مشخصات گياهشناسي

گوجه فرنگي از گياهان عالي گلدار ، از راسته دو لپه اي ها ، از خانواده Solonaceae ، از جنس Lyopersicon مي باشد . اين گياه داراي واريته هاي بسياري است که ممکن است براي استفاده از ميوه آن و يا تزئينات کشت شوند . ريشه آن عميق و گاهي به طول يک متر مي رسد که چنانچه نشاء شود توليد ريشه هاي جانبي قوي خواهد کرد . ساقه جوان گوجه فرنگي علفي ، گرد ، صاف ، شکننده و کرکدار بوده که در اثر مسن شدن گوشه دار ، سخت و تقريبا خشبي مي گردد . ساقه خزنده و منشعب به طول 5/1 متر مي رسد ولي بعضي از واريته هاي آن به نام Validum داراي ساقه کوتاه ، محکم و ايستاده است و در هوا بدون کمک قيم مي ايستد . برگهاي اين گياه متناوب و مرکب مي باشد که بزرگي آنها نسبت به واريته هاي مختلف يکسان نيست . رنگ برگها سبز روشن و پشت آنها معمولا کرکدار است . گلهاي کوچک گوجه فرنگي به صورت خوشه در روي ساقه بين دو گره ظاهر مي شود . 5 گلبرگ زرد رنگ به هم پِوسته دارد که در انتها از هم جدا هستند . گلبرگها برگشته ، پهن و نيزه اي شکل مي باشند . کاسه گل سبز رنگ داراي 5 کاسبرگ بلند و کشيده يا نيزه اي شکل که در ابتدا کوچکتر از گلبرگها بوده ولي با رشد ميوه بر طول آن افزوده مي شود . پرچمها 5 عدد با بساکهاي بزرگ که در روي ميله کوتاهي قرار مي گيرد . ميوه گوجه فرنگي سته و از 2 تا چند حفره تشکيل شده است . ميوه ها گوشتي و داراي تعداد زيادي تخم هاي قلبي شکل کوچک مي باشد .
رنگ و شکل ميوه ، دير يا زودرس بودن ميوه ، گوشتي يا آبدار بودن ميوه و بالاخره صاف يا چروک بودن ميوه در واريته هاي مختلف گوجه فرنگي متفاوت است . بذر گوجه فرنگي کوچک ، سبک ، پهن و سفيد رنگ است و تا حدود 4 تا 5 سال قوه ناميه خود را حفظ مي کند .
تشکيل ميوه در بوته گوجه فرنگي تابع چند عامل است که در يکديگر تاثير متقابل دارند . اين عوامل عبارتند از مواد غذايي ، درجه حرارت و طول مدت روز . از طرف ديگر تلقيح در گلهاي گوجه فرنگي بسيار دشوار بوده ، رطوبت زياد هوا و يا ريزش آب روي گلها در هنگام تلقيح ميزان ميوه دهي را به شدن پايين مي آورد .

انواع کشت گوجه فرنگي:

حال که تصميم گرفته ايد در گلخانه خود بذر گوجه فرنگي را کشت کنيد قبل از هر چيز بايد بدانيد چه نوع بذري را انتخاب و تهيه نمائيد. بذر گوجه فرنگي را بر اساس نحوه مصرف آن مي توان تقسيم بندي نمود زيرا اين ميوه را به صورت تازه خوري, رب, سس يا کنسرو مي توان مصرف نمود. به همين منظور اولين تقسيم بندي بر اساس تازه خوري و صنعتي مي باشد. در حال حاضر در ايران براي کشت گوجه فرنگي در گلخانه تنها از ارقام تازه خوري استفاده مي شود. دومين تقسيم بندي بر اساس همرسي استوار است . که به سه دسته همرس - غير همرس و بينابين تقسيم مي شود . معمولا در گلخانه هاي ايران از واريته هاي غير همرس در برداشت هاي طولاني مدت و از واريته بينابين در مناطقي که مدت برداشت کوتاه تر است استفاده مي شود. سومين تقسيم بندي بر اساس وزن ميوه است . امروزه براي مصرف تازه خوري گوجه فرنگي از گوجه چري با وزن 5 تا 20 گرم تا گوجه هايي به وزن 250 گرم استفاده مي شود. نا گفته نماند که هر چه وزن گوجه فرنگي سنگين تر باشد مدت بيشتري براي رسيدن به باردهي نياز دارد . مثلا گوجه چري که حدود 5 تا 20 گرم است پس از نشاء حدود 60 روز براي برداشت محصول نياز دارد. به تازگي در بازار توليد واريته هاي ديگري پا نهاده است که کلاستر نام دارد .اصولا چيدن ميوه به صورت خوشه اي با اصطلاح کلاستر خوانده مي شود . با پيشرفت تکنولوژي در توليد بذر واريته هايي به بازار معرفي شده است که در برابر نماتد يا ويروسهايي که در منطقه اي فعال هستند مقاومت داشته و مي توان با توجه به مشکلات موجود ارقام مورد نظر را انتخاب نمود

ارقام در گوجه فرنگي

گوجه فرنگي داراي واريته هاي بسيار زيادي است که از نظر رشد گياه کيفيت ميوه ، شکل ميوه و مقاومت به امراض و آفات تفاوتهاي زيادي با يکديگر دارند . اين گياه را مي توان از نظر رنگ به زرد ، قرمز ، نارنجي و از حيث شکل به گرد ، بيضي ، صاف ، کنگره دار در اندازه هاي کوچک و بزرگ تقسيم نمود .
در انتخاب واريته بايد مقدمتا هدف از پرورش گوجه فرنگي مشخص شود . آيا منظور توليد در مقياس کوچکي براي مصارف خانگي است و يا منظور عرضه به بازار است و يا تحويل به کارخانه براي تبديل به رب و کنسرو مطرح مي باشد . دو واريته معروف گوجه فرنگي گلخانه اي عبارتند از :
Vendor اين واريته داراي ميوه هاي متوسط ، پوست ضخيم و مقاوم به ويروس موزائيک تنباکو و بيماري Leaf mold بوده ولي نسبت به gray mold حساس مي باشد .
Vantage داراي ميوه متوسط و سفت ، گلابي شکل با پوست ضخيم است ولي چون نسبت به ويروس موزائيک تنباکو حساسيت دارد کمتر از Vendor مورد استفاده قرار مي گيرد . اين واريته در مقابل leaf mold مقاوم و به gray mold حساس مي باشد . در زير برخي از واريته هاي ديگر گوجه فرنگي با ذکر خلاصه اي از مشخصات آنها نام برده شده است :
1 _ هيبريدهاي نسل اول که به بيماري leaf mold مقاومند .
Ailresist : بلند و گسترده ، ميوه ها متوسط و مناسب براي نقاط کم نور .
Amberely Cross : بلند و گسترده ، پر محصول و زود رس
Arasta : کوتاه و پرپشت ، عملکرد محصول خوب .
Bonset : متوسط ، زود رس ، مقاوم به بيماري ورتسليوم
Harrisons , Systan Cross : کوتاه و پر پشت ، رنگ و کيفيت ميوه ها خوب ، مناسب براي گلخانه هاي سرد .
2 _ واريته هاي معمولي
Alicante : بلند و گسترده ، زودرس ، کيفيت ميوه ها خوب
Ailsa craig : بلند و گسترده ، ميوه ها داراي شکل خوب و اندازه متوسط
Best of all : بلند و گسترده کيفيت ميوه ها خوب ، پر محصول .
Market king : بلند و گسترده ، داخل گلخانه يا هواي آزاد ، عملکرد محصول خوب .
3 _ واريته هاي زرد رنگ
Golden dawn : زودرس ، اندازه ميوه ها متوسط
Mild – day Sun : اندازه ميوه ها متوسط ، داراي رشد خوب در هواي آزاد
شرايط لازم براي پرورش گوجه فرنگي در گلخانه

طول دوره جوانه زني:

طول دوره جوانه زني تا ظهور برگ هاي لپه اي در سطح خاک معمولا 6 روز است واز 4 تا 6 هفته نشاء آماده انتقال به زمين اصلي است . براي اينکه بذر گوجه فرنگي بتواند به خوبي جوانه زده و رشد نمايد تا زمان رشد مطلوب بوته بهتر است آن را در محل خزانه نگهداري نمود که هم در استفاده از امکانات گلخانه بتوان صرفه جويي کرد و هم گياه بتواند در ابتدا رشد خوبي داشته باشد. به همين منظور قسمتي از گلخانه را براي گلدان هاي نشاء در نظر گرفته و يا محلي را براي خزانه انتخاب مي کنيم انتخاب گلدان مناسب که حجم ريشه درون آن به خوبي فعاليت کند حائز اهميت است . دما رطوبت نور فاصله بوته ها نقش مهمي در رشد يک گياه سالم در خزانه را دارد . براي مثال سطحي برابر 10×10 سانتي متر براي هر بوته بايد در نظر گرفت . ضمنا بايد از محلهايي استفاده کرد که کاملا ضد عفوني شده و آفات و بيماري ها در محل نشاء موجود نباشد.

حرارت

حرارت يکي از عوامل مهم در پرورش گوجه فرنگي است . براي تهيه نشاء گوجه فرنگي گلخانه هايي که داراي حرارت يکنواختي بين 18 تا 20 درجه سانتيگراد باشد نتيجه مطلوبي داشته و از اين مرجله به بعد حرارت بين 16 تا 18 درجه سانتيگراد در روز و 12 تا 14 درجه سانتيگراد در شب براي گياه مناسب شناخته شده است .
لازم به ذکر است که در روزهاي آفتابي حرارت گلخانه به 21 تا 24 درجه سانتيگراد افزايش پيدا مي کند ضمنا با نزديک شدن شب بايد درجه حرارت به سرعت کاهش و با شروع روز سريعا افزايش داده شود . اين مطلب بيانگر اين است که حرارت گلخانه به نور بستگي دارد و بايد حرارت و نور تواما کنترل شود . نامنظم بودن حرارت اثراتي بر روي بوته هاي گوجه فرنگي و عملکرد محصول مي گذارد که در زير به برخي از آنها اشاره مي شود .
- چنانچه در طول روز حرارت زياد و در شب کم شود در رشد نباتات اختلالي ايجاد مي شود . علت اين امر اين است که غذاي ساخته شده توسط برگها در هواي گرم روز اگر در شب حرارات کم باشد نمي تواند کاملا مورد استفاده قرار گيرد که نتيجتا برگها پيچش پيدا کرده ، گياه کوتاه و ميوه ها شکاف خورده و کوچک مي شوند .
- در صورتيکه حرارت در شب زياد باشد گياهان ضعيف و دراز و باريک شده و ميوه ها ريز مي شوند .
- اگر بوته گوجه فرنگي شبانه روز در حرارتهاي پايين نگهداري شود داراي رشد بطءي تري بوده در حاليکه پرورش آن در حرارتهاي زياد در طول شبانه روز رشد آنها را تسريع کرده و معمولا توليد ميوه هاي زودرس و کوچک مي نمايد . هر چند در مجموع عملکرد محول در واحد سطح بيشتر نخواهد بود .
به طور کلي حرارتهاي خيلي بالا سريع تر از حرارتهاي پايين تر از حد مطلوب موجب مرگ گياه خواهد شد . لازم به يادآوري است که حرارت محيط کشتي که در آن گياه پرورش مي يابد در عمق 10 تا 15 سانتي متري نبايد از 15 درجه سانتي گراد کمتر باشد .

نور

گوجه فرنگي احتياج فراواني به نور دارد بنابراين در نقاطي که زمستان و پاييز نور کافي نمي باشد بايد نسبت به جهت گلخانه ، نوع پوشش و محل آن دقت کافي به عمل آيد تا نياز به استفاده از نورهاي مصنوعي نباشد . کمبود نور بخصوص در ماههاي زمستان باعث کاهش رشد و نمو گياه شده ، تشکيل گل و رشد ميوه را مختل مي سازد . متوسط شدت نور لازم براي گوجه فرنگي 20000 لوکس معين شده است .
سرمايه گذاري در جهت تجهيز گلخانه به لامپهاي فلورسنت به منظور رفع کمبود نور به ويژه در مرحله تهيه نشاء و نقاطي که داراي آب و هواي ابري مي باشند ضروري است . براي نشاء هاي جوان ساعات روشنايي نبايد بيش از 17 ساعت در شبانه روز بوده که معمولا 17 تا 21 روز تکرار مي گردد

آب

گوجه فرنگي براي رشد و نمو سريع خود و همچنين به خاطر محصول زيادي که توليد مي کند نياز فراواني به آب دارد . از علل ديگر مصرف آب زياد در اين گياه مي توان به تبخير آب اشاره نمود زيرا در اثر تهويه که براي پايين آوردن رطوبت محيط لازم است تبخير شدت يافته و در نتيجه نياز گياه به آب افزايش مي يابد . کنترل دقيق مقدار و زمان آبياري در برقراري تعادل بين رشد رويشي و زايشي گياه و در نتيجه ميزان باروري و کيفيت محصول گوجه فرنگي موثر خواهد بود . اين عمل هر چند مشکل است ولي استفاده از رطوبت سنج مي تواند کمکي در اين راه محسوب شود .
کم يا زياد شدن دفعات آبياري و نامرتب بودن آن مخصوصا در اواخر دوره رشد گياه و موقع رسيدن ميوه دچار پاره اي از بيماريهاي فيزيولوژي مي شود . در روزهاي گرم آفتابي اگر آّب کافي در اختيار گوجه فرنگي قرار نگيرد پژمرده شده و اغلب در روي برگهاي فوقاني آنها لکه هايي ظاهر مي شود ، به علاوه گلها به سرعت خواهند ريخت . نباتاتي که بيش از حد آبياري مي شوند برگهاي قسمت پاييني آنها زرد شده که ادامه اين وضعيت پوسيدگي ريشه را به دنبال خواهد داشت . آبياري گوجه فرنگي معمولا در مواقع لزوم صورت گرفته ولي از شروع ميوه و متورم شدن تا پايان دوره برداشت بايد افزايش پيدا کند و خاک هميشه مرطوب نگهداري شود . چنانچه در اين مرحله خاک خشک شده و يک مرتبه آبياري شديد انجام شود باعث ترک خوردن پوست ميوه ها مي گردد . ميزان آّب در گوجه فرنگي به مقدار زيادي استگي به وضعيت آب و هواي خارج از گلخانه دارد . روزهاي گرم و آفتابي گياه نياز بيشتري در مقايسه با روزهاي ابري دارد . همچنين مقدار آب بستگي به نوع محيط کشت داشته و در سيستمهاي مختلف کاشت و پرورش گوجه فرنگي نيز متفاوت مي باشد .
مطابق برخي از آزمايشات هر بوته گوجه فرنگي گلخانه اي در طول دوره رشد 65 ليتر آب مصرف مي کند . بنابراين براي هر مترمربع سطخ زير کشت حدود 300 تا 340 ليتر آب لازم است .

محيط کشت ( خاک)

يکي ديگر از عوامل مهم در پرورش گجه فرنگي گلخانه اي محيط کشت مي باشد . محيط کشتي که براي اين منظور فراهم مي شود علاوه بر نگهداري نبات بايد داراي خصوصيات زير باشد :
تهويه در آن به خوبي انجام گيرد ، آب و مواد غذايي کافي در خود ذخيره کند ، از نظر اقتصادي مقرون به صرفه باشد ، عاري از آلودگيها بوده و بتوان آن را بدون اينکه اثر سويي روي گياه بگذارد ضد عفوني نمود .
گوجه فرنگي را مي توان داخل بسترهايي در خاک کف گلخانه کشت نمود . خاکي که براي اين منظور استفاده مي شود بايد پوک ، قوي و بافت آن شني يا شني لومي بوده و زهکشي در آن بخوبي انجام گيرد . علاوه بر خاک محيط کشت هاي ديگري که در پرورش گوجه فرنگي گلخانه اي استفاده مي شود عبارتند از :
1 _ محيط کشت بذر
از آنجا که پس از جوانه زدن بذر ، بوته هاي گوجه فرنگي در گلدانهاي ديگري نشاء مي شوند لذا براي کشت بذر به مواد غذايي چنداني احتياج نيست . در اين رابطه فرمول 1 براي تهيه محيط کشت بذر توصيه مي گردد :
فرمول 1 : لوم 2 قسمت به علاوه 1 قسمت پت به علاوه 1 قسمت ماسه که به هر پيمانه 45 گرم سوپر فسفات و 24 گرم سنگ آهک اضافه مي شود .
2 _ محيط کشت نشاء
پس از جوانه زدن بذور ، نباتات جوان را در داخل گلدان و يا جعبه هاي مخصوص نشاء مي کنند . از اين مرحله به بعد گياه حداکثر 10 تا 12 هفته و 6 تا 7 هفته و يا حتي براي محصولات ديررس زماني کوهتاتر در گلدانها نگهداري مي شوند . فرمول 2 براي محيط کشت نشاء پيشنهاد مي گردد :
فرمول 2 : 7 قسمت لوم به علاوه 3 قسمت پت به علاوه 2 قسمت ماسه که به هر پيمانه 24 گرم سنگ آهک و 120 گرم کود اضافه مي شود .
3 _ محيط کشت براي پرورش نبات
به منظور پرورش گوجه فرنگي در گلدان ، کيسه هاي پلاستيکي ، تغارهاي پلاستيکي و غيره از فرمول 3 استفاده مي شود .
فرمول 3 : 7 قسمت لوم به علاوه 3 قسمت پت به علاوه 2 قسمت ماسه که به هر پيمانه حدود 45 گرم سنگ آهک و 240 گرم کود اضافه مي شود .
4 _ محيط کشت براي پرورش گوجه فرنگي به روش هايدروپونيک
در اين روش محيط کشت را معمولا از موادي مانند پيت موس ، خاک اره و يا محلوط ورمي کوليت به نسبت مساوي از نظر حجم تهيه مي نمايند . چنانچه ورمي کوليت در اختيار نبود پرليت را مي توان به نسبت 50 درصد جايگزين آن نمود . ضمنا سنگ آهک دولوميت و سنگ گچ به مقدار 6 تا 9 کيلوگرم در متر مکعب با هريک مواد فوق پيشنهاد مي گردد .
خاک اره به دليل وزن سبک ، عاري از آلودگي و سهولت در جابجايي يکي از بهترين محيط کشتهايي است که براي پرورش گوجه فرنگي در گلخانه به روش هايدروپونيک استفاده مي شود . خاک اره هاي نرم در مقايسه با خاک اره هايي که دانه هاي آن درشت است ترجيح داده مي شود ولي بايد توجه داشت که درجه ريزي خاک اره نبايد به ترتيبي باشد که در اثر آبياري فشرده شده و مانع زهکشي گردد . علاوه بر محيط کشتهايي که در بالا اشاره شد براي پرورش گوجه فرنگي به روش هايدروپونيک از پوست صنوبر ، ماسه ، سنگريزه به قطر يک سانتي متر ، مخلوط ماسه و پيت و مخلوط خاک اره و ماسه استفاد مي گردد . از آنجا که از مخلوط خاک اره و ماسه رطوبت به طور جانبي پخش مي شود خاک اره به تنهايي ترجيح داده مي شود .

گلخانه پرورش گوجه فرنگي

گوجه فرنگي از جمله صيفي جاتي است که به دلايل فراوان کشت آن قابل صرفه است. زيرا اين محصول در غذاهاي مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد و آنجا که به صورت اصلي وجود ندارد به صورت رب گوجه باعث خوشمزگي غذا مي شود.به همين دليل است که در کشت گوجه فرنگي واريته هايي در نظر گرفته شده است که دقيقا با شرايط مصرف گوجه فرنگي مطابق است. گوجه فرنگي ريز در اندازه هاي 5 تا 20 گرمي و همين طور گوجه فرنگي هايي با اوزان تا 250 گرم توليد شده است که به خاطر استفاده از تکنيک هاي جديد علاوه بر مقاومت بالا در برابر بسياري از ويروس ها و بيماري ها استعداد دوام و تازگي را تا مدت طولاني دارا مي باشد. شايان ذکر است که علاوه بر تنوع شکل و اندازه رنگ هاي زرد و نارنجي به کمک گوجه فرنگي هاي قرمز آمده است.
از عوامل مهمي كه در پرورش گوجه فرنگي گلخانه اي بايد مورد توجه قرار گيرد داشتن يك گلخانه مناسب است . تامين حرارت ، تهويه و همچنين آبرساني در گلخانه از نكاتي مي باشد كه هنگام ساختن گلخانه بايد مورد مطالعه دقيق قرار گيرد .

ساختمان گلخانه

به منظور پرورش گوجه فرنگي از انواع گلخانه ها ( پلاستيكي يا شيشه اي ) در اشكال مختلف مي توان استفاده نمود . اسكلت اين گلخانه ها از چوب و فلز و احتمالا قسمتي از ديوارهاي آن از آجر يا سيمان ساخته مي شود . گلخا نها هايي كه ديواره هاي آنها كاملا از شيشه و يا پلاستيك انتخاب شود نفوذ حرارت و نور در روزهاي آفتابي به داخل گلخانه افزايش داشته ولي بعد از غروب آفتاب حرارت بيشتري را از دست مي دهند . هر چند كه هزينه تامين حرارت گلخانه هاي تمام شيشه اي خصوصا در مناطق سردسير سنگين مي باشد ولي شاغلين اين حرفه به دليل استفاده از نور بيشتر ، از اين گلخانه ها استفاده مي كنند .
چنانچه در تهيه اسكلت گلخانه چوب به كار رود لازم است كه از تخته هاي محكم استفاده كرده و آنها را با مواد شيميايي مناسب آغشته نمود . اسكلت گلخانه بهخصوص اسكلتهاي چوبي را بايد به وسيله رنگهاي روشني كه نور را منعكس مي نمايند رنگ آميزي كرد . براي اسكلت اين گلخا نه ها كه در ابعاد و اشكال مختلف ساخته مي شوند مي توان از لوله هاي فلزي توخالي و ميله هاي گرد توپر استفاده كرد كه ساده ترين آن طح نيم استوانه اي ( Quonset ) مي باشد . پوشش گلخانه را علاوه بر شيشه مي توان از پلي اتيلن و فايبرگلاس نيز تهيه كرد . در مناطقي كه سرد است دو لايه كردن پلي اتيلن به حفظ حرارت داخل گلخانه كمك مي كند . گلخا نه هاي پلاستيكي در مقايسه با گلخا نه هاي شيشه اي ، در شب حرارت كمتري را در خود نگهداري مي كنند .
نكته ديگري كه در ساخت اين گلخانه ها بايد مورد توجه قرار گيرد ارتفاع گلخانه است . گوجه فرنگي گياهي است كه اگر خوب پرورش يابد از رشد طولي قابل توجهي برخوردار خواهد بود . بنابراين در صورتيكه هدف برداشت محصول خوب باشد ، به دليل محدود بودن سطح گلخانه بايد از ارتنفاع گلخانه استفاده كرد و به همين منظور گلخانه هاي پرورش گوجه فرنگي را بايد با ارتفاع زياد احداث نمود .
نكاتي كه در تهيه گلخانه گوجه فرنگي بايد مورد توجه قرار گيرد عبارتند از :
- گلخانه طوري ساخته شود كه از سقف آن قطرات آب ريزش نكند .
- تهويه در آن به خوبي انجام شود . مسئله اي كه در فصل تابستان حائز اهميت است .
- گلخانه بايد داراي سيستم حرارتي مناسب باشد كه حرارت مورد نياز گوجه فرنگي تامين گردد .
- به دليل نياز قابل توجه گوجه فرنگي به آب ، گلخانه بايد داراي آب كافي باشد .
- از نوع سيستم حرارتي استفاده شود كه سرويس خدماتي مربوطه در دسترس باشد .
- محل احداث گلخانه حتي الامكان دور از سايه درختان و ساختمانها باشد . جهت ساختمان گلخانه شمالي ـ جنوبي بوده و رديفهاي كاشت نيز شمالي و جنوبي در نظر گرفته شوند .
- محل احداث گلخانه مجهز به برق باشد .
- از ديوار شمالي گلخانه كه مجهز به پنكه است به فاصله حدود 5/8 متر مانعي وجود نداشته باشد .
- به منظور احداث چندين گلخانه نزديك هم فاصله هر گلخانه حدود 5/4 متر در نظر گرفته شود .
- يكي از نكاتي كه در گلخانه ها مطرح است و بايد مورد توجه قرار گيرد مسئله بهداشتي بودن محيط گلخانه مي باشد . معمولا پس از برداشت محصول گوجه فرنگي مازاد آن را از گلخانه خارج نموده سپس سقف ، ديواره ها ، وسائل حرارتي و تهويه ، كف گلخانه ، بسترها و گلدانها و به طور كلي تمام اشياء موجود در گلخانه را به وسيله آب تميز كنند . به منظور ضد عفوني گلخانه و وسايل و ادوات موجود در آن مي توان از محلولهاي پاك كننده شيميايي يا محلول 1 به 25 فرمالين استفاده كرد كه در اينصورت قبل از كاشت نشاء هواي گلخانه را بايد كاملا تعويض نمود

تهويه

ساده ترين سيستم تهويه در گلخانه هاي گوجه فرنگي ، نصب پنجره مي باشد كه بايد تعداد و اندازه آنها متناسب با حجم گلخانه بوده و در جهات مناسب ديواره هاي گلخانه تعبيه نمود . كانالهاي پلاستيكي كه در طول گلخانه از سقف آويزان شده و از يكطرف توسط پنكه هواي تازه به داخل آن هدايت مي شود يكي ديگر از روشهاي مناسب تهويه به شمار ميرود . در اين روش معمولا پنكه هاي تخليه هوا باعث خارج شدن هواي گرم گلخانه شده كه به جاي آن هواي تازه از سوراخهاي كانال پلاستيكي داخل گلخانه مي گردد .

استفاده از حرارت مصنوعي در گلخانه

براي گرم كردن گلخانه منابع حرارتي مختلف مانند برق ، نفت ، گازوئيل ، چوب و آب گرم وجود دارد كه بسته به هزينه از هركدام مي توان در مناطق گوناگون استفاده نمود . سيستمي كه براي گرم كردن گلخانه ها در نظر گرفته مي شود بايد حرارت لازم را تامين كرده و از آنجا كه كنترل درجه حرارت در اين گلخانه ها به خصوص انواع پلاستيكي آن نياز به دقت زياد دارد استفاده از سيستم خودكار مناسبتر مي باشد . گرم كردن گلخانه به وسيله لوله هاي آب گرم و يا كانالهاي پلاستيكي كه بين رديفهاي گوجه فرنگي قرار ميگيرد ترجيح داده مي شود زيرا ضمن كاهش رطوبت اطراف بوته ها ، حرارت بيشتري توليد مي كند .

آبرساني

علاوه بر آبياري دستي به وسيله شلنگ كه يك روش ساده محسوب مي شود مي توان از آبياري قطره اي در گلخانه هاي پرورش گوجه فرنگي نيز استفاده نمود . اين روش ضمن كنترل يكنواخت رطوبت خاك ، برنامه آبرساني را سهل تر كرده و نيازمنديهاي مربوط به آب و كارگر را كاهش خواهد داد . آبياري قطره اي ممكن است انواع مختلف داشته باشد كه در زير به يك نوع آن اشاره مي شود .
در اين روش لوله اصلي ، آب را به داخل لوله هاي هدايت كننده اي كه داراي سوراخهايي به قطر 035/0 اينچ مي باشند رسانيده سپس توسط شلنگهاي بسيار نازكي به قطر 045/0 تا 036/0 اينچ آب به داخل گلدان و يا در بستر كنار بوته ها منتقل خواهد شد . به منظور پخش يكنواخت آب بايد طول لوله هاي هدايت كننده و قطر آن با فاصله بين سوراخها و فشار آب تناسب داشته باشد . ضمنا لوله هاي هدايت كننده بايد طوري نصب شوند كه شيب آنها به طرف بالا قرار نگيرد .
اين سيستم آبياري كه براي پرورش گوجه فرنگي در گلدان بسيار مناسب مي باشد نياز به پمپهايي براي به جريان انداختن آب در لوله ها دارد كه بايد ظرفيت آن متناسب با تعداد لوله هاي هدايت كننده آب و سوراخهاي آن تعيين شود .
آبياري قطره اي در روشهاي هايدروپونيك كه محلول غذايي از روي بستر در اختيار گياه قرار مي گيرد مورد استفاده هاي فراواني دارد .
سيستمهاي مختلف كاشت و پرورش گوجه فرنگي در گلخانه

Border Culture

در صورتيكه خاك كف گلخانه خوب و عاري از آفات و بيماريها باشد اين روش يكي از روشهاي ايده آل محسوب مي گردد . به همين دليل براي استفاده از اين روش بايد قبل از ساختن گلخانه خاك مورد آزمايش قرار گيرد . از اين روش فقط در چند سال اول كه خاك مناسب است استفاده شده و بعد از آن به روشهاي ديگر مثلا استفاده از گلدان تبديل مي گردد . براي اين منظور بسترهايي در كف گلخانه تهيه نموده و آنها را توسط راهروهاي سيماني با ديواره هاي كوتاه از هم جدا مي كنند . معمولا در اين سيستم به جاي گلخانه از تونلهاي پلاستيكي نيز استفاده مي كنند .

خاك

گوجه فرنگي براي گسترش ريشه هاي عميق و قوي خود احتياج به زميني نرم و عميق دارد . بنابراين گلخانه بايد در محلي بنا شود كه داراي خاكي نرم و قوي بوده و در آن زهكشي به خوبي انجام گيرد . از خاكهاي سرد و مرطوب براي كشت گوجه فرنگي در گلخانه بايد بر حذر بود . چنانچه خاك در اثر كشت مجدد مبتلا به آفات و امراض گردد بايد آن را تعويض كرد كه بدين منظور خاكهاي زراعتي قوي كه قبلا در آن گوجه فرنگي كشت نشده باشد نتيجه خوبي خواهد داشت ، استفاده كرد . همچنين مي توان با ضد عفوني آفات موجود در خاك را از بين برد . گوجه فرنگي به خاكهاي قوي و خوب آماده شده PH آن 5/6 باشد نياز دارد . خاك را ابتدا شخم زده بعد از خارج كردن علفهاي هرز مقداري كود حيواني حدود 10 كيلوگرم در مترمربع و گاهي پيت موس به مقدار 6 كيلوگرم در هر مترمربع به خاك بستر اضافه مي نمايند . چنانچه مقداري كمپوست به خاك گوجه فرنگي اضافه شود در عملكرد محصول بي تاثير نخواهد بود دماي مناسب:
بهترين دما براي جوانه زني 30 درجه سانتي گراد مي باشد و بعد از جوانه زني دما را تا 24 درجه در مواقع روز و 18 درجه در هنگام شب تقليل مي دهيم.با توجه به اينکه بيشترين فعاليت ريشه ها در عمق 30 سانتي متري خاک مي باشد قبل از انتقال نشاء هاي گوجه فرنگي به زمين اصلي بايد بسترهاي مناسب که تا عمق 80 سانتي متري قابليت نفوذ ريشه را داشته باشد محيا نمود در اين صورت بايد علف هاي هرز را پيش از انتقال نشاء حذف و پاکسازي نمود و بخصوص از دو گياه سس و گل جاليز نبايد غافل گرديد که اين دو مشکلات فراواني را براي گياه ايجاد مي نمايند .بهتر است با رويت سس يا گل جاليز آنها را از کنار بوته جدا کرده و پاکسازي نمود آنگاه مواد آلي و کودهاي شيميايي را در اندازه مناسب و با راهنمايي آزمايشگاه هاي خاک شناسي تدارک ديده و استفاده نمود
بهترين Ph براي گوجه فرنگي 5/5 تا 8/6 مي باشد و تراکم کشت را بين 2 تا 5/2 بوته در متر مربع مي توان انتخاب نمود. علاوه بر مسائلي که در مورد تراکم کشت خيار عنوان شد نحوه پايين کشي بوته گوجه فرنگي دليل ديگري است براي انتخاب تراکم بوته. شکل بستر را مي توان به صورت ذوزنقه که در بالا 40 سانتي متر و در پايين 70 سانتي متر در نظر گرفته و به فاصله حدود 50 تا 60 سانتي تر از يکديگر روي بستر حفره هايي به اندازه گلدان هاي نشاء در 2 طرف به صورت زيکزاک و يا در يک خط ايجاد نمود. سپس نشاء گوجه فرنگي را در حفره ها قرار داده و با اضافه کردن خاک يا پيت موس به اطراف آن بوته را در محل انتخاب مستقر کرده و سپس آبياري نمود تا نفوذ آب جايگزين هواي اضافي اطراف ريشه گردد.

هرس :

همه مي دانيم که هرس به منظور ايجاد تعادل بين رشد بوته شاخ وبرگ و مقدار ريشه و ميوه است به همين منظور بوته گوجه فرنگي را تا زماني که به 30 سانتي متري نرسيده است هرس نمي کنيم و اجازه مي دهيم رشد خود را انجام دهد زماني که ارتفاع بوته به 30 سانتي متري رسيد اولين هرس را انجام مي دهيم. اين هرس شامل حذف گل ها و شاخه هاي فرعي است پس از انجام اين مرحله هرس در تمام طول رشد بوته تمام شاخه هاي فرعي را حذف مي کنيم و در کشت هاي کوتاه مدت بعد از رسيدن بوته به ارتفاع 30 سانتي متري بوته را به صورت دو شاخه به نخ هاي مهار مي بنديم, با انجام اين کار ديگر نيازي به پايين کشي بوته نيست .بر اساس تجارب کيفيت و ميزان محصول بوته اي که پايين کشيده شده است بهتر و بيشتر است بديهي است پس از رسيدن اين دو شاخه به ارتفاع مفيد گلخانه جوانه انتهايي آن را حذف مي کنيم تا گل هاي موجود در بوته به ميوه تبديل شود. پس از برداشت محصول اين بوته ها از گلخانه حذف شده و زمين براي کشت بعدي آماده مي شود . البته کشاورزان با تجربه جهت همسان کردن اندازه ميوه ها بر اساس بضاعت گياه و نوع واريته گلها و يا ميوه هاي اضافي بر روي خوشه را هرس مي کنند و به تعداد مشخصي از گلها اجازه مي دهند تا به ميوه برسند . گوجه فرنگي گياهي است اتوگارد که معمولا قبل از باز شدن گل تلقيح گل صورت گرفته است. به همين دليل به ندرت مي توان در شرايط خاص تلقيح خارجي را در آن مشاهده نمود.

تلقيح :

در فضاي گلخانه هيچ گونه عامل محرکي مانند باد و يا حشرات براي تلقيح وجود ندارد براي رفع اين مشکل مي توان به چند طريق عمل کرد. اول استفاده از زنبورهاي مخصوص که عمر آنها فقط يک فصل استو به طور غير مستقيم باعث شک به گياه شده و عمل لقاح را باعث مي گردد. دوم استفاده از ويبراتورهاي برقي است که در هر دو يا سه روز يکبار با لرزش خوشه ها عمل لقاح را صورت مي دهد. راه سوم اين است که مي توان در کشت زمستانه از هرمن تلقيح کننده استفاده نمود. و بالاخره راه چهارم اين است که با ايجاد شک در سيمهاي مهار و يا ضربه مستقيم بر روي گلها باعث گرده افشاني يا در نهايت عمل تلقيح گرديم. نکته حائز اهميت در عمل تلقيح گلهاي بوته گوجه فرنگي دماي موجود در گلخانه مي باشد که بايد بين 20 تا 25 درجه بوده و رطوبت آن نيز کم باشد
زمان تلقيح : بهترين زمان براي اين کار بين ساعات 11 تا 2 بعد از ظهر مي باشد که فضاي گلخانه از رطوبت کمتر و دماي بيشتري برخوردار است به همين خاطر امکان تلقيح در دماي 28 تا 30 درجه کاهش مي يابد و در دماي 13 تا 15 درجه امکان تلقيح وجود ندارد و عدم تلقيح گل ريزش گل را در پي خواهد داشت. به هر حال پس از تلقيح گل ميوه بين 18 تا 35 روز زمان لازم دارد تا قابل برداشت باشد? و حالا بوته گوجه فرنگي به زمان ثمر دهي خود رسيده و در اين مرحله بايد به گونه اي برخورد نمود که حداکثر برداشت را کسب کرد. زماني که برگ هاي نزديک به هر خوشه ميوه چيده مي شود ميوه امکان بهتري براي رنگ گيري پيدا مي کند. نکته قابل ذکر ديگر اينکه بديهي است 50 درصد خوشه ميوه رنگ بگيرد و 50 درصد ديگر از حالت سبز بودن تغيير رنگ داده و رفته رفته قرمز خواهد شد. بنابراين در صورتي که نيمي از خوشه واريته کلاستر به رنگ نهايي در آمده باشد مي توان ان را چيد و به بازار عرضه نمود. چنانچه مسافت مزرعه تا بازار کم باشد و نيمه سبز خوشه فرصت رنگ پذيري نداشته باشد مي توان از محلي که دماي آن گرماي مناسبي جهت تغيير رنگ گوجه دارد استفاده نمود. در صورتي که واريته ها به صورت کلاستر و يا همرس نباشد بهتر است گوجه هاي رسيده را در زمان خاص خود برداشت کرد. مسلما اندازه گوجه فرنگي هر چقدر درشت تر باشد زمان تبديل گل به ميوه و رسيدن آن هم طولاني تر خواهد بود. امروزه بسياري از کشاورزان به خاطر تقاضاي مناسب مصرف کننده تمايل زيادي به کشت گوجه هاي چري دارند و اين به دليل ميزان باردهي فراوان رنگ هاي قرمز صورتي و زرد و شکل هاي مختلف آن است که باعث قيمت بالاي اين واريته شده است. زماني که بوته ها به سقف مفيد گلخانه مي رسند لازم است برگ هاي پائين را هرس نمود و اگر نخ ها به صورت قرقره اي به سيم آويزان است مي توان با بازکردن 30 تا 50 سانتي متر از نخ قرقره در يک جهت نخ ها را روي سيم حرکت داده که اين عمل باعث مي شود ساقه از پائين روي بستر و يا شاسي هاي مخصوص قرار گيرد و انتهاي بوته در فاصله 30 تا 50 سانتي متري سقف مفيد گلخانه برسد. اين روش به کشت دراز مدت مربوط مي شود.

منابع :

tuobayesalmas.mihanblog.com
. http://alonefarmer.blogfa.com/

/س