در ميانه قرن 13 ميلادي، مکزيکاها که مردمي شکارچي بودند، به دره مکزيکو مهاجرت کردند، اما ساکنان پيشين اين دره آنها را وادار به خروج از آن منطقه و پناه گرفتن در دو جزيره نزديک به کرانه باختري درياچه Texcoco نمودند. مکزيکاها، بر پايه يک افسانه، بر اين باور بودند که روزي، تمدني بزرگ در يک سرزمين مردابي بوجود خواهند آورد؛ نشانه اين سرزمين آن بود که در آن کاکتوسي را خواهند يافت که بر سنگي روييده و روي آن عقابي نشسته است. وقتي مردم مکزيکا به منطقه باتلاقي کرانه هاي Texcoco رسيدند، ملًاهايشان اعلام کردند که نشانه گفته شده در افسانه را ديده و در نتيجه به سرزمين موعود خويش رسيده اند.
مکزيکاها در آن سرزمين به کشاورزي پرداختند و در سال 1325 ميلادي، شهر Tenochtitlan «مکزيکوسيتي امروزي) را ساختند. آنها تا 100 سال بعد، به حکومت –هاي همسايه خود، بويژه به مردم Tepaneca خراج مي پرداختند، اما به تدريج با افزايش قدرت و جمعيت، با دو گروه از همسايگان خويش متحد شده و در سال 1428، تپانکاها را شکست دادند و حکومتي گسترده را بنيان گذاشتند. اين حکومت به تدريج، از نواحي مرکزي مکزيک تا مرزهاي گواتمالا را زير پوشش خود قرار داد. آزتک ها، خط و زباني را که دست کم هزار سال مورد استفاده مردم آمريکاي مرکزي بود، براي نگارش برگزيدند.
چون حکومت آزتک ها (مکزيکاها) پس از به قدرت رسيدن، نوشته هاي مربوط به حکومت پيش از خود را از ميان برد و يک قرن بعد، پس از سقوط مکزيکاها توسط اسپانيايي ها، متن هاي آنها نيز بوسيله روحانيت مسيحي سوزانده شد، چيز زيادي از روشهاي نگارش پيش از ورود اروپاييان در اين منطقه باقي نمانده است؛ با اين وجود، آنچه از خط آزتکي باقي مانده، براي آشنايي با روش نگارش مردم آن سرزمين کافي است. براي يادآوري، دوباره تاکيد مي کنم که خط آزتکي، برپايه روش واژه نگاري است.
مردم آزتک، دو تقويم داشتند: يکي تقويم 365 روزه (xiuhpohualli)که به 18 قسمت 20 روزه و يک قسمت پنج روزه تقسيم مي شد و قسمت پنج روزه، روزهاي خطرناک و بديمن بود، و ديگري تقويم 260 روزه (tonalpohualli) که مخصوص ملًاها بود و از آن براي پيشگويي استفاده مي شد. اين تقويم، 20 قسمت 13 روزه داشت. در زير، ديس-واژه هر قسمت از اين تقويم، به همراه تلفظ آن در زبان مکزيکا (با رنگ قرمز) و معناي آن در زبان انگليسي (با رنگ آبي) آورده شده است:

در زير، تعدادي ديس واژه مربوط به اعداد آورده شده:

يک مکزيکايي، مثلا براي نمايش عدد 500، از يک پر و پنج پرچم استفاده مي کرد. (500 = 5×20 + 400)
شايد اين پرسش برايتان بجود آيد که چگونه مي شود همه واژگان را به تصوير کشيد؟! براي يافتن پاسخ خود، به نمونه هاي زير توجه کنيد:

1. Capulteopan:اين واژه تشکيل شده از capulli + teopan و يعني ”پرستشگاه نزديک“. در تصوير، پرستشگاه (teopan) بطور کامل کشيده شده است، اما نزديکي و مجاورت را چگونه مي توان به تصوير کشيد؟! در مکزيک، درختي شبيه به درخت گيلاس بنام ”capulin“ وجود دارد. با توجه به شباهت تلفظ capulli (نزديک) و capulin، آزتک ها براي نوشتن عبارت مورد نظر، از تصوير آن درخت در کنار يک پرستشگاه استفاده مي کردند.
2. Mapachtepec: اين واژه از Mapach + Tepec تشکيل شده و يعني ”تپه ي راکون“. در اينجا بجاي اينکه تصوير يک راکون کشيده شود، تصوير يک دست (Maitl) و مقداري خزه (Pachtli) کشيده شده است. ترکيب اين دو واژه، همان ماپاچ را مي سازد.
منبع:http://forum.parsigold.com
/الف