براي آگاهي از ميزان تاثير هر پديده لازم است تا بتوانيم به نحوي آن را بصورت کمي بيان کنيم. براي کمي کردن اندازه زلزله، از دو رهيافت مختلف استفاده مي-شود؛ يک رهيافت بر اساس اندازه گيري دستگاهي (بزرگاي زلزله) و ديگري بواسطه تاثير پذيري دست سازهاي بشر از زلزله (شدت زلزله). شدت زلزله در هر مكان متفاوت است و با دور شدن از كانون زلزله كم مي شود، در حالي كه بزرگاي زلزله همواره ثابت است و ربطي به دور شدن از كانون ندارد (چرا كه با كل انرژي آزاد شده مرتبط است)

شدت زمين لرزه:

شدت يك زلــزله در يك مكــان خاص بــر مبناي اثرهاي قابل مشاهده زمين لرزه در آن مكان تعيين مي شود. دقت در تعيين شدت زلزله به دقت مشاهده كننده وابسته است. تخمين شدت وسيلة مفيدي برآي تخمين اندازة زلزله هاي تاريخي است، بويژه در ناحيه هايي نظير كشور ما كه كشوري باستاني و با ميراث تاريخي و فرهنگي كهن است و لذا اطلاعات مهمي مي توان از زلزله هاي رويداده در زماني كه ثبت تاريخي وجود دارد به دست آورد. مقياسهاي مختلفي براي تعيين شدت زمين لرزه همانند مقياس مرکالي اصلاح شده، MSK، EMS98 و ... ارائه شده است.
تعيين شدت زمين لرزه بدين ترتيب است که براي هر کدام از مقياسها جدولي تهيه شده است و بر اساس آن ميزان آسيبهاي ناشي از زلزله بر سازه هاي مختلف ارائه گرديده است و مشاهده گر با تطبيق خسارتهاي بوجود آمده از زلزله با موارد ذکر شده در جدول، شدت زلزله را تعيين مي کند.

بزرگاي زلزله:

بمنظور اندازه گيري زمين لرزه و بدست آوردن معياري براي مقايسه و سنجش زمين لرزه ها، از بزرگاي زلزله استفاده مي شود که مي توان آن را با در نظر گرفتن دامنه نوسانات روي نگاشت محاسبه نمود. مقياسهآي متفاوتي برآي اندازه گيري بزرگاي زلزله وجود دارد. اولين مقياس بزرگا، توسط چارلز ريشتر در سال 1935 برآي زلزله هآي جنوب كاليفرنيا تعريف شد كه بزرگاي محلي يا ML ناميده مي شود. علاوه بر مقياس ريشتر، مقياسهاي مختلف ديگري نيز وجود دارند که هر کدام کاربردهاي خاص خود را در مهندسي زلزله و زلزله شناسي ايفا مي کنند. هر زلزله فقط و فقط يک بزرگا دارد و بزرگا با فاصله از محل وقوع زلزله تغيير نمي يابد.
ذکر اين نکته ضروري است که بزرگاي زلزله، بتنهايي نمي تواند معياري براي سنجش ميزان خرابي در زلزله باشد. همانطور که گفته شد، بزرگاي زلزله فقط بر اساس ميزان انرژي آزاد شده در زلزله محاسبه مي گردد و عمق و يا ساير پارامتر ها در محاسبه آن دخيل نمي باشد. از اين رو دو زلزله با بزرگاهاي يکسان ولي عمقهاي متفاوت ميزان خرابيهاي متفاوتي را ببار مي آورند. چرا که با عميقتر شدن کانون زلزله، امواج لرزه اي فاصله بيشتري را تا سطح زمين طي مي کنند که در اين فاصله مقداري از انرژي آزاد شده کاهيده شده و از بين مي رود. در قسمت قبل بيان شد که زلزله هاي ايران، اغلب از نوع کم عمق مي باشند، لذا انتظار مي رود ميزان خرابي و آسيب ناشي از اين زلزله ها بيشتر باشد.

رده بندي شدت مركالي (اصلاح شده MMI)

بزرگي
شدت
تاثيرها
Iاحساس نمي شود
IIتوسط شخص در حال استراحت يا در طبقات بالاي ساختمان احساس مي شود.
IIIدر داخل ساختمان احساس مي شود. اشياء آويزان تکان مي خورند ارتعاشي مثل گذر کاميونهاي سبک دارند. مدت لرزش قابل برآورد است. ممکن است زلزله به حساب نييد.
IVاشياء آويزان تاب مي خورند. ارتعاشي مثل گذر کاميونهاي سنگين يا احساس ضربتي مثل برخورد يک توپ سنگين به ديوار دارد. ماشينهاي پارک شده تکان مي خورند. پنجره ها، بشقابها و درها به صدا در مي آيند. شيشه ها به صدا در مي آيند. ظروف سفالي به هم مي خورند. در حد فوقاني IV ديوارهاي چوبي و قابها ترک بر مي دارند.
Vدر خارج ساختمان احساس مي شود. جهت آن قابل برآورد است. افراد خواب بيدار مي شوند. مايعات به حرکت در مي آيند و برخي از آنها به خارج ظرف خود مي ريزند. اشياء ناپايدار کوچک جا به جا يا واژگون مي شوند. درها تکان مي خورند و باز و بسته مي شوند. ساعتهاي آونگي متوقف شده، به حرکت آمده يا سرعتشان تغيير مي کند.
VIتوسط همه احساس مي شود. بسياري متوحش شده و از ساختمانها خارج مي شوند. اشخاص به طور نامتعادلي حرکت مي کنند. پنجره ها، بشقابها و ظروف شيشه اي مي شکنند. اشياء، کتابها و چيزهاي ديگر از قفسه ها به خارج مي ريزند. عکسها از ديوارها فرو مي افتند. مبلها جا به جا شده يا واژگون مي شوند. گچهاي ضعيف يا ساختمانهاي نوع D ترک بر مي دارند. زنگهاي کوچک کليساها و مدارس به صدا در مي آيند. درختان و بوته ها تکان مي خورند.
VIIايستادن مشکل مي شود. توسط رانندگان وسايل نقليه احساس مي شود. اشياء آويزان شديداً نوسان مي کنند. مبلها و وسايل چوبي مي شکنند. بناهاي نوعD صدمه مي بينند و ترک بر مي دارند. دودکشهاي ضعيف در محل اتصالشان به سقف مي شکنند. قطعات گچ، آجرهاي سست، سنگ و کاشي سقوط مي کنند، برخي از بناهاي نوع Cترک بر مي دارند. امواج آب در سطح حوضها و آبگيرها گل آلود مي شود. لغزشها و حفرات کوچکي در سواحل شني و ماسه اي ايجاد مي شود. زنگهاي بزرگ کليساها به صدا در مي آيند. نهرهاي آبياري صدمه مي بينند.
VIIIهدايت وسايل نقليه مشکل مي شود. بناهاي نوع C صدمه مي بينند و بخشي از آنها فرو مي ريزند. به بناهاي نوع B کمي صدمه وارد مي آيد بناهاي نوع A بدون صدمه باقي مي مانند. گچ کاريها و برخي از ديوارها فرو مي ريزند. دودکشها و بناهاي يادبود، برجها و مخازن مرتفع مي چرخند و فرو مي ريزند. ديوارهاي جداکننده اي که محکم نباشد از محل خود خارج مي شوند. شمعهاي فرسوده شده مي شکنند. شاخه هاي درختان مي شکنند. ميزان دما و جريان آب چشمه ها و چاهها تغيير مي کند. در زمينهاي مرطوب و دامنه هاي پر شيب ترکهايي ايجاد مي شود.
IXعموم مردم احساس وحشت مي کنند. بناهاي نوع D کاملاً تخريب مي شوند، بناهاي نوع C به شدت صدمه مي بينند و گاه کاملاً فرو مي ريزند، بناهاي نوع B به طور جدي صدمه مي بينند. ساختمانهاي پيش ساخته، اگر خوب به هم متصل نشده باشند، از محل پي جا به جا مي شوند مخازن شديداً صدمه مي بينند. لوله هاي زيرزميني مي برند. ترکهاي آشکاري در زمين ايجاد مي شود. در زمينهاي آبرفتي، ماسه و گل به خارج فوران مي کنند.
Xپي اغلب بناهاي معمولي و پيش ساخته تخريب مي شود. برخي از سازه هاي چوبي خوب ساخته شده و پلها تخريب مي شوند. سدها و خاکريزها صدمه جدي مي بينند. زمين لغزه هاي بزرگ به وقوع مي پيوندد. آب از ساحل کانالها، رودخانه ها، درياچه ها و غيره به خارج مي ريزند. ماسه و گل در سواحل و زمينهاي هموار به طور افقي جا به جا مي شوند. ريلهاي راه آهن کمي خم مي شوند.
XIريلها به شدت خم مي شوند. خطوط لوله زيرزميني کاملاً از سرويس خارج مي شوند.
XIIخسارت تقريباً به طور کامل است. توده هاي سنگي بزرگ جابجا ميشوند. اشياء به هوا پرتاب مي شوند.
منبع:http://www.maghaleh.net