معرفي ماهي فايتر

ماهي فايتر يا جنگجوي سيامي ، با نام علمي Betta splendens از ماهيان شهره آکواريومي است . واژه Betta از كلمه محلي waderbetah گرفته شده . گويش درست اين کلمه Bet – tah است ولي اشتباها رايج شده که آن را مانند دومين حرف الفباي يوناني , Beta ؛ تلفظ کنند . واژه splendens هم كه نام گونه اين ماهي است به معني درخشان و با شکوه (Glittering , Bright ) است و البته نام عمومي آن ، ماهي جنگجوي سيامي (Siamese fighting fish ) يا ماهي جنگنده يا فايتر (Fighter ) است . سيام (Siam ) نام پيشين تايلند بوده است . همچنين رفتار ويژه پرخاشگرانه اين ماهي سبب شده كه آن را جنگجو بنامند .
به طور كلي مي توان از تايلند ، ويتنام و كامبوج ( Cambodia ) به عنوان خاستگاه اين ماهي نام برد .
تجارت آكواريوم سبب گسترش وسيع ماهي جنگجوي سيامي شده و گزارش هاي مستندي از معرفي اين ماهي به برزيل ، فلوريدا ، هاوايي ، كلمبيا ، جمهوري دمنيكن ، سنگاپور و مالزي دردست است .
در تايلند به نوع دم بلند و اصلاح شده ماهي جنگجوي سيامي ، Pla Kat Khmer مي گويند . از لحاظ مفهومي واژه Pla به معني ماهي (Fish ) ، kat به معني گاز گيرنده ( Biting ) و Khmer به معني كامبوج (Cambodia ) است . اين عبارت نشانگر اين است كه نمونه باله بلند و گزينش شده ماهي splendens از كامبوج به ساير نقاط – و دست كم به تايلند – رفته است . و همچنين به گاز گرفتن اين ماهي اشاره مي کند , رفتاري که گاهي در زمان غذا دادن به ماهي فايتر رخ مي دهد .

زيستگاه ماهي جنگجوي سيامي شامل آبهاي شيرين راكد ، باتلاقي ، لجن زارها ، آبهاي با جريان كند ، زمين هاي سيلابي ، كانال ها ، مزارع كشت برنج ، رودخانه هاي كوچك و بزرگ و ... مي باشد ولي کمتر کسي است که اين ماهيان زيبا را در شيشه ها يا تنگهاي کوچک نديده باشد و در دل به زيبايي آنها آفرين نگفته باشد . نكته مهمي كه در مورد ماهي فايتر وجود دارد اين است كه در محيط زيست طبيعي ، شكل ماهي با آنچه كه امروزه در آكواريوم فروشي ها ديده مي شود متمايز است . اين دگرگوني به ويژه در مورد اندازه و شكل باله ها بسيار چشمگير است . باله ها در ماهي اصلي كوتاه و فقط نوك عقبي باله مخرجي كمي بلند است .
باله پشتي ماهي فايتر داراي 4 خار و 6 شعاع نرم و باله مخرجي آن شامل 5 خار و 25 شعاع نرم است . در باله شكمي يك خار و 5 شعاع منشعب داشته و باله سينه اي داراي 12 شعاع نرم مي باشد . تعداد فلس هاي خط جانبي در جنگجوي سيامي 30 عدد گزارش شده و اين در حالي است كه برخي معتقدند كه خط جانبي در اين ماهي ديده نمي شود ! تعداد مهره هاي ماهي B . splendens 29 تا 34 عدد محاسبه شده است .
بيشينه درازاي اين ماهي را 5/6 سانتي متر ذكر مي كنند ولي بدون شك اين عدد تحت تاثير به گزيني هاي صد ساله تغيير كرده است . همچنين طول عمر اين ماهي نيز 2 سال برآورد شده . و اين در حالي است كه يكي از منابع تجربه نگهداري يك ماهي فايتر براي مدت 5 سال را ذکر مي کند و طول عمر اين ماهيان را 7 سال بيان مي كند .
ماهيان نر اين گونه را مي توان با توجه به رنگ هاي دل ربا و درخشان و باله هاي بلند از ماده ها كه بدرنگ( معمولا كرم و خاكستري ) و كوتاه باله هستند تميز داد . همچنين مجراي تخم ريزي يا Oviposter که مانند لوله اي بيرون مي زند , در فصل تخم ريزي فقط در ماهي هاي ماده و به صورت برآمدگي سفيد و کوچک ديده مي شود . اين برآمدگي در بين باله شکمي و مخرجي جاي دارد . گزارش شده که در جلو باله مخرجي ماهيان ماده ، دانه هاي سفيدي وجود دارد كه شبيه تخم است .
سن بلوغ ماهي جنگجوي سيامي كمتر از يك سال و احتمالا 4 تا 6 ماهگي است و كم ترين زمان دو برابر شدن جمعيت اين ماهي 15 ماه است . البته اين اعداد به دما و شرايط زيستي وابسته اند . تكثير اين ماهي در آبي نسبتا اسيدي و سبك مطلوب تر است و بهتر است كه آكواريم سر پوشيده و دماي آن 25 درجه سانتي گراد باش .فايترها ترجيح مي دهند در يک فضاي ساکت و نسبتا محصور براي زيستن داشته باشند چون فايتر ماهي خيلي اجتماعي نيست . نگهداري فايترها نسبتا آسان است چون همه چيزي که آنها براي خانه داشتن نياز دارند يک جام يا يک مخزن کوچک است ولي از آنجا که فايتر يک ماهي استوايي است احتياج دارد که گرم نگهداري شود واز چيزهايي که ممکن است آب را سرد کند دوري کنيد . اغلب خانه هايي که داراي حرارت مطبوعي در طول سال هستند مي توانند مناسب باشند ولي سعي کنيد در گرمترين اتاق خانه از فايتر نگهداري کنيد . ماهي فايتر در انواع رنگهاي درخشان موجود است اما معمولا به رنگ قرمز و آبي هستد . با اين وصف نژادهايي به رنگهاِي سبز روشن ، آبِي ، قرمز ، زرد ، زِيتونِي ، آبِي تِيره و سِياه از اِين ماهِي ، در بازار وجود دارد .

تغذيه:

هرچند که ماهي فايتر هر نوع غذايي را مي پذيرد و از مگس و دل گوسفند و آرتميا تا کاهو و پولکي هاي گياهي مي توان به او داد ولي شايد يکي از بهترين غذاهاي پيشنهادي براي اين ماهي کرم خوني باشد زيرا در زيستگاه طبيعي نيز بخش زيادي از غذاي ماهي را همين لارو حشرات تشکيل مي دهد .

تشخيص جنسيت:

جنس نر:
1: داراي باله هاي کشيده و درازي است.
2: جثه اي بزرگتر دارد.
3: بيشتر گوشه گير است.
4: داراي بدني کشيده است.
5: داراي لبهايي کلفت و دهاني بزرگ است.
جنس ماده:
1: داراي باله هاي کوتاهتر نسبت به جنس نر مي باشد.
2: چثه کوچکتراز جنس نرش دارد.
3: فعالتر از جنس نر است.
4: داراي بدني جم و جورتر از نر هاست.
5: داراي لبهايي باربکتر و دهاني کوچکتر از جنس نر مي باشد.

خاصيت جنگجويي ماهي فايتر :

بي شک هر فرد علاقمند به ماهيان زينتي مي داند که دو ماهي نر از اين گونه را نمي توان با هم در يک تانک نگهداري نمود زيرا ماهيان نر با هم به ستيز خواهند پرداخت و بايد ماهيان نر را پيش از سه ماهگي از هم جدا کرده و هر كدام را در ظرف جداگانه اي پرورش داد زيرا در غير اين صورت شروع به جنگ كرده و هيچكدامشان زنده و سالم نمي ماند . در سه ماهگي كه ماهي حدودا سه سانتي متر طول دارد ، نرهاي جوان را مي توان از باله مخرجي بلندشان شناخت . جالب است كه ماهي جنگجوي سيامي حتي در مقابل تصوير خود در آيينه واكنش تهاجمي نشان مي دهد . در بسياري از فروشگاههاي اين ماهي , در زمان فروش ؛ آيينه اي در كنار تنگ حاوي آن قرار مي دهند تا ماهي باله هاي خود را افراشته كرده و زيبايي اش دو چندان شود . در بسياري از نقاط دنيا و به ويژه در تايلند از ستيزه خويي ماهيان نر اين گونه براي برگزاري مسابقه و شرط بندي استفاده مي شد ، و البته هنوز هم مي شود .

درست مانند همان کاري که در مورد خروس جنگي انجام مي شده است، به همين علت گاهي به اين ماهي خروس ماهي نيز گفته اند . اين ماهي با دندان هاي مخروطي كه در آرواره ها دارد باله هاي نرهاي ديگر را ريش ريش كرده و به بدن آنها حمله ور مي شود . خسارات جبران ناپذيري كه پس از از بين رفتن باله ها و جدا شدن فلس ها ايجاد مي شود معمولا به مرگ ماهي ناتوان تر و گاهي مرگ هر دو ماهي منتهي مي شود .
شايد در ابتدا گمان کنيد که مثلا در روز مشخص هر کس ماهي فايتر خود را از آب آکواريوم منزلش خارج مي کرده و به محل مسابقه مي برده و ماهيان هم کمي با هم مي جنگيده اند و يکي پيروز مي شده و برنده مشخص مي گشته . اما اين ساده انگاري با واقعيت بسيار فاصله دارد . واقعيت اين گونه است که افراد حرفه اي ماهي هاي فايتر را از ابتداي تولد براي مبارزه اي خونين آماده مي کنند و در اين راه از هيچ ترفندي چشم پوشي نمي کردند . اين نکته وقتي برايتان بيشتر قابل فهم مي شود که بدانيد عده اي فقط از راه شرط بندي بر روي ماهيان جنگنده اي که خودشان تربيت کرده بودند امرار معاش مي کردند .

آماده سازي ماهي فايتر براي مبارزه :

آماده سازي ماهي فايتر نر براي جنگ شامل مراحل و شيوه هاي گوناگون است که برخي از آنها را در زير مي آورم .
1 - يکي از راه ها براي بالا بردن اعتماد به نفس ماهي فايتر و خوي مبارزه طلبي آن ، تحريک ماهي با وسيله اي است که آن را چوب خشم يا Angry stick مي نامند . در اين روش از يک تکه چوب با رنگ تيره يا پوسته يک خودکار براي ضربه زدن و تحريک ماهي استفاده مي کنند . در ابتدا پس از نزديک کردن تکه چوب به تنگ حاوي ماهي ، ماهي از آن مي گريزد ولي بعد ياد مي گيرد که به آن حمله کند . در مرحله پيشرفته مي توان با اين چوب از داخل آب ماهي را تحريک نمود .
2 – يک شيوه کم دردسر ولي مفيد ديگر به روش گذاشتن و برداشتن کارت هاي کاغذي يا Carding معروف است . در اين روش تنگهاي حاوي ماهيان نر را در کنار هم مي چينند . و بين هر کدام کارتي کاغذي مي گذارند تا ماهي ها همديگر را نبينند . روزانه چند بار اين کارتها را بر مي دارند تا ماهي ها براي هم گارد حمله بگيرند و به اين ترتيب براي حمله هاي واقعي آماده شوند . همچنين اين عمل باعث ترشح برخي هورمونها در ماهي نر و افزايش پرخاشگري وي مي شود .
3 - به عنوان ترفند ديگر ، ماهي نر بالغ را روزانه به مدت نيم ساعت در مخزن بزرگ حاوي 6 عدد ماهي ماده و گياهان آبزي براي مخفي شدن ماده ها قرار مي دهند ، ماهي نر دنبال ماهيان ماده خواهد افتاد و براي هر کدام از آنها نمايش هايي خواهد داد که مشابه نمايشهاي تهديد آميز زمان حمله است ؛ همين گارد گرفتن هاي مکرر به همراه تحريک ترشح هورمونهاي جنسي نرينگي و تعقيب و گريز باعث وحشي تر شدن ماهي مي گردد . به اين تمرين ، Chasing يا تمرين تعقيب کردن مي گويند .
4 - پس از يک هفته تعقيب کردن روزانه ، ماهي وارد مرحله تازه اي از تمرينات مي شود که اصطلاحا به آن Teasing مي گويند . در اين شيوه ، ماهي نر را در يک مخزن با يک ماهي ماده کاملا رسيده قرار مي دهند . ماهي نر پس از ديدن ماهي ماده زيبا و عشوه گر به دورش گشت زده و ديوانه وار شروع به ابراز رفتارها يا نمايشهاي عاشقانه جفت گيري مي کند .
5 دقيقه به ماهي فرصت داده و سپس او را از مخزن خارج کنيد .
اين عمل نيز ماهي فايتر نر شما را ديوانه و آماده کشتن حريف خواهد کرد و به قول معروف ؛ خون جلوي چشمهاي او را خواهد گرفت .
5 - يک شيوه ديگر مقاوم سازي ماهي فايتر که براي سالها (يا شايد قرنها ) به صورت رازي در ميان پرورش دهندگان محلي ماهي جنگجوي سيامي محفوظ مانده بود ، استفاده از برگهاي گياه بادام وحشي هندي يا Indian Almond leaves با نام علمي Terminalia catappa مي باشد . پرورش دهندگان حرفه اي ماهي بتا اسپلندنس براي برگهاي اين گياه که در بسياري از نقاط جهان و همچنين در تايلند رشد مي کند قدرتي جادويي قائل بوده و به آنها leaves Magic يا برگهاي جادويي مي ناميدند و عقيده داشتند که ماهيان فايتري که برگهاي اين گياه در آبشان وجود داشته باشد ماهيان مقاوم ، جسور و پيروز در هر پيکار و جادويي خواهند بود ! پس از افزودن اين برگ به آب ، رنگ آب کمي قهوه اي و مشابه رنگ چاي مي گردد که پس از مدتي بر طرف خواهد شد .
برخي از خواص اين گياه عبارتند از : محکم ساختن فلسهاي ماهي ، سرعت بخشيدن به بهبود زخمهاي بدن ماهي ، مقاوم سازي ماهي در برابر دچار شدن به بيماري ها ، افزايش راندمان توليد مثل ، افزايش خوي پرخاشگري در ماهي نر به ويژه در زمان جفت گيري و مراقبت از تخمها و نوزادان و همچنين افزايش شانس پيروزي ماهي در مبارزه با ماهي رقيبي که در محيط زيستش از اين گياه موجود نبوده است ، کمک به ماهي ماده در ترميم زخمهاي احتمالي حاصل از فرآيند جفت گيري ، تقويت رنگ ماهي ، نابود کردن بسياري از باکتري ها و قارچها و جلبکها ، مناسب براي ضد عفوني مخزن محتوي لاروهاي حساس ، تثبيت پي اچ آب ، ايجاد سقفي براي ساخت لانه حبابي توسط ماهي و . . . خلاصه اين گياه هر کاري که فکرش را نمي کنيد براي ماهيتان انجام مي دهد و بدون وجود آن پرورش ماهي فايتر قوي قابل تصور نيست .
امروزه مي دانيم که دست کم بخش عمده آنچه به اعتقاد افراد محلي به عنوان جادوي اين گياه مطرح بوده است به اسيد هوميک و اسيد تانيک حاصل از تجزيه تدريجي اين گياه در آب مربوط مي شود . کمترين اثر اين اسيد ها در آب ، کاهش p.H و در نتيجه سخت شدن فلسهاي ماهي است .
برگهاي جادويي اين گياه را به صورت سالم و خشک شده يا پودر شده در بسته بندي هاي گوناگون با راهنمايي طريقه مصرف و ميزان مصرف ( مثلا يک عدد برگ در يک آکواريوم 30 ليتري براي پرورش نوزادان ) به طور وسيعي در بازار به فروش مي رسانند .
همچنين گمان مي رود که محلولهاي ويژه اي که با نام عصاره آب سياه يا Blackwater extract در تجارت آکوآريومي وارد شده اند و معمولا فرمولهاي سري دارند ، از همين عصاره برگ گياهان ويژه سرچشمه گرفته باشند .
6 – متد ديگر براي اينكه ماهي قوي شود اين است که او را به يک ظرف گرد منتقل مي کنند و آب را هم مي زنند . ماهي در مقابل گرداب ايجاد شده مقاومت مي کند و در نتيجه قوي بار خواهد آمد . امروزه براي کارآمد تر کردن روش مقابله در برابر جريان آب کهRunning Laps ناميده مي شود ، ماهي را در دوره هاي مشخص با پمپهاي هواي پرتابي با قدرتهاي گوناگون که در هر مرحله افزايش مي يابند روبرو مي کنند .
7 – روشهاي ديگري مانند استفاده از آينه ، منتقل کردن روزانه ماهي به تنگهاي جديد با آب تازه ، بهبود شرايط روحي و اعتماد به نفس ماهي با اعمالي مثل غذادهي دستي و ... و خوراندن برخي هورمونها ( دوپينگ ) نيز وجود دارند .

تکثير ماهي فايتر ( سيامي جنگجو )

تکثير ماهي فايتر :

براي تکثير ماهي فيتر موارد زير قابل ذکر است:

1 – انتخاب ماهي مولد :

هر تکثيري نياز به داشتن مولدين خوب دارد.مولدي که بدني سالم از نظر خصوصيات فيزيکي داشته(نقص بدني نداشته باشد)،رنگي براق و زيبا داشته باشد،از سلامت و شادابي کامل برخوردار باشد،درتانکي با ماهيان سالم قرار گرفته باشد،از نظر اندازه بدن ،جفتها با يکديگر تناسب داشته باشند،پير نباشد،ترجيحا از جايي خريداري شود که توليد کننده اش به انتخاب وبه گزيني نسل خودش پرداخته باشد و ....

2 – تعداد ماهي لازم.

بهتر است براي شروع کار از 2 نر و 3 تا4 مادهاستفاده شود.(احتمال آسيب ديدن ماهيان ماده در دوره تکثير خصوصا براي افراد نوتجربه بيشتر بوده و ماهيان خريداري شده از بازار نسبت به ماهيان توليدي خودمان ازتلفات بيشتري برخوردارند ( .

3 – عمليات بعد از خريد.

مي توانيم ماده ها را به تانک اجتماعي انتقال داده (با حفظ اصول قرنطينه ماهيان تازه وارد)و نرها را در جايگاه انفرادي قرار دهيم يا نرها و ماده هارا در جايگاههاي انفرادي نگهداريم.
به ماهيان توجه لازم را کرده و اجازه ميدهيم با شرايط پرورشي ما ) دماي آب ،كيفيت فيزيكي و شيميايي آب ،شرايط محيطي پرورش و ...) تطبيق يابند.
بعد از گذشت 10تا 15 روز ميتوانيم شرايط تکثير را آماده کنيم.

4 – آماده سازي جايگاه تکثير.

ماهيان براي تخمريزي نياز به جايگاهي مناسب دارند که علاوه بر فراهم آوردن شرايط فيزيکي و شيميايي ومحيطي لازم براي والدين،بايد براي تفريخ تخمهاي گذاشته شده(بدنيا آمدن بچه ها) توسط والدين و سپري کردن دوران بسيار سخت و حساس نوزادي اين ماهيان نيز مناسب باشد . شايد موارد زير روشنگر اين جايگاه باشد.
- جايگاه نبايد زياد بزرگ باشد . ظرفي به گنحايش 15 تا 20 ليتر ميتواند به خوبي مورد استفاده قرار گيرد.بزرگي بيش از اندازه جايگاه سبب دور شدن زوجين ازهم و اختفا ماده و به طول کشيدن دوره تخمريزي ميشود. بعلاوه انجام وظيفه پدرانه ماهي نر (جمع آوري تخمها و لاروها) را بسيار سخت مي کند.
انتخاب جايگاه بزرگ براي اين كار ، مرحله تغذيه نوزادان را با مشكل مواجه خواهد ساخت.
- ارتفاع آب 15 تا 20سانتيمتر مناسب است.ارتفاع بيشتر سبب فشار بيشتر به ماهي نر براي جمع آوري تخمها شده و از آن مهمتر فشار زياد آب (ارتفاع زيادتر آب) براي لاروهاي تازه از تخم درآمده خوب نيست.
- جايگاه بايد در جايي آرام و به دور از استرسهاي بيروني(تحريکات ناراحت کننده) قرارگيرد . (شدت نور خيلي زياد نباشد،دستکاري داخلي و بيروني صورت نگيرد ،از حرکات تند وپرصدا در اطراف جايگاه پرهيز شود و (…
- جايگاه ميتواند کاملا ساده و بدون پوشش گياهي باشد يا در آن ازگياهان شناور در سطح و طبقات آب استفاده کرد . اين گياهان به ماهي کمک ميکند تاحبابهاي لانه اش را بهتر محصور کرده و احساس راحتي بيشتري بکند. توجه داشته باشيد بودن گياه علاوه بر مزايايي که دارد ميتواند سبب به تاخير افتادن دوره جفت گيري ماهيان شده و بار آلودگي آب را بيشترکرده و نر در آن سخت تر به دنبال ماده اش يا تخمها و نوزادان فروافتادهميگردد.
جايگاهي بدون شن وهر گونه قطعات اضافي(گياه و فيلتر و ...)،سبب آشنايي زودتر زوجين شده و مهمتر از ان، از آلودگي ميکروبي کمتري برخوردار بوده و يافتن تخمها و نوزادان را براي نر بسيارراحت ميکند.
- آبي تميز ومناسب و تازه ،بهترين گزينه براي جايگاه تکثير است .تميزي آب امکان قارچ زدگي تخمها را به حداقل رسانده و زخمهاي ماهي نيز در معرض آلودگي کمتري خواهد بود.جايگاه پر آب شده بايد حداقل 24 ساعت قبل با شرايط دمايي جايگاه قبلي فايتر هم دما شدهباشد.
- يک قطعه پلاستيک فريزر (يا يک قطعه صفحه يونوليت ) به ابعاد تقريبي10 در 5 سانتيمتر (کمي کوچکتر يابزرگتر) بايد در سطح آب قرار داده شود.
- در اين مرحله جايگاه نيازي به گردش آب و تهويه ندارد.
- تنظيم دما درمحدوده مناسب در طول دوره تکثير الزامي است.
5 – انتقال مولد: نميتوانيد ماهي نر و ماده را همزمان صيد کرده و به جايگاه انتقال دهيد.در اين حالت هر دو زمان يکساني براي آشنايي با محيط و يکديگردارند.
- در هنگام انتقال سعي شود آب جايگاههاي قبلي والدين در تانک تکثير ريخته نشود.
- شايد بهتر باشدانتقال در عصر صورت گرفته شود .در صورت آماده بودن ماهيان، صبح روز بعد تخمريزي صورت ميگيرد.(تعدادي از ماهيان تخمگذار ترجيح ميدهند با شروع روز فعاليت تخمريزي راانجام دهند( .
6 – صبر وحوصله با انتقال مولدين بهجايگاه تخمريزي ماهيان يكديگر را ديده و تغييراتي در فعاليتهاي داخلي بدن آنها وخصوصيات رفتاري و ظاهري آنها صورت ميگيرد.
- ماهيان از ديدن يكديگر به وجد آمده و رنگشان براق و تيره تر ميشود و براي يكديگر باله هايشان را آرايش ميدهند.در اين مرحله اينكه كدام قوي يا ضعيف است مطرح نبوده و رفتارهاي آشنايي زوجين با يكديگر صورت مي گيرد.
- ماهي نر از ماده خود با حركات زيباي باله و شنا ،خواستگاري كرده و ماده با حركات مشابهي به آن پاسخ مي دهد.اگر پذيرش طرفين صورت گيرد ماهي نر به سمتي كه ميخواهد لانه درست كند شناكرده و ماده به دنبالش حركت كرده و گويا با يكديگر مي خواهند لانه بسازند.از اين مرحله به بعد ماهي نر بسرعت به ساخت و تكميل لانه پرداخته و خيلي زود تخمريزي صورت مي گيرد.
- اگر مراسم اوليه آشنايي به خير و خوشي تمام نشود و يكي از طرفين ، از انجام رسوم معمول تكثير نسل طفره رود . زد و خورد ماهيان آغاز ميشود.در بيشتر موارد ماهي نر است كه غالب مي باشد مگر اينكه ماهي ماده بزرگتر و قويتر باشد كه در اينحال ميتواند زخمهاي قابل توجهي به ماهي نر وارد كند.
- دعواهاي ماهيان نر با ماده در غالب اوقات به زخمي جدي و مهلك تبديل نمي شود.صدمات تا زمانيست كه ماهي نر برتري خود را با گرفتن چند گاز از باله ها و دم ماده (و گاه از پلوها)به وي به اثبات برساند . بعد از آن ماهي ماده بيشتر به گوشهاي از جايگاه خزيده و در نوبتهاي مختلفي در محوطه حضور مي يابد و در صورتي كه آمادگي داشته باشند با دعوت نر به زير لانه رفته و تخم ميريزند و گرنه در نوبتهاي مكرري ماهي نر از ارعاب و تشويق براي حضور ماده براي تخمريزي استفاده كرده و نهايتا در غالب موارد اين رفتارها به تخمريزي منجر ميشود.
در به نتيجه رسيدن اين رفتارهاي توليد مثلي به تخمگذاري، نبايد عجله كنيد و شرايط مناسبشان را به هم بزنيد .در صورتيكه زوجين برايتخمگذاري آماده باشند و يكديگررا بپذيرند،فرايند آشنايي با يكديگر تا تخمگذاري بين 5 تا 12 ساعت(كمتر از نيمروز) بطول مي انجامد.اما گاه به دلايل متعددي از جمله آماده نبودن شرايط جسمي و روحي و محيطي براي طرفين طول اين دوره به 7 تا 10 روز نيزمي رسد.

- در صورتيکه تخمگذاري بيش از يک تا دو روز طول بکشد بايد به ماهيان غذا بدهيد.غذايي کامل که آب را آلوده نکرده(پايداريش در آب زياد باشد) و روزانه يک وعده و به حدي که در همان زمان خورده شود.
7 – تخمگذاري ماهيبا تخمگذاري ماهي ماده نقش و وظيفه وي در توليد نسل آينده به اتمام ميرسد.ديگر حضور وي درجايگاه نه لازم است و نه درست.اينك بايد پدر مهربان وظيفه مراقبت از تخمها را به عهده بگيرد.
- ماهي ماده رابعد از تخم ريزي از جايگاه خارج ميكنيم.او خطر بالقوه و بالفعلي براي تخمها و يانوزادان از تخم در آمده است.حضور او (ماهي ماده) باعث فشار بيشتر جسمي و روحي به ماهي نر ميشود.از طرفي ماهي نر به حضور دشمن تخمها در محوطه لانه نميتواند بي تفاوت باشد و دائم بايد در حال دور كردن او از محوطه لانه باشد و از طرف ديگر اين تعقيب وگريز سبب ميشود تا جمع آوري و سازمان دادن تخمها و لاروها توسط ماهي نر به درستيصورت نگيرد.
- تخمها بسته به دماي آب حدود 24 ساعت بعد تفريخ ميشوند(كمي زودتر يا ديرتر(
- لاروهاي نو رس (بچه فايترهاي تازه از تخم در آمده ) داراي ذخيره غذايي به ارث برده از مادر هستند كه حدود 3 روز آنها را از تغذيه بينياز ميسازد.

8 – عمليات پاياني

- در روز اول تفريخ تخمها،آنها بسيار کم حرکت بوده و ماهي نر به راحتي آنها را جمع آوري و مديريت مي کند.لذا خوب ديده نميشوند.از روز دوم تفريخ شدن، فعاليتشان بيشتر شده و آنها رادر اطراف لانه و در حال سقوط از لانه يا در کف مشاهده مي کنيم.
ماهي پدر بدون تامل،از مرحله ريزش تخمها در مرحله جفتگيري تا سازماندهي و نگهداري تخمها و لاروها تا روز سوم بعد از تفريخ تخمها،بيدرنگ مشغول بازسازي لانه،جمع آوري تخمها و درمرحله بعد جمع آوري نوزادان از محوطه اطرف لانه و انتقالشان به لانه بوده است .اينكار سخت ،انرژي زيادي را طلبيده و او را به شدت خسته و نهايتا عصبي ميكند.يعني ازروز سوم تخمگذاري(روز دوم در آمدن نوزادها) تعداد نوزاداني كه از لانه خارج شده وبه اطراف پخش ميشوند بيش از اندازه اي است كه در هر بار جستجو و بازگشت به لانه توسط ماهي نر جمع آوري ميشود .اين شيطنت و نافرماني بچه ها در روز چهارم ازتخمگذاري (سوم از باز شدن تخمها)به حدي ميرسد كه ديگر ماهي نر قادر به سازماندهي آننبوده و از طرفي شدت فعاليت مداوم و سخت او را خسته و عصبي كرده است در اين مرحلهاست كه پدر مهربان ديگر توان انجام وظايف خود را نداشته و خود تهديدي براي بقاي لاروها(بچه ماهيها) به حساب مِي آيد.و بايد از جايگاه خارج شود.اين انتقال بسته به شرايط در روز سوم يا چهارم از تخمگذاري است.
- ماهيان فايتري که دوره تخمگذاري را به اتمام رسانده اند،از ذخيره غذايي بدنشان کاسته شده(رسيدن و خروج تخمها از بدن ماده وفعاليت شديد و مداوم نر)است و بايد مورد توجه قرار گيرند.
- زخمهاي برداشته شده در طول دوره تخمگذاري بر رويبدن ماده يا نر بايد مورد توجه قرار بگيرد(هرچند غالبا جدي و کشنده نيست).بايد پساز بازگرداندن آنها به جايگاههاي اصليشان نسبت به کاربرد مواد ضد عفوني کننده براي درمانشان توجه کرد.
اين مرحله انتهاي فرايند تكثير و آغاز مرحله تغذيه ، مراقبت و پرورش نوزادان است.

نگهداري از نوزادان فايتر

همانطور که ميدانيم،گذراندن مرحله لاروي و تبديل شدن به بچه ماهي که قابليت تغذيه فعال را داشته و بتواند از غذاهاي آماده موجود در بازار استفاده کند،حساسترين قسمت زندگي ماهيان فايتر و سخت ترين قسمت در تکثير آن است.
اين دوره حدود 15 روز بطول مي انجامد و براي اينکه نوزادان بتوانند آن را با موفقيت سپري کنند بايد لوازم و شرايط لازم را برايشان فراهم کرد.شايد از مهمترين انها بتوان موارد زير را به عرض رساند.
1- پيش بيني زمان تفريخ تخمها و تهيه غذاي آغازين لاروها :
حدود 4 تا 5 روز (د ر بهار و تابستان و 7 تا 10 روز زودتر در زمستان)قبل از تفريخ تخمها بايد به تهيه آب سبز و زرد اقدام کنيم. کاربرد توام اين دو نوع آب از اثر بيشتري برخوردار است.البته در صورتيکه امکان تهيه آب زرد موجود نباشد ،تنها آب سبز نيز ميتواند به شما کمک کند.درب ظرفي که در آن به تهيه غذاي آغازين ميپردازيد نبنديد و بگذاريد با هوا در تماس باشد.
البته ميتوان به تهيه موجودات ريز متحرک غذايي به روشهاي ديگري نيز پرداخت که صحبت در باره آن،مطلب را به درازا ميکشاند.
2 - پيگيري شرايط لازم براي مرحله تکثير تا تفريخ شدن تخمها.
3 - آماده سازي جايگاه لاروها.

تنظيم دما :

فايتر ها ماهيان گرمادوستي هستند و بايد دماي مناسب آب را برايشان فراهم کنيد .در اواخر بهار و تابستان،دماي طبيعي آب غالبا در حد مناسب براي آنهاست و نکته بسيار مهم تثبيت دما در زمستان است که 29 درجه سانتيگراد براي لاروها مطلوب است.

تنظيم نور :

بهتر است در جايگاه نگهداري لاروها بعد از تفريخ نور دائم داشته باشيم(البته واجب نيست).تا لاروها به رژيم نوري دائم عادت کنند.به نظر ميرسد نور دائم ميتواند فوايد زير را براي دوره لاروي ماهيان فايتر داشته باشد.
عملکرد ماهي نر را در طول دوره مواظبت بهتر ميتوانيد زير نظر داشته باشيد (اقدامات لازم ر ا زودتر تشخيص دهيم) و ماهي نر بهتر ميتواند به جمع آوري تخمها و لاروها ي فرو افتاده از لانه بپردازد تا کمتر در معرض آلودگي ميکروبي(تماس با سطوح داخل آکواريوم) و ساير تهديدها قرار گيرند.
لاروها پس از جذب ذخيره غذائيشان بايد بتوانند به سهولت به غذاي مناسب (موجودات زنده ريز متحرک)دسترسي داشته باشند و حضور نور به آنها اين اجازه را ميدهد که در هر ساعتي که قصد تغذيه داشتند بتوانند به انجامش اقدام کنند.در حاليكه دادن پريود خاموشي در ابتداي دوره لاروي(اتمام زرده و آغاز شناي آزاد)ممكن است تعداد قابل توجهي از لاروها را با گرسنگي و تحليل قواي جسماني و كاهش قدرت حياتي روبرو كند .
نور دائم در دوره لاروي يعني امکان تغذيه دائم و اين امر تضمين کننده بقا لاروها خواهد بود و آنها با تغذيه بيشتر و موثرتر ،از رشد بيشتري برخوردار شده و امکان ماندگاريشان بيشتر ميشود.

تنظيم شرايط محيطي :

لاروهاي تازه تفريخ شده(روز اول تا سوم بعد از تخمگذاري) و لاروهاي نو رسي كه به تازگي شناي آزاد را آغاز كرده اند،(روز چهارم از تخمگذاري تا روز هفتم بعد از تخمگذاري)از قابليت شناگري بسيار اندكي برخورداند و هنوز قادر نيستند با جريانات آبي داخل جايگاه مقابله كنند و وجود جريان آبي(ناشي از دمنده هاي هوا و فيلترها)سبب اتلاف انر‍ژي زيادي از آنها شده و ممكن است آنها جذب فيلتر شده يا به اشيا برخورد نمايند.لذا براي ثبات بيشتر لاروها در اين دوره از كاربرد سنگ هوا يا فيلتر خودداري شود.

ايجاد استراحت گاه براي لاروها:

لاروها در 1 تا دو روز اول شناي آزادشان ،خيلي زود خسته ميشوند و در صورتيكه استراحت گاهي براي آنها در نزديكي سطح آب فراهم كنيد ،در مصرف انرزي صرفه جويي كرده و بر روي آن به استراحت ميپردازند و مجبور نيستند فاصله كف تا سطح آكواريوم را براي شناگري انجام دهند(در جايگاههايي كه از گياه استفاده نكرده اند).براي اين منظور ميتوانيد از گياهاني كه برگهاي منشعب يا رشته اي شناور در سطح آب دارند استفاده كنيد و لزومي ندارد كه ريشه هايشان در شن قرار گيرند(چه در شن كف يا گلدان شن).اين گياهان علاوه بر اينكه به عنوان پناهگاه و استراحت گاه لاروها محسوب ميشوند ميتوانند در تثبيت و بهبود شرايط فيزيکو شيميايي آب مفيد واقع شوند.( افزودن گياه به تانك لاروها الزامي نيست)

تهيه لوازم جهت تسهيل عمليات بهداشتي :

- از آنجائيكه در طول دوره نگهداري و پرورش لاروها بايد به تخليه آب نامناسب و مواد غذايي رسوب كرده و نيز فضولات انباشته شده در كف جايگاه اقدام شود،بهتر است از كاربرد شن در جايگاه پرورش لاروها خودداري شود.
- به يك ظرف براي ايجاد آب هم دما (براي تعويض آب )نياز است.(جايگاهي به ظرفيت 20 تا 25 درصد تانك لاروها).
- به ظرف جدا كننده آب سيفون شونده نيازمنديم.لاروها بسيار كوچكند و در صورتيكه بخواهيم با ظرف يا شيلنگ به تخليه آب مبادرت بورزيم ،لاروهاي ما ناخواسته از جايگاه خارج ميشوند يا تحت شوك و ضربه قرار ميگيرند.براي اين منظور ميتوانم به عنوان مثال به ساخت وسيله زير مبادرت ورزيم.ايتدا در طرفين يك ظرف نوشابه خانواده به تعداد لازم سوراخ يا منفذ ايجاد ميكنيم تا وقتي كه ظرف را درون آب تانك لاروها فرو ميكنيم ،آب از اطراف به درون ظرف وارد شود.اينك با توري ريز چشمه دور ظرف را پوشانده و لبه هاي بالا و پايين و انتهايي توري را با چسب آكواريوم ثابت كرده ومنفذهاي لبه ها و انتهاي توري را با دقت ميچسبانيم.اينك آبكش داخل آبي ما حاضر است (شايد بهتر باشد به آن لارو كش گفته شود).هر وقت كه خواستيم آب را به هر اندازه سيفون كنيم ،ظرف را از ته وارد آب كرده و از سر باريك آن شلنگ تخليه را وارد ظرف کرده و آب را به اندازه اي كه مايليم خارج ميكنيم.در اين حالت امكان مكيده شدن لاروها به سمت لوله مكش منتفي ميشود.

4 - تغذيه لاروهاي نو رس:

از روز دوم تفريخ شدن ،لاروها به جنب و جوش افتاده و با خروج ماهي نر د ر روز دوم يا سوم،پراكنده شدن لاروها در سطح جايگاه بيشتر و بيشتر ميشود.آنها در ابتداي شناي آزاد(تقريبا در پايان روز سوم از تفريخ تخمها كه با جذب كامل كيسه زرده مطابق است)از توانايي كمي براي تعادل و شناوري برخوردارند زيرا اندامهايشان هنوز كامل و استوار نشده اند و لذا بيشتر در گوشه و كنار جايگاه چسبيده يا آويزان شده اند.
اين زمانيست كه آنها بايد اولين وعده غذائيشان را بدست آورند تا توان انجام فعاليتهاي بعدي را داشته باشند.اولين غذا بايد براي آنها بهترين غذاي ممكن باشد.زيرا آنها بسيار كوچكند و در شكار و تهيه غذا بسيار ناتوان هستند.آنها بايد بتوانند غذايي متناسب با اندازه دهانشان يافته و در ضمن آنرا بدست آورند.(شكار كنند ،آنها گوشتخوار و شكارچي هستند).آنها غذاهاي متحرک را دوست دارند(شکار موجودات ريز) و لاروهايي که توان دستيابي به غذاي متحرک را داشته باشند زنده ميمانند و لاروهايي که از غذاهاي عير متحرک موجود در محيط استفاده کنند احتمال مرگ بيشتري دارند .(احتمال خوردن مواد غذايي نامناسب).اين امر مهمترين دليلي است که بايد برايشان به تهيه غذاهاي کوچک متحرک مبادرت بورزيم.
آنها طي هفته اول تا روز دهم ياد ميگيرند که چگونه تغذيه کنند و کمک به آنها شرط زنده ماندنشان است.
- کاربرد غذاي آغازين : از آنجائيکه اندازه دهان لاروهاي فايتر به حدي کوچک است که نميتواند به راحتي از غذاهاي آماده موجود در بازار استفاده کند ،بايد حداقل 3 تا چهار روز اول از مرحله شناي آزاد،از موجودات ريز تک سلولي (توليد شده در آب سبز و زرد) استفاده کنند.آنها ظرف اين مدت کوتاه به سرعت رشد کرده و توانايي شکار و تغذيه نوزادان آرتميا را خواهند داشت.(در صورت حفظ کيفيت آب ميتوان تا يک هفته از آب سبز استفاده کرد(.
)در صورتيکه اقدام به تهيه موجودات ريز تک سلولي نکرده ايد يا به هر دليلي از بين رفته اند،ميتوانيد از زرده تخم مرغ پخته براي اين منظور استفاده کنيد( .
- چگونگي مصرف : با شروع شناي آزاد لاروها بايد نسبت به تغذيه آنها اقدام کنيم.براي اين منظور ميتوانيم در دو نوبت صبح و بعد از ظهر از موجودات ذره بيني استفاده کنيم.بهتر است از آن به مقدار کم استفاده کرده و ترکيب آب را به هم نريزيم.لاروها بسيار کوچکند و مقدار کمي از آن نيز ميتواند نيازمنديشان را برآورد.در آکواريومي به حجم 20 ليتر ريختن يک تا دو درب نوشابه خانواده براي هر وعده کفايت ميکند .بايد آنرا بيشتر در نقاط تجمع لاروها و کمتر در ساير نقاط ريخت به نحوي که در دسترس تمام لاروها قرار گيرد.
در صورتي که از هر دو نوع آب تهيه کرده ايد مقدار مصرف را براي هر دو تقسيم کنيد و از هر دو آب استفاده نمائيد.مقدار مصرف زياد سبب بهم خوردن سريع ترکيب مناسب آب شده و به مرگ لاروها منجر ميشود.
در صورتيکه تنها از زرده تخم مرغ استفاده ميکنيد،يک تخم مرغ را خوب پخته و زرده آن را به قطعات کوچکي(به اندازه نخود) تقسيم و در فريزر قرار دهيد و در هر بار مصرف از يک قطعه آن استفاده کنيد.قطعه زرده را در لاي يک قطعه جوراب لطيف زنانه(چشمه هاي بسيار ريز دارد)که دو لا کرده ايد(نبايد پارگي يا نخ کشيدگي داشته باشد) قرار داده و پس از آب شدن يخش ، آنرا با دست در داخل جوراب له کنيد .اکنون لبه هاي جوراب را جمع کرده و قسمت تخم مرغ را در سطح آب در چند جا (چهار گوشه و وسط) فرو کرده و بيرون آوريد تا ذرات بسيار ريز تخم مرغ وارد آب شوند.مقدار مصرف بسيار کم است و اضافه تخم مرغي که در جوراب است را ميتوانيد به بچه ماهيان ديگري که داريد بدهيد ولي بايد توجه کنيد که جوراب شسته و تميز شود(باقيمانده غذايي نداشته باشد).تغذيه از تخم مرغ را نيز ميتوانيد دو يا سه بار در طول 24 ساعت انجام دهيد.
- کاربرد غذاي مکمل : بعد از 3 تا 4 روز از تغذيه لاروها آنها به تدريج با رشد يافتن آمادگي شکار موجودات درشت تر را پيدا ميکنند.لذا در روز سوم يا چهارم اقدام به پروراندن نوزاد آرتميا ميکنيم.(تفريخ کردن تخم آرتميا (از نمک غير يده استفاده کنيد)).در صورتيکه لاروهايمان فعالانه از مواد غذايي ريخته شده استفاده کنند ميتوانيم به تدريج از مقدار آب سبز کاسته و با تفريخ شدن نوزادان آرتميا در روز پنجم ،آنرا جايگزين آب سبز گردانيم .به مصرف زرده تخم مرغ کماکان ادامه ميدهيم تا لاروهايي که نتوانسته اند از آرتميا استفاده کنند بي غذا نمانند.
با کاربرد تخم مرغ و آرتميا به عنوان مکمل يکديگر نوزادان به سرعت رشد کرده و بعد از يک هفته به تدريج و به مقدار بسيار کمي از غذاي آماده بسيار پودري که در دسترس است استفاده ميکنيم.(روز هفتم از شناي آزاد لاروها).در اين مرحله آنها شکل اصلي خود را تا حدودي بدست آورده اند و توانايي شنا و تغذيه فعال را دارند. کاربرد بسيار کم غذاي پودري براي عادت کردن نوزادان به بو و طعم آن و آماده شدن براي استفاده از آن است.
کاربرد نوزادان تازه از تخم در امده آرتميا براي لاروهاي کوچک مناسب است (بهتراست يک روزه باشند) زيرا قابليت شکار و خوردن آنرا دارند و با سپري شدن 1 تا 2 روز از تفريخ تخمها،نوزادان آرتميا نيز به سرعت رشد يافته و شکارشان براي لاروهاي کوچک مشکلتر ميشود.بهتر است دو ظرف براي تفريخ تخمها داشته باشيد تا 4 الي 5 روز اول تغذيه مکمل را با نوزادان جوان آرتميا انجام دهيد.
نکته کليدي در پرورش لاروها حفظ اعتدال در تغذيه است .

5 - حفظ و بهبود کيفيت فيزيکو شيميايي آب .

- هوادهي : دوره تفريخ تخمها تا شناي آزاد و نيز 2 تا 3 روز اول مرحله شناي آزاد، لاروها نياز حياتي به اکسيژن دهي ندارد.زيرا ترکيب آب هنوز به هم نخورده است.لاروها هنوز از قدرت و مهارت کافي براي شناگري برخوردار نيستند.جريان آب علاوه بر انکه سبب ميشود آنها براي حفظ موقعيتشان از انرژي اندوخته بيشتري استفاده کنند بلکه ممکن است سبب صدمه به آنها در اثر برخورد با اطراف بشود.
پس از رسيدن لاروها به سن 5 تا 6 روزگي (از زمان تخمگذاري)ميتوان رشته باريکي از حباب ريز اکسيژن را در جايگاه برقرار کرد بطوريکه سبب تلاطم آب نشود.
- تعويض آب : با کاربرد آب سبز و غذاي آغازين ،تجمع مواد زايد در تانک بيشتر و بيشتر شده و نياز به بهبود کيفت آب دارد(ممکن است با کاربرد به اندازه مواد غذايي و گنجايش متناسب جايگاه نگهداري لاروها، نيازي به تعويض آب براي حدود يک تا دو هفته يا بيشتر نباشد).در صورتيکه در کف يا سطح لارو مرده ميبينيد بايد به نامناسب بودن کيفيت آب و غذا دهي توجه کنيد.در اينحال با وارد کردن ظرف جدا کننده آب سيفون شونده و استفاده از شلنگ داخل آن ميتوانيد به تخليه آب تانک بدون صدمه به لاروها اقدام کنيد. حدود 20 تا 25 درصد تعويضر در هر نوبت کفايت ميکند(استفاده از آب هم دما و مناسب). در هنگام افزودن آب نيز ملايمت و دقت لازم را براي جلوگيري از جريان شديد آب د رتانک اعمال ميکنيم.اولين تعويض آب (با توجه به کاربرد آب سبز و تخم مرغ ) حدود 4 تا 5 روز پس از شناي آزاد لاروهاست.اصل مهم در تعويض آب ،فراهم کردن شرايط مساعد زيستي براي لاروهاست و صرف اينکه آب رنگ گرفته و بايد تعويض شود درست نيست و آبي که سبز شده (يا رنگهاي نزديکش)يعني غذا دار شده است و مهمترين نشانه خوب بودن آب ،تغذيه مناسب و فعال لاروها و عدم وجود تلفات است.شناسايي اين حد نياز به کمي تجربه و تکرار دارد.
به عنوان پيشنهادي عمومي ميتوان به تعويض يک بار در هفته اشاره کرد که متناسب با نياز ميتواند کم يا زيادتر شود.

6 - پرورش لاروهاي پيشرفته و بچه ماهيان نو رس:

با سپري شدن 10 روز از زمان شناي آزاد (14 روز از تخمگذاري)،لاروها ديگر شکل ماهيان اصلي را يافته و قادرند از غذاهاي ريز دست پودري و بسيار نرم موجود در بازار استفاده کنند.انها بايد روزانه 1 تا دو نوبت از اين غذاها استفاده کنند .
کاربرد تخم مرغ ( روزي يک بار ) و تخم آرتمباي تفريخ شده (روزي 2 تا 3 بار ) به عنوان غذاي مکمل حفظ شود.
تغذيه مواد مختلف به يکباره نباشد و تعداد دفعات تغذيه بيشتر و مقدار غذاي کمتر ارجحيت دارد.(غذاهاي اضافه رسوب کرده و از دسترس لاروها خارج ميشود و سبب الودگي آب ميشود.)
کاربر مکملهاي ويتامينه موجود نيز به رشد بهتر لاروها کمک مينمايد.
روند تغذيه تا يک ماهگي پيگيري شود .در اين زمان آنها اولين جلوه هاي استقلال و قلمرو طلبي را از خود بروز ميدهند.
در اين مرحله(حدود يک ماهگي ) بچه ماهيان کاملا رشد يافته اند و مرحله پرورش لاروي و بچه ماهيان نورس به اتمام رسيده و ميتوان مرحله پرورش بچه ماهيان رشد يافته فايتر تا سن بلوغ را انجام داد.

منابع:

Fish-aqua.blogfa.com
Aqua.quest.com