آتشفشان يک ساختمان زمين شناسي است که به وسيله آن مواد آتشفشاني (به صورت مذاب ، گاز ، قطعات جامد ياهر 3)از درون زمين به سطح آن راه مي يابند. انباشتگي اين مواد در محل خروج، برجستگي هايي به نام کوه آتشفشان ايجاد مي نمايد.
آتشفشان يکي از پديده هاي طبيعي و دائمي زمين شناسي است که در طول تاريخ زمين شناسي نسبتا بدون تغيير باقي مانده و در ايجاد، تحول و تکامل پوسته و گوشته زمين نقش اساسي داشته و دارد.
توليد مواد آتش فشاني و پديده هاي مؤثر در ايجاد آتشفشان از دوره پرکامبرين تا عهد حاضر تغيير چنداني نداشته است و آنچه در اين راستا تغيير کرده است، نوع دانسته ها، چگونگي انديشيدن و نحوه بهره گيري از آنهاست.آتشفشانها پديده هاي جهاني هستند و در ساير کرات منظومه شمسي به ويژه سيارات مشابه زمين يک پديده عادي محسوب مي شود و آتشفشان بي شک در کيهان نيز رخ مي دهد.
همچنين پوشش سطحي ماه اغلب با سنگ هاي آتشفشاني پوشيده شده است و بارزترين ارتفاعات مريخ توسط آتش فشانها ساخته شده است.
فوران هاي فومرولي در برخي کرات مانند قمر آيو در سياره مشتري يک پديده عادي مي باشد. زبانه هاي آتش و لکه هاي خورشيدي را جدا از ماهيتشان، مي توان نوعي فوران آتش فشاني در خورشيد تلقي نمود.
علم آتشفشان شناسي به مباحث نحوه تشکيل و تحول ماگما، چگونگي جابجايي و حرکت انواع مواد، گدازه ها و ماگماها و نيز تحولات آنها در اتاقک هاي ماگمايي، چگونگي فعاليت آتش فشان ها و گسترش مواد آتشفشاني در سطح زمين، چگونگي تحول مواد آتشفشاني و ... اشاره مي کند. علم آتشفشان شناسي از برخي علوم زمين چون پترولوژي ، تکتونيک جهاني، ژئوشيمي، چينه شناسي ، رسوب شناسي ، ژئوفيزيک ، کيهان شناسي و برخي ديگر از علوم تجربي مانند شيمي، فيزيک ، آمار و رياضي کمک مي گيرند.
آتشفشانها دستگاههايي هستند که سطح زمين را با مناطق دروني زمين ، يعني جايي که بر اثر بالا بودن دما ، سنگها به صورت مذاب‌اند، مربوط مي‌کند و از آن گدازه‌هاي آتشفشاني ، مواد آذر آواري و گازها خارج مي‌شود. هنگامي که مواد مذاب به سطح زمين مي‌رسند. غالبا برجستگيها و اشکال خاصي ايجاد مي‌کنند. در بسياري از آتشفشانها ، فعاليت به يکباره به اتمام نمي‌رسد و در اکثر موارد ، مراحل خروج مواد يا مراحل فعاليت آتشفشانها با مراحل آرامش توام است. مرحله آرامش يک آتشفشان ، که ممکن است بسيار طولاني هم باشد، به نام مرحله خاموشي آتشفشان ناميده مي‌شود (مانند مرحله فعلي سهند).
در بعضي از آتشفشانها مرحله خاموشي ممکن است دائمي باشد، اما اين امر نسبي است. اصطلاح آتشفشان معمولا تصوري از کوه مخروطي را در خاط تجسم مي‌کند که قله آن شکل قيف مانند داشته و دهانه آتششان در داخل آن قرار دارد و معمولا از آن دودهاي غليظ و رنگي خارج مي‌شود. بسياري از محققين سعي کرده‌اند براي فعاليتهاي آتشفشاني که به صور مختلف انجام مي‌پذيرد، نظم و ترتيب قائل شده و آنها را رده‌بندي نمايد. انواع فعاليتهاي آتشفشاني بر اساس اهميت مواد خارج شده به قرار زير است:
فورانهاي اصلي
معمولا تحت عنوان فوران اصلي از مراحل تشکيل يک آتشفشان جديد صحبت مي‌شود. اين فورانها را نمي‌توان از فورانهايي که دودکش مسدود دارند مجزا نمود. ولي مي‌توان ادعا کرد که در فورانهاي اصلي دودکش جديد حاصل مي‌شود در حالي که در فورانهاي گازي فقط دودکش قديمي دوباره باز مي‌گردد از نظر توصيفي مراحل توليد يک آتشفشان به شرح زير است:
اول خاکهاي محل دهانه بر اثر انفجار به اطراف پراکنه مي‌شود. اين عمل با لرزشهاي موضعي شديد همراه است. بعد فوران گاز شروع مي‌گردد که آبهاي زيرزميني و گل را به خارج پرتاب مي‌کند و پس از باز شدن دودکش آغاز مي‌گردد که قطعات سنگ با شدت به اطراف پراکنده مي‌شود و برش خاصي توليد مي‌کند که به آن برش حفر دودکش مي‌گويند. و به اين ترتيب آتشفشان متولد مي‌شود و تمام آتشفشانهايي که در قرن اخير فعاليت نموده‌اند در مجاورت آتشفشانهاي قديمي توليد شده‌اند.
فورانهاي گازي
فوران گازي انفجاري ممکن است دهانه مسدود آتشفشان را باز نمايد و يا قله آن را به خارج پرتاب کند. در حالي که فاقد هرگونه گدازه است. نمي‌توانيم منشا گازهايي را که سبب انفجار مي‌شوند با اطمينان تعيين کنيم، زيرا انفجار ممکن است مربوط به خروج گازهاي ماگمايي يا مربوط به آبهاي زيرزميني باشد که بر اثر گرما تبخير گرديده‌اند. فورانهاي گازي غالبا در آتشفشانهاي نيمه خاموشي که دهانه مسدود دارند، حاصل مي‌شود. فورانهاي مزبور بوسيله دانا (Dana) نيمه ولکانيک ، بوسيله موکالي اولتراولکانيک و بوسيله فون‌ولف فوران غير‌مستقيم نامگذاري گرديد. از بين گازها هم بخار آب داراي اهميت فوق‌العاده است.
فورانهاي آبدار
درحالت کلي هنگامي که سفره‌هاي آبدار زيرزميني در مجاورت ستونهاي ماگمايي قرار گيرد، آب آن گرم و به بخار تبديل مي‌شود. افزايش فشار باعث انفجار مخزن بخار مي‌گردد و در اين حالت از فورانهاي آبدار صحبت مي‌شود. اين قبيل فورانها انفجاري‌‌اند و به همين دليل به آنها انفجار آبدار مي‌گويند. مآرهاي بازالتي به اين طريق بوجود مي‌آيند. انفجار آبدار داراي انواع متفاوتي به شرح زير است:
نوع اول
يکي از انفجارهاي آبدار شناخته شده مربوط به ناحيه گوگردزايي پما‌تانگ‌باتا در سوماتر در سال 1933 است. در ناحيه مزبور ، دو هفته قبل از فوران ، زمين لرزه‌اي سبب باز شدن شکافهايي در زمين گرديد و آبهاي سطحي به داخل آبها نفوذ نمود. اين آبها در اثر برخورد با گازهاي گرم ماگمايي به دماي جوش رسيد و سپس تبخير گرديد. در نتيجه انفجارهايي توليد شد که بخار آب تا ارتفاع 2000 متري از سطح زمين بالا رفت و قطعات سنگهاي قديمي و گل تا 1100 متر به هوا پرتاب شد و دو دهانه بزرگ در محل خروج ايجاد شد.
نوع دوم
فوران سودتسي سال 1963 در ايسلند با انفجار آبدار شروع گرديد. در اين منطقه گدازه‌ها به کف درياي کم‌عمقتر نزديک شد و از برخورد آن با آب دريا انفجار مهيبي به وقوع پيوست و بخار آب همرام خرده سنگ تا ارتفاع زياد به هوا پرتاب شد.
نوع سوم
فوران آبدار کيلوئه در سال 1924 را نتيجه نشت سطح گدازه در درياچه گدازه و حجاري آتشفشان و نفوذ بعدي آب به داخل مجاري خالي تصور مي‌کنند. در اينجا تماس آب با گدازه ، فوران انفجاري بسيار شديدي توليد نمود و تا 17 روز ادامه داشت.
مراحل فعاليت آتشفشان
هر آتشفشان را مي‌توان بر حسب مراحل فعاليت در دو گروه قرار داد:
آتشفشان يک مرحله‌اي
که فعاليت آن در طي يک مرحله به صورت محصول انفجاري يا جريان گدازه خاتمه مي‌يابد. مدت اين قبيل فعاليت ممکن است کوتاه و تا چندين سال طول بکشد ولي ترکيب و نوع مواد مذاب يک سال است و تنها يک مسير ساده براي خروج مواد وجود دارد.
آتشفشان چند مرحله‌اي
که فعاليت آن شامل مراحل مختلف است و هر مرحه بوسيله دوره آرامش نسبتا طولاني از هم جدا مي‌شود، مثلا دماوند يا سبلان. در هر مرحله ممکن است مجاري خروج (دهانه و مخروطهاي فرعي) جديدي بوجود آيد. بنابراين مسير خروج پيچيده و انشعابي است. به نحوي که در زمانهاي مختلف بعضي از آنها فعال و بعضي به صورت غير فعال باقي مي‌مانند.
انواع گازهاي آتشفشاني
اصولا با کاهش فشار ، حلاليت گازها در ماگما کم مي‌شود، يعني ابتدا گازها بيش از فشار خارج است، به سرعت انجام مي‌شود و رفته رفته مقدار آن به حدي زياد مي‌شود که ماگما منظره جوشان پيدا مي‌کند (پديده وزيکولاسيون Visiculation) بنابراين پديده وزيکولاسيون پديده‌اي است که در آن ماگما به دو فاز مايع و گاز تفکيک مي‌شود و به علت خروج سريع گاز ، گدازه حالت جوشان پيدا مي‌کند.
مقدار قابل ملاحظه‌اي از گازهاي آتشفشاني ، هنگام فعاليت آتشفشان با شدت هر چه تمامتر از آن خارج مي‌گردد که مشخص نمودن جنس آنها بسيار مشکل است، زيرا غالبا غير ممکن است اين گازها را که داراي دماي زياد بدست آورد. به علاوه با ورود گازهاي آتشفشاني به اتمسفر ، واکنشهاي شيميايي انجام مي‌شود و ترکيب اصلي آنها تغيير مي‌کند. جديدترين بررسيهايي که در مورد گازهاي آتشفشاني انجام شده است نشان مي‌دهد که بسياري از گازهاي آتشفشاني منشا ثانوي دارند، چون اتمسفر اکسيد کننده است در حالي که در اعماق زمين شرايط احيا غلبه دارد. از اينرو گازهاي آتشفشاني را از دو نظر مي‌توان تقسيم نمود.
تقسيم بندي گازهاي آتشفشاني از نظر شيميايي
بطور کلي گازهاي آتشفشاني يا فومرولها از نظر شيميايي به دو دسته تقسيم مي‌شوند.
• فرمرولهاي قليايي : به صورت آمونياک ، نوشادر و بعضي از ترکيبات کلردار خارج مي‌شوند.
• فومرولهاي اسيد : به مراتب فراوانتر از فومرولها قليايي است و شامل اسيد کلريک ، گازهاي سولفورو و سولفوريک و SH2 مي‌شود. رنگ قهوه‌اي و گاه زرد و يا بنفش نتيجه تاثير اين گازها بر سنگها در محل خروج گازهاست.
تقسيم بندي گازهاي آتشفشاني از نظر دما
اصولا انواع گازهاي آتشفشاني را بر حسب دما تقسيم بندي مي‌کنند. البته هر قدر از دهانه آتشفشان دور شويم دماي گازها کاسته مي‌شود و هر قدر زمان استراحت آتشفشان زيادتر باشد دماي آنها کمتر مي‌شود. با افزايش دما مقدار SO2 زياد و SH2 کم مي‌شود در همين شرايط نسبت Ca به H2 , CO2 به H2O افزايش مي‌يابد.
گازهاي خيلي گرم
گازهاي خيلي گرم ، غالبا در دهانه ديده مي‌شوند، دماي آنها ممکن است گاهي به 1000 درجه سانتيگراد نيز برسد. در ترکيب اين نوع گازها H2/NH3BO3H3/SH3/CO2 و بويژه بخار آب وجود دارد (غالبا بخار آب بيش از 90 درصد حجم کل گازها را تشکيل مي‌دهد). به علاوه در آن اسيد کلريدريک و کلريدهايي مانند FeCl3/ALCl3/CLNa/NH3Cl نيز پيدا مي‌شود.
گازهاي گرم
در نزديکي پوزول قديمي در ايتاليا آتشفشاني وجود دارد که فقط بخار آب گرم از بعضي از نقاط آن خارج مي‌شود. کف اين منطقه به صورت تشتگي به قطر 400 تا 500 متر است و از خاکسترهاي آتشفشاني بسيار حفره‌دار پوشيده شده است. در اينجا بخار آب سوت زنان خارج مي‌شود. دماي اين بخار آب که با مقداري کمي اسيد کربنيک و سولفيد هيدروژن مخلوط است بين 130 تا 165 درجه سانتيگراد است. در مجاورت اکسيژن هوا ، سولفيد هيدروژن ابتدا به گوگرد و سپس به اسيد سولفورو تبديل مي‌شود.
به دليل وجود همين گوگرد در گذشته آن را سولفاتارا يا گوگردزا مي‌ناميدند. سيليس موجود موجود در محيطهاي سيليکاته نيز به صورت اوپال ته نشين مي‌شود که رنگ آن سفيد و داراي حفره‌هاي فراوان است. در داخل حفره‌هاي مزبور گاهي سولفاتهاي محلول به صورت زاج طبيعي آلونيت (سولفات آلومينيوم) رسوب مي‌نمايند که از نظر اقتصادي داراي اهميت است. بطور کلي سولفاتار عبارت از خروج بخار آب و سولفيد هيدروژن ، با دماي 90 تا 300 درجه سانتيگراد است و در تمام مناطق آتشفشاني ديده مي‌شود.
گازهاي سرد
گازهاي سرد که به آن موفت Moffette هم گفته مي‌شود گازي است که کمي از هواي معمولي گرمتر باشد. اين گازها ممکن است منشا ماگمايي داشته يا نتيجه تصاعد گازها از سنگهاي آهکي باشد (انحلال آهک در مجاورت گازهاي اسيدي). در ترکيب آن علاوه بر بخار آب ، گاز CO2 به فراواني يافت مي‌شود. در سال 1986 از يکي از درياچه‌هاي کامرون (درياچه نيوس Nyos) ناگهان گاز CO2 با نيروي عظيم از درون آب بيرون آمد و راه دهکده را در پيش گرفت. بيش از دو هزار نفر اهالي دهکده و چهارپايان را حقه کرد. اين گاز منشا ماگمايي داشت و به صورت حباب عظيم در زير آب درياچه (از منشا آتشفشاني) پنهان بود.
چشمه‌هاي آب گرم و چشمه هاي معدني
چشمه‌هاي آب گرم غالبا در اطراف نواحي آتشفشاني و حتي در اطراف آتشفشانهاي خاموش ديده مي‌شوند. اين چشمه‌ها نشانه‌اي از آخرين مرحله سرد شدن مواد ذوب در درون زمين‌اند که از آن بخار آب و گازهاي کم و بيش گرم متصاعد مي‌گردد. ترکيب عمده مواد متصاعد بخار آب بسيار گرم و پرفشار و گاز کربنيک است که در هنگام بالا آمدن تدريجا از گرماي آن کاسته مي‌شود. اگر صعود همچنان ادامه يابد بخار آب تقطير مي‌شود و به صورت چشمه‌هاي آب گرم تظاهر مي‌کند. دماي چشمه‌هاي آب گرم عموما 5 تا 10 درجه سانتيگراد گرمتر از آب محيط اطراف است.
فورانهاي آتشفشاني معمولا براساس شکل دهانه اي که از آن فوران صورت مي گيرد، محل قرار گيري دهانه در کوه آتشفشان، شکل و نوع مخروط آتشفشاني و بالاخره خصوصيات عمومي فوران (آرام يا شديد – انفجاري يا غير انفجاري) طبقه بندي مي شوند.
گدازه هاي اسيدي به علت درصد Sio2 بالا و درجه حرارت نسبتا پايين داراي گرانروي (ويسکوزيته) بالا و سياليت پائين بوده و در نتيجه به صورت انفجاري همراه با مواد پرتابي مي باشد. اما در گدازه هاي بازيک به علت درصد Sio2 پائين و درجه حرارت نسبتا بالا، گرانروي پائين بوده و سياليت افزايش مي يابد و در نتيجه مواد پرتابي با مقدار کم و فوران آرام انجام مي شود
انواع فوران
1-نوع هاوايي:
اين نوع آتشفشان به شکل گنبدي مي باشد و بيشتر مخروط آن از گدازه رقيق با ضخامت زياد و گسترش کم است. ارتفاع اين نوع آتشفشان نسبتا کم است. از دهانه آن اغلب گدازه هاي بازيک با سياليت بالا و مواد پرتابي کم، بيرون مي ريزد.
به علت وجود ميزان کم گاز در گدازه اين نوع آتشفشان، فوران جرياني در آن ديده مي شود.ماگمايي که به سطح مي رسد، معمولا به صورت فواره يا چشمه هاي گدازه اي خارج مي شود. اين نوع آتشفشان در جزاير هاوايي به تعداد زياد يافت مي شود. در جزيره ايسلند نيز از اين نوع آتشفشان يافت مي شود.
2- نوع استرومبولي:
در آتشفشان هاي نوع استرومبولي ماگماي نسبتا رقيق با ترکيب بازيک و مواد پرتابي کم تا زياد مي باشد که مواد پرتابي به صورت ريتمي از اسکوري هاي ملتهب، لاپيلي و بمب مي باشد. عمده فعاليت اين نوع آتشفشان در ساحل غربي ايتاليا ديده شده است. فعاليت هاي آرام استرومبولي از دهانه هاي باز صورت مي گيرد و گدازه هاي نسبتا سيال در افق هاي بالايي مجراي آتشفشان وجود دارند.
به علت گرانروي بالاي ماگما، خروج گاز زيادتر از انواع ماگماهاي سيال نوع هاوايي صورت مي گيرد.
فوران هاي طولاني مدت استرومبولي مي تواند مخروطهاي مختلط را تشکيل دهد، در حالي که فوران هاي کوتاه مدت معمولا مخروط هاي اسکوري دار را تشکيل مي دهند. خاکستر در اين نوع آتشفشان کم بوده و به هنگام انفجار توليد ابرهاي سبک وزني را مي کند.شيب مخروط اين نوع آتشفشان از شيب آتشفشان نوع هاوايي خيلي بيشتر است.
3- نوع وولکانو:
در نوع وولکانو، گدازه هاي خميري شکل، دهانه آتشفشان را مسدود مي کند و مانع خروج گازها و بخارات مي شود. پس از آن که فشار گازها و بخارات بر اثر تراکم زياد شد، انفجارات شديد توليد مي کند. بر اثر انفجار، ذرات مواد مذاب با فشار به خارج رانده شده و بر اطراف پرتاب مي شوند و توليد ابرهاي ضخيم و وسيعي از خاکستر را مي کنند. اين ذرات خاکستر، پس از سرد شدن در اطراف دهانه آتشفشان ريخته شده و توليد مخروطي از خاکستر مي کند. اين نوع مخروط آتشفشاني اغلب داراي دو شيب است که يکي به طرف دهانه و ديگري به طرف خارج است گدازه مذاب در آن ها به صورت روانه، خيلي کم و نسبتا محدود است.
يک کوه آتشفشان ممکن است مدتي به شکل يک نوع و مدتي ديگر به شکل نوعي ديگر آتشفشاني مي کند. چنان که آتشفشاني کوه وزوو و اتنا. گاهي از نوع استرومبولي و زماني از نوع وولکانو مي باشد.
4- نوع پله:
در آتشفشان نوع پله که در جزيره مارتينيک قرار دارد، مجراي آتشفشاني به وسيله گدازه بسيار لزج و خميري شکلي مسدود مي شود و در نتيجه گازها و بخارات براي خود سوراخ و راهي در دامنه و پهلوي کوه پيدا مي کنند. ابرهاي سوزان در اين نوع آتشفشان تقريبا شبيه نوع وولکانو مي باشند ولي شدت خروج آنها از دهانه زيادتر است. به علاوه، حرکت آنها موازي با سطح زمين و گاهي مايل با آن است، در حالي که در نوع وولکانو اين حرکت به صورت قائم مي باشد.
در آتشفشان نوع پله، اغلب مواد مذابي که خيلي غليظ و خميري شکل هستند با فشار زياد از دهانه خارج مي شوند و به شکل سوزني در دهانه کوه منجمد مي شوند که به اين مواد منجمد شده در دهانه کوه، سوزن پله مي گويند.
5- نوع کومولوولکان يا کوپول:
مخروط اين نوع آتشفشان به شکل گنبد است که به يک طرف بيشتر متمايل است. اين نوع آتشفشان در شرايطي تقريبا مشابه نوع پله ايجاد مي شود. قطعات بزرگي از سنگ، که از دهانه اين نوع آتشفشان خارج مي شود، ممکن است داراي سطوح صيقلي يا مخطط باشند
مشخصات آتشفشان
آتشفشانها دستگاههاي طبيعي خروج مواد مذاب يا گاز و يا جامدي هستند که از درون زمين به خارج رانده مي‌شوند. اين مواد در سطح زمين پخش گرديده ، برجستگيهاي خاصي متناسب با غلظت گدازه‌هاي خود توليد مي‌نمايند. فعاليت آتشفشانها هميشگي نيست، بلکه منقطع و متناسب است. مثلا آتشفشان دماوند چندين مرحله فوران و آرامش را داشته است. آتشفشانهاي امروزي هم خاموش و گاهي فعالند.
شدت انفجار
آتشفشانها از نظر وجود يا عدم وجود انفجار و نيز شدت انفجار اقسام مختلفي دارند که در زير به انواع آنها اشاره مي‌کنيم.
• بدون انفجار : در اين حالت قسمتي از پوسته جامد زمين شکافته شده و گدازه‌ها که غالبا غلظتي کم داشته و روان مي‌باشند، به بيرون جاري مي‌شوند.
• با انفجار محدود : نمونه آتشفشانهاي با انفجار محدود در مونالوآ (هاوايي) که در سال 1949 ديده شده است. اينگونه آتشفشانها در مراحل اوليه فعاليت ، بدون انفجار مي‌باشند، ولي در مراحل آخر با انفجار همراهند.
• انفجار نقطه‌اي : اين نوع آتشفشانها را مي‌توان گونه‌هاي حقيقي آتشفشان به حساب آورد انفجارهاي نقطه‌اي ممکن است منفرد و تنها باشند يا تکراري و کم و بيش هميشگي. اين نوع آتشفشانها احتمال دارد در هر نوبت گونه‌هاي خاصي از گدازه که ممکن است اسيدي يا قليايي و يا حد واسط باشند، بيرون بريزند. نمونه اين آتشفشانها ، آتشفشان استرومبولي در جزاير ليپاري است.
اشکال آتشفشان
اختلاف شکل ظاهري دهانه آتشفشانها ، گونه‌هاي مختلف آتشفشانها را مشخص مي‌نمايد. اين اختلاف به ترکيب شيميايي ، درجه سياليت و مقدار گرماي مواد گداخته و نحوه انفجار و وجود يا فقدان گاز در هنگام فعاليت آتشفشان بستگي دارد. در زير سعي داريم با معرفي گونه‌هاي مختلف آتشفشانها ، مشخصات و اشکال گوناگوني را که هر يک از اين آتشفشانها مي‌توانند داشته باشند، بررسي کنيم.
آتشفشان گونه هاوايي
اين نوع آتشفشان ، داراي دهانه‌اي وسيع بوده و مخروط آن شيب کم دارد گدازه‌هاي آن غالبا باريک هستند و پس از سرد شدن سنگهايي تيره رنگ ، مثل بازالت ايجاد مي‌کنند. اين نوع گدازه‌ها به علت گرانروي بسيار کمي که دارند، مانند سيل روان مي‌شوند. اين آتشفشانها از آنجايي که فاقد انفجار مي‌باشند، لذا بمب آتشفشاني ، لاپيلي و خاکستر آتشفشاني نيز در اين آتشفشانها ديده نمي‌شود.
آتشفشان گونه استرومبولي
شکل مخروط اينگونه آتشفشان ، بر اثر داشتن گدازه‌هاي به شکل مايع ، جامد ، ريز و درشت ، در هنگام فعاليت منظم بوده و ارتفاع زياد و شيب تند دارد و فقط ممکن است انحناي بعضي از قسمتهاي مخروط کمي بيشتر باشد. آتشفشان گونه استرومبولي داراي گدازه‌اي نسبتا غليظ بوده انفجار آن کمي شديد است و قطعات مختلف را به بيرون پرتاب مي‌کند. اينگونه آتشفشان در هنگام فعاليت بدون خاکستر است و برعکس داراي مقدار بسيار زيادي از بمب‌ها و قطعات آذرين مي‌باشد. آتشفشان خاموش دماوند نمونه‌اي حد واسط از آتشفشان نوع استرومبولي و ولکانو است.
آتشفشان گونه ولکانو
فوران آتشفشنهاي گونه ولکانو ، از خاکستر ، بمب و لاپيلي و قطعات درشت تشکيل شده است. در اينگونه ، گدازه داراي غلظت زياد بوده ، به همين جهت کمتر خارج مي‌شود و دهانه را مسدود مي‌کند و در نتيجه فشار مواد گداخته و گازهاي زيرين مواد مسدود کننده منفجر شده به خارج پرتاب مي‌شوند. نمونه اين آتشفشانها ، آتشفشان ولکانو در جزاير ليپاري است.
آتشفشان گونه وزوو
اينگونه آتشفشان ، نوع متوسط گونه‌هاي استرومبولي و ولکانو است. در هنگام فوران متناوبا گازهاي آتشفشاني و مواد گداخته به خارج مي‌فرستد. غلظت گدازه آن به شرايط حرارتي بستگي دارد، از اين نظر شکل مخروط آن در هر فعاليت فرق مي‌کند. نمونه اين آتشفشان ، آتشفشان وزوو در ايتالياست.
آتشفشان گونه پله
در اينگونه آتشفشان که نمونه جالب آن آتشفشان پله در جزايره مارتينيک است، گدازه خيلي غليظ بوده و موجب انسداد دهانه آتشفشان مي‌شود. فشار مواد زيرين باعث رانده شدن مواد مسدود کننده به بالا شده ، تشکيل سوزن پله مانند را مي‌دهد.
منبع: دانشنامه رشد