مقدمه

رباتيک علمي است که با هدف راحتي انسان و افزايش وقت مفيد او به وجود آمده است . متاسفانه در کشور ما آن طور که شايسته است شناخته نشده است . در اين مقاله سعي مي کنيم به وضعيت ايران در علم رباتيک بپردازيم . بدين منظور ابتدا تاريخچه و تعريف مختصري از ربات ارائه مي نماييم . سپس به و ضعيت رباتيک در کشور هاي صنعتي مي پردازيم و سرانجام و ضعيت ايران را بررسي مي نماييم و براي بهبود آن راهکاري را مشخص مي نمايييم .

تاريخچه ي رباتيک

در گذشته کشورهاي استعمارگر براي افزايش سرمايه وپيشرفت خود به کشور هاي ضعيف حمله مي کردند و با تصرف کشور قرباني ، مردم آنجا را به عنوان برده به خدمت مي گرفتند و از آنها به عنوان نيروي کار رايگان بهره مي بردند و آنها را در مزارع کارخانه ها آشپزخانه ها و... به کار مي گرفتند . اما اين برده ها چند عيب بزرگ داشتند . مهمترين عيب آن اسارت يک انسان و ظلم به او بود و ديگر عيب آن خستگي برده ها بود . برده ها نمي توانستند 24 ساعت شبانه روز کار کنند . بايد به آن ها وقت استراحت مي دادند . ديگر عيب آن ها اين بود که ارباب بايد آن ها را مداوم کنترل مي کرد . در آن زمان آرزوي اربابان اين بود که برده اي غير انساني داشته باشند که بتواند 24 ساعته کارکند و دچار خستگي نشود و نياز به کنترل مداوم نداشته باشد . با توجه به علم آن زمان اين رويايي بيش نبود و فقط در تئاتر به نمايش در مي آمد و به اين برده هاي آسماني (( ربات )) مي گفتند .
با پيشرفت علوم در طي گذشت زمان و انقلاب صنعتي اروپا ، نياز به برده هايي بيشتر با سرعت بالاتر دقت بيشتر و خستگي کمتر ، بيشتر احساس مي شد . بنابراين دانشمندان به فکرساخت ماشين هاي خود کار افتادند . (تا آن زمان علم در زمينه ي برق و مکانيک مقداري پيشرفت کرده بود . ) از آن به بعد در قسمت هايي از کارخانه ها از ماشين هاي الکترومکانيکي استفاده مي شد . بدين شکل مکانيزاسيون صنعتي آغاز شد . عيب بزرگ اين دستگاه ها تک منظوره بودن و عدم انعطاف پذيري آن ها بود . يعني با تغيير قسمتي از کارخانه يا محصول توليدي مي بايست کل دستگاه ها دوباره طراحي مي شدند . با پيشرفت هر چه بيشتر علم ، کامپيوتر ها اختراع شدند و گسترش يافتند . تا حدي که در خانه ها نيز يافت مي شد . سپس صنعت گران به فکر ترکيب ماشين ها ي الکترومکانيکي با کامپيوتر ها افتادند تا بتوان آن ها را برنامه نويسي کرد [ يکي از ويژگي هاي کامپيوتر قابل برنامه نويسي بودن آن است ] و بايک دستگاه بتوان چندين کار را انجام داد (مثلا دستگاهي که يک نوع ماشين را رنگ مي زند بتواند با عوض شدن مدل و طرح آن ، آن ها را نيز رنگ بزند ) . بدين صورت ربات ها ساخته شدند

تعريف ربات و رباتيک و مزاياي آن

با توجه به توضيحاتي که داده شد :
ربات ماشيني هوشمند ، قابل برنامه نويسي و انعطاف پذير است که براي بدست آوردن اطلاعاتي از محيط خود داراي حسگرهايي است .
رباتيک علم طراحي ، ساخت ، نگهداري و تعمير ربات ها است
مهندسي رباتيک علم هوشمند کردن و الکترونيکي کردن ماشين ها ي مکانيکي است ( در جهت مصارف صنعتي ) [مهندسي رباتيک = مهندسي برق + مهندسي مکانيک]
مزاياي ربات عبارتند از : افزايش بهره ، افزايش توليد ، بهبود کيفيت کار ، افزايش دقت ، جلوگيري از اتلاف نيروي انساني ، افزايش سرعت ، کاهش هزينه ، کاهش ضايعات ، چند منظوره بودن ، هوشمند بودن ، عدم خستگي

مثال هايي از ربات

کلمه ربات مانند کلمه ي ماشين ، يک کلمه ي کلي است و به چند مورد خاص خلاصه نمي شود . به عنوان نمونه چند مورد را ذکر مي نماييم :
بازو هاي ربات هاي صنعتي ، ربات کنترل چاه هاي نفت ، يخچال هاي خانگي ، آسانسور ها ، اسباب بازي کودکان ، هواپيما هاي بدون سرنشين ، سيستم هاي دفاع ضد موشکي ، پرينتر ها ، دستگاههاي تراش خودکار ، نوشابه پرکن ها و ...
اين ها فقط نمونه هايي از بي نهايت انواع ربات بود . ربات ها آنقدر گسترده اند که امروزه نمي توان بدون آن ها زندگي کرد . ولي در مهندسي منظور از ربات ، ربات هاي صنعتي مي باشد .

رباتيک و کشور هاي صنعتي

کشور ها صنعتي به اين حقيقت رسيده اند ، که کشوري پيشرفت نمي کند مگر اين که در تمام علوم پيشرفت کند . بنابراين ، با توجه به اين که رباتيک يکي از علوم اصلي سرنوشت ساز قرن است و به آن احساس نياز مي کنند . در اين راستا فعاليت هاي بسياري را انجام داده اند. آن ها آن قدر پيشرفت کرده اند که هدف خود را اينگونه ذکر مي کنند " در سال 2050 ربات هايي خواهيم ساخت شبيه انسان که بتواند با قوي ترين تيم فوتبال انسان ها بازي کند و بدون انجام خطا ، انسان ها را شکست دهد ."
آن ها هر ساله مسابقات رباتيک جهت کسب علم و استفاده نمودن از آن در صنعت برگزار مي نمايند .
همچنين در راستاي تربيت نيروي انساني جهت گسترش اين علم ، رشته ي مهندسي رباتيک را ايجاد نمودند . مهندسي رباتيک در واقع تلفيقي از رشته ي مهندسي برق و مهندسي مکانيک است که هدف آن تربيت نيرويي که بتواند به تنهايي ربات هاي صنعتي را طراحي کند و آن را بسازد . اين رشته در اکثر دانشگاه هاي کشور هاي صنعتي تدريس مي شود .
کارخانه هاي خصوصي آن ها علاوه بر رباتيکي کردن فرايند توليد ، مقداري از درآمد هاي ناخالص خود را جهت تحقيق و گسترش رباتيک صرف مي نمايند .

وضعيت رباتيک در ايران

رباتيک در ايران هنوز شناخته شده نيست . اين وضعيت در حالي است که ايران يکي از بزرگترين وارد کنندگان ربات هاي صنعتي است . هر ساله ارز زيادي بابت خريد ربات ، از کشور خارج مي شود . در بيشتر کارخانه هاي ما از رباتها استفاده مي شود . کارخانه هايي مانند فولاد ، خودروسازي ، مواد غذايي و ... را مي توان تقريبا تمام رباتيک دانست . اما متاسفانه تمام ربات هاي آن وارداتي است و حتي نصب و کنترل و تعمير آن بر عهده ي خارجي ها مي باشد
به منظور عقب نماندن کشور در علم رباتيک ، رشته ي مهندسي رباتيک در سال 1381تاسيس شد و متاسفانه تا امسال (1387 ) تنها دانشگاه ارائه کننده ي آن دانشگاه صنعتي شاهرود بود . اکنون اين رشته در دانشگاه صنعتي همدان نيز تدريس مي شود . اما آيا دو دانشگاه کافي است ؟ پاسخ روشن است با توجه به اهداف کشور و سند چشم انداز 20 ساله هم اکنون بايد در تمام دانشگاه هاي صنعتي ، تدريس شود .
يکي از مشکلات دانش آموختگان اين رشته در کشور اين است که کسي اين رشته را نمي شناسد و اصلا نمي داند ربات چيست . وقتي از ربات صحبت مي شود به ياد اسباب بازي آدم آهني کودکان و فيلم هاي سينمايي مي افتند . ديگر مشکل دانش آموختگان عدم اعتماد صنعت کشور به آن ها است . صنعت گران حاضرند چندين برابر آن هزينه کنند ولي از نيروي خارجي استفاده نمايند .ديگر مشکل اين رشته کمبود امکانات دانشگاهي و قديمي بودن امکانات فعلي آن ها است .
بعضي از افراد در ايران استفاده از ربات را مساوي اخراج نيرو کار مي دانند و با توسعه ي آن مخالفت مي کنند . اما آنها از اين غافل هستند که گماردن نيروي انساني به کار هاي روزمره و تکراري ، اتلاف نيروي انساني است . به جاي انجام کار بيهوده مي توان آن ها را در جايي ديگر به خدمت گرفت .
هر ساله چندين مسابقات رباتيک در سطح کشور برگزار مي شود که مي توان گفت همه ي آن ها داراي قوانين ثابت و يک شکل و تکراري است و هيچ کدام قوانين بومي ندارند . متاسفانه در ايران به اين مسابقات به چشم هدف نگريسته مي شود . (بر عکس کشور هاي صنعتي که مسابقات را ، وسيله اي براي ارتقاء صنعت خويش مي دانند . ) و تمام وقت دانشجويان را مي گيرند که رباتي با هدف پوچ ( مانند مسيرياب که در اين مسابقات ربات بايد مسير خط سياه را دنبال کند ) بسازند .
متاسفانه هيچ يک از ما ، هيچ روز يا هفته اي در سال را به عنوان هفته ي رباتيک ، حداقل براي يادآوري اهميت آن بر نگزيده ايم . و براي بهبود وضعيت آن کوششي نکرديم و نمي کنيم .

نتيجه گيري

اگر مي خواهيم ايران به پيشرفت شايسته ي خود برسد . بايد موانع را از جلو آن برداريم . در اولين قدم بهتر است در موارد زير گامي محکم برداريم .
1- آشنايي مردم با علم رباتيک و مزيت استفاده از ربات ها
2- تاسيس رشته ي مهندسي رباتيک در تمامي دانشگاه هاي صنعتي کشور
3- برگزاري هدفمند مسابقات رباتيک در رشته هاي بومي در راستاي توليد ثروت از راه علم
4- جلب اعتماد صنعت به نيرو هاي داخلي
5- مشخص کردن هفته اي خاص به نام هفته ي رباتيک
6- و ... .
منبع:persianarticles
/س