خانواده سسک
Family Sylviidae

پرندگاني هستند کوچک ، پر جنب و جوش و حشره‌خوار ، با منقار باريک و متناسب با رژيم غذايي آنها . بسياري از آنها فاقد نشانه‌هاي تشخيص واضح مي باشند . پر و بالشان به سرعت فرسايش پيدا مي کند و بر اثر تغيير رنگ تشخيص آنها دشوارتر مي شود . صدا و رفتارشان وسيله مهمي براي شناخت آنها در طبيعت است . معمولا در بين بوته‌هاي کوتاه ، روي زمين يا در نزديکي زمين و يا در نيزارها ( جنس Sylvia ) . از حشرات ، عنکبوت‌ها و حلزون‌ها تغذيه مي کنند .!

سسک دم پهن

انگليسي : Cetti's Warbler
فرانسوي : Bouscarie de Cetti
لاتين : Cettia cetti

مشخصات :

13 سانتي‌متر ؛ اغلب خود را از انظار پنهان مي کند بنابراين تشخيص آن از طريق مشاهده معمولا دشوار است ولي صدايش اشتباه ناپذير است . سطح پشتي قهوه‌اي مايل به خرمايي پررنگ و سطح شکمي سفيد مايل به خاکستري با پهلوهاي قهوه‌اي رنگ دارد و پوشپرهاي زير دم آن راهراه عرضي است . ابروي کوتاه ، سفيد رنگ و مشخصي دارد . دمش پهن و در انتها کاملا گرد مي باشد و غالبا آنرا بالا نگهميدارد . به خاطر ظاهر نشبتا خرمايي رنگش ممکن است با بلبل اشتباه شود ولي بلبل بزرگتر است و دمي درازتر دارد که خرمايي‌رنگتر از سطح پشتي آن است .

زيستگاه :

گياهان کوتاه و انبوه و معمولا نزديک به آب ، و يا نيزارهاي تالاب‌ها . لانه‌اش در بين گياهان کوتاه کاملا مخفي است .

پراکندگي :

سسک دم پهن پرنده‌اي است مه به طور عمده بومي ايران و از پراکندگي فراواني برخوردار است . در زمستان از دره‌هاي نقاط کوهستاني مرتفع کوچ مي کند .

سسک ساوي

انگليسي : Savi's Warbler
فرانسوي : Locustelle luscinioide
لاتين : Locustella luscinioides

مشخصات :

14 سانتي‌متر ، ظاهرا به سسک تالابي معمولي شباهت دارد . دمش پهن و شاهپرهاي آن از وسط به کنار به تدريج کوتاه‌تر مي شود و غالبا داراي راهراه عرضي کمرنگ است . سطح پشتي آن يکدست به رنگ قهوه‌اي مايل به قرمز پررنگ مي باشد . سطح شکمي آن سفيد مايل به قهوه‌اي و در پهلوها قهوه‌اي مايل به خرمائي کمرنگ است . ابروي نخودي رنگ کوتاهش چندان واضح نيست . از سسک راهراه به وسيله رنگ يکدست پر و بال ، و از سسک رودخانه‌اي به واسطه سينه بدون رگه و از هر دو به خاطر اندازه بزرگترش مشخص مي شود . کمتر از سسک راهراه خود را از انظار مخفي مي کند .

زيستگاه :

باتلاق‌ها و نيزارهايي که بوته‌هاي پراکنده دارند .

پراکندگي :

سسک ساوي از جمله پرندگاني‌ست که به صورت مهاجر عبوري در شمال و غرب ايران از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است ، امکان دارد در نواحي جنوب غربي درياي خزر زاد و ولد کند .!

سسک رودخانه‌اي

انگليسي : River Warbler
فرانسوي : Locustelle fluviatile
لاتين : Locustella fluviatilis

مشخصات :

12.5 سانتي‌متر ؛ نشانه‌هاي تشخيص آن از سسک راهراه عبارت است از سطح پشتي قهوه‌اي خاکي پررنگ و يکدست ، سطح شکمي تقريبا سفيد با رگه‌هاي قهوه‌اي کمرنگ در قسمت بالاي سينه ، دم کوتاه تر ، پهن و در انتها گرد که پوشپرهاي آن کمي خرمايي رنگ است . پاهايش صورتي رنگ است . پرنده نابالغ فقط روي گلو رگه‌هاي کمرنگي دارد ، سطح شکمي سفيد مايل به نخودي و سطح پشتي آن خرمايي رنگ‌تر است . معمولا خود را از انظار مخفي نگهميدارد و مانند سسک راهراه محتاطانه پرواز مي‌کند ولي زيستگاهش با آن متفاوت است .

زيستگاه :

مناطق مرطوب ، همچنين بيشه‌ها ، يا گياهان انبوه و درهم و بوته هاي خار در فضاي باز و يا در قسمت‌هاي بي درخت وسط جنگل . !

پراکندگي :

سسک رودخانه‌اي ؛ به تعدا کم و به صورت مهاجر عبوري در شمال و غرب ايران ديده مي‌شود . !

سسک راهراه

انگليسي : Grasshopper
فرانسوي : Locustelle tachetee
لاتين : Locustella naevia

مشخصات :

12.5 سانتي‌متر ؛ سسک رهراه پرنده‌اي است که غالبا خود را از انظار پنهان مي سازد . سطح پشتي آن قهوه‌اي زيتوني ( گاهي قهوه‌اي مايل به زرد ) و به طور واضح راهراه است ، ولي دمگاهش راهراه کمتري دارد . سطح شکمي آن سفيد مايل به نخودي و اندکي رگه‌رگه مي باشد . دمش در انتها کاملا گرد و روي آن اثري راهراه عرضي ديده مي شود . پاهايش صورتي ولي اغلب رنگ آن متغير است . با چابکي تمام در بين علفها و زير بوته‌ها مي خزد و مي دود . سسک راهراه پرنده‌اي‌ست محتاط و کمتر اقدام به پرواز مي کند .

زيستگاه :

رويش‌هاي گياهي کوتاه در تالاب‌ها ، علفزارهاي مرطوب ، بوته‌زارهاي خشک و پرچين‌ها .!

پراکندگي :

سسک راهراه از جمله پرندگاني‌ست که به صورت مهاجر عبوري در همه‌جاي ايران ديده ‌مي‌شود ، ولي از پراکندگي فراواني برخوردار نيست . امکان دارد زمستان‌ها تعداد کمي از آنها در زمين‌هاي پست ناحيه خزر و جنوب غربي ايران باقي بمانند . !

سسک ابرو سفيد

انگليسي : Moustached Warbler
فرانسوي : Lusciniole a moustaches
لاتين : Lusciniola melanopogon

مشخصات :

12.5 سانتي‌متر ؛ تشخيص اين پرنده از سسک تالابي راهراه دشوار است . تارک آن تقريبا سياه و ابروهايش سفيد است که امتداد آنها در پس گردن به خطي مستقيم ختم مي شود . علاوه بر اين نشانه‌ها ، گونه‌هاي به رنگ قهوه‌اي سير ، گلوي کاملا سفيد ، پس گردن و جبه اخرائي رنگ‌تر ? آن را از سسک تالابي راهراه مشخص مي سازد . دم گرد و نسبتا کوتاه خود را اغلب رو به بالا نگاهميدارد . کم و بيش خود را از انظار پنهان مي کند .

زيستگاه :

باتلاق‌ها و نيزار‌ها . در بين ني‌هاي کوتاه که در آبي کم عمق روئيده باشند ، لانه مي سازد . !

پراکندگي :

سسک ابرو سفيد پرنده‌اي‌ست نيمه مهاجر و از پراکندگي نسبتا خوبي برخوردار است .!

سسک تالابي راهراه

انگليسي : Sedge Warbler
فرانسوي : Phragmite des jonce
لاتين : Acrocephalus schoenobaenus

مشخصات :

12.5 سانتي‌متر ؛ به‌وسيله ابروي تقريبا سفيد و مشخص ، سطح پشتي رگه‌رگه و دمگاه خاکي رنگ و يکدست از سسک تالابي معمولي تشخيص داده مي شود . سطح شکمي آن کرم‌رنگ و پهلوهايش خرمايي است . تارک پرنده بالغ ممکن است خيلي پررنگ باشد که در اين صورت با سسک ابرو سفيد اشتباه مي شود . دمش تا حدي نوک‌تيز است . پرواز و رفتار سسک تالابي راهراه شبيه سسک تالابي معمولي است
( رجوع شود به سسک ابرو سفيد )

زيستگاه :

نيزارها و رويش هاي گياهي انبوه و مرطوب نزديک آن ، و بيشه‌هاي باتلاقي . لانه نامرتبي در بين گياهان کوتاه و انبوه مي سازد .

پراکندگي :

سسک تالابي راهراه از جمله پرندگاني‌ست که در تابستان از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است و به صورت مهاجر عبوري ممکن است در همه‌جاي ايران ديده شود . !

سسک شاليزار

انگليسي : Paddy-field Warbler
فرانسوي : Rousserolle isabelle
لاتين : Acrocephalus agricola

مشخصات :

12 سانتي‌متر ؛ خيلي شبيه سسک تالابي معمولي ولي کمرنگ‌تر است ، با نوار مشخص‌تري در بالاي چشم . سطح پشتي آن بيشتر قهوه‌اي مايل به خرمايي و کمتر زيتوني است ، و دمگاهش خرمائي رنگ‌تر مي باشد . سطح شکمي سفيد چرک و مايل به خاکي دارد . بال‌هايش گردتر است ( دومين شاهپر نخستين آن کوتاه‌تر از اين شاهپر در سسک تالابي معمولي و سسک تالابي زيتوني است ) .

زيستگاه :

باتلاق‌ها ، نيزارها و کنار درياچه‌ها . در بوته‌هاي کوتاه تالاب‌ها لانه مي سازد .!

پراکندگي :

به طور کلي سسک شاليزار پرنده‌اي‌ست که تابستان‌ها از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است ولي بعضي از آنها زمستان را در جنوب شرقي ايران مي گذرانند .!

سسک تالابي خاوري

انگليسي : Blyth's Reed Warbler
فرانسوي : Rousserolle des buissons
لاتين : Acrocephalus dumetorum

مشخصات :

12.5 سانتي‌متر ، تشخيص اين پرنده از سسک تالابي در طبيعت غير ممکن است ولي سطح پشتي آن قهوه‌اي مايل به خاکستري مي باشد . به کمک سطح پشتي اندکي تيره‌تر و با رنگ خرمائي کمتر ، با ترديد مي توان آن را از سسک تالابي معمولي تشخيص داد . شناسايي دقيق اين پرنده وقتي ميسر است که در دست باشد و به فرمول بالي آن توجه شود . آوازش شنونده را به ياد سسک تالابي زيتوني مي اندازد ولي صدايش نرم‌تر و بي اندازه طولاني ، بلند ، متنوع و دلنشين است .

زيستگاه :

مانند سسک تالابي زيتوني

پراکندگي :

سسک تالابي خاوري از جمله پرندگاني‌ست که در فصل تابستان از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است و ممکن است به‌صورت مهاجر عبوري در جنوب شرقي ايران ديده شود .!

سسک تالابي زيتوني

انگليسي : Marsh Warbler
فرانسوي : Rousserolle verderolle
لاتين : Acrocephalus palustris

مشخصات :‌

12.5 سانتي‌متر ؛ تشخيص اين پرنده از سسک تالابي معمولي جز از طريق صداي آن دشوار است ، ولي سطح پشتي آن معمولا کمتر خرمايي و بيشتر زيتوني است ، چانه و گلويش سفيدتر ، پاهايش صورتي گوشتي و ابروي کوتاه کمرنگي دارد و جثه‌اش خپله‌تر است . پرنده نابالغ شبيه نابالغ سسک تالابي معمولي است . سسک تالابي زيتوني کمتر از سسک تالابي معمولي در اختفا بسر مي‌برد .
( رجوع شود به سسک تالابي خاوري و سسک شاليزار )

زيستگاه :

رويش‌هاي گياهي کوتاه و انبوه در گودال‌ها ، بيشه‌ها ، ساحل رودخانه‌ها ، بيدزارها ، کشتزارها و غالبا نزديک به آب . آشيانه نامنظمي روي گياهان کوتاه و درهم پيچيده براي خود مي سازد . !

پراکندگي :‌

سسک تالابي زيتوني به صورت مهاجر عبوري در همه‌جاي ايران از پراکندگي نسبتا خوبي برخوردار است . بدون شک در شمال و غرب ايران زادوولد مي کند ولي انتشار دقيق اين پرنده از نظر زادوولد مشخص نيست . !

سسک تالابي معمولي

انگليسي : Reed Warbler
فرانسوي : Rousserolle effarvatte
لاتين : Acrocphalus scirpaceus

مشخصات :

12.5 سانتي‌متر ؛ سطح پشتي قهوه‌اي يکدست که در ناحيه دمگاه اندکي خرمايي رنگ است . سطح شکمي تقريبا سفيد و پهلوهاي نخودي رنگ دارد . رنگ پاهايش متغير است . از سسک تالابي راهراه به وسيله سر و پشت بودن رگه و ابروي واضح مشخص مي شود . تشخيص اين پرنده از سسک تالابي زيتوني در طبيعت به‌جز از طريق صدا تقريبا مقدرو نيست ولي به‌طور کلي خرمايي رنگ‌تر مي باشد . نابالغ اين دو گونه در پاييز يکسان به‌نظر مي رسند . طي پروازهاي کوتاهي که روي آب انجام مي دهد ، دم گرد آن گسترده و رو به پايين قرار مي گيرد .

زيستگاه :

نيزارها و گياهان نزديک آب . به صورت دسته‌جمعي زادوولد مي کنند و در بين بوته‌ها و نيزارها آشيانه‌هاي آويزان مي سازند . !

پراکندگي :

سسک تالابي معمولي در فصل تابستان از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است و به صورت مهاجر عبوري در همه‌جاي ايران ديده مي شود .!

سسک تالابي پر صدا

انگليسي : Clamorous Reed Warbler
فرانسوي : Rousserolle turdoide d'Egypte
لاتين : Acrocephalus stentoreus

مشخصات :

18 سانتي‌متر ؛ خيلي شبيه سسک تالابي بزرگ ولي اندگي کوچکتر و کمرنگ‌تر از آن با پر و بالي بيشتر زيتوني و کمتر خرمايي است و دمش در انتها گردتر مي باشد . صداي آن بهترين نشانه تشخيص آن است . رفتارش شبيه سسک تالابي بزرگ مي باشد .

زيستگاه :

مانند زيستگاه سسک تالابي بزرگ ولي گاهي در نقاطي که حرا مي رويد و همچنين بين بوته‌هاي اطراف کانال‌هاي آبياري و امثال آن ديده ‌مي‌شود . در ميان بوته‌ها و يا در نيزارها لانه مي سازد .!

پراکندگي :

تابستان ها از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است و تعداد کمي از آنها زمستان‌ها در جنوب ايران باقي مي مانند .!

سسک تالابي بزرگ

انگليسي : Great Reed Warbler
فرانسوي : Rousserolle turdoide
لاتين : Acrocephalus arundinaceus

مشخصات :

18.5 سانتي‌متر ؛ از سسک تالابي معمولي به وسيله اندازه خيلي بزرگتر ، سر زاويه دار ، منقار درازتر و خيلي کلفتر ، ابروي واضح‌تر و صداي خاص به اساني تشخيص داده مي‌شود . رنگ پر و بالش شبيه سسک تالابي معمولي است . کمتر مخفي مي شود و با آزادي کامل روي درخت‌ها و سيم تلگراف مي نشيند . در ارتفاع کم پرواز مي کند و در حال پرواز دمش را به شکل خاصي گسترده و با حرکتي سنگين به درون نيزارها فرود مي آيد .

زيستگاه :

سسک تالابي بزرگ از جمله پرندگاني‌ست که به صورت دسته‌جمعي زادوولد مي کند . لانه‌اش آويزان و شبيه به لانه سسک تالابي معمولي در نيزارهاي حاشيه آبها و ساحل رودخانه‌ها مي سازد .!

پراکندگي :

تابستان‌ها فراوان است و به صورت مهاجر عبوري در جنوب غربي ايران ديده مي‌شود .!

سسک درختي زرد

انگليسي : Icterine Warbler
فرانسوي : Hypolais icterine
لاتين : Hippolais icterina

مشخصات :

13 سانتي‌متر ، يک سسک فعال و پر جثه به رنگ سبز و زرد . جز در پر و بال فرسوده پاييزي ، لبه شاهپرهاي ثانوي داخلي در بال بسته تشکيل يک لکه بزرگ کمرنگ را مي دهد ( که در پرنده نابالغ تقريبا سفيد است و در بالغ زرد رنگ است ) سطح شکمي بعضي از پرندگان بالغ زرد نيست و اغلب سطح پشتي آنها خاکستري رنگ‌تر است . رنگ پاها خاکستري مايل به آبي تا سياه مايل به آبي ، متغيير است . منقارش نسبتا پهن و بزرگ است . با نيم نوک بالاي تيره رنگ و نيم نوک پايين مايل به صورتي .

زيستگاه :

باغ‌ها ، جنگل‌ها ، بيشه‌ها ، پرچين‌ها .
در محلي دنج در داخل بوته‌ها ، پرچين‌ها و نظاير آن لانه منظمي مي سازد . !

پراکندگي :

سسک درختي زرد در فصل تابستان از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است و به صورت مهاجر عبوري در همه‌جاي ايران ديده مي شود .

سسک درختي بزرگ

انگليسي : Upcher's warbler
فرانسوي : Hypolais d'Upcher
لاتين : Hippolais languida

مشخصات :

14 سانتي‌متر ؛ شبيه سسک درختي زيتوني ولي بزرگتر از آن است با سطح پشتي بيشتر خاکستري و کمتر زيتوني . وقتي بال‌هايش بسته است حاشيه کمرنگ شاهپرهاي ثانوي به صورت يک بخش کمرنگ بنظر مي‌آيد . دمش کاملا بزرگتر ، تيره‌تر و در انتها گردتر است که آن را به شکل چتر در مي آورد و به‌طرز خاصي حرکت مي دهد ، رفتارش شبيه سسک درختي زيتوني است .

زيستگاه :

باغ‌ها ، تاکستان ها ، بوته‌زارها و درخت‌زارها ، به خصوص در مناطق باز و نيمه بياباني . گاهي در بين گياهان کوتاه مناطق خيلي خشک ديده مي شود . در ميان بوته‌هاي کوتاه و يا بر روي درخت لانه مي سازد .

پراکندگي :

سسک درختي بزرگ از جمله پرندگاني‌ست که در فصل تابستان از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است .!

سسک درختي زيتوني

انگليسي : Olivaceous Warbler
فرانسوي : Hypolais pale
لاتين : Hipplais pallida

مشخصات :

13 سانتي‌متر ؛ معمولا فاقد رنگ‌هاي سبز و زرد گونه‌هاي مشابه است . نشانه‌هاي تشخيص آن عبارت است از منقار دراز با نيم نوک پايين تقريبا زرد ، سطح پشتي زيتوني مايل به قهوه‌اي يا مايل به خاکستري ، و صرفه‌نظر از لبه‌هاي کمرنگ شاهپرهاي ثانوي ، بال‌هاي تيره‌رنگش علامت مشخصي ندارد و در حالت بسته فقط تا قاعده دم مي رسد . سطح شکمي آن سفيد چرک است با اثري از رنگ نخودي روي پهلوها ، پوشپرهاي زير دم ، و گاهي اوقات بر روي سينه . گلويش اغلب سفيد‌تر است . در بهار سطح شکمي اين پرنده کمي زردرنگ‌تر است ، حلقه چشمي آن خاکستري کمرنگ مي باشد . رنگ پاهايش متغيير است و در مقايسه با سسک باغي منقار درازتر ، تارک تخت‌تر و ابروي واضح‌تري دارد .

زيستگاه :

باغ‌ها و زمين‌هاي زراعي داراي درخت و بوته . در ميان بوته‌ها ، پرچين‌ها و گاهي اوقات روي درخت خرما و امثال آن لانه مي سازد

پراکندگي :

سسک درختي زيتوني در فصل تابستان از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است و گاه به صورت مهاجر عبوري نيز ديده مي شود . !

سسک درختي کوچک

انگليسي : Booted Warbler
فرانسوي : Hypolais bottee
لاتين : Hippolais caligata

مشخصات :

12 سانتي‌متر ؛ کوچک‌ترين و کمرنگ‌ترين نوع سسک‌هاي درختي است . به سسک درختي زيتوني خيلي شباهت دارد ، ولي با اندازه نسبتا کوچکتر ، نوار کرم‌رنگ نسبتا واضح بالاي چشم ، منقار خيلي کوتاه‌تر و اثري از رنگ نخودي روي پهلو و تهيگاه از سسک درختي مشخص مي شود . غالبا نوک شاپره‌هاي دم سسک درختي کوچک کمرنگ است .

زيستگاه :

دشت‌هاي باز ، باغ‌ها ، پرچين‌ها و بوته‌زارها

پراکندگي :

سسک درختي کوچک در فصل تابستان از پراکندگي خوبي برخوردار است .!

سسک سينه راهراه

انگليسي : Barred Warbler
فرانسوي : Fauvette eperviere
لاتين : Sylvia nisoria

مشخصات :

15 سانتي‌متر ؛ نشانه‌هاي تشخيص سسک سينه‌راهراه عبارت است از سطح شکمي تقريبا سفيد با راهراه عرضي مرکب از خطوط هلالي شکل تيره‌رنگ که در پرنده ماده چندان مشخص نيست . سطح پشتي پرنده نر قهوه‌اي مايل به خاکستري و سطح پشتي سسک سينه راهراه ماده قهوه‌اي رنگ‌تر است . بال‌هاي پررنگ آن دو خط بالي سفيدرنگ دارد . قسمتي از شاهپرهاي کناري دم درازش سفيد است . پرنده بالغ چشم‌هايي به رنگ زرد روشن دارد . پرنده نابالغ داراي سطح سطح شکمي نخودي کمرنگ با اثري از راهراه عرضي است که گاهي اين اثر نيز ديده نمي شود . سسک سينه راهراه از سسک گلو سفيد و سسک باغي به وسيله ظاهر خاکستري‌تر ? خطوط بالي و اندازه بزرگتر مشخص مي شود . روي‌هم‌رفته پرجثه بنظر مي رسد و منقار و پاهايش کلفت است . اغلب دم خود را تکان مي دهد و معمولا خود را از انظار پنهان مي‌سازد .

زيستگاه :

بيشه‌هايي با گياهان خاردار ، بوته‌زارهاي غير محصور ، پرچين‌ها و فضاهاي بي درخت وسط جنگل‌ها . معمولا در ميان بوته‌هاي خار لانه مي سازد .!

پراکندگي :

اين پرنده خصوصا در فصل تابستان‌ از پراکندگي خيلي کمي برخوردار است ، ولي ممکن است به صورت مهاجر عبوري در همه‌جاي ايران ديده شود .!

سسک چشم سفيد

انگليسي :‌ Orphean Warbler
فرانسوي : Fauvette orphee
لاتين : Sylvia hortensis

مشخصات :

15 سانتي‌متر ؛ شبيه سسک سر سياه نر ؛ ولي از آن بزرگتر است و نشانه‌هاي تشخيص آن از پرنده مزبور عبارت است از سفيدي شاهپرهاي کناري دم ، سياهي روي سر که تا زير چشم‌ها ادامه پيدا مي کند و در پشت گردن به تدريج در رنگ خاکستري جبه‌اش محو مي شود ، همچنين سفيدي گلو که در سسک سر سياه نر خاکستري رنگ است . سسک چشم سفيد ماده اندکي قهوه‌اي رنگ مي باشد . رنگ چشم‌هاي هر دو جنس اين پرنده زرد خيلي کمرنگ است . از سسک سر دودي به وسيله اندازه بزرگتر ، چشم‌هاي کمرنگ و زيستگاه متفاوت مشخص مي شود . پرنده نابالغ گاهي با نابالغ سسک سينه راهراه اشتباه مي شود ولي دمش کوتاه‌تر است و پوشپرهاي روي دم آن ، نوک کمرنگ ندارد . !

زيستگاه :

سسک چشم سفيد پرنده‌اي‌ست که بطور عمده درخت‌زي است . در نواحي پردرخت ، باغ‌هاي ميوه و مرکبات ، بوته‌زارها و زيتون‌زارها ديده مي شود . در روي شاخه‌هاي پايين بوته‌ها لانه مي سازد .‌!

پراکندگي :

تابستان‌ها از پراکندگي نسبتا زيادي برخوردار است و تعداد معدودي از اين پرنده زمستان‌ها در منتهي‌اليه جنوب شرقي ايران باقي مي مانند .!

سسک باغي

انگليسي : Garden Warbler
فرانسوي : Fauvette des jardins
لاتين : Sylvia borin

مشخصات :

14 سانتي‌متر ؛ سسک خپله با پر و بال تقريبا قهوه‌اي و يکدست که سطح شکمي آن کمرنگ‌تر است ، و سر گرد و منقار نسبتا کوتاه و کلفتي دارد . هيچگونه نشانه تشخيص واضحي ندارد ولي به کمک آواز مداوم و زيبايش شناخته مي شود . از ماده و نابالغ سسک سر سياه به وسيله تارک و سطح پشتي قهوه‌اي تقريبا يکدست مشخص مي شود . پاهاي آن قهوه‌اي مايل به خاکستري است . گاهي با سسک درختي زيتوني و سسک درختي کوچک و يا نابالغ سسک سينه راهراه اشتباه مي شود ، ولي از اکثر سسک‌ها قهوه‌اي رنگ ديگر به وسيله نداشتن سر گرد متمايز مي گردد .

زيستگاه :

جنگل‌هاي با بوته‌هاي فراوان ، بيشه‌ها ، باغ‌ها ، پارک‌ها ، پرچين‌هاي بلند و بوته‌هاي ميوه . در ميان بوته‌هاي کوتاه لانه مي سازد .!

پراکندگي :

به صورت مهاجر عبوري از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است سسک باغي از جمله پرندگاني‌ست که تقريبا در همه‌جاي ايران ديده مي‌شود .

سسک سر سياه

انگليسي : Blackcap
فرانسوي : Fauvette a tete noire
لاتين : Sylvia atricapilla

مشخصات :

13.5 سانتي‌متر ؛ پرنده نر با تارک سياه براق که تا حد چشم‌ها گسترش دارد شناخته مي شود . سطح پشتي آن قهوه‌اي مايل به خاکستري و طرفين سر و سطح شکمي آن خاکستري رنگ است . پرنده ماده تارک قهوه‌اي مايل به قرمز و سطح شکمي قهوه‌اي رنگ‌تري دارد . پرنده نابالغ در سطح پشتي اخرائي رنگ و در سطح شکمي زرد است . نر نابالغ تارک قهوه‌اي مايل به سياه دارد . سسک سر سياه بالغ از سسک چشم سفيد و سسک سر دودي به وسيله مرز مشخص سياهي روي سر و نداشتن سفيدي در دم متمايز مي شود .

زيستگاه :

فضاهاي بي درخت وسط جنگل با بوته‌هاي کوتاه ، پرچين‌هاي بلند ، بوته‌هاي ميوه . در بوته‌هاي خاردار ، پيچک‌ها و درختان هميشه سبز لانه مي شسازد . !

پراکندگي :

سسک سر سياه از جمله پرندگاني‌ست که به‌طور کلي در فصل تابستان‌ از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است و ممکن است به صورت مهاجر عبوري در همه‌جاي ايران ديده شود .

سسک گلو سفيد

انگليسي : Whitethroat
فرانسوي : Fauvette grisette
لاتين : Sylvia communis

مشخصات :

13.5 سانتي‌متر ؛ پرنده‌اي است کوچک و فعال با بال‌هاي اخرائي رنگ مشخص و دم نسبتا دراز که شاهپرهاي کناري آن سفيد مي باشد . پرنده نر روي سرش خاکستري کمرنگ ( در پاييز خاکستري مايل به قهوه‌اي ) است که تا زير چشم و پس گردن امتداد دارد . گلويش سفيد خالص و سطح شکمي آن نخودي مايل به صورتي خيلي کمرنگ است . سسک گلو سفيد ماده تيره‌تر است يا سر تقريبا قهوه‌اي رنگ ، و اثري مختصري از رنگ صورتي روي سينه دارد . سسک گلو سفيد پرنده‌اي است بي‌آرام و پرجنب و جوش که با کاکل افراشته و دم سربالا مرتبا از ميان بوته‌ها بيرون مي‌آيد و دوباره به ميان آنها بازميگردد .

زيستگاه :

جاهاي نسبتا باز و بوته‌زار ، بوته‌هاي خاردار و نقاطي که در آنها گزنه مي رويد . لانه‌اش را نزديک به زمين و در ميان بوته‌هاي کوتاه مي‌سازد .!

پراکندگي :

سسک گلو سفيد در فصل تابستان از پراکندگي فراواني برخوردار است و به صورت مهاجر عبوري در همه‌جاي ايران ديده مي شود .

سسک نقابدار

انگليسي : Lesser Whitethroat
فرانسوي : Fauvette babillarde
لاتين : Sylvia curruca

مشخصات :

13 سانتي‌متر ؛ از سسک گلو سفيد به وسيله دم کوتاه‌تر ؛ سطح پشتي خيلي خاکستري‌تر ، پوشپرهاي گوش تيره ( شبيه نقاب ) ، فقدان رنگ بلوطي روي بال‌ها و صداي خاص تشخيص داده مي شود . بيش از سسک گلو سفيد خود را از انظار مخفي مي کند .

زيستگاه :

مانند سسک گلو سفيد ، ولي معمولا در بين بوته‌هاي بلندتر و انبوه‌تر و مناطقي که درختان بيشتري دارند ديده مي شود . !

پراکندگي :

سسک نقابدار در فصل تابستان از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است و به صورت مهاجر عبوري نيز در همه‌جاي ايران ديده مي شود . !

سسک نقابدار کوچک

انگليسي : Desert Lesser Whitethroat
فرانسوي : Fauvette babillarde des deserts
لاتين : Silvia minula

مشخصات :

13 سانتي‌متر ، شبيه سسک نقابدار ولي سطح پشتي آن قهوه‌اي خاکي کمرنگ است و بين صورت تقريبا سياه و تارک خاکستري مايل به آبي آن تضاد بيشتري بچشم مي خورد . شاهپرهاي کناري دم آن سفيد خالص است . رفتارش شبيه سسک نقابدار مي باشد ( رجوع شود به سسک گلو سفيد و سسک نقابدار هيوم )

زيستگاه :

بوته‌هاي کوتاه و خاربن‌ها در مناطق بياباني و نيمه بياباني . !

پراکندگي :

سسک نقابدار کوچک پرنده‌اي‌ست نيمه مهاجر و از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است .!

سسک نقابدار هيوم

انگليسي : Hume's Lesser Whitethroat
فرانسوي : Fauvette babilla de Hume
لاتين : Sylvia althaea

مشخصات :

13 سانتي‌متر ؛ خيلي شبيه سسک نقابدار ، ولي در سطح پشتي قهوه‌اي تر است و بين رنگ تارک و جبه آن تضادي مشهود نيست . پهلوهايش بيشتر نخودي مايل به زيتوني و سينه‌اش داراي رنگ نخودي مايل به صورتي بيشتري است . منقار آن به‌طور محسوسي بزرگتر مي باشد . سسک نقابدار هيوم رفتاري شبيه سسک نقابدار از خود نشان مي دهد ..

زيستگاه :

نواحي کوهستاني ، شيب‌هاي سنگي با بوته‌هاي پراکنده يا سرو کوهي . در گياهان کوتاه بين صخره‌ها لانه سازي مي کند . !

پراکندگي :

سسک نقابدار هيوم پرنده‌اي‌ست نيمه مهاجر و نسبتا فراوان است .!

سسک بياباني

انگليسي : Desert Warbler
فرانسوي : Fauvette naine
لاتين : Sylvia nana

مشخصات :

11.5 سانتي‌متر ؛ سسکي خاکي رنگ و خيلي کوچک که نشانه مشخصي جز دم نارنجي خاکي با شاهپرهاي کناري سفيد ندارد . خود را درون بوته‌ها پنهان مي سازد و در حالي که نزديک به زمين پرواز مي کند از يک بوته به بوته ديگر مي رود . اغلب دمش را بالا نگاهميدارد .

زيستگاه :

بيابان‌ها يا مناطق خيلي خشک با بوته‌هاي کوتاه و خاربن يا درخت‌هاي آکاسيا و گز . گاهي در بيابان‌هاي سنگي باير ديده مي شود . در ميان بوته‌هاي کوتاه لانه مي سازد . !

پراکندگي :

سسک بياباني از جمله پرندگان بومي ايران است و از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است .!

سسک سر دودي

انگليسي : Menetries Warbler
فرانسوي : Fauvette de Menetries
لاتين : Sylvia mystacea

مشخصات :

12 سانتي‌متر ؛ سسکي پر سر و صدا است ولي معمولا خود را از انظار پنهان نگاهميدارد . سطح پشتي قهوه‌اي مايل به خاکستري و دم گرد تقريبا سياه با شاهپرهاي کناري سفيد و مشخص دارد . پيشاني ، تارک و پوشپرهاي گوش پرنده نر تقريبا سياه و در پرنده ماده بيشتر قهوه‌اي است . هر دو جنس سسک سردودي چشماني به رنگ قرمز تيره با حلقه چشمي زرد دارند . سطح شکمي آنها تقريبا سفيد است که در پرنده نر مايل به صورتي مي باشد ، و در پرنده ماده در سينه و پهلو‌ها اثري از رنگ نخودي دارد پرنده‌اي‌ست پر جنب و جوش که اغلب در بين بوته‌هاي کوتاه پنهان مي شود . در حال پرواز دم خود را بالا مي گيرد .!

زيستگاه :

بيشه‌ها و بوته‌زارها ( به ويژه درخت گز ).اغلب در مناطق صخره‌اي و دره‌هايي که از آنها رودخانه عبور مي‌کند . در باغ‌ها و ميوه‌زارها ديده مي شود . در قسمت پايين بوته‌ها و بين گياهان درهم روئيده لانه مي‌سازد. !

پراکندگي :

به‌طور کلي سسک سر دودي پرنده‌اي‌ست که تابستان‌ها از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است ولي ظاهرا تعداد کمي از آنها زمستان را در سواحل جنوبي ايران مي گذرانند .!

سسک بيدي

انگليسي : Willow Warbler
فرانسوي : Pouillot fitis
لاتين : Phylloscopus trochilus

مشخصات :

11 سانتي‌متر ؛ به‌جز از طريق صدا ، تشخيص اين پرنده از سسک چيفچاف خيلي دشوار است . پر و بال آن معمولا اندکي زردتر است ، ولي اين تفاوت در اواخر تابستان چندان مشهود نيست . پاهايش معمولا قهوه‌اي روشن است ، در صورتي که پاهاي سسک چيفچاف تقريبا سياه مي باشد . ولي اين تفاوت نيز براي تشخيص اين دو از هم قابل اعتماد نيست . رفتار و پرواز اين پرنده مانند سسک چيفچاف ولي اندکي آرامتر و کم جنب و جوش‌تر است ( رجوع شود به سسک جنگلي )

زيستگاه :

کمتر از سسک چيفچاف درخت‌زي است و بيشتر در ميان بوته‌هاي کوتاه ديده مي شود . !

پراکندگي :

سسک بيدي ؛ پرنده‌اي‌ست که به صورت مهاجر عبوري از پراکندگي نسبتا زيادي برخورداراست و تقريبا ممکن است در همه‌جاي ايران ديده شود . !

سسک چيفچاف

انگليسي : Chiffchaff
فرانسوي : Pouillot veloce
لاتين : Phylloscopus collybita

مشخصات :

11 سانتي‌متر ؛ خيلي شبيه سسک بيدي ، ولي پر و بالش اندکي چرک‌تر ، جثه‌اش کمي خپله‌تر و ابروهايش قدر نامشخص‌تر است . بهترين نشانه تشخيص صداي خاص آن مي باشد . پاهايش معمولا تيره‌رنگ است ولي هميشه نمي توان رنگ پاها را ملاک تشخيص قرار داد . سطح پشتي به رنگ قهوه‌اي زيتوني و سطح شکمي آن سفيد مايل به نخودي است با اثر مختصري از رنگ ليمويي . در صورتي که پرنده در اختيار باشد فرمول بالي وسيله تشخيص خوبي است . بيدن ترتيب که در سسک چيفچاف دومين شاهپر نخستين کوتاه‌تر از شاهپر نخستين ششم مي باشد در حالي که در سسک بيدي بلندتر از آن است . سسک چيقچاف پرنده‌اي بي‌آرام است و مرتبا بالها و دم خود را تکان مي دهد . گونه مشخصي از اين پرنده به نام چيفچاف کوهي ، بومي جنگل‌هاي ارسباران ( شمال آذربايجان ) مي باشد فرق آن با سسک چيفچاف در اين است که پر و بالش فاقد رنگ زرد است و صدايش نيز متفاوت است .!

زيستگاه :

بيش از سسک بيدي درخت‌زي است . معمولا لانه خود را فقط کمي بالاتر از سطح زمين داخل بوته‌هاي خاردار و گياهان هميشه سبز در جنگل‌هاي تنک و بوته‌زارهاي غير محصور مي سازد . زمستان‌ها در مناطق نسبتا باز ديده مي شود .

پراکندگي :

سسک چيفچاف پرنده‌اي‌ست نيمه مهاجر و زمستان‌ها به تعداد تقريبا زيادي ديده مي شود .‌!

سسک کوچک

انگليسي : Plain Leaf Warbler
فرانسوي : Pouillot modeste
لاتين : Phylloscopus neglectus

مشخصات :

8.5 سانتي‌متر ، سسک ريزه و بدون نشانه خاص ، به رنگ قهوه‌اي زيتوني با ابروي کرم‌رنگ نسبتا نامشخص که در پر و بال آن اثري از رنگ زرد به چشم نمي خورد . دمش نسبتا کوتاه است . سسک کوچک پرنده‌اي‌ست بسيار فعال و با اينکه حرکاتش نسبتا شبيه سسک چيفچاف است ، رفتارش بيشتر به تاج طلايي شباهت دارد . !

زيستگاه :

در فصل زاد و ولد در نقاطي از کوهستان که سرو کوهي مي رويد و شيب‌هاي سنگي کوه‌ها با گياهان کوتاه در ارتفاعات 2000 تا 3500 متر . زمستان‌ها به نقاط کم ارتفاع‌تر که داراي بوته‌هاي آکاسيا و گز است کوچ مي کند . بر روي بوته سرو کوهي يا بوته‌هاي کوتاه بين صخره‌ها لانه مي سازد . !

پراکندگي :

نيمه مهاجر و در نقاط خاصي از ايران از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است . !

سسک جنگلي

انگليسي : Wood Warbler
فرانسوي : Pouillot siffleur
لاتين : Phylloscipus sibilatrix

مشخصات :

12.5 سانتي‌متر ؛ از سسک چيفچاف بزرگتر و بال‌هايش خيلي درازتر از آن است . به وسيله سطح پشتي سبز مايل به زرد ، سينه و گلوي زرد گوگردي و شکم سفيد مشخص مي شود . نوار زرد پهني در بالاي چشم دارد . بال‌هايش دراز و به رنگ قهوه‌اي زيتوني است و لبه پرهاي آن زردرنگ مي باشد . رفتارش مانند سسک چيفچاف است ولي بال‌هايش را تکان نمي دهد بلکه غالبا آنها را آويخته و آزاد نگاهميدارد .

زيستگاه :

جنگل‌هاي برگ‌ريز با پوشش گياهي کم در سطح زمين . !

پراکندگي :

به صورت مهاجر عبوري و به تعداد خيلي کم در شمال و غرب ايران ديده مي شود . تنها چند گزارش مطمئن در اين باره وجود دارد . !

سسک ابرو زرد

انگليسي : Yellow-browed Warbler
فرانسوي : Pouillot a grands sourcils
لاتين : Phylloscopus inornatus

مشخصات :

9.5 سانتي‌متر ، نشانه‌هاي تشخيص اين پرنده عبارت است از اندازه خيلي کوچک ، دو خط بالي تقريبا سفيد ( که خط دوم بلندتر و پهن‌تر است و حاشيه آن تيره مي باشد ) ، حاشيه پهن سفيد شاهپرهاي ثانوي بال و ابروي کرم‌رنگ خيلي دراز . سطح پشتي سبز رنگ دارد که به تدريج تا ناحيه دمگاه کمرنگ‌تر و زردرنگ‌تر مي شود و سطح شکمي آن تقريبا سفيد است . سسک ابرو زرد دمي نسبتا کوتاه دارد و اغلب مانند مگس‌گيرها حشرات را دنبال مي کند ( رجوع شود به سسک سبز )

زيستگاه :

باغ‌ها ، ميوه‌زارها ، درخت‌زارها ، بوته‌زارها و امثال آن .

پراکندگي :

سسک ابرو زرد پرنده‌اي‌ست که زمستان‌ها در جنوب شرقي کرمان و مشرق بلوچستان از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است . البته به صورت سرگردان از جنوب شرقي درياي خزر نيز گزارش شده است .!

سسک سبز

انگليسي : Green Warbler
فرانسوي : Pouillot vert
لاتين : Phylloscopus nitidus

مشخصات :

10.5سانتي‌متر ؛ سسکي کوچک با رنگ روشن که سطح پشتي مايل به سبز ، سطح شکمي سفيد ، سينه تقريبا زرد و يک خط بالي نسبتا زرد و مشخص دارد . سسک سبز پاهايي کوتاه دارد و پرنده‌اي‌ست پر جنب و جوش و مرتبا درون بوته‌ها در حرکت مي باشد . ( رجوع شود به سسک بيدي و سسک ابرو زرد )

زيستگاه :

جنگل‌هاي مناطق کوهستان تا حد رويش درخت . روي زمين بين بوته‌هاي کوتاه لانه مي سازد . !

پراکندگي :

سسک سبز در فصل تابستان از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است همينطور در جنوب شرقي ايران به صورت مهاجر عبوري نيز ديده مي شود .!

تاج طلايي

انگليسي : Goldcrest
فرانسوي : Roitelet huppe
لاتين : Regulus regulus

مشخصات :

9 سانتي‌متر ؛ از چرخ ريسک‌ها و ساير سسک‌ها به وسيله اندازه خيلي کوچک ، بدن خپله و تارک زرد روشن با حاشيه سياه تشخيص داده مي شود . کاکل ( که گاهي مشخص نيست ) در پرنده نر نارنجي و در ماده زرد کمرنگ است ولي پرنده نابالغ کاکل ندارد . سطح پشتي تاج طلايي به رنگ سبز زيتوني و سطح شکمي آن نخودي مايل به سفيد تيره است که در پهلوها به سبزي مي گرايد . روي هر بال دو خط بالي سفيد و يک نوار پهن سياه دارد . رفتار تاج طلايي شبيه به ديگر سسک‌ها است . در خارج از فصل زادوولد اغلب همراه چرخ‌ريسک‌ها ديده مي شود . !

زيستگاه :

جنگل‌ها ، در زمستان همچنين روي پرچين‌ها و بوته‌هاي کوتاه ديده مي شود . لانه آويزان خود را معمولا زير انتهاي شاخه‌ها مي سازد .!

پراکندگي :

تاج طلايي از جمله پرندگان نيمه مهاجر است و به تعداد خيلي کم ديده مي شود . !

سسک دم دراز

انگليسي : Graceful Prinia
فرانسوي : Prinia gracile
لاتين : Prinia gracilis

مشخصات :

10 سانتي‌متر ؛ سسکي کوچک با دمي دراز که شاهپرهاي دم آن از وسط به کنار کوتاه‌تر مي شود . اغلب دمش را بالا نگاهميدارد و يا به شکل چتر در مي‌آورد . سطح پشتي به رنگ قهوه‌اي مايل به خاکستري با رگه‌رگه قهوه‌اي پررنگ روي تارک و جبه ، سطح شکمي آن تقريبا سفيد است و در پهلوها اثري از رنگ خاکستري دارد . در سطح زيرين دمش لکه‌هاي مشخص سياه و سفيد ديده مي شود . ( رجوع شود به سسک دم چتري )

زيستگاه :

باغ‌ها ، بوته‌هاي مناطق مزروعي ، تالاب‌هاي مناطق خشک . در ميان بوته‌هاي انبوه لانه مي سازد .

پراکندگي :

سسک دم دراز از جمله پرندگان بومي ايران است و از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است .!

سسک جنبان

انگليسي : Streaked Scrub Warbler
فرانسوي : Dromoique du desert
لاتين : Scotocerca inquieta

مشخصات :

10 سانتي‌متر ، سسکي است بسيار کوچک ، با دم دراز تقريبا سياهرنگ و در انتها گرد که انتهاي شاهپرهاي کناري آن سفيد است . سطح پشتي قهوه‌اي کمرنگ و يکدست و تارک رگه‌رگه دارد . سطح شکمي اين پرنده تقريبا سفيد است با رگه‌هاي ظريف روي گلو و قسمت بالايي سينه . دمش را اغلب رو به بالا مي کيرد . معمولا روي زمين و بين صخره‌ها تغذيه مي کنيد . مرتبا در جنب و جوش است . هنگام جابه‌جايي از يک بوته به بوته ديگر اغلب روي زمين مي دود . پروازي کوتاه و مستقيم دارد . !

زيستگاه :

بيابان‌هاي سنگلاخ و دامنه‌هاي سنگي با گياهان کوتاه و بوته‌هاي پراکنده ، از سطح دريا تا ارتفاع 3500 متر . در ميان بوته‌هاي کوتاه لانه مي سازد . !

پراکندگي :

سسک جنبان از جمله پرندگان بومي ايران است و از پراکندگي فراواني برخوردار است . .

سسک دم چتري

انگليسي : Fan-tailed Warbler
فرانسوي : Cisticole des joncs
لاتين : Cisticola juncidis

مشخصات :

10 سانتي‌متر ؛ در فصل زادوولد اغلب در حال پرواز نمايشي ديده مي شود که در اين حالت صداي خاص آن تشخيصش را آسان مي سازد . در مواقع ديگر بيشتر در اختفا بسر مي برد . شبيه سسک تالابي بنظر مي آيد ولي نداشتن نوار چشمي کمرنگ ، اندازه خيلي کوچکتر و دم کوتاه ، آن را مشخص مي سازد .
سطح پشتي آن قهوه‌اي پررنگ است و پرهاي آن حاشيه پهن نخودي مايل به قرمز دارد که به صورت رگه‌رگه نخودي فراوان جلوه مي کند . گلو و سطح شکمي تقريبا سفيد و بدون رگه دارد که در ناحيه سينه و پهلو‌ها نخودي مايل به خرمائي است . دمي کوتاه و کاملا گرد دارد که نوک شاهپرهاي کناري آن سياه و سفيد است . ( رجوع شود به سسک دم دراز )

زيستگاه :

مناطق خشک و مرطوب ، مزارع غلات ، چکنزارهاي ناهموار و باتلاق‌ها . لانه‌اش را که به شکل يک کيف اويزان است در بين ني ها ، علف‌هاي بلند ، ذرت‌ها و بوته‌هاي انبوه مي‌سازد . !

پراکندگي :

سسک دم چتري پرنده‌اي‌ست بومي ايران و از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است .!

خانواده چکاوک
Family Alaudidae

پرندگاني هستند خوش آواز با پر و بال رگه‌رگه و قهوه‌اي رنگ که اغلب در حال پرواز مي خوانند روي زمين بيشتر راه مي روند و يا مي دوند . معمولا ناخن انگشت عقبي پاي آنها دراز ، راست و نوک‌تيز است . اغلب به‌طور دسته‌جمعي ديده مي شوند . جز در موارد استثتايي نر و ماده آنها همشکل است . روي زمين آشيانه مي سازند . از دانه‌ها ، حشرات و نرم‌تنان تغذيه مي کنند .!

چکاوک سهره‌اي

انگليسي : Black-crowned Finch Lark
فرانسوي : Alouette moineau a front blanc
لاتين : Eremopterix nigriceps

مشخصات :

11 سانتي‌متر ؛ چکاوک بسيار کوچکي است با منقار سهره مانند و کلفت . چکاوک سهره‌اي نر با طرح سياه و سفيد و مشخص صورت ، سطح شکمي تقريبا سياه و سطح پشتي قهوه‌اي به اساني تشخيص داده مي‌شود . پرنده ماده يکدست قهوه‌اي خاکي و تقريبا بدون خط و رگه است و سطح زيرين بال‌هايش سياه مي‌باشد . چکاوک سهره‌اي پرنده‌اي است خيلي اجتماعي و گله هاي آن روي زمين و در فضاهاي باز به تغذيه مي پردازند . !

زيستگاه :

بيابان‌هاي کم گياه ، زمين‌هاي باير و دشت‌هاي باز با بوته‌هاي پراکنده . روي زمين و در بين بوته‌هاي کوتاه لانه مي سازد . !

پراکندگي :

چکاوک سهره‌اي از جمله پرندگان بومي ايران و از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است . !

چکاوک سنگلاخ

انگليسي : Desert Lark
فرانسوي : Ammomane du desert
لاتين : Ammomanes deserti

مشخصات :

15 سانتي‌متر ، چکاوکي خاکي رنگ و بدون نشانه خاص . با سر کاملا گرد و رنگ يکدست که از قهوه‌اي خاکي يا قهوه‌اي مايل به خاکستري تا قهوه‌اي مايل به خرمايي کمرنگ متغير است ؛ تشخيص داده مي شود . رگه‌هاي بسيار کمرنگ روي سينه‌اش از فاصله کم نمايان است . دمش فاقد رنگ‌هاي سياه و سفيد مي باشد.کمتر از ساير چکاوک‌ها اجتماعي است و غالبا جفت‌جفت يا به صورت گروه‌هاي کوچک ديده مي شود . بال‌هايش کاملا گرد است . پروازي خاص دارد و بال زدنش توام با تکان‌هاي مخصوصي است .

زيستگاه :

بيابان‌هاي سنگلاخ و دامنه‌هاي صخره‌اي کوهستان را ترجيح مي دهد و از بيابان‌هاي ماسه‌اي باز دوري مي‌کند . بر روي زمين و در ميان بوته‌هاي کوتاه لانه مي سازد .

پراکندگي :

چکاوک سنگلاخ از جمله پرندگان بومي ايران است و محدوده مختص به خود از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است .

چکاوک سر دم سياه

انگليسي : Bar-tailed Desert Lark
فرانسوي : Ammomane elegante
لاتين :‌ Ammomanes cincturus

مشخصات :

13 سانتي‌متر ؛ چکاوکي کوچک به رنگ نخودي مايل به صورتي يکدست که در قاعده دم روشن‌تر است و يک نوار پهن سياه در نزديکي انتهاي دم دارد . تارک ، سينه و پشتش يکدست و بدون خط و رگه‌رگه مي‌باشد . سبيه چکاوک سنگلاخ ولي کوچکتر از آن است و به وسيله دم تقريبا نارنجي با نوار سياه انتهايي به اساني از آن تشخيص داده مي شود . از چکاوک سنگلاخ اجتماعي‌تر است و معمولا به صورت گله‌هاي کوچک ديده مي شود .!

زيستگاه :

بيابان‌هاي سنگلاخ يا ماسه‌اي . گرچه کمتر از چکاوک سنگلاخ ، در مناطق سنگلاخ ديده مي‌شود . معمولا از مناطق کوهستاني دوري مي کند و شرايط سخت بياباني را به خوبي تحمل مي نمايد .

پراکندگي :‌

چکاوک سر دم سياه از جمله پرندگان بومي ايران و از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است .!

چکاوک هدهدي

انگليسي :‌ Bifasciated Lark
فرانسوي :‌ Sirli du desert
لاتين :‌ Alaemon alaudipes

مشخصات :

19 سانتي‌متر ؛ چکاوکي است بزرگ با منقار خيلي بند و اندکي خميده به پايين و پاهاي دراز . پرنده نر آوازي کشيده مانند صداي (ناي) از خود صادر مي‌کند بهدف اينکه توجه پرنده ماده به خود جلب کند. در ارتفاع 20 متري پرواز مي‌کند، هنگام پرواز با بالهاي باز و کشيده اش حرکاتي آکروباتيک ايجاد مي‌کند وبه سرعت از بالاي به سوي زمين مي‌آيد، بالهايش هنگام پرواز به 41 سانتيمتر مي‌رسد. در تلماسه‌ها بيشتر دويدن به پرواز ترجيح مي‌دهد. پاهاي بلندش به وي کمک مي‌کند که شکمش به ريگ گرم صحرا نخورد، چون اين پرنده در تلماسه مي‌دود، وباز مي‌ايستد اطراف خودش نگاه مي‌کند، ودوباره به دويدن ادامه مي‌دهد. پر و بالش بيشتر خاکستري مايل به خاکي است با خط چشمي سياه ، سينه رگه‌رگه و شکم سفيد . قسمتي از شاهپرهاي کناري دمش سفيد است . در پرواز نوارهاي سياه و سفيد و خيلي مشخص روي بال بيننده را به ياد هدهد مي اندازد . پروازش شبيه هدهد است و مانند آن سنگين بال مي زند . به دشواري مي توان اين پرنده را وادار به پرواز کرد زيرا غالبا يا به حالت قوز کرده ، بي حرکت مي ماند و يا اينکه مي دود . معمولا تک‌زي‌ است ولي گاهي جفت‌جفت هم ديده مي شود . ( رجوع شود به زاغ بور ) موسم تخم گذاري و جفت‌گيري چکاوک هدهدي معمولاً از اواخر فصل بهار و اعتدال بهاري آغاز مي‌شود و تا اواخر پائيز ادامه دارد. پرنده ماده از 2 تا 3 تخم مي‌گذارد، مدت يک هفته روي تخمها مي‌خوابد سپس جوجه‌ها از تخم بيرون مي‌آيند و تا مدت 4 روز توانايي بينايي ندارند. اگر احساس خطر کند ويا عابري به لانه اش نزديک شود، از لانه بيرون مي‌جهد براي حفاظت از لانه وجوجه‌هاي وبه مسافت کوتاهي جلو آن شخص عابر مي‌دود وتوجه عابر به خود جلب مي‌کند، وبا اين صورت آن را از لانه دور مي‌سازد .

زيستگاه :‌

يک پرنده کاملا بياباني است که بيابان‌هاي ماسه‌اي باز و شوره‌زارهاي هموار با گياه بسيار کم را ترجيح مي‌دهد . روي زمين بين بوته‌هاي کوتاه و انبوه لانه مي سازد . !

پراکندگي :‌

چکاوک هدهدي بومي ايران و از پراکندگي تقريبا فراواني برخوردار است . !

چکاوک پنجه کوتاه

انگليسي : Short-toed Lark
فرانسوي : Alouette calandrelle
لاتين : Calandrella cinerea

مشخصات :

14 سانتي‌متر ؛ از چکاوک آسماني کمرنگ‌تر و خيلي کوچکتر است . سطح پشتي آن نخودي رنگ با رگه‌هاي تيره و مشخص ، و سطح شکمي آن بدون رگه و به رنگ سفيد مايل به نخودي است . در کنار گردن لکه تقريبا سياهي دارد که اغلب ديدن آن مشکل است . کاکل ندارد ولي تارکش پررنگ است . منقاري کوتاه ، نوک‌تيز و زردرنگ دارد . پرنده نابالغ در طرفين سينه قدري خال خال است . در ارتفاع کم و در مسير مواجي پرواز مي کند .

زيستگاه :‌

زمين‌هاي باير سنگلاخ يا ماسه‌اي ، استپ‌ها و مزارع . روي زمين لانه مي سازد .

پراکندگي :

تابستان‌ها فراوان است و به صورت مهاجر عبوري نيز ديده مي شود . !

چکاوک هيوم

انگليسي : Hume's Short-toed Lark
فرانسوي : Alouette calandrelle de hume
لاتين : Calandrella acutirostris

مشخصات :

13 سانتي‌متر . خيلي شبيه چکاوک پنجه کوتاه است ولي نشانه سياه کنار گردن را ندارد ، سطح شکمي آن بدون رگه است ؛ و در هر طرف سينه يک لکه بزرگ تيره رنگ دارد . منقارش ظريف‌تر و نوک‌تيزتر است . رفتارش شبيه چکاوک پنجه کوتاه مي باشد . !

زيستگاه :

چکاوک هيوم ؛ اصولا پرنده‌اي است مخصوص علفزارهاي مناطق کوهستاني و مرتفع و شيب‌هاي سنگي با گياهان کم در ارتفاعات زياد ، ولي در ايران در ارتفاعات کمتر و دشت‌هاي خشک نيز ديده مي شود .

پراکندگي :

به درستي وضعيت چکاوک هيوم در ايران نامعلوم است . در نزديکي بيرجند ديده شده و بنا به گزارش Zarudny ممکن است در مشرق خراسان زادوولد نمايد ، ولي اين مطلب نياز به بررسي و تحقيق دارد . !

چکاوک کوچک

انگليسي : Lesser Short-toed Lark
فرانسوي : Alouette pispolette
لاتين : Calandrella rufescens

مشخصات :‌

13.5 سانتي‌متر ؛ از فاصله نزديک به وسيله رگه‌رگه بودن قسمت بالايي سينه از چکاوک پنجه کوتاه که گاهي با آن ديده مي شود ، قابل تشخيص است . ضمنا بر خلاف پرنده مزبور ، تارکش همرنگ پشت بوده ، لکه هاي کنار گردن را ندارد و به طور کلي تيره‌تر و خاکستري‌تر از آن است .

زيستگاه :‌

مانند چکاوک پنجه کوتاه ولي بخصوص در زمين‌هاي خشک اطراف تالاب‌ها و درياچه‌هاي نمک ديده مي‌شود . !

پراکندگي :‌

به‌طور کلي چکاوک کوچک پرنده اي است بومي ايران از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است . !

چکاوک هندي

انگليسي : Indian Sand Lark
فرانسوي : Calandrelle des sables
لاتين : Calandrella raytal

مشخصات :‌

12 سانتي‌متر ؛ چکاوکي است کوچک و خيلي شبيه چکاوک پنجه کوتاه و چکاوک کوچک ، ولي در سطح پشتي از هر دوي آنها خاکستري‌تر و در سطح شکمي سفيدتر است . برخلاف چکاوک پنجه کوتاه لکه‌هاي تيره طرفين گردن را ندارد ، و رگه‌هاي خيلي کمرنگ روي سينه‌اش بسيار کمتر از چکاوک کوچک مي‌باشد . صداي اين پرنده بهترين نشانه تشخيص آن است . رفتارش شبيه چاوک پنجه کوتاه است .

زيستگاه :

هميشه نزديک آب . در ساحل جويبارها و رودخانه‌ها ، دلتاها و دشت‌هايي که طغيان آب رودخانه آنها را فرا مي گيرد ديده مي شود . در حاشيه مرداب‌هاي ساحلي ، باتلاق‌هاي نمکي و امثال آن روي زمين و بين گياهان کوتاه لانه مي سازد .

پراکندگي :‌

چکاوک هندي از جمله پرندگان بومي و از پراکندگي تقريبا فراواني برخوردار است .

چکاوک گندم‌زار

انگليسي : Calandra lark
فرانسوي : Alouette Calandre
لاتين : Melanocorypha calandra

مشخصات :

19 سانتي‌متر ؛ با اندازه بزرگ ، جثه پر ، منقار کلفت و زرد رنگ ، و نيم طوق سياه مشخص در طرفين گردن تشخيص داده مي شود . سينه نخودي رنگ آن رگه‌هاي قهوه‌اي دارد . در پرواز نوک سفيد شاهپرهاي ثانوي در لبه عقبي بال‌هاي بزرگ و مثلث شکل آن تشکيل يک حاشيه سفيد مي دهد و سطح زيرين بال‌هايش خيلي تيره است . کاکل ندارد . چکاوک گندمزار نابالغ بيشتر نخودي رنگ است و لکه‌هاي گردني آن خيلي مشخص نيست . پروازش خيلي سبک ، در ارتفاع کم و موجي است .

زيستگاه :

زمين‌هاي باير و سنگلاخ ، کشتزارها و استپ‌ها . روي زمين آشيانه مي سازد .

پراکندگي :

چکاوک گنم زار از جمله پرندگان بومي ايران و به‌طور کلي از پراکندگي نسبتا فراواني برخوردار است .!

چکاوک طوقي

انگليسي : Bimaculated lark
فرانسوي : Alouette calandre orientale
لاتين : Melanocorypha bimaculata

مشخصات :

16.5 سانتي‌متر ؛ ظاهرا شبيه چکاوک گندم‌زار ولي بطور محسوسي از آن کوچکتر است ، سفيدي لبه عقبي بال را ندارد و نوک تمام شاهپرهاي دمش سفيد است ، بر خلاف چکاوک گندم‌زار که فقط کناره‌هاي دمش سفيد مي باشد و لکه هاي سياه کنار گردنش نيز مشخص‌تر است که معمولا از به هم پيوستن انها نيم‌طوقي در جلوي گردن تشکيل مي شود . سرش بيشتر از چکاوک گندم‌زار کاکلي به‌نظر مي آيد و سطح زيرين بال‌هايش به تيره‌گي پرنده مزبور نيست . رفتارش شبيه چکاوک گند‌م‌زار است ولي کمتر به صورت گله‌هاي بزرگ ديده مي شود .

زيستگاه :

معمولا ( اما نه هميشه ) در ارتفاع بالاتر از زيستگاه چکاوک گندم‌زار زندگي مي کند و کمتر در زمين‌هاي زراعتي ديده مي شود . بيشتر استپ‌ها و دشت‌هاي خشک با گياهان کم را ترجيح مي دهد .

پراکندگي :

چکاوک طوقي پرنده‌اي است بومي ايران و از پراکندگي تقريبا فراواني برخوردار است . !

چکاوک بال سفيد

انگليسي : White-winged lark
فرانسوي : Alouette leucoptere
لاتين : Melanocorypha leucoptera

مشخصات :

17 سانتي‌متر ؛ از ساير چکاوک‌ها به وسيله نوار بالي پهن و سفيد که تا لبه عقبي بال مي رسد و در پرواز کاملا نمايان است ، مشخص مي شود . تفاوتش با چکاوک گندم‌زار اين است که لکه‌هاي سياه روي گردن را ندارد و بال‌هايش باريکتر است . سطح پشتي آن زرد مايل به قهوه‌اي است با رگه‌هاي تيره‌رنگ . تارک و پوشپرهاي بال و دمش داراي رنگ بلوطي است . سطح شکمي و زير بغل سفيد با گلوي نخودي رنگ و سينه کم‌خال دارد . وقتي بالش بسته است ، پر خارجي سفيد‌رنگ بلندترين شاهپر نخستين آن ديده مي شود .
چکاوک بال سفيد ماده ؛ تارک قهوه‌اي رگه‌رگه دارد .

زيستگاه :

به‌طور عمده علفزارهاي خشک و مناطق نيمه‌بياباني .

پراکندگي :

زمستان‌ها در زمين‌هاي پست نواحي درياي خزر و شمال شرقي ايران نسبتا از پراکندگي فراواني برخوردار است . در زمستان‌هاي خيلي سخت تعدا آنها بيشتر مي شود . !

چکاوک سياه

انگليسي : Black Lark
فرانسوي : Alouette negre
لاتين : Melanocoryepha yeltoniensis

مشخصات :

19 سانتي‌متر ؛ چکاوک سياه نر درشت و سياه‌رنگ است و پرهايش حاشيه خاکي کمرنگ دارد که در زمستان تا حدي سياهي پرها را کاهش مي دهد . منقارش کوتاه ، کلف و زردرنگ است با نوک سياه .
پرنده ماده خيلي شبيه چکاوک گندمزار ولي کمرنگ‌تر است و لکه‌هاي سياه گردن را ندارد . هيچ يک از دو جنس روي بال يا دم ، سفيدي ندارند .

زيستگاه :

در جلگه‌هاي علفزار و بوته‌زار ، اغلب نزديک آب ، و همچنين در بيابان ديده مي شود .

پراکندگي :

چکاوک سياه پرنده‌اي کمياب است و به صورت نا منظم زمستان را در زمين‌هاي پست ناحيه درياي خزر مي گذراند و فقط در زمستان‌هاي خيلي سخت ديده مي شود . !

چکاوک شاخدار

انگليسي : Shore Lark
فرانسوي : Alouette hausse-col
لاتين : Eremophila alpestris

مشخصات :

17 سانتي متر ؛ با گلو و صورت زرد کمرنگ ، گونه ها و نوار سينه اي سياه و مشخص ، از همه چکاوک هاي ديگر به آساني تشخيص داده مي شود . سطح پشتي قهوه اي مايل به صورتي و سطح شکمي آن تقريبا سفيد است . چکاوک شاخدار نر ؛ يک نوار سياه عرضي روي تارک و يک جفت " شاخ پر " کوچک سياه رنگ روي سر دارد . سر پرنده ماده سياهي کمتري دارد . پرنده نابالغ به نظر خال خال و تيره رنگ مي آيد . نشانه هاي سر پرنده بالغ در زمستان تا حدي محو مي شود .

زيستگاه :

تابستان ها در مناطق کوهستاني مرتفع و باير و زمستان ها در مناطق کم ارتفاع تر ديده مي شود . روي زمين و در بين سنگ ها آشيانه مي سازد .

پراکندگي :

به طور کلي چکاوک شاخدار از جمله پرندگان بومي ايران و از پراکندگي فراواني برخوردار است .

چکاوک کاکلي

انگليسي : Crested Lark
فرانسوي : Alouette cochevis
لاتين : Galerida cristata

مشخصات :

17 سانتي‌متر ؛ از چکاوک آسماني پرجثه‌تر و نسبتا کمرنگ‌تر است ، با کاکل افراشته و بلند ، منقار نسبتا دراز و اندکي خميده و دم کوتاه که در وسط تيره و در کناره‌ها نخودي است مشخص مي شود . رنگ خاکي يا قهوه‌اي مايل به خاکستري و رگه‌هاي آن کمتر از چکاوک آسماني است . سطح شکمي آن کمرنگ و سينه‌اش رگه‌رگه است . در پرواز رنگ نخودي مايل به نارنجي سطح زيرين بال‌ها نمايان مي‌گردد . چکاوک کاکلي نابالغ در سطح در سطح پشتي خال‌هاي بيشتري دارد و کاکلش کوتاه‌تر است . چکاوک کاکلي از چکاوک درختي و چکاوک آسماني به وسيله کاکل دراز و باريک و نداشتن سفيدي روي بال‌هاي پهن و کاملا گرد و دم کوتاهش مشخص مي شود . پروازش ناشيانه به‌نظر مي رسد .

زيستگاه :

به‌طور کلي در علفزارهاي هموار و بيابان‌هاي خشک ، اغلب نزديک مناطق مسکوني ، کنار جاده‌ها و کوره‌راهها ديده مي شود . روي زمين لانه مي سازد .

پراکندگي :

چکاوک کاکلي از جمله پرندگان بومي ايران و از پراکندگي خيلي زيادي برخوردار است . !

چکاوک درختي

انگليسي : Wood Lark
فرانسوي : Alouette lulu
لاتين : Lullula arborea

مشخصات :

15 سانتي متر ؛ از چکاوک آسماني به وسيله اندازه کوچکتر ، دم کوتاه بدون کناره هاي سفيد ، نوار چشمي سفيد مشخص که در پس گردن و زير کاکل کوتاه آن بهم مي پيوندد ، منقار ظريفتر و صداي خاص ، تشخيص داده مي شود . لکه سياه واضحي نزديک خم بالش مشاهده مي شود . ضمن پرواز مي خواند و در اين حالت در مسيري مارپيچي بالباز روي مي کند و بالاخره با بالهاي بستاه تقريبا تا نزديک زمين فرود مي آيد . هنگام استراحت بر روي درختان مي نشيند .

زيستگاه :

حاشيه جنگلها ، دامنه تپه ها با درخت هاي پراکنده ، زمين هاي ماسه اي و از اين قبيل . زمستان را در مزارع به سر مي برد . آشيانه اش را بر روي زمين مي سازد .

پراکندگي :

به طور کلي چکاوک درختي از جمله پرندگان بومي ايران و نسبتا فراوان است .

چکاوک آسماني

انگليسي : Skylark
فرانسوي : Alouette des champs
لاتين : Alauda arvensis

مشخصات :

17 سانتي‌متر ؛ سطح پشتي اين پرنده قهوه‌اي رنگ و پر از رگه‌هاي تقريبا سياه است . سطح شکمي سفيد مايل به نخودي و سينه رگه‌رگه دارد ، دمش نسبتا دراز و سفيدي شاهپرهاي کناري دم جلب توجه مي کند . در پرواز ، لبه عقبي بال‌هاي دراز و نوک تيزش سفيد به‌نظر مي رسد . کاکل گرد و کوتاه آن به خوبي آشکار است . به حالت قوزکرده راه مي رود . پروازش پرتوان و اندکي موجي است . ضمن پرواز مي خواند و در اين حالت بالبازروي و درجا زني مي کند .

زيستگاه :

کشتزارها و زمين‌هاي باتلاقي . روي زمين آشيانه مي سازد .

پراکندگي :

چکاوک آسماني از جمله پرندگاني‌ست که در فصل زمستان از پراکندگي زيادي برخوردار است و نيز به تعداد نسبتا فراوان در ايران زادوولد مي کند .

چکاوک آسماني کوچک

انگليسي : Small Skylark
فرانسوي : Alouette des champs sud asiatique
لاتين : Alauda gulgula

مشخصات :

14 سانتي متر ؛ خيلي شبيه چکاوک آسماني ولي به طور محسوسي از آن کوچکتر و سطح پشتي آن بيشتر قهوه اي و کمتر خاکستري است ، با چانه و گلوي نخودي رنگ . کاکلش به اندازه کاکل چکاوک آسماني مشخص نيست . شاهپرهاي کناري دمش بيشتر نخودي کمرنگ است و سفيدي ندارد . بالش گردتر است . ممکن است با چکاوک کوچک اشتباه شود ، ولي در سطح پشتي رگه هاي بيشتري دارد و منقارش نوک تيزتراست . رفتارش شبيه چکاوک آسماني است .

زيستگاه :

مانند زيستگاه چکاوک آسماني ولي در مناطق خيلي خشک با گياهان کم و پراکنده نيز ديده مي شود

پراکندگي :

چکاوک آسماني کوچک از جمله پرندگان بومي ايران و نسبتا فراوان است . !
ادامه دارد ...
منابع :
پرندگان ايران http://fa.wikipedia.org
اشنايي با پرندگان ايران http://www.persianpet.org
پرندگان ايران http://www.iranian-birds.com
سايت پرندگان ايران http://www.centralclubs.com
پرندگان ايران http://www.iranian-bird.blogfa.com
سهره جنگلي http://www.iranbirds.com
پرندگان ايران http://www.iranbirds.com
پرندگان ايران http://www.ardalan.id.ir
پرندگان ايران http://www.birdsofiran.blogfa.com
/خ