاگ ها اين امکان را براي خوانندگان خود فراهم مي نمايند که نقطه نظرات خود را در رابطه با موضوع منتشر شده بر روي سايت اعلام نمايند .
• يکي از نکات جالب در رابطه با بلاگ ها ، سادگي آنان مي باشد . وب سايت ها معمولا" داراي يک صفحه اصلي به همراه مجموعه اي از لينک ها به ساير صفحات براي مشاهده اطلاعات تکميلي ،مي باشند. سايت Srco به اين سبک ايجاد شده است و ده ها صفحه اطلاعاتي تحت يک صفحه اصلي سازماندهي ، مي شوند. اکثر وب سايت ها داراي چنين ساختاري مي باشند . يک وبلاگ داراي ساختاري به مراتب ساده تر است :
- يک وبلاگ شامل صفحه اي مشتمل بر مجموعه اي از Entry ، است. يک وبلاگ ممکن است داراي آرشيو مطالب منتشر شده قديمي نيز باشد، ولي صفحه اصلي يک بلاگ داراي جايگاهي خاص بوده و توجه تمامي مخاطبان را به خود جلب مي نمايد .
- يک وبلاگ معولا" حالت عمومي داشته و امکان مشاهده و مطالعه آن در اختيار عموم خواهد بود .
- موجوديت ها ي موجود در بلاگ معمولا" متعلق به يک و يا چندين مولف مي باشد .
- موجوديت هاي منتشر شده در يک بلاگ از تفکري هوشمندانه ، تبعيت مي نمايند. مثلا" در صورتي که مولف يک بلاگ، لينک مناسبي را پيدا نمايد ، مي تواند در صورت تمايل آن را در وبلاگ خود معرفي نمايد .
- ابزارهاي استفاده شده توسط مولفين وبلاگ ها ،عموما" ساده بوده و امکان افزودن موجوديت هاي متفاوت در زمان دلخواه ، وجود خواهد داشت .
- يک وبلاگ بر اساس اولويت و نظم زماني خاصي سازماندهي مي شود ( از جديد ترين مطالب منتشر شده به سمت قديمي ترين مطالب منتشر شده )
• در حال حاضر وبلاگ هاي متعدد و در زمينه هائي گوناگون نظير : سياسي ، حقوقي ، اجتماعي ، فرهنگي ، علمي و ساير موارد وجود دارد .
• ايجاد وبلاگ متعلق به يک قشر خاص از جامعه نبوده و اقشار متفاوت جامعه با موقعيت شغلي متفاوت اقدام به ايجاد وبلاگ مي نمايند ( رئيس جمهور برخي کشورها ، دانشجويان ،اساتيد دانشگاه، هنرمندان ، روزنامه نگاران )
• شايد اين سوال مطرح گردد که چرا وبلاگ ها تا اين اندازه متدوال شده اند ؟ يکي از توليد کنندگان نرم افزار بلاگر در اين رابطه مي گويد که " من فکر مي کنم علت اين موضوع به اين مطلب برمي گردد که آنان چيزي براي گفتن دارند. در دنيائي که شايد فرصتي براي گفتن به آنان داده نمي شود و يا امکان بيان عقايد و نقطه نظرات خود را ندارند ولي مي دانند که مي بايست بگويند. شايد وبلاگ بهترين گزينه در اين رابطه باشد."
• وبلاگ ها بسرعت متدوال و برخي از وبلاگ ها داراي صدها هزار خواننده در طي يک روز مي باشند. خوانند گان متعددي اخبار مورد نظر خود را قبل از مطالعه روزنامه از طريق وبلاگ ها بدست مي آورند . مثلا" مي توان با مراجعه به يک وبلاگ از آخرين اخبار مربوط به چاپ کتب جديد و دنبال نمودن آخرين پيشرفت ها و اکتشافات ايجاد شده در زمينه هاي متفاوت علوم ، آگاه گرديد .
• برخي وبلاگ ها صرفا" داراي يک مولف مي باشند و برخي ديگر به صورت گروهي اداره مي شوند . عملکرد برخي از وبلاگ ها نظير پرتال بوده و خوانندگان را به ساير وبلاگ ها هدايت مي نمايند. يک بلاگر خوب مي بايست هم داراي مهارت در زمينه نوشتن و هم مهارت هاي خاصي در زمينه ويرايش باشد .
• بلاگرها اغلب مجموعه اي از اطلاعات و مهارت ها را در زمينه هاي متفاوتي در اختيار علاقه مندان قرار مي دهند (باستان شناسي :( http://www.cronaca.com/ ) ، علوم متفاوت ( http://www.futurepundit.com/ ) ، ادبيات معاصر ( http://www.2blowhards.com/ ) .
• وبلاگ ها از مجلات و روزنامه ها داراي کارآئي بمراتب بيشتري بوده و و تعداد زيادي از بلاگ ها داراي يک بخش با نام " نقطه نطرات " بوده که خوانند گان مي توانند نقطه نظرات ارائه شده توسط ساير خوانند گان را مطالعه و نظر خود در اين رابطه بيان نمايند . با توجه به ويژگي فوق ، نويسنده يک وبلاگ علاوه بر ارائه نظر و ديدگاه خود مي تواند پس از گذشت چندين ساعت ، بازخورد آن را داشته باشد و در صورت لزوم نقد و بررسي مجدد در ارتباط با يک مطلب را ارائه نمايد .
• blogosphere ، محلي غيرمتمرکز ، خودجوش و قدرتمند براي ارائه يک موضوع و تمرکز بر آن را به خوبي ارائه مي نمايد.وبلاگ ها يک ساختار عقلاني و منطقي براي ارائه نقطه نظرات ميليون ها خواننده را فراهم مي نمايند .
• يک وبلاگ بندرت اهداف مالي را دنبال مي نمايد. از جمله اهداف وبلاگ نويسان مي توان به تمايل آنان به منظور برقراري ارتباط با ديگران ، معرفي توانمندي ها و سرگرمي ، اشاره نمود (شايد هم ترکيبي از سه مورد) .
• بلاگ ها ، تبعيض ها و محدوديت هاي موجود در ارتباط با منابع رسانه اي ديگر را از ميان بر مي دارند . تعداد زيادي از خوانند گان روزنامه ها بر اين اعتقاد هستند که روزنامه ها و ايستگاههاي سخن پراکني ، داراي شرايط بهينه و مناسبي براي آزادهاي مدني نمي باشند .اين موضوع در رابطه با وبلاگ ها صدق نمي نمايد . وبلاگ ها در عرصه هاي متفاوتي و در ارتباط با مسائل متفاوت سياسي ، احتماعي و فرهنگي ،اقدام به نشر اطلاعات نموده و مخاطبان با رويکردي کاملا" آزادنه قادر به مطالعه مطالب منتشر شده و در صورت تمايل بيان ديدگاه خود در ارتباط با آن مي باشند.
• متداولترين وبلاگ ها به منزله بهترين وبلاگ نبوده و اين موضوع کاملا" نسبي است .
• از امکانات ارائه شده توسط مراکز متعددي مي توان به منظور ايجاد يک وبلاگ رايگان استفاده نمود(: http://www.blogger.com )
• اولين نرم افزار جامع و سيستمايتک به منظور ايجاد و بلاگ در سال 1999 ارائه و از آن زمان تاکنون ، ميليون ها بلاگ جديد ايجاد شده است .
در بخش دوم اين مقاله به بررسي کاربرد وبلاگ ها ، نقش فن آوري هاي اطلاعات و ارتباطات در توسعه وبلاگ ها ، خواهيم پرداخت .