VoIP ( برگرفته از Voice over internet protocol ) که با نام IP تلفني نيز از آن ياد مي شود ، امکان استفاده از اينترنت به منظور مکالمات تلفني را فراهم مي نمايد . در مقابل استفاده از خطوط تلفن سنتي ، VoIP از فن آوري ديجيتال استفاده مي نمايد و نيازمند يک اتصال broadband نظير DSL است . هم اينک شرکت هاي متعددي سرويس فوق را در اختيار علاقه مندان قرار مي دهند .در واقع ، با استفاده از فن آوري VoIP صداي انسان توسط بسته هاي اطلاعاتي IP و از طريق اينترنت ارسال مي گردد .
فن آوري فوق داراي مزايا و محدوديت هاي مختص به خود مي باشد.
مزايا
فن آوري VoIP داراي مزاياي متعددي است كه در ادامه به برخي از مهمترين آنها اشاره مي گردد.
• مهمترين مزيت فن آوري VoIP مقرون به صرفه بودن آن است . تاكنون سيستم هاي VoIP مختلفي طراحي شده است . برخي از اين سيستم ها صرفا" به شما اجازه خواهند داد كه با افرادي ارتباط برقرار نمائيد كه آنان نيز از سرويس VoIP استفاده مي نمايند و در برخي ديگر ، امكان ارتباط با هر كاربري كه داراي يك دستگاه تلفن مي باشد ، وجود خواهد داشت . معمولا" تماس كامپيوتر با كامپيوتر VoIP رايگان است ( صرفنظر از هزينه اوليه نرم افزار و يك آبونمان ثابت ) . تماس PC به تلفن معمولا" گرانتر و يا بيشتر از تماس PC به PC است ولي همچنان كمتر از نصف هزينه تماس تلفن با تلفن است .
هزينه سرويس VoIP به امكانات ارائه شده توسط شركت هاي مربوطه بستگي دارد . به عنوان نمونه ، اكثر ارائه دهندگان سرويس VoIP امكاناتي نظير call forwarding ، call waiting و تماس سه طرفه را نيز به مشتريان خود ارائه مي نمايند .
• برخي سرويس هاي VoIP مبتني بر كامپيوتر هستند . به عنوان نمونه شما از طريق ميكروفن متصل شده به كامپيوتر صحبت خواهيد كرد . در محيط هاي VoIP مبتني بر كامپيوتر ، امكان استفاده از تمامي ظرفيت عملياتي و پردازشي كامپيوتر وجود خواهد داشت . به عنوان نمونه ، ارسال تصاوير همزمان با صوت ، به اشتراك گذاشتن داده و برنامه هاي مورد نظر با فردي كه در حال گفتگو با وي هستيد ، دور از دسترس نخواهد بود ( تحقق مشاركت و همكاري در انجام يك پروژه ) . اكثر سيستم هاي VoIP مبتني بر كامپيوتر ، امكان برقراري تماس چندين كاربر با يكديگر را به صورت يك كنفرانس فراهم مي نمايد .
• همه سيستم هاي VoIP نيازمند استفاده از كامپيوتر نمي باشند . در برخي از آنها از يك تلفن ديجيتالي VoIP و يا يك آداپتور VoIP كه امكان استفاده از آن به همراه يك تلفن معمولي وجود خواهد داشت ، استفاده مي گردد . استفاده از تلفن هاي VoIP نسبت به برنامه هاي VoIP مبتني بر كامپيوتر به دلايل متعددي ترجيح داده مي شود . سادگي استفاده از سرويس فوق يكي از مهمترين مزاياي تلفن هاي VoIP محسوب مي گردد . برقراري تماس از طريق يك تلفن VoIP به سادگي استفاده از يك تلفن معمولي است . يكي ديگر از مزاياي تلفن هاي VoIP ، قابليت حمل آسان آنها مي باشد . اينگونه تلفن ها داراي يك آدرس منحصربفرد درون خود مي باشند . اين بدان معني است كه در اكثر موارد مي توان از تلفن VoIP در مكان هاي مختلفي كه داراي يك اتصال broadband اينترنت مي باشند ، استفاده نمود.
• براي استفاده از قابليت حمل تلفن هاي VoIP ( در دسترس بودن دائم ) ضرورتي به استفاده از تلفن هاي VoIP نخواهد بود . برخي ارائه دهندگان سرويس VoIP مبتني بر كامپيوتر به كاربران خود يك سرويس مبتني بر وب را ارائه مي نمايند . با استفاده از اينترفيس فوق ، مشتريان مي توانند از هر مكاني به آن log in نمايند. در چنين مواردي لازم است كه حتما" از يك اتصال broadband استفاده گردد . در صورتي كه سازماني داراي كارمندي است كه بطور دائم در مسافرت و ماموريت است و لازم است كه بطور مرتب با سازمان خود تماس بگيرد ( خصوصا" در جاده و يا مكان هائي خاص ) ، سرويس VoIP به راحتي يك تماس تلفني نخواهد بود .
محدوديت ها
فن آوري VoIP داراي محدوديت هاي مختص به خود است كه در ادامه به برخي از مهمترين آنها اشاره مي گردد.
• مهمترين مسئله در ارتباط با VoIP ، كيفيت صوت است . شايد عده اي از خوانندگان با اين نظر موافق نباشند و عنوان نمايند كه با پهناي باند معقول و تجهيزات مناسب ، مي توان كيفيت صدا را بهبود و به يك سطح قابل قبول رساند . در دنياي واقعي شرايط بگونه اي ديگر است و هيچگونه تضميني وجود نخواهد داشت كه كيفيت صدا مطلوب و قابل قبول باشد . پارامترها و يا دلايل متعددي مي تواند در كاهش كيفيت صوت تاثيرگذار باشند . اولين و در عين حال مهمترين دليل به نحوه كاركرد VoIP برمي گردد .
همانگونه كه اشاره گرديد ، VoIP از كلمات Voice Over IP گرفته شده است و لازم است به منظور آشنائي با نحوه عملكرد اين فن آوري ، با نحوه كار يك شبكه IP به منظور مبادله داده بيشتر آشنا شويم . زماني كه يك فايل از نقطه A به نقطه B و بر روي يك شبكه IP ارسال مي گردد ، فايل مورد نظر به مجموعه اي از بسته هاي اطلاعاتي و يا همان Packets تقسيم مي گردد . در ادامه بسته هاي اطلاعاتي بر اساس يك اولويت و با يك نظم و ترتيب خاص ارسال مي گردند . با توجه به ماهيت توزيع شده اينترنت ، بسته هاي اطلاعاتي ممكن است با همان اولويتي كه در مبداء ارسال مي گردند ، به مقصد نرسند ( اولويت ارسال و دريافت متفاوت باشد ) . در زمان ارسال داده ، وضعيت فوق مشكل خاصي را ايجاد نخواهد كرد چراكه دريافت كننده قادر به استفاده از شماره عددي نسبت داده شده به بسته اطلاعاتي است تا به كمك آن بتواند جايگاه بسته دريافتي را بين تمامي بسته هاي اطلاعاتي مشخص و فرآيند بازسازي داده ارسالي انجام شود .
فن آوري VoIP ،صوت را به داده ديجيتال تبديل و پس از قرار دادن در بسته هاي اطلاعاتي آنها را از طريق اينترنت ارسال مي نمايد . همانند ساير نوع هاي داده ، بسته هاي اطلاعاتي فوق ممكن است با همان اولويتي كه ارسال شده اند به مقصد نرسند . سيستم VoIP دريافت كننده قادر به بازسازي مجدد بسته هاي اطلاعاتي صرفنظر از اولويت دريافت آنها مي باشد . ماهيت تبديل صوت به صورت بلادرنگ است و اين بدان معني است كه در صورتي كه بسته هاي اطلاعاتي با اولويت ارسال در مقصد دريافت نشوند ، در زمان بازسازي مجدد داده ( تبديل داده ديجيتال به صوت ) سكوت را شاهد خواهيم بود .
• همانگونه كه اشاره گرديد ، تاخير ممكن است باعث بروز مسائل جدي در سيستم هاي VoIP گردد . داده مي بايست با سرعت كافي براي دريافت كننده ارسال تا وي بتواند پس از دريافت و بدون وجود يك تاخير محسوس آنها را مجددا" بازسازي نمايد . ضعف و با بروز مشكل در پهناي باند مي تواند مسائلي همچون تاخير در ارسال داده را براي سيستم هاي VoIP به دنبال داشته باشد . توليدكنندگان تجهيزات VoIP سعي مي كنند محصولاتي را توليد نمايند كه به پهناي باند كمتري نياز داشته باشند . بدين منظور استفاده از الگوريتم هاي فشرده سازي در كانون توجه قرار دارد . تا كنون الگوريتم هاي فشرده سازي مختلفي طراحي و پياده سازي شده است كه هر يك از آنها داراي مزايا و محدوديت هاي مختص به خود مي باشند .
• يكي ديگر از محدوديت هاي فن آوري VoIP ، سازگاري است . استفاده از سيستم VoIP در مواردي كه دو سر نقطه تماس را PC تشكيل مي دهد از يك استاندارد جامع تبعيت نمي نمايد . برخي از سيستم هاي VoIP اختصاصي بوده و صرفا" امكان تماس با ساير افرادي را فراهم مي نمايد كه از نرم افزار مشابه استفاده مي نمايند .
• فشرده سازي و برگرداندن داده به حالت اوليه ، زمان پردازش مختص به خود را خواهد داشت . علاوه بر اين ، فشرده سازي افت كيفيت صدا را به دنبال خواهد داشت . برخي از الگوريتم هاي فشرده سازي مسائل خاصي نظير اكو صدا را ايجاد خواهند كرد . البته ، امكان فيلتر نمودن اكو ايجاد شده وجود خواهد داشت ولي انجام اين كار زمان بيشتري را از پردازنده خواهد گرفت . فشرده سازي و فيلترينگ داده موضوعي بمرابت از يك مسئله عادي براي سيستم هاي VoIP مبتني بر كامپيوتر نسبت به تلفن هاي VoIP مي باشند . تلفن هاي VoIP فيلترينگ و فشرده سازي مورد نياز را در سطح سخت افزار انجام مي دهند . بدين ترتيب نگران پردازش انجام شده توسط اينگونه تلفن ها نخواهيم بود . بديهي است كه قيمت تلفن هاي VoIP از تلفن هاي معمولي گرانتر باشد .
• در صورت استفاده از يك سيستم VoIP مبتني بر كامپيوتر ، به منظور برقراري تماس ، به خود كامپيوتر نيز وابسته خواهيم شد . چراكه در ابتدا لازم است تا كامپيوتر روشن و پس از فعال شدن سيستم عامل مربوطه و نرم افزارهاي مورد نياز امكان برقراري تماس فراهم شود .
• برخلاف تلفن هاي سنتي ، يك سيستم VoIP ( مبتني بر كامپيوتر و يا يك تلفن VoIP ) در زمان قطع جريان برق غيرقابل استفاده خواهد بود . در صورت قطع جريان برق امكان استفاده از تلفن هاي قديمي وجود خواهد داشت چراكه شركت هاي مخابراتي ، الكتريسيته را بر روي خطوط تلفن ارسال مي نمايند . از الكتريسيته فوق به عنوان منبع تامين انرژي تلفن ها استفاده مي گردد ( تلفن هاي Cordless استثناء هستند ) . بدين ترتيب ، حتي در صورت قطع جريان برق ، تلفن معمولا" فعال و قابل استفاده خواهد بود چراكه برق تلفن از يك منبع ديگر تامين مي گردد .
• يك تلفن VoIP ( و يا يك سيستم VoIP مبتني بر كامپيوتر ) به منظور انجام وظايف و عملكرد صحيح خود نيازمند استفاده از منابع تامين انرژي ( برق ) خارجي و اينترنت است . بنابراين در صورت قطع جريان برق و يا ارتباط اينترنت ، امكان استفاده از سرويس VoIP وجود نخواهد داشت .
گذشت زمان و رشد سريع فن آوري ها بگونه اي است كه بسياري از مشكلات امروزي در آينده اي نه چندان دور به خاطره اي در ذهن ها تبديل خواهند شد.