به طور کلي خودرو از سه قسمت اصلي تشکيل شده که عبارتند از -1 بدنه -2 موتور -3 شاسي
تعريف : شاسي در اصل يک چهار ضلعي است و از فولاد سخت به شکل ناوداني ساخته مي شود
که قسمت هايي مثل موتور و سيستم انتقال قدرت و سيستم فنر بندي و سيستم ترمز و فرمان
روي ان نصب مي شود
خصوصيات يک شاسي خوب :
1) تحمل بيشترين ميزان وزن و تنش ممکنه
2) سبکي شاسي
3) کمترين حجم ممکنه
4) سهولت در پياده سازي سيستم
5) هزينه پاياني جهت اجراي سيستم
6) توانايي تغيير فرم در موارد مورد لزوم و در نقاط مشخص جهت بالاترين ميزان جذب ضربه
7) توانايي حفظ استحکام و عدم تغيير فرم در قسمتهاي حياتي مورد نياز سيستم جهت حفظ
بالاترين ميزان ايمني
8) توانايي مقاومت در برابر خوردگي تاثيرات شيميايي و همچنين توانايي کارکرد در گرماي
گسترده
9) قابليت تعميير ساده و بازيابي خصوصيات اوليه
10) انتقال کمترين ميزان لرزش و صدا به قسمتهاي دروني اتاق
شاسي مستقل
اين شاسي از دو تکه اهن ناوداني بلند که بصورت موازي از جنس فولاد سخت ولي سبک مي باشد
ساخته مي شود و به وسيله دو رام در دو سر ان به يکديگر متصل ميشود شاسي معمولا در عقب
کمي بالاتر امده و اين به خاطر ايجاد فضاي بيشتر براي ديفرانسيل و فنرهاست و در قسمت جلو
کمي باريک تر ساخته مي شود و اين براي بهتر فرمان دادن مي باشد . در طراحي شاسي
شاسي سر خود از ورقهاي نازک فلزي که آنها را به روش شکل دادن ( پروفيل) توليد مي کنند.
البته قسمتهائي از شاسي بايد از ورقهايي که ضخامت بيشتري دارند مثل کف و محوطه موتور
و همچنين تکيه گاههاي محورهاي جلو و عقب که بيشترين نيرو و فشار بر آنها اعمال مي شود
درست مي کنند. ضخامت ورقها معمولا 2 الي 3 ميلي متري است و به گونه اي جوشکاري مي
شوند که ازاستحکام خوبي برخوردارند. خودروهاي سواري در مقايسه با خودروهاي سنگين نيروي
کمي را تحمل مي کنند و روي شاسي آنها بار استاتيکي کمتري وارد مي شود. بنابرين خودروهاي
سواري مي توانند با سرعت زياد حرکت کنند و اصولا طراحي شاسي سرخود به همين منظور بوده
است

مزاياي شاسي و اتاق مستقل
1- هزينه هاي تمام شده و اجرت کار به خاطر يک جا و مستقل بودن ساخت شاسي و اتاق و
صرفه جويي در زمان (مراحل پرس کاري و جوشکاري) مي شوند.
2- چون تعويض قطعات به علت خراب شدن به وسيله پيچ و مهره است زمان و مخارج کمتري دارد.
معايب شاسي و اتاق مستقل
1- به علت سنگين بودن خودرو نيروي محرکه آن براي شتاب گرفتن کمتر است
2- طراحي ايمني خودرو به علت سنگين بودن قطعات دشوار است و در هنگام تصادف احتمال
اين که سرنشينان دچار حادثه شوند زياد است.
3- ساخت قطعات و اسکلت آن نياز به پرس هاي سنگين و ماشين آلات گران تري دارد.
4- به علت اتصال قطعات توسط پيچ و مهره به سر و صداي زياد و همچنين استهلاک بيشتري
دچار مي شود
شاسي نيمه جدا شدني
نوع ديگري از شاسي ها وجود دارد که آن ها را شاسي نيمه جدا شدني گويند کارخانجات
خودروسازي ROVER براي اولين بار خودروهايي را توليد کرده که شاسي آنها از دو قسمت
تشکيل شده است. الف: ( ثابت ) ب: قسمتهاي جداشدني از شاسي .
اجزاي ثابت:1- کف 2- ستونها 3- ديوارهاي صندوق عقب 4- ديواره جلوي موتور.
قسمتهاي جداشدني 1- سقف خودرو گلگيرها 2- گلگيرها 3- پنجره جلويي و غيره که اينها به وسيله
پيچ و مهره به قسمت ثابت بسته مي شوند.
مزاياي شاسي نيمه جدا شدني
مزاياي اين نوع نسبت به دونوع ديگر عبارتند از 1- در هنگام تصادف هزينه قطعاتي که خراب
شده اند و بايد تعويض شوند پايين مي آيد 2- فرم اتاق شکل پذير است و مي توان طرح جديدي
را توليد کرد 3- مي توان موتورو محورها را که نسبتا" سنگين هستند را روي يک اسکلت جداگانه
سوار کرد. 4- درمونتاژکردن امکان عايق بندي بهتري بين دو قطعه وجود دارد در نتيجه سروصدا
وهمچنين ارتعاشات چرخها به اتاق کاهش مي يابند
انواع شاسي جدا شدني
1-شاسي نردباني2- شاسي جناقي در وانت 3- شاسي وسط لوله اي در کاميون 4 - شاسي
فرم 7و8 در خودروهاي مسابقه اي 5- شاسي صفحه اي مثل شاسي فولکس واگن قورباغه اي
تعميرات شاسي و روسازي آن
در اثرارتعاشات وتکانهاي زياد به علت ناهموار بودن جاده ممکن است الف- اتصالات و قطعات
شل يا شکسته شوند ب- ممکن است در اثر تصادف فرم شاسي و روسازي آن تغيير کند در هر
دو صورت بايددراسرع وقت نسبت به رفع عيب اقدام شود 1- قطعاتي که بوسيله ميخ پرچ و يا جوش
کاري به هم متصل مي شوند اگر شکسته و يا شل شده اند را مي توانيد با ضربه زدن توسط يک
چکش کوچک امتحان کرد اگر صداي شنيده شده ناشي از ضربه ، خفه بود پرچها شل و يا قسمت
هاي جوشکاري شکسته شده اند کويدن روي پيچ ها به خاطر محکم شدن کار درستي نيست بايد
تعويض شوند.2- اگر محل اتصال روي شاسي صداي جير جير دهد نشانه آن است که لائي هاي بين
دوقطعه از بين رفته و بايد هر چه زودتر تعويض شود. 3- در اثر تصادف خودرو ممکن است فرم
شاسي و روسازي آن تغيير کند ، با يک سري آزمايش مي توان عيب را مشخص و آن را رفع کرد
. مثلا اگر فرم قالب شاسي تغيير کند و يا محورها و فنرهاي برگه اي (شمشي) منحرف شوند در هر
صورت باعث لاستيک سايي شديد مي شود. نواقص فوق را مي توان با اندازه گيري دقيق مشخص
کرد.
اندازه گيري انحراف قاب شاسي به وسيله ريسمان
به دوروش امکان پذير است:الف- روسازي بايد جدا شود. ب- روسازي جدا نمي شود
الف – ابتدا بايد روسازي هاي خودرو را جدا کنيم سپس به وسيله ريسمان اين کار را انجام
مي دهيم بيشتر سازندگان خودروها نقطه وسط ( نقطه کنترل)را علامت گذاري مي کنند ريسمان
بايد از نقطه وسط بگذرد و قطرها بايد از هر دو طرف مثلث هاي مساوي را نشان دهد در غير اين
صورت شاسي انحراف دارد.
ب- چنانچه اندازه گيري بدون پياده کردن روسازي انجام شود مثل خودروهاي شاسي سرخود ،
ابتدا خودرو را روي يک سطح صاف افقي قرار مي دهيم و از هر دو طرف از نقاط مشابه قاب
شاسي شاغول روي زمين نشانه گذاري مي کنيم مثلا از محل کرپي فنرها يا انتهاي اکسل ها
استفاده مي شود چهار نقطه روي زمين مشخص شده باوصل کردن اين چهار نقطه يک مستطيل
رسم مي شود سپس قطرهاي آن را رسم نموده محل تقاطع قطرها همان نقطه وسط شاسي
است در صورت سالم بودن شاسي بايد تمام مثلث ها ، مشابه و مساوي هم باشند در غير اين
صورت اندازه انحراف شاسي معلوم مي شود.
بررسي چند نوع شاسي
الف : شاسي نردباني به صورت کلي شاسي به دوگونه مستقل و سرخود يا يکپارچه با اتاق طبقه
بندي مي شود. شاسي مستقل به صورت يک قطعه مجزا طراحي و ساخته ميشود واتاق و موتور
و گيربکس به همراه مابقي سيستمهاي فني به صورت جدا جدا به اين شاسي متصل و محکم
مي شوند اين نوع از شاسي از گونه هاي بسيار قديمي شاسي بوده و امروزه تقريبا" 99 درصد
خودروها از شاسي هاي غير مستقل استفاده مي کنند شاسي نردباني ( LADDER CHASSIS که
دليل استفاده از لفظ نردباني در اين نوع از شاسي فرم ساخت کلي شاسي ميباشد که شبيه
به يک نردبان با دو تيرک طولي و تعدادي تيرک عرضي جهت تقويت و اتصال تيرکهاي طولي شاسي
مي باشد شاسي نردباني مزاياي محدودي نظير قابليت تحمل وزن بالا ، مقاومت خوب ، هزينه
ساخت پايين وتکنيک ساخت ساده و غير پيچيده دارد. همچنين تعميرات بر روي اتاق خودروئي
که ا زاين نوع شاسي استفاده مي کند به سادگي امکانپذير بوده و شاسي خصوصيات خود
را پس از تصادف سنگين همچنان حفظ مي کند. معايب اين نوع شاسي وزن بالا ، حجم اشغال
شده زياد( هم در طول و هم در عرض) قابليت کم درجذب ضربه و ارتعاشات طولي به سبب
سختي در اين شاسي مي باشد موارد استفاده از اين گونه شاسي ها در کاميونها بوده است
برخي از انواع وانت سنگين وزن و همچنين برخي از انواع SUV بزرگ و البته غير لوکس با قيمت
پايين با شرايط کاري سخت هم هنوز از اين نوع شاسي استفاده ميکنند. ولي استفاده از اين
نوع شاسي با توجه به معايب ذکر شده و آسايش بسيارپايين آن درخودروهاي سواري سالهاست
منسوخ شده ضمنا خودروئي که از اين نوع شاسي استفاده ميکند از ايمني بسيار پايين نيز برخوردار
است.
ب: شاسي صفحه اي
شاسي صفحه اي هم گونه اي پيشرفته تر از شاسي هايي بود که تا حدودي معايب اين شاسي
مستقل نظير شاسي نردباني بود که در گونه صفحه اي بهبود يافته بود.فرم کلي اين شاسي همانند
شبکه اي از پروفيلهاي کوچک فلزي در قسمتهاي کف اتاق پوشيده شده مي باشد در اينگونه قابليت
جذب ضربات انتقالي از سطح مسير حرکت ازشاسي بهتر از گونه نردباني بود و در کل سيستم تعليق
دراينگونه از شاسي ها بهتر از گونه نردباني بود. همچنين فضاي آزاد و بيشتري جهت حرکت مفيد و
موثر در اتاق در اين نوع شاسي بسيار بيشتر بوده وباعث پايين آوردن اتاق و نتيجتا" پايين آوردن مرکز
ثقل خودرو شده بزرگترين مشکل اين نوع شاسي حساسيت زياد شاسي نسبت به تنش هاي
پيچشي بود و مقاومت پيچشي اين نوع شاسي از نردباني هم کمتر مي باشد. همچنين توانايي
تحمل وزن در اين شاسي مانع بزرگي در جهت بکارگيري اين گونه از شاسي ها شده و موارد
استفاده اين گونه از شاسي در خودروهاي بزرگ و سنگين بوده است. اين شاسي درخودروهاي
فولکس واگن مدل بيتل ( با آمار توليد بيش از 21 ميليون دستگاه) همچنين انواع قديمي پورشه
نظير 356 و انواع SPEED STER CARERRA و B و A بوده است اين گونه از شاسي از نردباني
بهتر بود اما از نظر ايمني سرنشينان پايين بود و همچنين در صورت تصادف سنگين و وارد آمدن
خسارت به اين گونه شاسي بازگرداندن شاسي به دليل هزينه بالا دشوار است.
ج : شاسي لوله اي
اولين گونه از شاسي هاي ( TUBULAR-CHASSIS ) شاسي لوله اي درپاسخ به نيازفضايي يا
سه بعدي بود که د ر دهه پنجاه و در تمام خودروهاي اسپرتي آن زمان جهت يک شاسي مستحکم
ساخته شد. گونه هاي قبلي شاسي يعني نردباني و صفحه اي فقط در دوبعد فضايي که به صورت
طولي و عرضي اجرا مي شدند. شاسي لوله اي برخلاف اين دوگونه به صورت سه بعدي و در جهات
بدنه خودرو پياده سازي مي گرديد که اصطلاحا" به اين گونه شاسي شاسي فضاي طرح پياده
سازي اطلاق مي شود SPACE FRAME . طريقه پياده سازي اين نوع از شاسي به اين صورت بود که
فرم کلي شاسي که شبيه به فرم تعدادي لوله با قطرهاي متفاوت و کلي اتاق بود و از طريق
اتصال اين لوله ها پياده سازي مي شد و بعدا قطعات فني خودرو و همچنين پانلهاي بدنه و ساير
قطعات به اين شاسي متصل مي شود.در برخي از گونه ها جهت اتصال ساده تر و راحت ترقطعات
بدنه به جاي استفاده از لوله از قوطي هاي مربع شکل استفاده مي شد ولي بيشترين مقاومت
بوسيله لوله هاي گرد بوجود مي آمد. از نظر ايمني اين نوع شاسي به سبب ايجاد فرم مناسب
د ر تمامي جهات از قفسه توانايي محافظت مناسبي از سرنشينان ايجاد مي کرد.
د: شاسي ستون فقراني
اين نوع شاسي يکي ديگر از شاسي هاي مستقل بوده مخترع اين نوع شاسي لوتس و کولبن
چاپمن مي باشد که اولين بار لوتس الان آنرا بروي گونه خودرويي که به توليد انبوه نرسيد و به
شرکت کيا کره فروخته شد و خط توليد آن سالها بعد به مدت کوتاهي در خط توليد قرار داشت.
از معايب اين نوع از شاسي حجم زياد و بسته شاسي و همچنين سبب محدوديت فضاي قابل
استفاده در اتاق و ساير درها مي شد که کليه اين مشکلات هنگام ورود و خروج سرنشينان را
با مشکل مواجه مي کند. جهت ساختن شاسي ها زمان زيادي صرف مي شود که ساخت آن تنها
به صورت دست ساز مقدور ميباشد و ساخت اين نوع شاسي به صورت سري سازي و مکانيزه
مقدور نبود و اين امر موجب قيمت تمام شده بالاي اين نوع شاسي ميشد.اين نوع شاسي فقط
در خودروهاي اسپرتي با حجم کابين و قيمت بالا استفاده گرديده بسياري از خودروهايي که از اين
نوع شاسي استفاده کردند خودروهاي اسپرتي ايتاليايي دهه 60 و مرسدس گلولينگ 300 بودند.
شاسي بدين صورت است که ابتدا يک لوله ( معمولا لوله را از قوطي هاي مربع به صورتي که
طول خودرو در خط مياني شکل درست مي کند) در راستاي عقب خودرو قرار ميدهند که سروته
اين لوله به اکسلهاي جلو و يا ( زير شاسي هاي جلو وعقب که مجموعه قطعات فني نظير تعليق
و ... بروي آنها سوار مي شود) چرخها ترمز ، موتور ، سيستم متصل مي شود.
نتيجه گيري:
شاسي هاي مستقل :
اين نوع از شاسي که اولين گونه شاسي است و بطوريکه در سالهاي اول براي ساخت آن ( نردباني )
از چوب استفاده شده است و از دهه پنجاه براي ساخت اين گونه از شاسي ها از آهن و فولاد
استفاده مي کردند و تا دهه 70 از آنها استفاده مي شد.
معايب:
1- اين نوع شاسي ها تحمل نيروي پيچش بسياربالا ندارند.
2- حجم اشغال شده زياد.
3- سنگين بودن شاسي که باعث کم شدن شتاب مي شود.
4- سروصداي زياد به علت اتصال قطعات بوسيله پيچ و مهره.
5- ساخت قطعات مشکل است.
6- ايمني کم براي سرنشينان.

مزايا:
1- تحمل وزن
2- هزينه پايين جهت ساخت آن
3- شکل ساده و غير پيچيده
4- قابليت جذب ضربه
5- تعويض قطعات به علت خراب شدن بوسيله پيچ و مهره است و زمان و مخارج کمتري دارد
شاسي هاي يکپارچه :
امروز در بيشتر خودروها از اين گونه شاسي استفاده مي کنند بطوري که استفاده از اين نوع
شاسي ها به 99 درصد رسيده است.
مزايا
1- قدرت تحمل نيروها خصوصا نيروي پيچشي
2- فضاي بازوگسترده در شاسي
3- تعمير اين شاسي ها پس از تصادف ارزان قيمت است
4- فرم اتاق شکل پذير است
5- سبک بودن شاسي
6- محکم تر بودن شاسي
معايب
1- در بعضي شاسي اين نوع شاسي يکپارچه وزن خودرو بالا است. کمترين توان در مقابل وزن
وارد شده
2- جنس شاسي هاي يکپارچه معمولا از فلزهاي سبک مي باشد . با اينکه از فلزهاي سبک مي
باشد درمقابل ضربات شديد مقاوم بوده است
3- بهترين نوع اين نوع شاسي ها شاسي هاي فوق سبک که از سال 90 در بازار عرضه مي شد
براي دفع نياز سرعت محکمتر بودن از اين نوع شاسي ها که مزايايي نظير سبک بودن – محکمتر
بودن اين شاسي ها است شاسي فوق سبک که در سال 98 بطور کامل در خودروها استفاده
شده است.

 

منبع: سايت تخصصي مقالات اتومبيل www.khodroha.com