اشاره :

طراحان و توسعه‌دهندگان سيستم‌هاي‌عامل و نرم‌افزارهاي ويژه تجهيزات موبايل هر روز بيش از پيش، از ظرفيت بالاي اين تجهيزات استفاده مي‌کنند. تجهيزات موبايل و به‌ويژه تلفن‌هاي همراه مزاياي ويژه خود را دارند؛ براي نمونه از کوچک‌ترين کامپيوترهاي رايج، کوچک‌ترند، پيچيدگي کمتري دارند و از آنجا که يکپارچگي بيشتري در ساختار خود دارند، کمتر دچار ايراد، به‌ويژه ايرادهاي نرم‌افزاري، مي‌شوند. از اين رو شايد تا چند سال ديگر به يک کامپيوتر کامل با قابليت‌هاي خاص تبديل شوند. Symbian سيستم‌عاملي است که بسياري از شرکت‌هاي سازنده گوشي‌هاي تلفن همراه از آن به عنوان پلتفرم استفاده مي‌کنند. از آنجا که بيشترين گوشي‌هاي موبايلي که در ايران از آن‌ها استفاده مي‌شود نيز داراي سيستم‌عامل سيمبيان هستند، در اين مقاله مروري بر ويژگي‌هاي آن خواهيم داشت.
سيستم‌عامل سيمبيان و سازنده آن‌ سيمبيان سيستم‌عاملي است که توسط شرکت انگليسي Symbian، براي تجهيزات سيار (mobile) طراحي شده است و با سيستم‌عامل‌هاي ديگري مانند Windows Mobile ،Palm OS و لينوکس رقابت مي‌کند. شرکت سيمبيان در ژوئن 1998 در انگلستان تأسيس شد. سهامداران اين شرکت در آغاز، شرکت‌هاي Psion، نوکيا، اريکسون، ماتسوشيتا و موتورولا بودند. در سپتامبر 2003، موتورولا سهام خود را به شرکت هاي Psion و نوکيا فروخت. در جولاي 2004 نيز سهام Psion توسط نوکيا، پاناسونيک، زيمنس و سوني‌اريکسون خريداري شد. در نتيجه اين شرکت در حال حاضر در مالکيت شرکت‌هاي اريکسون، نوکيا، ماتسوشيتا (پاناسونيک)، زيمنس، سوني‌اريکسون و سامسونگ است.
طراحي پلتفرم‌هاي مختلفي براساس سيمبيان طراحي شده است که شامل پلتفرم‌هاي باز مانند UIQ ،Nokia سري شصت، هفتاد و نود، و پلتفرم‌هاي بسته مانند NTT DoCoMo هستند. انعطاف‌پذيري اين سيستم‌عامل به آن امکان مي‌دهد روي انواع گسترده‌اي از تجهيزات موبايل پياده‌سازي شود. بزرگ‌ترين ويژگي اين سيستم‌عامل، طراحي آن براي تجهيزات کوچک دستي با منابع محدود است که مي تواند ماه‌ها و سال‌ها روي آن اجرا شود.
به علت محدود بودن منابع حافظه در چنين تجهيزاتي، از روش‌هاي مختلفي براي استفاده بهينه از آن‌ها استفاده شده است. برنامه‌نويسي سيمبيان، رويدادگرا (event-based) است و CPU زماني که برنامه‌هاي کاربردي مستقيماً با يک رويداد ارتباطي نداشته باشند، خاموش مي‌شود. به اين نوع برنامه‌نويسي، active ////object////s گفته مي‌شود. چنانچه از اين روش‌ها به خوبي استفاده شود، مدت کارکرد باتري نيز افزايش پيدا مي کند. به همين علت براي دستيابي به اين ويژگي‌ها از زبان C براي برنامه‌نويسي و توسعه اين سيستم‌عامل استفاده شده است؛ هر چند بسياري از تجهيزات با پلتفرم سيمبيان مي‌توانند به‌وسيله زبان‌هاي ديگري چون PL ،Python، ويژوال بيسيک،Simkin و Perl نيز برنامه‌نويسي شوند.

ساختار سيمبيان:

سيمبيان سيستم‌عاملي با ساختار32 بيتي است که با امکان مديريت همزمان چند برنامه (multi-tasking) براي تجهيزات موبايل طراحي شده است. در ادامه به برخي از ويژگي‌هاي اصلي اين سيستم‌عامل اشاره مي شود.
‌‌معماري انعطاف‌پذير مبتني‌بر مدل کلاينت- سرور و نوعي از روش برنامه‌نويسي که از نرم‌افزارهاي هر چند فشرده، ولي قدرتمند پشتيباني مي‌کند.
‌دسترسي بلا‌درنگ به داده‌هاي کاربر با استفاده از هسته قدرتمند چند وظيفه‌اي در پايين‌ترين سطح نرم‌افزار و نيز يک چارچوب واسط کاربر بسيار ساده در بالاترين سطح.
طراحي پايدار نرم‌افزار با استفاده از مدل برنامه‌نويسي اشياي مبتني بر کامپوننت، سيمبيان را به نرم‌افزاري جامع و خاص در طراحي الگوها و چارچوب‌هاي مختلف تبديل کرده است.

سازگاري با تجهيزات و فناوري‌هاي مختلف.

در پايين‌ترين سطح اين سيستم‌عامل، کامپوننت‌هاي اصلي قرار دارند که شامل هسته (kernel) و کتابخانه کاربر است که به برنامه‌هاي کاربردي سمت کاربر امکان مي‌دهد از هسته، درخواست‌هاي مختلفي بکنند.
سيمبيان داراي ساختاري موسوم به microkernel است. به‌گونه‌اي که طراحان، کمترين نيازمندي‌هاي سيستم را در آن گنجانده‌اند تا کارايي بالايي داشته باشد.
در سطح دوم اين سيستم‌عامل، مجموعه‌اي از کتابخانه‌ها قرار دارند که کارهاي مختلفي چون تغيير شکل و اندازه فونت‌ها، کار با بانک اطلاعاتي و فايل‌ها را به عهده دارند.
يک زيرسيستم بزرگ نيز براي کارهاي ارتباطي و شبکه‌اي وجود دارد که شامل سه قسمت اصلي موسوم به ETel ،ESOCK و C32 است.
با استفاده از APIهاي ETel، برنامه‌هاي کاربردي مي‌توانند گستره وسيعي از گزينه‌ها را بدون‌توجه به ساختار خود تجهيزات و تجهيزات سرويس‌دهنده در اختيار کاربر نهايي قرار دهند. اين انعطاف‌پذيري بدين معني است که توسعه‌دهندگان برنامه‌هاي کاربردي بدون توجه به نوع تجهيزات، سرويس‌ها و... مي‌توانند نرم‌افزارهاي خود را توسعه دهند. همچنين ESOCK يک Socket Server و واسط کاربر ميان کاربران و پروتکل‌هاي سمت سرور است. C32 نيز کلاينت‌ها را از طريق يک واسط سريال RS232 به پورت سريال پياده‌سازي شده در کتابخانه‌هاي فريم‌ورک موسوم به comm server modules متصل مي کند.
همچنين براي انتقال اطلاعات در برد کوتاه از امکانات ديگري مانند بلوتوث، پورت USB و IrDA استفاده شده است. تعدادي موتور برنامه کاربردي (application engine) نيز براي برنامه‌هاي کاربردي معمول مانند تقويم، ذخيره آدرس‌ها و فهرست وظايف طراحي شده است.

امنيت‌ :

سيمبيان نيز از حمله ويروس‌هاي مختلف دور نمانده و به علت کاربرد گسترده آن، سوژه ويروس‌نويسان شده است. معمولاً اين ويروس‌ها خود را از طريق بلوتوث منتقل مي‌کنند. ولي اين ويروس‌ها نه با استفاده از ضعف‌هاي امنيتي سيمبيان، بلکه با استفاده از روش‌هايي مانند پرسش از کاربر براي نصب يک نرم‌افزار که بيشتر با يک هشدار براي لزوم نصب آن همراه است، خود را به سيستم کاربر منتقل مي کنند.
Symbian 9 از مدل پيشرفته‌اي براي مقابله با ا‌ين‌گونه حمله‌ها بهره مي‌برد. در اين روش ادعا شده که حتي اگر نرم‌افزاري روي سيستم نصب شده باشد، بدون امضاي ديجيتالي، قابليت آسيب‌زدن به سيستم، مانند دسترسي به اطلاعات کاربر، را نخواهد داشت. توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهاي ويژه اين سيستم‌عامل مي‌توانند نرم‌افزارهاي خود را به‌وسيله برنامه Symbian Signed تأييد کنند که در اين صورت نرم‌افزار به‌عنوان يک برنامه مجازي روي دستگاه نصب مي شود.
شرکت سيمبيان چند توصيه امنيتي را نيز به کاربران اين سيستم‌عامل پيشنهاد مي کند:
‌-‌ چنانچه برايتان ممکن است اطلاعات گوشي يا سيستم موبايل خود را به کامپيوتر خود نيز منتقل کنيد تا يک بک‌آپ از آن در اختيار داشته باشيد.
‌-‌ اتصال بلوتوث را تنها زماني که به آن نياز داريد، در حالت visible قرار دهيد. روشن نگاه داشتن بلوتوث به اين معني است که هرکسي در محدوده ده متري شما قابليت تماس با دستگاه شما را دارد.
-‌ در يک گوشي مبتني‌بر سيستم‌عامل سيمبيان هرگاه پيامي از طريق بلوتوث براي شما ارسال ‌شود، پيام?RECEIVE MESSAGE نيز نمايش داده مي‌شود. چنانچه نمي‌دانيد پيغام از سوي چه کسي فرستاده شده است يا انتظار دريافت آن را نداشته‌ايد، هرگز گزينه YES را انتخاب نکنيد. چنانچه با وجود انتخاب گزينه NO پيغام از روي نمايشگر حذف نشد، مکان خود را تغيير دهيد و دستگاه را به مد hidden سوييچ کنيد.
-‌ برنامه‌هاي کاربردي را تنها از منابع مطمئن مانند وب سايت شرکت سازنده گوشي يا وب‌سايت‌هايي مانندHandgo.com ،AllAboutSymbian.com ،My-Symbian.com و ديگر وب‌‌‌سايت‌هاي مطمئن ارائه‌دهنده برنامه‌هاي کاربردي دانلود کنيد.
-‌ زماني که يک برنامه کاربردي روي گوشي خود نصب مي کنيد، جزئيات آن مانند نام نرم‌افزار و سازنده آن نيز نشان داده مي‌شود. با استفاده از اين اطلاعات مي‌توانيد از نصب برنامه‌هايي که ماهيت آن‌ها مشخص نيست، خودداري کنيد. همچنين هنگام اتصال به اينترنت يا شبکه‌هاي ديگر، مي‌توان از نرم‌افزارهاي امنيتي ديگري نيز استفاده کرد. براي نمونه شرکت سيمانتک، سازنده نرم‌افزارهاي امنيتي، آنتي‌ويروس و فايروال ويژه‌اي براي گوشي‌هاي سري شصت و هشتاد شرکت نوکيا طراحي کرده است.
توسعه نرم‌افزارهاي مبتني بر سيمبيان‌ سيمبيان، يک نرم‌افزار باز ولي نه به معناي اپن‌سورس است؛ يعني سورس کد آن در دسترس عموم نيست. در مقابل، تقريباً همه سورس کد آن، در اختيار شرکاي اين شرکت و شرکت‌هاي سازنده گوشي‌هاي موبايل که از اين پلتفرم استفاده مي‌کنند قرار دارد. همچنين APIهاي آن عموماً به صورت مستند شده در دسترس است و هر کسي مي‌تواند براي توسعه نرم‌افزارهاي مبتني‌بر سيمبيان از آن‌ها استفاده کند.
پلتفرم‌هاي مختلفي مبتني‌بر سيستم‌عامل سيمبيان وجود دارند که يک کيت توسعه نرم‌افزار (SDK) در دسترس توسعه‌دهندگان برنامه‌هاي کاربردي قرار مي‌دهند.
شرکت‌هاي بزرگ سازنده نرم‌افزار نيز نرم‌افزارهاي مختلفي را براي اين سيستم‌عامل طراحي مي‌کنند که برخي از آن‌ها پيش از اين در کامپيوترهاي شخصي نيز مورد استفاده قرار مي‌گرفته‌اند.
براي نمونه شرکت ادوبي، سازنده نرم‌افزار Adobe Reader، نسخه‌اي از آن را براي پلتفرم سيمبيان توليد کرده است که به کاربران امکان مي‌دهد از فايل‌هاي PDF در گوشي‌هاي نوکيا 6680 و دستگاه‌هاي Nokia Communicator سري 9500 و نيز 9290.9210 استفاده کنند. اين نرم‌افزار را مي‌توان از طريق اينترنت، به صورت ضميمه ايميل يا از کامپيوتر روي سيستم مبتني‌بر سيمبيان نصب کرد. در شکل 1، اينترفيس اين نرم‌افزار را روي نمايشگر يک گوشي نوکيا 6680 مي بينيد.
همچنين UIQ، پلتفرمي نرم‌افزاري براساس سيستم‌عامل سيمبيان است که توسط شرکت UIQ Technology ساخته شده است. در واقع، UIQ يک لايه واسط کاربر گرافيکي است که امکان افزودن کامپوننت‌هاي مختلف به بخش اصلي سيستم‌عامل را فراهم مي‌کند. يکي از جالب‌ترين امکانات براي توسعه‌دهندگان و برنامه‌نويسان اين پلتفرم، امکان برنامه‌نويسي بومي با C است؛ چرا که هم خود سيستم‌عامل و هم پلتفرم توسعه آن با اين زبان نوشته شده است و به همين علت بالاترين کارايي را براي برنامه‌هاي کاربردي فراهم مي‌آورد. UIQ3 تازه‌ترين نگارش اين پلتفرم است.
منبع: http://www.ki2100.com