پلاتين ، که به طور گسترده اي بعنوان کاتاليزور همگن و ناهمگن به کار ميرود ، فلزي است بسيار گرانقيمت . پلاتين مانند طلا براي ساختن جواهرات قيمتي استفاده ميشود ، اما کاربردهاي عملي پلاتين بسيار بيشتر از طلا است .
مردمان آفريقاي جنوبي در اولين قرن بعد از ميلاد راههاي استفاده از پلاتين در ساختن جواهرات را ابداع کردند، اسپانيوليها در قرن شانزدهم اين گنجينه ها و ذخاير پلاتين را در آمريکاي جنوبي کشف کردند ، در واقع نام اين فلز از نام اسپانيولي آن پلاتين يا ” نقره اندک ” گرفته شده است .
شنهاي رودخانه هاي سواحل غربي آمريکاي جنوبي سرشار از طلاست ، پلاتين اغلب همراه با طلا يافت ميشود ، اما کاشفان اسپانيولي با زحمت زياد دانه هاي ريز پلاتين را از خردوريزهاي طلا بيرون ميکشيدند در برخي موارد آنها معتقد بودند که پلاتين همان طلايي است که به قدر کافي مدفون نمانده است تا به طلاي زرد تبديل شده باشد و آنها پلاتين را دوباره در رودخانه ميانداختند تا گذشت زمان آن را به طلاي زرد تبديل کند !
پلاتين تا اوليل قرن 18 به اروپا راه نيافت و در سال 1736 يک افسر نيروي دريايي اسپانيا دواولوآ به وجود پلاتين در معادن طلاي امريکا جنوبي پي برد ، کشتي وي در سال 1745 در راه بازگشت به اسپانيا مورد حمله کشتيهاي جنگي قرار گرفت و سرانجام به اسارت نيروي دريايي انگلستان در آمد .وي را به همراه نوشته هايش درباره پلاتين به لندن بردند ، و در آنجا اعضاي انجمن سلطنتي انگلستان از کارهاي او مطلع شدند و در واقع دواولوآ را به عنوان عضو انجمن انتخاب کردند در اين اثنا نمونه اي از اين فلز را به لندن آوردند و کار بر روي مطالعه خواص آن شروع شد .
پلاتين به دليل رنگ ، زيبايي و ارزش آن تحت عنوان “طلاي سفيد ” شناخته شد . اين نام از طرف کاشفان اوليه اروپايي بکار رفت و. در هر حال خيلي زود معلوم شد که کار کردن با آن خيلي دشوار تر از طلاست ، بخاطر نقطه ذوب بسيار بالاي آن 1769 درجه که بسيار بالاتر از بقيه فلزات است وکوششهاي زيادي براي ذوب کردن پلاتين صورت گرفت و سرانجام لاوازيه شيميدان فرانسوي توانست آن را در مقياس بسيار کم ذوب کند ، در اواخر قرن نوزدهم بود که روشهاي کار طوري طراحي شدند که امکان ذوب کردن مقدار قابل توجهي پلاتين و تبديل آن به محصولات بسيار مفيد ميسر شد .
از نظر ميزان فراواني آن در قشر زمين مانند طلا ميباشد و معمولا با فلزاتي ديگري که فلزات گروه پلاتين نام دارد “روتنيم ، اسميم ، روديم ، ايريديم ، پالاديم و پلاتين ” يافت ميشود ، همه اين فلزات از نظر اقتصادي با اهميت هستند اما اهميت آنها به اندازه پلاتين نيست.
مصرف سالانه پلاتين در ايالات متحده امريکا در حدود 1300000اونس تروي يا در حدود 45 تن تخمين ميزنند در هر حال ، بزرگترين بخش از کاربرد آن در کاتاليزورهايي است که براي کنترل گازهاي خروجي اگزوز اتومبيلها بکار ميرورد ، مهمترين مصرف ديگر آن در صنايع شيميايي است از قبيل توليد کودهاي شيميايي ارزان که بيشتر اين کودها از سنتز آمونياک و تبديل آن به کودهاي نيترات دار بدست ميايند ، دومين مرحله از اين فرايند کلي در دستگاههايي انجام ميگيرد که در آنجا از توريهاي پلاتين -روديم به عنوان کاتاليزور استفاده ميکنند.
پلاتين بدليل نقطه ذوب بالا و مقاومت در برابر خوردگي ، براي ساختن ظروف جهت استفاده از فرايندهاي دماي بالا بکار ميرود و براي مثال شيشه هاي نوري بسيار خالص را از ذوب کردن اجزاي سازنده شيشه در کروزه هاي پلاتيني تهيه ميکنند ، پشم شيشه را نيز از فشردن شيشه مذاب برروي يک صفحه پلاتيني داراي سوراخهاي بسيار ريز بدست مي آورند . از تازه ترين و هيجان انگيزترين مصرف ترکيب پلاتين ميتوان به استفاده از آن در معالجه سرطان از طريق شيمي درماني اشاره کرد در اين معالجه از معرف سيس پلاتين استفاده ميشود .
منبع:http://www.academist.ir
/خ