دستيابي به داده از جمله عمليات مهم در زمان پياده سازي هر نوع برنامه كامپيوتري است و برنامه هاي وب نيز از اين قاعده مستثني نمي باشند . امروزه صفحات وبي كه در ارتباط با داده بوده و حاوي اطلاعاتي مي باشند كه از بانك هاي اطلاعاتي بازيابي و نمايش داده مي شود به يكي از اركان اصلي هر نوع برنامه تجاري تبديل شده است . پياده كنندگان برنامه هاي كامپيوتري خصوصا" برنامه هاي وب همواره براي پياده سازي برنامه هائي كه در ارتباط با داده مي باشند با چالش هاي خاص خود مواجه بوده و آرزو مي نمايند كه بتوانند با صرف كمترين زمان و نوشتن حداقل كد لازم به اهداف خود نائل گردند . با ارائه ASP.NET 2.0 ، زمينه تحقق خواسته فوق براي ‌پياده كنندگان برنامه هاي وب فراهم مي گردد . چراكه در اين نسخه از ASP.NET علاوه بر ارائه بيش از پنجاه كنترل جديد ،‌ امكانات متعددي به منظور بهبود و تسهيل عمليات در ارتباط با داده ارائه شده است .
پياده كنندگان برنامه هاي وب كه از ASP كلاسيك و يا ASP.NET 1.1 براي طراحي و پياده سازي برنامه هاي خود استفاده مي نمايند ، مي بايست پس از نوشتن كد لازم به منظور دستيابي و بازيابي داده از منابع ذخيره سازي ، يك قالب و يا فرمت مناسب جهت نمايش اطلاعات در مرورگر را نيز ايجاد نمايند . با اين كه ويژوال استوديو داراي برنامه هاي كمكي خاصي ( ويزارد ) در اين رابطه مي باشد ، ولي استفاده از ويژگي هاي پيشرفته اي نظير Paging و مرتب سازي داده ها ،‌ همچنان مستلزم همگرائي بين كدهاي نوشته شده در لايه back-end و اطلاعات مورد نظر جهت نمايش در لايه front-end است . در اغلب موارد نگهداري و يكسان سازي كدهاي فوق نيز مشكل مي باشد خصوصا" در مواردي كه بانك اطلاعاتي تغيير مي يابد و يا مي بايست اطلاعات اضافه اي را بر روي يك صفحه خاص نمايش دهيم . علاوه بر موارد فوق ، استفاده از فايل هاي XML به عنوان منابع ذخيره سازي داده نيز ‌مستلزم نوشتن خطوط زيادي است تا بتوان يك همگرائي خاص بين منبع داده و منطق دستيابي داده را ايجاد نمود .
در ASP.NET 2.0 كد مورد نياز به منظور دستيابي و نمايش داده كاهش و از اين طريق كارآئي و بهره وري برنامه هاي وب بطرز محسوسي افزايش مي يابد . در اين رابطه ، كنترل هاي جديدي ارائه شده است كه قدرت كنترل و انعطاف پياده كنندگان به منظور انجام عمليات در ارتباط با داده را افزايش مي دهد. كنترل هاي داده جديد را مي توان به همراه مجموعه وسيعي از منابع داده استفاده نمود ( از بانك هاي اطلاعاتي سنتي تا منابع داده جديد XML ) . بدين ترتيب تمامي منابع داده يك رفتار همگن را خواهند داشت و به دنبال آن حجم و پيچيدگي برنامه هاي وب مبتني بر داده ،‌ كاهش مي يابد.

دستيابي داده در برنامه هاي وب

درفريمورك دات نت ، دستيابي داده با استفاده از ADO.NET انجام مي شود . ADO.NET در حقيقت يك رابط و يا اينترفيس برنامه نويسي است كه مجموعه امكانات لازم به منظور كار با بانك هاي اطلاعاتي را در اختيار پياده كنندگان برنامه هاي وب قرار مي دهد . اينترفيس فوق با ايجاد يك لايه اضافه ، جزئيات و پيچيدگي هاي موجود به منظور دستيابي به داده را از ديد پياده كنندگان مخفي نگه مي دارد .
برنامه هاي وب نوشته شده با استفاده از ASP.NET 2.0 از پتانسيل هاي ارائه شده توسط ADO.NET نظير : ارتباط اتوماتيك با انواع متفاوتي از منابع داده ، ايجاد كنترل هاي كاربر در ارتباط با داده و ساير موارد ديگر استفاده مي نمايند . بدين ترتيب حجم كد مورد نياز براي نوشتن برنامه هاي وب مبتني بر داده كاهش يافته و نگهداري و پشتيباني از اين نوع برنامه ها شرايط مطلوب تري را پيدا خواهد كرد .

معماري دستيابي داده

دستيابي داده در برنامه هاي وب دات نت براساس يك ساختار و يا معماري دو لايه اي انجام مي شود (دو لايه جداگانه ) . اولين لايه ،‌ شامل عناصر ضروري فريمورك به منظور دستيابي به داده است . دومين لايه ، شامل APIs و كنترل هائي است كه قابليت هاي دستيابي به داده را در اختيار برنامه نويسان قرار مي دهد .
دستيابي به داده مستلزم بكارگيري چهار عنصر اساسي زير است :
• برنامه وب ( ASP.NET )
• لايه داده ( ADO.NET )
• ارائه دهنده داده ( Data Provider )
• منبع داده ( Data Source)
ارتباط بين عناصر فوق، زيرساخت و يا فونداسيون لازم براي تمامي برنامه هاي وب مبتني بر داده را ارائه مي نمايد .
در ادامه جايگاه هر يك از عناصر فوق را از پائين به بالا بررسي مي نمائيم .

منابع ذخيره سازي داده

منابع ذخيره سازي داده ، نقطه نهائي در معماري دستيابي داده بوده كه بدون وجود آنان اصل مسئله دستيابي داده زير سوال مي رود . با استفاده از ADO.NET 2.0 و كنترل هاي جديد ارائه شده در ASP.NET 2.0 ، يك برنامه وب قادر به دستيابي داده از منابع داده متنوعي نظير : بانك هاي اطلاعاتي رابطه اي ، فايل هاي XML ، سرويس هاي وب ، فايل هاي متني و يا داده هاي موجود در فايل هاي Excel مي باشد .
بخاطر داشته باشيد كه منابع ذخيره سازي داده با اين كه داراي جايگاه خاص خود مي باشند ولي از آن مهمتر ، مكانيزم هائي مي باشند كه با استفاده از آنان به منابع داده متصل و عمليات مرتبط با داده را انجام خواهيم داد .

Data providers

ADO.NET ،‌ به منظور ارتباط با منابع داده متفاوت از مجموعه اي كلاس و دستور استفاده مي نمايد كه آنان را مديون Provider model است . در واقع Provider ،‌ مجموعه اي از اينترفيس ها و كلاس هاي لازم به منظور ذخيره و بازيابي داده در ارتباط با يك منبع داده خاص را ارائه مي نمايد. بديهي است مهمترين دستاورد رويكرد فوق ، انعطاف لازم به منظور نوشتن كد مورد نياز براي دستيابي به داده ( استفاده از ADO.NET ) از چندين نوع منبع داده مي باشد .
در ASP.NET 2.0 ، همچنان از Provider model به منظور انجام عمليات مختلف در ارتباط با دستيابي داده استفاده مي گردد .
جدول زير چهار شي اساسي تشكيل دهنده ساختار عملياتي يك provider را نشان مي دهد :

عملكرد	شي
ايجاد يك اتصال به منبع و يا منابع مشخص شده	Connection
اجراي يك دستور در ارتباط با يك منبع داده	Command
خواندن داده ها  از يك منبع داده بر اساس يك ساختار با ويژگي فقط خواندني و صرفا" به سمت جلو	DataReader
نشر يك DataSetو بهنگام سازي آن با منبع داده	DataAdapter

ADO.NET

API
ADO.NET API ، شامل امكاناتي است كه با استفاده و بكارگيري آنان تمامي منابع داده يكسان بنظر مي آيند .صرفنظر از منبع داده ، پردازش لازم به منظور بازيابي و استخراج اطلاعات ،‌ مستلزم استفاده از كلاس هاي كليدي و عمليات مشابهي است . دربخش دوم با اين لايه و امكانات آن بشتر آشنا خواهيم شد.
لايه برنامه وب
ASP.NET ( بالاترين لايه ) با ارائه مجموعه اي از كنترل ها و امكانات باعث كاهش حجم كد مورد نياز به منظور دستيابي به داده مي گردد. مثلا" پياده كنندگان برنامه هاي وب مي توانند از برنامه كمكي ( ويزارد) منبع داده براي ايجاد و پيكربندي اتوماتيك يك منبع داده استفاده نمايند و در ادامه با اجراي query دلخواه خود ،نتايج مورد نظر را بازيابي نمايند . علاوه بر اين ، مي توان كنترل هاي متفاوتي را به يك منبع داده نسبت داد . بدين ترتيب شكل ظاهري و محتوي كنترل مي تواند به صورت اتوماتيك مقداردهي گردد ( بر اساس اطلاعات بازيابي شده از منبع داده ) .
كنترل هاي فوق در اشكال و اندازه هاي متفاوتي ارائه شده اند ( نظير Grids ,Trees,Menus و lists ) . براي نسبت دهي يك كنترل به يك منبع داده از خصلت DataSourceID استفاده مي شود كه مي توان آن را در زمان طراحي و يا اجراء تعريف نمود .
كنترل هاي منبع داده از طريق امكانات ارائه شده توسط يك provider به يك منبع داده نسبت داده مي شوند. مهمترين مزيت يك كنترل منبع داده،‌ امكان استفاده از آنان در صفحات مورد نياز است. علاوه بر اين ، براي انجام عملياتي نظير paging ،‌ مرتب سازي و بهنگام سازي ضرورتي به نوشتن حتي يك خط كد نخواهد بود .
Data Access APIs
لايه دوم در معماري دستيابي داده ، مكانيزم هاي لازم براي كار با ADO.NET ، كنترل هاي ASP.NET و providers را ارائه مي نمايد. از امكانات ارائه شده در اين لايه مي توان به منظور انجام مجموعه اي از عمليات و فرآيندهاي متداول استفاده نمود . با استفاده از كنترل هاي متنوع منبع داده و نسبت دهي داده در ASP.NET 2.0 ، حجم كد مورد نياز به منظور حمايت از عمليات در ارتباط با داده كاهش و در مواردي نيز حذف مي گردد .
Connection و Commands
ADO.NET از چندين Data Provider متفاوت براي اتصال به بانك هاي اطلاعاتي ، اجراي دستورات و بازيابي نتايج استفاده مي نمايد . در ADO.NET از شي Connection براي اتصال به يك منبع داده خاص استفاده مي گردد . مثلا" در صورت استفاده از بانك اطلاعاتي SQL Server 2000 ، مي توان از شي SQLConnection به منظور اتصال به بانك اطلاعاتي استفاده نمود . كد زير روش انجام اين كار را نشان مي دهد :

[Visual Basic] Dim nwindConn As SqlConnection = _ New SqlConnection("Data Source=localhost;Integrated Security=SSPI;" _ "Initial Catalog=northwind") nwindConn.Open() [C#] SqlConnection nwindConn = new SqlConnection("Data Source=localhost; Integrated Security=SSPI;" "Initial Catalog=northwind"); nwindConn.Open();

پس از اتصال به يك منبع داده ،‌ مي توان از شي Command به منظور اجراي دستورات و برگرداندن نتايج مورد نظر استفاده نمود .شي Command از طريق Command constructor كه يك query و يا عبارت SQL را دريافت مي نمايد ، ايجاد مي گردد . پس از ايجاد شي Command با استفاده از خصلت CommandText مي توان عبارات SQL را ويرايش كرد .

[Visual Basic] Dim catCMD As SqlCommand = _ New SqlCommand("SELECT CategoryID, CategoryName FROM Categories",nwindConn) [C#] SqlCommand catCMD = new SqlCommand("SELECT CategoryID, CategoryName FROM Categories", nwindConn);

شي Command چندين متد Execute را به منظور اجراي Stored Procedure ، query و يا عبارات غير query نظير Update و Insert ، ارائه نموده است :
• متد ExecuteReader : داده را به عنوان يك شي DataReader برمي گرداند . از متد فوق مي توان در ارتباط با هر نوع query كه داده ئي را برمي گرداند ،‌استفاده نمود .
• متد ExecuteScalar : متد فوق يك مقدار نظير تعداد ركوردهائي كه با شرايط ذكر شده در يك query خاص مطابقت مي نمايند و يا نتايج حاصل از فراخواني يك تابع بانك اطلاعاتي را برمي گرداند .
• متد ExecuteNonQuery : متد فوق ،‌ دستوراتي را كه سطرهائي را برنمي گردانند ( نظير Sored procedure ، update و insert ) ،‌ اجراء مي نمايد .
در زمان مقداردهي اوليه شي Command مي بايست با توجه به شرايط موجود ،‌ متد مورد نظر را انتخاب نمود .
متد ExecuteReader ، نتايج را از طريق يك DataReader برمي گرداند . DataReader يك ساختار داده ئي متصل گراء ، فقط به سمت جلو و فقط خواندني از داده هاي حاصل از اجراي يك query را برمي گرداند . پس از اجراي query ، اولين ركورد به DataReader برگردانده مي شود . در اين حالت ارتباط با بانك اطلاعاتي همچنان وجود داشته و امكان برگرداندن ركورد بعدي وجود خواهد داشت . در ساختمان داده فوق، صرفا" امكان خواندن ركوردها وجود داشته و نمي توان ركوردهاي موجود را ويرايش نمود .

DataAdapters و DataSets

با اين كه DataReader براي برنامه هاي متصل گرا كافي به نظر مي آيد ، ولي اين ساختمان داده قادر به حمايت از مدل غيرمتصل براي دستيابي به بانك هاي اطلاعاتي نمي باشد . بدين منظور از كلاس هاي DataAdapter و DataSet ،‌استفاده مي گردد .
DataSet مهمترين ابزار ذخيره سازي داده در معماري غيرمتصل ADO.NET است . DataSet مستقيما" و از طريق يك شي Connection با بانك اطلاعاتي ارتباط برقرار نمي نمايد . براي استقرار داده در يك DataSet مي بايست يك DataAdapter ايجاد گردد . مسئوليت DataAdapter ارتباط با بانك اطلاعاتي ، اجراي query و استقرار داده در DataSet مي باشد . پس از فراخواني متد Fill و يا Update توسط DataAdapter ، تمامي عمليات انتقال داده در DataSet به صورت اتوماتيك انجام خواهد شد . هر provider ارائه شده در فريمورك دات نت داراي يك شي DataAdapter است .
DataSet ، مجموعه اي كامل از داده شامل جداول ، محدوديت ها و ارتباط بين جداول را در خود نگهداري مي نمايد و مي تواند شامل داده هاي محلي ( داده هائي كه از طريق كد ايجاد شده اند ) و يا داده هائي از چندين منبع داده باشد .
ارتباط با منابع داده موجود توسط DataAdapter كنترل مي گردد . DataAdapter همچنين تغييرات ايجاد شده در DataSet را به منبع داده منتقل مي نمايد .
كد زير سناريوي استفاده از يك DataSet را نشان مي دهد :

[Visual Basic] Dim nwindConn As SqlConnection = _ New SqlConnection("Data Source=localhost;" & _ "Integrated_Security=SSPI;Initial Catalog=northwind") Dim selectCMD As SqlCommand = _ New SqlCommand("SELECT CustomerID, CompanyName FROM " & _ "Customers", nwindConn) selectCMD.CommandTimeout = 30 Dim custDA As SqlDataAdapter = New SqlDataAdapter custDA.SelectCommand = selectCMD Dim custDS As DataSet = New DataSet custDA.Fill(custDS, "Customers") nwindConn.Close() [C#] SqlConnection nwindConn = new SqlConnection("Data Source=localhost;" + "IntegratedSecurity=SSPI;Initial Catalog=northwind"); SqlCommand selectCMD = new SqlCommand("SELECT CustomerID, CompanyName FROM Customers", nwindConn); selectCMD.CommandTimeout = 30; SqlDataAdapter custDA = new SqlDataAdapter(); custDA.SelectCommand = selectCMD; nwindConn.Open(); DataSet custDS = new DataSet(); custDA.Fill(custDS, "Customers"); nwindConn.Close();

در كد فوق :
• به منظور اتصال به بانك اطلاعاتي SQL Server يك SQLConnection ايجاد شده است .
• براي اجراي query مورد نظر در ارتباط با جدول Customers يك SQLCommand ايجاد شده است .
• براي ايجاد SQLCommand يك DataAdapter ايجاد شده است ( ارتباط با بانك اطلاعاتي ) .
• از طريق DataAdapter يك DataSet ايجاد شده است .DataSet بخش غير متصل عمليات داده بوده و مي تواند به مجموعه وسيعي از كنترل هاي وب ASP.NET 2.0 نسبت داده شود .
در زمان استفاده از يك DataSet مي توان آن را به هر نوع كنترل داده نسبت داد . بدين منظور از خصلت DataSource و متد DataBind استفاده مي گردد . در صورتي كه داده هاي موجود در بانك اطلاعاتي تغيير نمايند ،‌ تغييرات به صورت اتوماتيك در DataSet اعمال نمي شود و مي بايست مجددا" از متد DataBind استفاده گردد . ( زمان و محل استفاده از متد DataBind از چالش هاي پياده كنندگان برنامه هاي وب در ASP.NET 1.x است ) .
در ASP.NET 2.0 تمامي فرآيندهاي مربوط به ايجاد يك DataSet ، نسبت دهي داده ، نگهداري و يكسان سازي داده با ارائه مفهوم جديد منابع داده بهبود و تسهيلات ويژه اي در اختيار پياده كنندگان برنامه هاي وب قرار مي گيرد.

ASP.NET 2.0

در ASP.NET 2.0 اغلب عمليات و يا فرآيندهاي مورد نياز به منظور ايجاد يك SQLCommand ، توليد يك DataAdapter و استقرار داده در يك DataSet توسط بكارگيري DataSource از ديد پياده كنندگان برنامه هاي وب مخفي نگه داشته مي گردد . در چنين مواردي مي توان با استفاده از برنامه كمكي ( ويزارد ) نسبت دهي داده ، عمليات اشاره شده را به صورت اتوماتيك نيز انجام داد . برنامه كمكي Configure DataSource ،‌ كدمورد نياز به منظور اتصال به منابع ذخيره سازي داده ( نظير بانك هاي اطلاعاتي ، فايل هاي معمولي ، فايل هار XML ) را توليد و query مورد نظر را ايجاد مي نمايد .
با داشتن يك منبع ذخيره سازي داده ،‌ مي توان در ادامه منبع داده را به يك كنترل نسبت داد . ارتباط برقرار شده بين منبع داده و كنترل مورد نظر ، Data Binding ناميده مي شود . مقادير استخراج شده از منبع داده را مي توان به خصلت هاي مربوط به هر كنترل نسبت و يا از آنان در جداول ، ليست ها و يا grid بدون نياز به نوشتن كد خاصي استفاده نمود .
متداولترين هدف يك صفحه وب ، ‌ارائه اطلاعات مورد نياز كاربران است . ارائه اطلاعات شخصي ،‌ تجاري و عمومي نمونه هائي در اين زمينه مي باشد . بديهي است در صورتي كه از اين زاويه برنامه هاي وب را بررسي نمائيم به جايگاه مهم فن آوري هاي موجود به منظور دستيابي داده بيشتر پي خواهيم برد .
تقريبا" هر نوع برنامه وب پويا به نوعي در ارتباط با داده بوده و نيازمند مكانيزم هائي به منظور دستيابي داده مي باشد . هر پلت فرم به منظور دستيابي داده امكانات و پتانسيل هاي متعددي را در اختيار پياده كنندگان نرم افزار قرار مي دهد . پس از ارائه دات نت ، پياده كنندگاني كه براي پياده سازي نرم افزار ( Desktop و يا وب ) اين محيط را انتخاب كرده بودند عملا" شاهد تغييرات گسترده در اين رابطه با هدف تسهيل در امر پياده سازي برنامه هائي با محوريت دستيابي داده بودند . در ASP.NET 2.0 مجموعه امكانات جديدي به منظور تسهيل در پياده سازي برنامه هاي وب با محوريت دستيابي به داده ارائه شده است . برخلاف ASP.NET 1.0 كه پياده كنندگان را ملزم مي نمايد تا كدهائي سفارشي به منظور بازيابي و نسبت دهي داده به كنترل هاي سرويس دهنده بنويسند ، در ASP.NET 2.0 با تبعيت از يك رويكرد تعريفي ،‌ عمليات نسبت دهي داده بدون نياز به نوشتن كدي خاص انجام خواهد شد . عمليات زير نمونه هائي در اين زمينه مي باشد :
• انتخاب و نمايش داده
• مرتب سازي ، Paging و Caching داده
• درج ، حذف و بهنگام سازي داده
• استفاده از پارامتر به منظور فيلترينگ و يا فرم هاي Master-Details
ASP.NET 2.0 دو مجموعه جديد از كنترل هاي سرويس دهنده را به منظور تامين خواسته هاي فوق و مدل تعريفي نسبت دهي داده ارائه نموده است . كنترل هاي فوق ، مسئوليت انجام عمليات مورد نظر براي سناريوهاي متفاوت دستيابي داده با توجه به ماهيت Stateless بودن وب را ارائه نموده و پياده كنندگان درگير پيچيدگي ها و ساير مسائل پشت پرده نخواهند شد .

كنترل هاي منبع داده

كنترل هاي منبع داده يك منبع ذخيره سازي داده خاص نظير يك بانك اطلاعاتي ، فايل هاي XML و يا سرويس هاي وب XML را ارائه مي نمايند . كنترل هاي فوق امكان انجام عمليات متفاوت و قدرتمندي در ارتباط با داده نظير مرتب سازي ، فيلترينگ ، بهنگام سازي ، حذف و نمايش اطلاعات به صورت صفحه به صفحه را ارائه مي نمايند كه كنترل هاي استفاده شده در سطح لايه رابط كاربر مي توانند از امكانات آنان به منظور نسبت دهي استفاده نمايند .
در ASP.NET 2.0 ، از روش هاي ساده به منظور دستيابي و نمايش اطلاعات موجود در بانك هاي اطلاعاتي استفاده مي شود . در ASP.NET 1.x به منظور دستيابي به داده مي بايست از اسكريپت هائي خاص براي‌ ارتباط ،‌ باز نمودن ، استخراج و بازيابي ركوردهاي موجود در يك بانك اطلاعاتي استفاده مي گرديد ،‌ تمامي فرآيندهاي فوق در ASP.NET 2.0 از طريق كنترل هاي منبع داده كه به صورت تعريفي در يك صفحه مشخص مي گردند ،‌انجام خواهد شد .
كنترل هاي منبع داده ارائه شده در ASP.NET 2.0 عبارتند از :
• SqlDataSource : امكان دستيابي به يك بانك اطلاعاتي SQL ارائه شده توسط ADO.NET Provider نظير سرويس دهنده SQL Server شركت مايكروسافت ، را فراهم مي نمايد.
• ObjectDataSource : امكان دستيابي به يك شي Middle-tier نظير يك لايه دستيابي داده و يا يك عنصر business را فراهم مي نمايد.
• AccessDataSource : امكان دستيابي به يك بانك اطلاعاتي اكسس ( Jet ) را فراهم مي نمايد.
• SiteMapDataSource : امكان دستيابي به يك ساختار سلسله مراتبي استفاده شده توسط يك ASP.NET 2.0 site navigation provider را فراهم مي نمايد.
• XmlDataSource : امكان دستيابي به يك فايل و يا سند XML را فراهم مي نمايد .

كنترل هاي نسبت دهي داده

كنترل هاي نسبت دهي داده،كنترل هاي لايه رابط كاربر مي باشند كه داده را به عنوان markup بررسي تا پاسخ لازم را در اختيار مرورگرها و ساير دستگاه هاي سرويس دهنده قرار دهند . يك كنترل نسبت دهي داده مي تواند داده را به صورت اتوماتيك از يك منبع داده اخذ و متناسب با چرخه حيات يك صفحه آنان را بازيابي و نمايش دهد . كنترل هاي فوق مي توانند از امكانات و مزاياي ذاتي يك منبع داده نظير مرتب سازي ، فيلترينگ ، بهنگام سازي ، حذف و نمايش اطلاعات به صورت صفحه به صفحه استفاده نمايند . ارتباط بين كنترل نسبت دهي داده با يك كنترل منبع داده توسط خصلت DataSourceID مربوطه محقق مي گردد .
در ASP.NET 1.x كنترل هاي نسبت دهي داده متعددي نظير DataGrid , DataList ، Repeater و كنترل هاي ليست نظير DropDownList ارائه شده است . در ASP.NET 2.0 چندين كنترل جديد نسبت دهي داده اضافه شده است :
• GridView ، داده را در يك قالب خاص مشتمل بر تعدادي سطر و يا ستون ( grid ) نمايش مي دهد . كنترل فوق نسخه بهنگام شده كنترل DataGrid است كه قادر به استفاده از مزايا و قابليت هاي منابع داده به صورت اتوماتيك مي باشد .
• DetailsView ، داده را در جدولي شامل زوج مقدار و Label ارائه مي نمايد (نظير form view در اكسس مايكروسافت ) . كنترل فوق قادر به استفاده از مزايا و قابليت هاي منابع داده به صورت اتوماتيك مي باشد .
• TreeView ، داده را به صورت يك ساختار سلسله مراتبي درخت گونه كه امكان توسعه هر يك از گره هاي آن وجود دارد ،‌ ارائه مي نمايد .
• Menu ، داده را به شكل يك منو سلسله مراتبي ارائه مي نمايد .
براي آشنائي با نحوه استفاده از كنترل هاي فوق در ادامه به بررسي يك نمونه مثال كاربردي خواهيم پرداخت .
مثال : بازيابي داده موجود در بانك اطلاعاتي اكسس و نمايش در يك GridView
فرضيات : بانك اطلاعاتي SrcoTest.mdb ، جدول ScroTable1
بدين منظور از دو كنترل استفاده شده است :
• كنترل AccessDataSource جهت اتصال به بانك اطلاعاتي SrcoTest.mdb و بازيابي داده ( يك كنترل منبع داده )
• كنترل Gridview جهت نمايش داده هاي موجود در جدول ScroTable1 ( يك كنترل نسبت دهي داده )

<html>   <body>      <form Runat="Server">         <Font Face="Tahoma" >         <h4>استفاده از دو كنترل منبع دادهو نسبت دهي داده</h4>          <asp:AccessDataSource id="Srco" Runat="Server"              DataFile="c:\SrcoTest.mdb"              SelectCommand="SELECT Fname, Lname, Email FROM SrcoTable1"/>          <asp:GridView id="SrcoGrid" DataSourceID="Srco" Runat="Server"/>           <br>          <h5>تهيه شده توسط شركت سخا روش</h5>           </Font>     </form>    </body> </html>