امروزه تقريبايك قرن از آن كه گــرگــور مندل رموز دورگــه‌سازي (پرورش متقاطع) را تشريح‌كرد، مي‌گــذرد، و ژنتيسين‌هاي عصر حاضر هنوز از يافته‌هاي او براي اصلاحات ژنتيكي درگــياهان و حيوانات استفاده مي‌نمايند. اگــرچه فن‌آوري‌هاي جديد آنها را در پيش‌بيني بهترنتيجه آميزش گــونه‌ها جهت تكامل صفات و پرورش كارآمدتر و سريعتر ياري ميدهد.
از آن زمان تا كنون كه (كشف‌ژنتيك‌هاي گــرگــور مندل در سال 1905رخ داد)، مردم به استفاده از اين اصول‌براي صفات در ساير گــونه‌ها اقدام كردنددر حالي كه مندل فقط براساس آزمايش‌با گــياهان گــزارش مي‌كرد و چگــونگــي‌تصادفي بودن ويژگــيهاي كيفي را براي‌ديگــران ثابت كرده بود.
حتي در رابطه با برجسته‌ترين صفتي‌كه به عنوان مثال مندليسم استفاده‌مي‌شد (كوتاه و بلند بودن دانه‌هاي نخودفرنگــي)، احتمالا اختلاف‌هاي تشريح‌نشده‌اي وجود داشت كه به صورت‌مناسب طبقه‌بندي نشده بود. در واقع،در مطالعه گــذشته‌نگــر، مندل در انتخاب‌آنچه كه به‌طور معمول به عنوان يك‌صفت كيفي مورد توجه قرار داده بودبي‌نهايت خوش شانس بود واختصاصاتي را يافت كه مي‌توانست دردو گــروه طبقه‌بندي نمايد. در حالي كه‌كساني كه آثار او را دنبال مي‌كردند، به‌همان صورت موفق نبودند.
طيور را معمولا با توجه به نوع تاج،رنگــ پوست و بعضي خصوصيات ديگــرمي‌توان طبقه‌بندي كرد، اما هنگــامي كه‌صفات تجارتي نظير وزن بدن، ميزان‌رشد، توليد تخم‌مرغ و راندمان تغذيه‌مورد توجه قرار مي‌گــيرند، اين‌طبقه‌بندي‌ها غير معمولي‌اند. بر اساس‌اسناد علمي در دو يا سه دهه اول قرن‌بيستم، تعدادي از ژنتيسين‌ها به تشريح‌تغييرات در توليد تخم‌مرغ ، نحوه‌تخمگــذاري و اجزاء ديگــري از محصول‌تخم‌مرغ بر اساس اصول الگــوهاي‌مندلي شكست مي‌خورد، كه به دليل‌وجود چندين لايه از ژن‌هاي كنترل كننده‌رنگــ بال و پر است. حضور يك ژن‌غالب در يك لوكوس ممكن است اثرات‌ژن‌ها در ساير لوكوس‌ها را بپوشاند. ازطرفي، نوع تاج تا حدود زيادي باالگــوهاي مندلي تناسب داشته و درحقيقت اولين صفت در طيور بود كه‌براي انجام اين قبيل اعمال شناسايي‌شده بود.
علاوه بر اين، تعدادي ژن‌هاي نهفته‌مرگــ‌آور در جوجه‌ها و ساير گــونه‌هاي‌پرندگــان كشف شده بود كه با الگــوي‌مندلي تطابق داشتند. چنانچه‌تخم‌مرغ‌هاي هچ نشده جهت وجودجنين واجد صفات مرگــ‌آور شناسايي‌شود، اين موضوع غالبانشان دهنده اين‌است كه هر دو والد براي يك ژن مرگــبار هتروزيگــوس هستند. 25 درصد ازجنين‌ها در تخم‌مرغ‌هاي بدست آمده ازاين قبيل جفت شامل نوع مرگــبار جنين‌بوده، دو سوم از جوجه‌هاي متولد شده‌شبيه والدينشان هتروزيگــوس خواهدبود و يك سوم باقيمانده عاري از هرگــونه نقصي بودند.
گــزينش براساس صفات تجارتي
كتاب طبقه‌بندي جديد پروفسور(F.B.Hutt) تحت عنوان ژنتيك مرغان،بررسي و بازنگــري شده است و بيانات‌حاضر يك سند دقيق تقريبااز تمامي‌انتشاراتي است كه تا آن زمان در رابطه باژنتيك طيور به دست آمده بود.
كتاب (Hutt) اولين راهگــشا براي‌مسئله گــزينش تجارتي بود كه با در نظرگــرفتن بهترين ركوردهاي توليد تنهاپيشرفت محدودي را باعث مي‌شد. (Hutt)چگــونگــي استفاده از تست نتاج‌را شرح داده بود، در آن زمان منابع موردنياز كه از بين رفته بودند، مي‌توانست‌بعضي از مشكلات در رابطه با صفاتي‌نظير توليد تخم‌مرغ را بر طرف كند.
علاوه بر اين (Hutt) شواهدي رافراهم كرده بود كه يكي از برجسته‌ترين‌صفات يعني مقاومت در مقابل بيماري(در اين مورد، لوكوزيس) مي‌توانست به‌وسيله تست نتاج هنگــامي كه پرندگــان‌مورد آزمايش در محيطي تحت تاثيربيماري رشد كرده باشند، اصلاح گــردد.اين موضوع به تحول و تكامل طبقه‌بندي‌اخير لاين‌هاي K و C(مقاوم) و S(حساس) كرنل منجر شد. حتي در زمان‌بروز درگــيري لاين‌هاي K و C بقاءخوبي داشتند، در حالي كه لاين Sبايستي در محيطي نگــه‌داري مي‌شد كه‌در معرض هيچ‌يك از بيماري‌هاي‌لكوزي (لوكوزلومفوئيد، بيماري مارك)قرار نگــيرد.
دكتر ويل لارموكس، اولين ژنتيسين‌نيمه قرن،دواصل‌اساسي‌رابه‌كاربرده‌بود.
تاثيرپذيري از محيط
جهش بوجود آمده به وسيله تمامي‌ژنتيسين‌ها در نيمه قرن، دو اصل اساسي‌را در برداشت. اول اين كه، آنها فهميدندكه صفات تجارتي نظير وزن بدن، ميزان‌رشد، ميزان توليد تخم‌مرغ ، مقاومت به‌بيماري و غيره، به وسيله تعدادي ازژن‌ها كنترل ميشوند، بنابر اين‌نمي‌توانستند در نسبت‌هاي مندلي براي‌هيچ‌يك از لوكوس اختصاصي ژني‌طبقه‌بندي شوند. حتي‌تصور مي‌كردندژن‌هاي بنيادي ممكن است همانندژن‌هاي تعريف شده مندلي رفتار كنند.اين موضوع قابل اثبات نبود. روش‌هاي‌ديگــري براي بهره‌گــيري و مهار تغييرات‌ژنتيكي در اين صفات تجارتي مورد نيازبودند.
دومين عامل اساسي، ژنتيك‌هاي‌جديدي بودند كه از تاثير محيط بر روي‌صفات مورد مطالعه به وجود آمده‌بودند. براي درك اين موضوع، پرندگــان‌مشابه از لحاظ ژنتيكي را بر اساس‌رژيم‌هاي غذايي مختلف رشد داده، كه‌صفات آنها ممكن است اختلاف قابل‌سنجشي را نشان دهد. اين اختلاف‌كاملا ناشي از محيط است. (در اين‌خصوص تغذيه مورد نظر است). دربرنامه‌هاي پرورش تجارتي، ما باجمعيت‌هاي ژنتيكي متنوع روبرومي‌شويم كه اغلب در محيطهاي‌مختلف رشد كرده و سنجش ميشوند.تغيير مشاهده شده ناشي از تركيبي ازاثرات ژنتيكي و محيطي است.پرورش‌دهندگــان و ژنتيسين‌ها در نيمه‌دوم قرن بيستم به تشريح اين اثرات‌اقدام كردند و با استفاده از آناليز آماري‌در رابطه با اطلاعات به دست آمده ازگــروه‌هايي از پرندگــان كه وابستگــي‌ژنتيكي داشتند به مفهوم قابليت توارث‌دست يافتند.
فرصت‌هايي براي تكامل بيشتر
يكي از اولين پرورش‌دهندگــان‌تجارتي (Hylin)، براي اولين بار به تقليداز نوع ديگــري از برنامه پرورشي كه درتوليد هيبريدهاي كورن بسيارموفقيت‌آميز بود اقدام كرد. اين موضوع‌بيشتر شامل لاين‌هاي مادرزاد مي‌شد،انتخاب از ميان لاين‌ها و سپس آميزش‌آنها جهت بهره‌گــيري از توان هيبريدي ياهتروزيس شناخته شده كه در تعدادي ازموارد به نتيجه رسيده بود، اما اين‌سيستم كاستي‌ها و نقايصي داشت، چراكه اين قبيل هيبريدها فرصت كمي براي‌پيشرفت و تكامل ايجاد مي‌كرد.
طي يك دوره طولاني، روش‌هاي‌وابسته به ژنتيك‌هاي جمعيتي بيشترين‌موفقيت را ثابت كرده بودند. بيشترين‌پيشرفت در نيمه دوم قرن بيستم باانتخاب از ميان نژادهاي اصيل ومحصور حاصل شده بود. استفاده ازنژادهاي اصيل دلالت مي‌كند بر اين‌كه‌هر پرنده‌اي به صورت جداگــانه تعيين‌هويت شود و از اجداد آن براي‌چندين‌نسل شناخته‌شوند. اين‌موضوع‌توانمندي‌تست‌نتاج (Hutt) را تضمين‌مي‌كند و از سوي ديگــر پيشرفت‌سريع‌تر را به وسيله مطالعه مقايسه‌اي‌وضعيت خانواده‌هاي (Fullsib) و (Halfsib)ممكن ميسازد Fullsib)هردو والد مشترك دارند، (Halfsibمعمولاپدر مشترك اما مادران مختلف دارند .
براي صفاتي مشابه توليد تخم مرغ‌كه فقط در يك جنس تظاهر مي‌كنداستفاده از نژادهاي اصيل، گــزينش نرهارا امكان‌پذير ميسازد. برادران تني ازيك پدر و مادر ميتوانند بهترين معياراندازه‌گــيري خانواده‌هاي گــزينش شده‌باشند. اين اقليت به تنهايي مي‌تواندميزان تكامل ژنتيكي را تقريبا50 درصدافزايش دهد.
ويژگــيهاي تخم مرغ توليدي
ركودهاي مقطعي (احتمالا براي سن‌چهل هفتگــي) ميتواند براي‌گــزينش‌هاي اوليه مورد استفاده قراربگــيرد. براساس تست نتاج (Hutt)،فاصله توليد مثل تقربيادو سال بود.شايد آخرين اطلاعات اين روند را كه‌تحقيق (R.S.Gowe) و همكارانش درانجمن تحقيقات حيواني در اتاوا ناشي‌مي‌شد را تاييد كند. بيش از يك دوره‌سي ساله (از 1955 تا 1985) اين‌لاين‌ها به صورت رسمي گــزينش و تاييدشده بودند. چنانچه حداكثر بهره‌ژنتيكي به كار گــرفته شود يك يافته‌واضح و قطعي به انتخاب بر اساس ركودمقطعي تقدم دارد. اين مطلب بايستي‌عنوان شود، در حالي كه بيشتر پرورش‌دهندگــان نوع تخمگــذار براي بسياري ازتوليدمثل‌ها روي ركود مقطعي تمركزمي‌كنند. اين موضوع به اين صورت‌اصلاح شده است كه پايداري و ثبات‌در فازهاي بعدي توليد مورد توجه قرارمي‌گــيرد.
تلفات عمده پرورش دهندگــان طيور گــوشتي وبوقلمون براي ادامه آنچه كه گــزينش‌جمعي ناميده مي‌شد. بسيار بيشتر ازپرورش دهندگــان طيور تخمگــذار توانايي‌داشتند. به دليل اينكه وزن بدن برحسب‌سن در هر دو جنس تظاهر مييابد و به‌صورت مقايسه‌اي كمتر به وسيله‌تغييرات محيطي تحت تاثير قرارمي‌گــيرد. برنامه‌هاي گــزينش آكادميك وتجارتي نشان ميدهند كه پيشرفت‌مستمر در ميزان رشد ميتواند صورت‌بگــيرد(تقريبابه صورت نامحدود)، اين‌امر به سادگــي به وسيله رشدجمعيت‌هاي بزرگــ پرندگــان در محيطي‌يكسان و انتخاب سنگــين‌ترين در يك‌سن مناسب امكان‌پذير است. اين‌چگــونگــي تكثير و پرورش طيور گــوشتي‌و بوقلمون‌ها تا اواخر دهه 1960 بود.
مشكل اوليه در رابطه با اين برنامه‌هاوضعيت مولد بود. در بوقلمون‌ها براساس آخرين وضعيت جناغ سينه‌گــزينش شده بود، ماده‌ها توانايي كافي‌براي سازگــاري با جفت براي حفظباروري مناسب نداشتند و به اينصورت صنعت بكر و دست نخورده به‌تلقيح مصنوعي اقدام نمود. اين موضوع‌صنعت بوقلمون را براي حفظ و مقاديرقابل قبول توليد نسل، حتي از ميان‌نژادهاي با رشد سريع توانا ساخت.
در طيور گــوشتي باروري مشكلي به اين‌شدت نداشت (گــرچه كمتر از حدمطلوب بود)، اما توليد تخم مرغ‌خسارت زيادي دربر داشت. اين‌موضوع با تغييرات بيشتر براي محيط،عمدتابا محدود نمودن جذب موادغذايي براي جلوگــيري از چاقي والدماده اصلاح شده بود. با وجود اين،افزايش مستمر در ميزان پتانسيلي رشدمنجر به شرايط محدود كننده دايمي‌براي توليد كافي تخم مرغ در مرغ‌هاي‌مادر گــوشتي ميشود.
روش‌هاي مصنوعي شده بيشتر، دررابطه با گــزينش
در دو دهه گــذشته، قابليت دسترسي‌به سرعت بالا و قدرت آمارگــيري ارزان،ژنتيسين‌ها را جهت اتخاذ روش‌هاي‌گــزينش مصنوعي دايمي قادر ساخت.اطلاعات در مورد بسياري از صفات‌ارثي مختلف ميتواند براي ايجادبهترين ارزيابي واقعي ارزش توليدمثل‌و گــزينش‌هايي كه بر اساس اين‌ارزيابي‌ها ميتواند صورت بگــيرددخالت داشته باشد. اگــرچه، امروزه‌ديده شده كه اين موضوع سبب شده‌است هزينه و پيچيدگــي برنامه‌هاي‌پرورشي بسيار افزايش يابد.
عامل نهايي موثر بر تكثير و پرورش‌طيور در قرن بيستم سرعت فوق‌العاده‌ژنتيك‌هاي مولكولي و بيوشيميايي بوده‌است. در حالي كه بزرگــترين پيشرفت‌هادر اين زمينه در تحقيق ژنتيك انساني‌بوده، پيشرفتهاي قابل ملاحظه‌اي درزمينه طيور نيز اتفاق افتاده است. پروژه‌ژنومي طيور، كه براي تعيين رمز كامل‌ژنوم طيور جستجو مي‌كند و اطلاعات‌موجود را هماهنگــ و متناسب باپيشرفت‌هاي جديد به سرعت به كليه‌دست‌اندركاران اعلان و ابلاغ مي‌نمايد.
ژنتيسين‌هابه شناسايي لوكوس‌هاي‌صفات كيفي اقدام كردند كه به صورت‌موثري اقدامات دانشمندان اوليه را براي‌يافتن نسبت‌هاي مندلي تكرار مي‌كرد،اما با كمك تكنولوژي‌هاي مدرن احتمال‌موفقيت بسيار وجود دارد. ژن‌هاي‌منفرد متاثر از اين جريان و مقاوم به‌بيماري شناسايي شده بودند و ممكن‌بود براي انتقال مقاومت بهتر، براي‌نسل‌هاي آينده جوجه‌هاي تجارتي تهيه‌شوند. اين صنعت پيش از اين‌ژنتيك‌هاي مولكولي و بيوشيميايي درطراحي و توليد واكسنها بهره گــرفته بود.
انواع ساختمانهاي مرغداري
در سابق هر مرغدار بنا به وسليقه و ابتکار خود و با کمک يک بناي ساده و چند کارگر ساختماني لانه براي نگاهداري مرغ هاي خود تهيه مي ديد ولي امروزه بر اثر پيشرفت بسيار سريع مرغداري شيوه هاي خاصي در ساختمان لانه متداول گشته است که توجه به آن براي هر مرغدار نه تنها سبب استفاده بيشتر مي گردد ، بلکه ضروري و اساسي است .
در مورد چگونگي ساختمانهاي مرغداري 6 عامل اساسي در نظر گرفته مي شود که عبارتست از:
1) مدت استفاده از لانه :
ساختمان مرغداري را نبايد براي استفاده طولاني در نظر گرفت بلکه بايد طوري ساخت که حداکثر پس از 15-10 سال بتوان تغييراتي همراه با پيشرفت هاي روزمره در امور ساختماني در آن به عمل آورد . در هلند معتقدند که بهتر است لانه را براي مدتي در حدود ده ال ساخت تا پس از اين مدت بدون اينکه خسارت زيادي به مرغدار وارد آيد بتوان ان را خراب کرد و با مصالح باقيمانده لانه جديد طبق اصول و قواعد روز بنا نمود.
به طور کلي لانه ها را به دو دسته دائمي و موقت تقسيم مي کنند لانه هاي موقت اغلب ارزان قيمت است و طوري بنا شده که مي توان آن را زود پياده کرد و از جائي به جاي ديگر منتقل نمود .
معمولا اينگونه لانه ها کوچک مي باشد و بيشتر در نقاط روستائي متداول است . در اين نقاط اغلب کشاورزان تعداد مختصري مرغ نگاه مي دارند و احتياج به ساختن لانه هاي بزرگ و گران قيمت ندارد.
مصالح مورد استفاده در اين لانه ها اغلب از مواد ارزان قيمت مانند چوب يا حلبي موج دار تشکيل شده است .
در بعضي از مزارع آمريکا در زير اين لانه ها چرخهاي آهني يا چوبي قرار مي دهند و آن را با تراکتور به آساني از يک نقطه به نقطه ديگر و حتي از يک مزرعه به مزرعه ديگر منتقل مي کنند .
در اين گونه مزارع لانه هاي موقتي را در فصل بهار در محوطه سبز قرار مي دهند و در زمستان آنها را به محل هاي آفتاب گير و در تابستان به محل سايه دار منتقل مي نمايند . در ايران نيز بعضي از مرغداران که تعداد کمي مرغ دارند از اين لانه هاي موقتي استفاده مي کنند .
اغلب اين لانه ها از چوب و گاهي اوقات از حلبي تشکيل مي شود . در هر حال بايد تمام اصول بهداشتي مانند حرارت و تهويه و نور را در ساختمان اين لانه ها مراعات کرد .
لانه هاي دائمي اغلب از مواد و مصالح ساختماني تشکيل مي شود ، بنابراين غير قابل انتقال است معمولاً اينگونه ساختمانها از آجر يا سيمان و تير آهن و بتون به صورت سوله ساخته مي شود ولي همان طور که قبلا گفته شد اين گونه ساختمان ها را بايد طوري ساخت که اولاً بتوان به مرور تغييرات لازم را در آن داد و با آخرين تحولات ساختماني آنها را هماهنگ کرد و ثانياً قابل توسعه و گسترش باشد و ثالثاً طوري ساخته شود که اگر پس از مدتي عامل از مرغداري منصرف شد بتوان آن را به مصارف ديگر اختصاص داد .
در مورد ساختمانهاي دائمي چون مستلزم صرف مخارج و هزينه زيادي است بايد توجه و دقت زيادي مبذول گردد و از کارشناسان و متخصصين مربوطه کمک گرفته شود تا از نظر اقتصادي و بهداشتي بدون نقص باشد . امروزه در ايران معمولاً از لانه هاي سوله استاندارد استفاده مي کنند .
لانه هاي موقتي را ممکن است در هنگام شروع کار به مرغدار توصيه نمود تا پس از موفقيت و کسب تجربه مبادرت با ساختمان لانه هاي دائمي نمايد .
اندازه ساختمان :
اندازه لانه بسته به شرائط مرغداري و وسعت تشکيلات و تعداد مرغ نگاهداري شده متفاوت است .
به طور کلي ، اندازه هاي جايگاه، بايد طوري باشد که فضاي کافي براي تمام مرغها و جوجه هايي که نگاهداري مي شوند تهيه گردد و در ضمن قابل توسعه براي آينده باشد .
اندازه هائي که براي جايگاه طيور انتخاب مي شود بسته به وسعت مرغداري و بنيه مالي و سليقه مرغدار در هر کشوري متفاوت است . در آمريکا بيشتر مرغداران علاقمند به ساختمانهاي بزرگ دائمي هستند که بتوان تعداد زيادي مرغ را در زير يک سقف نگاه داشت اين ساختمانها براي آمريکا از نظر درآمد بيشتر مورد توجه است . زيرا در اين کشور مزد کارگر گران است و تهيه اين ساختمانهاي دائمي و بزرگ سبب صرفه جوئي بيشتر از کار مي گردد .
از طرفي براي آب و هواي مخصوص آمريکا نيز مناسب است در بعضي از کشورهاي ديگر مثل انگلستان و هلند به ساختمانهاي کوچکتر توجه دارند و حتي گاهي ساختمانهاي کوچک و متحرک بنا مي کنند . در آب و هواي گرم مثل ايران ساختمان لانه هاي بزرگ توصيه نمي شود زيرا خنک کردن و تهويه آنها در تابستان مشکل است .
به طور کلي ساختمانهاي مرغداري در يکي از سه دسته ذيل طبقه بندي مي شوند :
الف) لانه هاي کوچک و انفرادي – معمولا اين گونه ساختمانها در مزارع کوچک مرغداري و روستاها مورد عمل قرار مي گيرد . اين ساختمانها از چند لانه مجزا و منفرد ساخته شده است و فقط براي نگاهداري تعداد کمي پرنده بکار مي رود . در روستاها ممکن است فقط يکي از لانه ها و در مزارع کوچک مرغداري تعدادي از آنها مورد استفاده قرار گيرد . اين لانه ها مجزا از هم به فاصله کم يا زياد قرار مي گيرند .
اداره اين لانه ها از نظر کنترل بيماري آسان است و به سهولت مي توان بيماري را در يک لانه محدود و ريشه کن کرد ولي از نظر کار و کارگر همچنين از نظر اينکه احتياج به مقدار بيشتري زمين دارد در شرائط صنعتي مقرون به صرفه نيست و فقط در شرائط روستائي توصيه مي شود .
ب) لانه هاي رديفي – اين گونه ساختمانها در بنگاهها و مزارع مرغداري تجاري بکار مي رود . اغلب ساختمانهاي بزرگ و طويلي هستند که معمولاً از داخل به چند مرغدان تقسيم شده اند . مرغدانها کاملاً شبيه به هم هستند و در حقيقت اين نوع ساختمانها شبيه به ساختمانها قبلي هستند ولي در کنار هم واقع شده اند . انواع مختلف از اين ساختمانها وجود دارد و در بعضي از اينها ممکن است مرغدان ها فقط در يک رديف و در برخي ديگر در چند رديف قرار گرفته باشد و بعضي از اينها داراي راهرو و برخي فاقد راهرو مي باشند بعضي ها از 2-3 مرغدان و برخي ديگر از بيش از 20 مرغدان تشکيل شدهاند اغلب در ساختمانهاي بزرگ انبار غذا و وسائل در کنار لانه قرار گرفته است . اين انبارها ممکن است در وسط لانه و يا در کنار لانه ها ساخته شده باشد .
در اين نوع ساختمانها از نظر کار و کارگر صرفه جوئي زيادي مي شود و از نظر هزينه به طور متوسط ارزان تر از نوع قبلي تمام مي شود ولي از نظر بهداشتي و کنترل بيماري کار مشکلتر است زيرا بيماري به سرعت در بين گله اشاعه مي يابد . از اين رو براي کنترل بيماري اغلب لانه ها را به چند مرغدان کوچک با ديواره هاي سيمي و حتي آجري تقسيم مي کنند . در تمام بنگاههاي بزرگ مرغداري و ايستگاههاي تحقيقاتي از اين گونه لانه ها استفاده مي شود.
ج) لانه هاي چند طبقه اي- اين گونه ساختمانها از 2 طبقه يا بيشتر ساخته مي شود . معمولاً اين دسته از
لانه ها بيشتر در مؤسسات مرغداري تجارتي و بزرگ به خصوص در اطراف شهرها که تهيه زمين مشکل و قيمت آن گران است مورد توجه قرار مي گيرد زيرا اين ساختمانها اولاً احتياج به زمين کمتري دارند و ثالثاً از نظر سقفها و کفها تا اندازه اي صرفه جوئي مي شود .
اگر براي غذا دادن و آب دادن از وسائل خودکار استفاده شود از نظر کار نير صرفه جوئي زيادي مي شود و در آمريکا و روسيه اين نوع لانه ساختمانها اخيراً متداول شده است اغلب در چنين ساختمانهايي براي نگاهداري مرغها به طريقه قفس استفاده مي شود عيوبي که متوجه اينگونه لانه هاست اولاً گران بودن آنست زيرا ساختن چنين
لانه هائي احتياج به مصالح و نقشه ساختماني مفصل تري دارند که هزينه آن از عهده مرغداران معمولي خارج است.
از طرف ديگر اين ساختمانها در نقاط گرمسير مانند ايران در تابستانهاي گرم مي شود و خنک کردن آنها مشکل بوده و براي اين منظور احتياج به دستگاههاي مکانيکي است .
از اين رو اين ساختمانها را در نقاطي بايد ساخت که مانند روسيه زمستان بسيار سرد و تابستان هاي معتدل دارد . ثالثا براي حمل مواد غذايي به طبقات بالا و نيز جمع آوري تخم مرغ و غيره احتياج به کار بيشتر دارد مگر اينکه آسانسورهاي مخصوص و دستگاههاي غذا دهنده خودکار استفاده شود و تخم مرغ را هم با دستگاههاي خودکار جمع آوري نمود.
طبقه بندي ساختمانهاي مرغداري از نظر پرورش :
سابقاً مرغداران براي نگاهداري جوجه و نيمچه و مرغهاي تخمي از يک لانه استفاده مي کردند ولي امروزه از نظر بهداشتي و اقتصادي اين روش به هيچ وجه توصيه نمي شود .
امروزه در مرغداريها بسته به سن و هدف پرورش از يک سري ساختمانها و تشکيلات مختلف استفاده مي شود و به هيچ وجه در قسمتي که مرغهاي تخمي در آن پرورش داده شده است جوجه يکروزه نگاهداري نمي کنند . به همين ترتيب جوجه هاي جوان را در کنار جوجه هاي يکروزه در يک لانه پرورش نمي دهند . از نظر هدف پرورش لانه هايي که در مرغداري بايد براي سنين مختلف در نظر گرفت عبارتند از :
? لانه مخصوص جوجه ها Brody house يا اطاق مادر . در اين لانه ها جوجه يکروزه را تا 8-9 هفتگي نگاهداري مي کنند .
همانطور که در مباحث قبل ذکر شد جوجه ها در چنين سني به علت ناقص بودن دستگاه کنترل حرارت مرکزي بدن نمي توانند خود را گرم کنند از اين رو احتياج به حرارت مصنوعي دارند .
در ساختمان چنين لانه هائي بايد کاملاً دقت شود تا حرارت مورد نياز جوجه ها تامين شود و ضمنا تهويه به خوبي انجام گيرد . ممکن است اين گونه لانه ها را به صورت انفرادي يا چند رديفي وحتي چند طبقه اي ساخت ولي معمولا مرغداران به نوع انفرادي براي اين منظور بيشتر از انواع ديگر علاقمندند ولي اگر نگاهداري جوجه ها در اشل و ميزان وسيعي انجام مي گردد . مي توان از ساختمانهاي رديفي استفاده نمود .
لانه هاي مزبور در يک رديف يا دو رديف به طور سري و حتي در بعضي از مزارع به صورت صليب ساخته مي شود. ممکن است جوجه به وسيله ديوارهائي از توري سيمي از همديگر جدا مي شوند در هر قسمت 5000 – 10000 جوجه نگاهداري مي گردد .
کف اين لانه ها ممکن است از مواد ساختماني يا از تور سيمي ساخته شده باشد .
در لانه هاي مخصوص نگاهداري جوجه ها از فضاي گردش استفاده نمي شود و جوجه ها را به طور محبوس و محدود نگاهداري مي کنند زيرا با اين سيستم کنترل بهداشتي آسان تر است و خطر سرما خوردگي نيز در بين نيست از طرف ديگر خطر تجاوز پرندگان وحشي به خصوص کلاغ وجود ندارد در ساختمان اين لانه ها بايد دقت فراواني نمود تا اشعه آفتاب به خوبي وارد لانه شود و تهويه آن نيز در فصول سرد و خنک کردن آن در فصول گرم به آساني صورت گيرد .
لانه مخصوص نيمچه ها و جوجه کبابي ها Broiler House – در بعضي مزارع معمولا بعد از 6 هفتگي جوجه ها را به اين لانه ها منتقل مي کنند در اين سن جوجه ها احتياج به حرارت اضافي ندارند و حرارت معولي لانه (22-18) درجه براي آنها کافي است نيمچه ها را معمولا 4-6 هفته در اين لانه نگاهداري مي کنند و بعد از اين مدت اگر منظور پرورش جوجه کبابي است آنها را به بازار يا کشتارگاه مي فرستند و اگر منظور تهيه مرغهاي تخمي است آنها را نزديک به تخمگذاري به سالن ديگر منتقل مي کنند .
اين مرحله اغلب بين 1-3 ماه بسته به فصل و نژاد و طرز پرورش طول مي کشد . بعد از پايان نگاهداري معمولاً بايد لانه را کاملاً خالي و ضد عفوني کرد و سري هاي جديد را به آن منتقل نمود .
امروزه براي صرفه جوئي معمولا نيمچه ها را از اول تا هنگام تخمگذاري در يک لانه نگاهداري مي کنند .
کف لانه نيز ممکن است از بستر يا از تورهاي سيمي تشکيل شده باشد در بعضي از کشورها از قفس هاي بزرگ براي پرورش جوجه ها استفاده مي شود که در هر قفس 40-50 نيمچه قرار مي گيرد . اين دسته از لانه ها نيز ممکن است به صورت مجزا ، رديفي و حتي چند طبقه اي باشد .
? لانه هاي مخصوص نگاهداري مرغهاي جوان – معمولا از 12 هفتگي تا چند روز قبل از اينکه مرغ شروع به تخمگذاري کند مرغهاي جوان (Pullet) را در لانه هاي مخصوص به نام لانه هاي انتظار نگاهداري مي کند شرائط اين لانه ها از نظر وسائل بايد حد وسط لانه نيمچه ها و لانه مرغهاي تخمي باشد .
در طي مدتي که مرغهاي جوان در اين لانه ها بسر مي برند به مرور براي تخمگذاري آماده مي شوند . اين روش در بعضي از مزارع مرغ مادر متداول است .
معمولاً توقف مرغها در اين لانه ها بسته به نژاد و فصل و چگونگي نگاهداري و شرائط تغذيه 2-4 ماه طول مي کشد و به محض اينکه مرغها شروع به تخمگذاري کردند آنها را به لانه مخصوص مرغهاي تخمگذار منتقل مي کنند .
? لانه مرغهاي تخمي – چون مرغها براي مدت طولاني در اين لانه نگاهداري مي شوند از اين رو ساختمان اين لانه ها بايد از هر جهت خوب باشد .
شيوه ساختمان اين لانه ها بستگي به سرمايه و سليقه مرغدار دارد . عده کمي از مرغداران گله هاي خود را بر روي زمين و عده اي بر روي کف هاي توري و برخي در قفس هاي انفرادي نگاهداري مي کنند از اين رو طرز ساختمان و همچنين مصالح مورد نياز احتياج بسته به سليقه و امکانات مرغدار متفاوت است . از نظر کلي ممکن است ساختمان لانه مرغهاي تخمي بايد کاملاً از لانه جوجه هاي کوچک همچنين از لانه پرندگان ديگر مانند بوقلمون و غاز و اردک و غيره دور باشد اگر منظور تهيه تخم است مي توان از لانه هاي وسيع که تعداد زيادي مرغ در آن جا مي گيرد استفاده کرد ولي اگر منظور توليد تخم مرغ جوجه کشي است و جفتگيري به صورت گله اي يا لانه اي است . لانه ها را به قسمت هاي کوچکتر تقسيم مي کنند وتعدادي در حدود 200 مرغ يا کمي بيشتر در آنها نگاهداري مي کنند .
اگر مرغهاي مادر در قفس هاي انفرادي نگاهداري مي شوند براي به دست آوردن تخم مرغ جوجه کشي مي توا ن از طريق تلقيح مصنوعي استفاده کرد .
در لانه مرغهاي تخمي ممکن است گله را محبوس نگاهداري کرده پاره اي از مرغداران ترجيح مي دهند فضاي گردش در جلو لانه در اختيار مرغها قرار دهند . در طريقه کف هاي توري مرغها به طور محدود و محبوس نگاهداري مي شوند . طريقه اخير بهداشتي تر از طرق ذکر شده قبلي است ولي در عوض گران تر تمام مي شود . به طور کلي در لانه مرغهاي تخمي و در سيستم مختلف بايد لانه را طوري ساخت که حداکثر نور و آفتاب وارد آن شود و از نظر تهويه نيز عمل به خوبي انجام گردد و با پيش بيني کردن پنجره هاي مناسب لانه را در زمستان گرم و در تابستان خنک نگاه داشت و به وسيله تهويه صحيح رطوبت لانه را به حداقل رساند .
سبک ساختمان
از نظر چگونگي و طرز ساختمان لانه هاي مخصوص پرورش طيور ممکن است به صورت زير ساخته شود .
الف) ساختمان ساده – اين ساختمانها بسيار ساده و ارزان است و معمولا در مرغداري ها و مزارع کوچک بنا مي شود سقف اين ساختمان ها ممکن است مسطح يا شيب دار باشد اغلب شيب از جلو به عقب است و اين طرز ساختمان سبب ورود بيشتر آفتاب در لانه مي گردد .
در ضمن در هنگام بارندگي از جمع شدن آب و رطوبت در جلوي لانه جلوگيري مي کنند در نواحي گرم و در سرزمين هائي که باران فراوان است براي جلوگيري از ورود آفتاب زياد و نيز براي جلوگيري از ريزش قطرات باران به داخل لانه سقف را لبه دار مي سازند .
در نواحي ديگر احتياج به لبه نيست عرض چنين ساختمانهايي اغلب کم است و در حدود 4-5 متر مي باشد .
اگر عرض بيشتر باشد احتياج به ستون هائي در زير سقف دارد از اين رو گران تر تمام مي شود .
طول اين ساختمانها اغلب مي باشد . اشکال مهم در چنين ساختمانهائي مسئله تهويه لانه مي باشد و بايد با احداث پنجره هاي تهويه اي کافي از اين نظر رفع اشکال نمود .
ب) ساختمانهاي دو سقفي- اين تيپ ساختمانها اغلب دو سقفي مي باشند . اين امر از نظر تهويه و همچنين فضاي حياتي از انواع سابق بهتر است ولي در عين حال گران تر تمام مي شود و از نظر اقتصادي براي مرغداران معمولي قابل توصيه نيست معمولا سقف اصلي لانه شيب دار و زاويه دار مي باشد .
در زير سقف اغلب سقف ديگري قرار دارد از فضاي بين اين دو سقف ممکن است براي انبار وسائل و غيره استفاده شود امتياز اصلي اينگونه ساختمانها در اين است که در تابستانها خنک و در زمستان ها گرم مي باشد و تهويه به بهترين وجهي انجام مي پذيرد . اغلب لانه هاي چند رديفي و چند طبقه اي داراي چنين سقف هايي هستند .
سقف هاي مضاعف ممکن است به طور ساده ،زاويه دار و يا داراي پنجره هاي تهويه اي باشد .
معمولاً عرض اين لانه ها بيشتر از لانه هاي قبلي است همچنين ارتفاع آنها نيز به خصوص در وسط لانه بيشتر از لانه هاي قبلي است اشکال مهم اين سقف ها سرد بودن آنها در زمستان است ولي با استفاده از سقف هاي داخلي حصيري يا بوريا و يا حتي سقف هائي از تخته سه لا و ساير مواد عايق مي توان رفع اين نقيصه را نمود.
مصالح ساختماني
معمولاً لانه طيور را کمتر دائمي مي سازند . لانه هاي موقتي نيز از نظر بهداشتي مقرون به صرفه نيست از اين رو لانه را اغلب نيمه دائمي مي سازند در هلند معمولا لانه را بطور متوسط براي 10-15 سال در نظر مي گيرند و طوري پيش بيني مي کنند که پس از اين مدت بتوان لانه را به آساني جمع و لانه جديد را طبق تحقيقات و مطالعات جديد بنا نمود از اين رو مصالح ساختماني را بايد طوري انتخاب کرد که بتوان پس از اين مدت بدون اينکه زيان زيادي متوجه گردد آن را برچيد و لانه جديد را از مصالح آن ساخت اين مسئله از نظر اقتصادي بسيار مهم است و بايستي مورد توجه قرار گيرد . به همين دليل امروزه در ايران از لانه هاي سوله استفاده مي شود . مصالحي که در لانه مرغداري ممکن است مورد استفاده قرار گيرد بسته به محل و موقعيت فرق دارد ولي بايد موادي براي اين منظور انتخاب شود که تهيه آن آسان و ارزان و از نظر بهداشتي و ساختمان مطمئن باشد براي اين منظور مي توان از مواد زير استفاده نمود :
الف) چوب- در بعضي کشورهاي اروپائي چوب يکي از متداولترين مصالح براي ساختمانهاي پرورش طيور است . زيرا :
اولاً ) در همه جا تهيه آن امکان پذير است .
ثانياً) نسبتا ارزان تر از مصالح ديگر است .
ثالثاً) از نظر حمل و کار گذاشتن آسان است زيرا کار گذاشتن آن احتياج به تخصص ندارد بلکه اشخاص عادي نيز مي توانند به سهولت آن را کار بگذارند به خصوص اغلب در کشورهاي اروپائي تيرهاي چوبي را بر حسب اندازه و سليقه مي توان به کارخانه هاي چوب بري سفارش داد و با کمال آساني آنها را با هم پيچ نمود .
رابعاً ) از چوب در تمام شرائط جغرافيايي چه در آب و هواي بسيار سرد و يخبندان و چه در آب و هواي گرم و سوزان به خوبي مي توان استفاده کرد زيرا چوب در تابستان خنک و در زمستان گرم است و از نظر جلوگيري از تغييرات حرارت و رطوبت چوب ماده بسيار خوبي محسوب مي شود و از نظر عايق بودن نيز بسيار عالي است همچنين از نظر دوام و سرمايه نهائي قابل توجه است زيرا پس از چند سال به آساني مي توان لانه را برچيد و از چوب هاي باقيمانده براي ساختن لانه جديد يا منظورهاي ديگر استفاده کرد . دوام چوب نيز اگر خوب تهيه شود بسيار زياد است به طوري که امروزه در اغلب نقاط باستاني و به خصوص تخت جمشيد درهاي چوبي که بيش از دو هزار سال عمر داشته يافته اند بدون اينکه گذشت زمان و عوامل طبيعي آثار سوئي در آنها ظاهر کرده باشد .
از طرف ديگر هر گونه خرابي و خسارات چوب را مي توان به سهولت توسط يک نجار عادي يا خود مرغدار بر طرف نمود و احتياج به مخارج زيادي براي نگاهداري ساختمانهاي چوبي نيست . نوع چوب نيز بسته به اينکه از چه درخت و از چه جنسي تهيه شده باشد متفاوت است به طور کلي بايد چوب هائي تهيه کرد که اولاً داراي دوام و مقاومت و ثانياً سبک و خوش رنگ باشد .
معمولاً در ساختمانهاي چوبي پي ساختمان بايد از مصالح دائمي و محکم مانند آجر و بتون و حداقل نيم يا يک متر از ديواره نيز از مواد مزبور باشند تا ضدعفوني و شعله دادن آن آسان باشد .
چوب ها را معمولاًُ بايستي با رنگ هاي رطوبت ناپذير و قابل شستشو رنگ آميزي نمود و بعضي اوقات نيز روغن هاي مخصوص به آنها مي مالند که سبب مقاومت و محکم شدن آن گردد .
جدار بيروني ساختمانهاي چوبي بايد طوري ساخته شود که از عوامل خارج به خصوص باران محفوظ باشد . اگر لانه هاي دو جدار ساخته شود از نظر عايق بودن به مراتب بهتر است .
لانه هاي چوبي احتياج به رنگ آميزي مکرر دارند و در غير اينصورت به زودي موريانه و رطوبت آن را از بين مي برد و معايبي که براي ساختمانهاي چوبي در نظر مي گيرند عبارتست از :
1) از نظر نفوذ حشرات موذي مانند کنه و موش زياد مطمئن نيست .
2) از نظر آتش سوزي و سوانح بيشتر در معرض خطر است .
ب) ساختمانهاي سنگي – در نواحي کوهستاني که سنگ فراوان است مي توان از سنگ براي ساختن لانه ها استفاده نمود ولي در اطراف شهرها ساختن چنين لانه هائي متداول نيست زيرا سنک گران تهيه مي شود و در ضمن سبب سنگيني ساختمان مي گردد .لانه هاي سنگي اغلب کوچک و روستائي است .
ج) آجر – اگر بخواهند لانه را به مدت بسيار طولاني بسازند آجر ارزان ترين مصالح بشمار مي رود در شرائط ايران حتي از چوب هم ارزان تر است . و اگر سقف از تير آهن و ايرانيت انتخاب گردد لانه بسيار خوبي خواهد شد . در ايران و به خصوص در اطراف تهران ساختمانهاي آجري بيشنر مورد توجه مرغداران است تهيه آن آسان است .اگر قطر ديوارها مناسب انتخاب شود در تابستانها نيز خنک و در زمستان به حد کافي گرم خواهد بود .
آجرهاي مجوف از نظر عايق بودن بهتر از آجرهاي توپر است ولي گران تر است . براي رفع اين اشکال مي توان ديوارها را کمتر گرفت . براي اينکه لانه بهتر عايق باشد در اروپا اغلب يک فضاي خالي در بين دو رديف آجر قرار مي دهند تا بدين وسيله با ايزولاسيون هوائي عملا عايق سازي به عمل آيد . اگر لانه هاي آجري خوب بنا شده باشد ضد عفوني کردن آن آسان است و از نظر مبارزه با موش و حشرات نيز مطمئن مي باشد از نظر خطرات آتش سوزي نيز ساختمانهاي آجري مطمئن تر است .
د) ساختمانهاي فلزي – اينگونه ساختمانها اخيراً به وسيله بعضي کمپاني هاي ساختماني ساخته مي شود و به خصوص بيشتر براي پرورش جوجه کبابي ها به کار مي رود ديوارها ممکن است از آلومينيوم يا اوراق آهن موج دار (حلبي) و يا ايرانيت باشد . حتي در بعضي از مزارع از داربست هاي آهني براي اسکلت ساختمان استفاده مي شود.
اين ساختمانها اگر از ديوار ساده تشکيل شده باشد در زمستانها سرد و در تابستانها گرم مي شود براي رفع اين اشکال اغلب ديوارها را مضاعف مي سازند و مواد عايق در بين آنها قرار مي دهند . همانطور که گفته شد براي نگاهداري جوجه کبابي هاکه درون قفس نگاهداري مي شوند از اين ساختمان استفاده مي گردد در زمستان ديوارها را نصب و در تابستان آنها را بر مي دارند و از توري سيمي ساده استفاده مي کنند .
اين لانه ها اغلب کمي گران است ولي به آساني تميز و ضد عفوني مي شوند و خطر آتش سوزي در آن کم است، و از همه مهمتر قابل انتقال و پياده کردن است .
ه) بلوکهاي سيماني – در نقاطي مانند شمال ايران که تهيه آجر مشکل و حتي گران است مي توان از بلوکـهاي سيماني به خوبي استفاده نمود .
معمـولاً از بلوک سيمـاني بايد براي ساختن لانه هاي دائمي استفاده کرد بلوکهاي سيماني اغلب چون مجوف است از نظر عايق بودن نيز مناسب مي باشد .
و) سمنت و بتون آرمه – اينگونه ساختمانها در ايران براي مرغداري کمتر ساخته مي شود زيرا گران تر از انواع ديگر است ولي اخيرا در بعضي ار بنگاههاي دولتي و تجارتي از اين گونه ساختمانها استفاده شده است .
در کشورهاي اروپائي مرغداران به خصوص به اينگونه ساختمانها توجه زيادي دارند حرارت در اينگونه ساختمانها کمتر از بين مي رود و گرم کردن لانه در زمستان به خوبي انجام مي گيرد . موش و حشرات موذي به سختي مي توانند در آن نفوذ کنند از طرفي ضد عفوني کردن آنها نيز آسان است .
خطر آتش سوزي در آن کم ، از نظر بهداشتي به خصوص از نظر جلوگيري از رطوبت بسيار مطمئن هستند اينگونه ساختمانها به خصوص براي لانه هاي دائمي داراي مزاياي بسياري است ولي تنها عيب آن گران بودن آن است .
احداث سالن مرغداري وتاسيسات آن
در رابطه با ساختمان مرغداري توجه به پنج فاکتور مهم است :
1 - دائمي يا موقتي بودن لانه
2 - اندازه ساختمان
الف:انفرادي
ب:رديفي
پ:چند رديفي
3 - ساختمان از نظر پرورش
4 - شکل از نظر پرورش
5 - مصالح ساختماني
ساختمان مرغداري را نبايد براي استفاده طولاني در نظر گرفت بلکه بايد طوري ساخت که حداکثر پس از 10 تا 15 سال بتوان تغييراتي همراه با پيشرفتهاي روزمره درامورساختماني درآن به عمل آورد . در هلند عقيده بر اين است لانه را براي مدتي حدود 10 سال ساخت تا پس از اين مدت بدون اين که خسارت زيادي
بر مرغداري وارد آيد بتوان آن خراب کرد وبا مصا لح باقيمانده لانه جديدي طبق اصول وقواعد روز بنا نمود
ساختمان مرغداري از نظر پرورش شامل :
1- ساختمان مرغ مادر (چه مرغ مادر گوشتي چه تخمي)
2- ساختمان انکو باسيون
3- ساختمان پرورشي جهت جوجهاي گوشتي
ساختمانهاي مرغداري از نظر طراحي شامل :
1- مرغداري گوشتي :
الف: سيستم باز
ب:سيستم بسته
2- مرغ مادر:
الف : سيستم باز ب : سيستم بسته
سيستم بسته : الف: سيستم قفس ب : سيستم بستر
3-ساختمان انکوباسيون
جدا از نوع پرورش ونوع ساختمان که تقسيم بندي شدبسته به نوع منطقه وشرايط آب وهوايي طراحي ساختما ن متفاوت است يعني اينکه نوع مصالح مورد استفاده متفاوت است بسته به ميزان سرمايه گزاري نيز در انتخاب نوع مصالح دخيل است چنانچه در مناطق شمال کشور وبسياري از کشورهااز چوب بيشتر استفاده مي شود جدايي از تفکيک موارد بالا جهت تهيه ساختمان مرغداري از هر نوع که باشد طراحي آن در مناطق ايران به شرح زير است :
شکل ساختما ن :
ساختمان را ممکن به اشکال ، ساده ودوسقفي ساخت . در نوع ساده که بيشتر در مرغداري هاي کوچک عمل مي شود ازيک سقف مسطح ويا شيبدار استفاده مي شود شيب از جلو به عقب است واينکار هم سبب گرفتن نور بيشتري مي گردد وهم آب باران در جلوي ساختمان جمع نمي شود . در ساختمان دو سقفي ، تهويه بخوبي صورت گرفته سقف اصلي شيب دار است وفضاي بين سقف اول ودوم بعنوان انبار مي تواند مورد استفاده قرار گيرد .
مصا لح ساختماني :
شامل چوب وآجروسيمان وبلوک وهمچنين ورقهاي فلزي وآ لومنيوم و يا ايرانيت ، البته استفاده ازهرکدام از اين مصالح داراي معايب ومزايايي است .
ساختمانهاي اداري ومسکوني بايد در مدخل فارم احداث شوند . اولين قدم در احداث واحد مرغداري محل مزرعه است و بايد به نحوي انتخاب شود که با ساير مراکز پرورش فاصله داشته باشد البته با توجه به اينکه بيماريهاي مثل نيوکاسل و برونشيت از مسافتهاي بسياردور و از طريق مواد به راحتي منتقل مي شودوبعضي ازعوامل بيماري زا مثل MG از طريق تماس مستقيم و توسط انسان ويا مواد مختلف منتقل
مي شود. درمناطقي مثل شمال کشور که رطوبت نسبي زياد است وامکان استفاده از سيستم خنک کننده تبخيري موجود نيست سيستم آشيانه هاي باز توصيه مي گردد .
عمليات ساختماني :
پي ساختمان در صورت دائمي بودن ساختمان بايد به پي آن توجه زيادي نمود. تا بدين وسيله رطوبت لانه را به حداقل رساند. و ضد عفوني در آن به خوبي صورت گيرد. در کشورهاي اروپايي و آمريکايي در لانه هاي دائمي براي پي از کانگريت يا سمنت استفاده مي گردد .در ايران براي پي و پايه هاي ساختمان از شفته (مخلوط آهک،خاک، سنگ . آب) استفاده مي کنند. عمق پي 15 تا 60 سانتيمتر، و عرض آن حداقل دو برابر عرض ديوار بايد باشد. پي حداقل 40 سانتيمتر از سطح خاک بالاتر باشد تا رطوبت نتواند به آساني در لانه نفوذ کند .کف بايد طوري باشد که به هر طريق از نفوذ رطوبت زيرين جلوگيري نمايد کف بايستي قابل شستشو باشد وبتوان آن را ضد عفوني کرد . از زمين طبيعي به عنوان کف جايگاه نمي توان استفاده کرد .کف جايگاه بايد حداقل 25 الي 30 سانتيمتر از کف زمين بلندتر باشد تا از خشک بودن لانه اطمينان حاصل کنيم . کف ها امروزه به دو صورت ساخته مي شوند :
1- کف توري : کف توري در ايران زياد معمول نيست . در اسرائيل و آمريکا و کشورهاي اروپايي مورد استفاده قرار مي گيرد . حدود يک متربلندتراز کف اصلي تور سيمي يا پرده هاي چوبي نصب مي شود . از محاسن اين روش مرغ ها برروي فضولات خود قرار نمي گيرند . از نظر بهداشتي بسيار مناسب اماگرانقيمت است.
2-کف معمولي : اين کف ها رامي توان بدون استفاده از مصالح ساختماني يا با استفاده از مصالح ساختماني بنا نمود . بدون استفاده از مصالح ساختماني فقط در لانه هاي موقتي به کار مي رود.
در ساختن کف مي توان از مصالحي چون کف سيمان، کف چوب، کف آجر استفاده نمود .
رايجترين کف در ايران به شرح زير است :
20 سانتيمتر از سطح زمين را شن ريزي مي کنند . و آن را بايد خوب کو بيد و طبقه اي ا ز بتون به ضخامت 8 تا 10 سانتيمتر کشيد بعد عايق بندي يا قيروگوني کرددر آخر لا يه اي به ضخامت 4 تا5 سانتيمترسيمان بر روي قير گوني کشيد .
ديوار ساختمان:
بسته به نوع وشکل ساختمان ديوارها فرق مي کند . معمولاً ديوار ساختمانهاي انفرادي ساده وکوتاه وارتفاع در ساختمانهاي چند رديفي وآنهايي که داراي سقف دوگانه هستند بلندتر است ارتفاع در ضلع جنوبي بلندتر از شمالي است در داخل لانه نيز از يک سري ديوارهاي کوتاه به منظور جدا سازي قسمتهاي مختلف استفاده مي کنند ، اين ديوارها به طور معمول از تورهاي سيمي ساخته مي شود .
دو نوع از ديوارهاي مناسب در مرغداري :
1-استفاده از بلوکهاي سيماني توخالي 24 سانتيمتر طرف داخل بلوکها را توسط ورقهاي پرس شده واز کاه به ضخامت 5 سانتيمتر پوشانده توسط ميخ به ديوار چسبانده از سطح زمين تاارتفاع يک متري سيمان کاري نموده وبقيه را گچ کاري مي کنند طرف خارجي را براي جلوگيري از نفوذ باران سيمانکاري مي کنند .
2- استفاده از آجر معمولي وعايق کاري نمودن همچنين استفاده از ورقهاي آلومنيوم يا نئوپان رنگ شده استفاده کنند وطرف بيرون را سيمان کاري کنند .
سقف:
با توجه به امکان تبادل سريع حرارتي در سقف آشيانه هاي مرغداري بايد سعي در عايق کاري اين قسمت از ساختمان نمود .
سقف داراي انواع زير است :
سقف ساده ، سقف شيبدار ، سقف شيبدار با زاويه مساوي ، سقف شيبدار با زاويه نا مساوي .
دروپنجره:
درها از نظر اندازه بايد بزرگ نباشند . حداقل يک متر پهنا ودو متر بلندي داشته باشند . تعداد پنجره ها را بايد حداقل گرفت ، در مناطق سردسير بايد از چوب استفاده کرد و درمناطق خيلي سرد بهتر است پنجره ها دوبل باشند . مساحت پنجره تابعي از سطح آشيانه است به متوسط20/1 تا 25/1 سطح آشيانه به پنجره اختصاص مي يابد . پنجره هرچه به کف نزديک تر باشد آفتاب بيشتري به کف خواهد تابيد در مناطق سردسير براي حداکثر استفاده از نور وگرما پنجره ها را بايد حتي المکان به کف نزديک کرد . البته پيشنهاد مي شود که با توجه به هزينه ها و مسائلي چون ، تنظيم نور سالن ، جلوگيري از ورود آلودگي به داخل سالن و . . . از سيتم ويندولس (بدون پنجره ) استفاده شود .
ارتفاع سالن در مناطق سردسير 4/2 متر و در مناطق گرمسير 3 متر بايد باشد .
راهنماي پاكسازي و شستشو و طريقه ضد عفوني مرغداري
شستشو و ضدعفوني كردن سالن هاي مرغداري
1) تخليه كود حاصل و حمل و نقل آن با توجه به دستورالعمل (بخشنامه شماره 29771-9/7/ 74 ) سازمان دامپزشكي كشور بايد انجام پذيرد .
2) پاكسازي سالن ها در محوطه مرغداري از بقاياي كود و پر و لاشه و ساير بقاياي آلودكننده از دور قبل صورت پذيرد .
3) كليه تجهيزات و لوازم از قبيل دانخوري ، آبخوري و غيره ...... از سالن ها خارج و جهت شستشو و ضدعفوني به محوطه خارج از سالن منتقل شود .
4) با استفاده از آب گرم (با فشار قوي ) كليه قسمتهاي سالن ها از قبيل كف – سطوح داخلي و خارجي ديوارهاي سالن – پشت بام و ساير تاسيسات (كارخانه تهيه دان – انبار ها – دفتر كار – اتاق نگهباني و .......) در مرغداري از كود – پر – و گرد و خاك كاملا پاكيزه شود .
5) شستشوي بعدي با استفاده از ديتر جنت ها (صابون مايع – محلول هاي پاك كننده و .......) انجام گيرد و سپس با آب گرم و فشار مناسب كليه قسمتها پاكيزه شود .
6) تعمير و مرمت هر گونه منفذ و برطرف كردن خرابي هاي موجود در سطح سالن ها و ساير تاسيسات رفع پارگي هاي توري پنجره ها در اين مرحله الزاميست .
7) شعله دادن مف و ديوارهاي سالن از داخل و خارج تا ارتفاع 5/1متر .
8) ضدعفوني كليه سطوح (كف – سقف – ديوارها – پشت بام )
9) نظافت و ضدعفوني سيستم تهويه و سيستم هاي برق با توجه به بند 7.
10) لايروبي و شستشو و ضدعفوني سيستم فاضلاب با توجه به بند 7 .
11) پس از پايان مرحله 9 كليه درب ها و پنجره هاي سالن ها و اير تاسيسات تا ضد عفوني نهايي پس از نصب لوازم و تجهيزات از ورود احتمالي موش و بايد بسته شوند تا يا افراد غير مسئول بايد بسته نگهداشته شود .
شستشو و ضدعفوني لوازم و تجهيزات
? كليه لوازم و تجهيزات مرغداري از قبيل دانخوري و آبخوري و آنهايي كه قابل شستشو مي باشند به خارج از سالن ها منتقل شود و بايد در مرحله اول در آب گرم غوطه ور گردند .
? لوازم فوق را مجددا با آب گرم و برس شسته و سپس با ماده ضدعفوني كننده موثر به مدت دوساعت غوطه ور و ضد عفوني گردند و متعاقبا با آب تميز آب كشيده شود .
پاكسازي و شستشو و ضد عفوني محوطه
? سطوح آسفالته و بتوني محوطه مرغداري پس از شستشو سالن ها با آب فشار قوي بايد كاملا تميز شود .
? كليه سطوح مطرح شده در مرحله 1 و همچنين سطوح خاكي و ....... بايد شعله داده شوند .
? اسپري ماده ضد عفوني كننده با توجه به مواد ضدعفوني كننده موثر مندرج در جداول برروي سطوح اعم از آسفالت شده و بتوني و شني و خاكي الزاميست .
? آهك پاشي سطوح غير قابل شستشو محوطه نرغداري پس از انتقال لوازم و تجهيزات مرغداري به داخل سالن ها با آب آهك تازه انجام پذيرد.
? تامين محلول ضدعفوني در مدخل درب ورودي اداري و سالن ها پس از شستشو و ضد عفوني سالن ها الزاميست .
شستشو و ضد عفوني شبكه آبرساني
? كليه شبكه آبرساني محتوي آب آشاميدني طيور تخليه و لايروبي و شستشو و تميز شود .
? مخازن و لوله ها با محل ضدعفوني كننده پر گرديده و پس از 24 ساعت محلول تخليه و سپس سيستم با آب تميز شستشو داده شود .
استفاده از فرمالين جهت ضد عفوني
? استفاده از لباس كار – ماسك و دستكش مناسب در زمان استفاده از فرمالين ضروري است .
? قبل از شروع استفاده از فرمالين بايد كليه پنجره ها و هواكش ها و كليه نقاطي كه امكان خروج گاز از آنها وجود دارد بسته شوند .
? پس از قرار دادن كليه وسايل و تجهيزات و ملزومات مورد نياز دوره پرورش در داخل سالن ها نسبت به توزيع بستر مناسب و سالم به نحوي كه در مسير رفت و آمد قرار نگرفته باشد اقدام و متعاقبا نسبت به گاز دادن اقدام شود .
? در صورتي كه جهت ضدعفوني سالن ها از تركيب پرمنگنات و فرمالين استفاده شود به ميزان حداقل 10 گرم پرمنگنات و 20 سانتي متر مكعب فرمالين براي هر متر مكعب لازم مي باشد . حداقل درجه حرارت سالن كمتر از 25 درجه سانتي گراد و رطوبت نسبي 65 درصد باشد .
بخار دادن (با غلتك 1× )
40 سي سي فرمالين +20 گرم پرمنگنات پتاسيم براي هر 8/2 متر مكعب روش
چنددکته در مديريت تهويه
1- اغلب مرغداران در هواي خيلي گرم ، هواي ورودي سالن را افزايش ميدهند که عملي اشتباه است چرا که فقط گردش هواي سالن افزايش يافته و اين راه حلي جهت خنک کردن طيور نيست ، بلکه روش صحيص آن است که اتدا هواي خروجي افزايش يافته و سپس راه روزنه هاي ورودي بقدر کافي حفظ فشار هواي ساکن سالن ( فشار منفي سالن ) باز شود .
2- به همان اندازه که تنظيم هواي ورودي از روزنه ها در تابستان حائز اهميت است ، در زمستان نيز حائز اهميت است . سرعت زياد هواي ورودي الزاما باعث پاک شدن هواي سالن نميشود .، اين عمل فقط باعث پاک شدن هواي آلوده سالن خواهد شد ، که در هر دو مورد بايد بايد جريان هوا ثابت بماند . اين کار با تنظيم درچه هاي ورودي هوا و روشن کردن تعداد بيشتري از هواکش ها ، دريچه هاي ورودي هوا نيز بايد افزايش يابد يا بلعکس .
3- قدرت هواکش بر حسب فوت مکعب در دقيقه fmc3)) cfm4 در سالن هاي باز ، به ازاي هر قدرت هواکش ،احتياج به يک اينچ مربع پنجره است .
4- در سالن هاي بسته به ازاي هر 4cfm از قدرت هواکش احتياج به 25/1 اينچ مربع است .
5- در سالن هاي بسته اگر دريچه هاي توري در ورودي دريچه هواکش تعبيه شود ، به ازاي هر 4 cfm از قدرت هواکش سطح پنجره مورد نيازاز 25/1 اينچ مربع به 53/1 اينچ مربع افزايش مييابد .
6- به ازاي هر پوند از وزن طيور زنده در سالن 2 درصد فوت مکعب هوا محاسبه ميشود .
7- محاسبه هواکش ها بايد بر اساس حداکثر گرماي تابستان و حدکثر وزن زنده طيور صورت پذيرد .
8- مناطقي که تابستان دماي بالايي دارند ، سفيد کردن سالن و پشت بام موجب انعکاس حرارت شده و در تقليل دما سالن موثر است .
9- جهت پيشگيري از اختلال در تهويه سالن ها ، به عوامل مديريتي سالن ( نظير استفاده از پاد آمونياک در بستر ) و مديريت تغذيه طيور ((نظير استفاده از گرايندازيم و کنسانتره حاوي گريندازيم در جيره غذايي طيور ) توجه ويژه مبذول شود .
10- اگر هيتر ها در يک طرف سالن قرار گيرند ، هواکش ها بايد در طرف ديگر سالن نصب شود .
بيماريهاي ماکيان
بيماري هاي ويروسي
آنفلوآنزاي پرندگان
ويروس – AI ، flu ، Fowl Plague
علايم : بيماري ملايم – مي تواند بدون علائم تنفسي باشد ، اسهال ، واگيري کم ، کاهش توليد تخم ; بيماري شديد – علايم تنفسي و عصبي ، تاج سياه ، مرگ و مير 100% .
انتقال: ويروس از ترشحات بيني و مدفوع پرندگان آلوده شده پخش مي شود که مي تواند تجهيزات ، چرخ ها ، قفس ، لباس ها و کفش ها را آلوده کند و مي تواند به اطراف سرايت کند . ويروس مي تواند به مدت طولاني در محيط مرطوب و خنک زنده بماند . ماکيان آبزي و پرندگان وحشي مي توانند حامل باشند .
کنترل / پيشگيري : قابل گزارش - امکان معدوم ، ضدعفوني سخت ، مانع از تماس با پرندگان وحشي و ماکيان آبزي ، بدون درمان و واکسن .
برونشيت عفوني
ويروس – IB ، بيماري بسيار مسري که به سرعت در گله پخش مي شود .
علايم : سرفه ، عطسه ، ترشحات چشم و بيني ، مرگ و مير .
انتقال : ويروس در ترشحات بيني و مدفوع از پرندگان آلوده گسترش مي يابد و مي تواند تجهيزات را آلوده کند .
کنترل / پيشگيري : نگه داشتن ضد عفوني و مديرت خوب ، واکسن براي پيشگيري ، بدون درمان .
آنسفاليت شرقي اسب
ويروس – مؤثر بر قرقاول طوقدار ، شترمرغ استراليايي.
علايم : بي حالي ، فلجي پا ، پيچش سر ،لرزش ، در شترمرغ اسهال خوني و مرگ .
انتقال : گسترش به وسيله پشه و حشرات گرنده .
کنترل / پيشگيري : کنترل جمعيت حشرات ، بدون درمان ، شترمرغ مي تواند واکسينه شود .
آنتريت هموراژيک
ويروس- مؤثر بر بوقلمون ، بسيبار مسري ، که به سرعت در سطح گله پخش مي شود .
علايم : بي حالي ، مدفوع خوني ، مرگ .
انتقال : پرنده به پرنده ، سرايت از طريق بستر .
کنترل / پيشگيري : بهبود بخشيدن ضدعفوني و بهداشت ، واکسن هاي تجاري موجود ، بدون درمان .
لارينگوتراکئيت
ويروس – LT ، بيماري بسيار مسري که به آهستگي در گله پخش مي شود .
علايم : چشم هاي خيس و ترشحات بيني ، سرفه ، عطسه، تکان دادن سر براي جابجا کردن توده چرکي از حلق.
انتقال : مستقيم به صورت پرنده به پرنده ، مدفوع/بستر آلوده ، کفش ، لباس ، ساختمان و تجهيزات ، پرندگاني که بهبود يافتند مي توانند براي سال ها حامل باقي بمانند و مي توانند در شرايط استرسي ويروس را دوباره دفع کنند .
کنترل / پيشگيري : ضدعفوني سخت ، واکسن – در جنوب کاليفورنيا احتياج به اجازه سازمان دامپزشکي ، بدون درمان .
بيماري مارک
ويروس - که نئوپلازي را سبب مي شود .
علايم : چشم هاي خاکستري و کور ، لنگش ، فلجي .
انتقال : ويروس در فوليکول پر ، گرد و خاک ، مدفوع و بزاق پخش مي شود ، پرنده هاي آلوده ويروس را در خون خود حمل مي کنند و منبعي براي آلودن ديگر پرندگان هستند .
کنترل/ پيشگيري : واکسيناسيون در هچر ، بدون درمان .
بيماري نيوکاسل
ويروس – بيماري بسيار مسري که به سرعت در گله پخش مي شود .
علايم : بيماري ملايم – تنفس (ترشحات بيني ، سرفه)، مرگ و مير کم ; بيماري شديد(بيماري نيوکاسل اگزوتيک)- مرگ و مير بالا، علايم تنفسي و عصبي ، سر متورم .
انتقال : ويروس از ترشحات بيني و مدفوع از پرندگان آلوده پخش مي شود و مي تواند غذا ، آب ، کفش ، لباس ، تجهيزات و محيط را آلوده کند .
کنترل / پيشگيري : نگه داشتن ضدعفوني و مديرت خوب ، واکسيناسيون براي پيشگيري از سويه ملايم ، بدون درمان .
آبله
ويروس – بيماري با گسترش آهسته .
علايم : بوجود آوردن ضايعات زخم مانند در قسمت هاي بدون پر (سر ، دهان ، پاها ، مقعد) ، کاهش توليد تخم ، تلفات با فرم مرطوب بالاست - ضايعات در دهان و حلق .
انتقال : از طريق هوا در شوره و گرد و خاک ، ويروس مي تواند از طريق ملتحمه چشم ، زخم هاي پوست و تنفس وارد جريان خون شود ، پشه و ديگر حشرات گزنده مي توانند ويروس را حمل کنند و از طريق گزش به پرنده ديگر وارد کنند .
کنترل/ پيشگيري : کاهش جمعيت حشرات ، کاهش جراحات ناشي از نزاع ، واکسن در مناطق اندميک ، بدون درمان .
آرتريت ويروسي
ويروس – رئوويروس
علايم : لنگش با مفصل خرگوشي متورم .
انتقال : ويروس از طريق ترشحات تنفسي ، مدفوع و تخم مرغ پخش مي شود .
کنترل / پيشگيري : ضدعفوني و مديريت سخت ، واکسيناسيون در گله هاي درگير ، بدون درمان .
بيماري هاي باکتريايي
کوريزاي بوقلمون (بوردتلا)
باکتري – بوردتلا ايويوم – بسيار مسري ، گله هاي پير مي توانند حامل باشند .
علايم : معمولا در بوقلمون هاي 2 تا 6 هفته رخ مي دهد ، عطسه ، با دهان باز تنفس کردن ، چشم هاي متورم به همراه جوش ، از دست دادن صدا .
انتقال : در داخل گله پرنده به پرنده ، بين فارم ها از طريق انسان ، آلودن آب و بستر .
کنترل / پيشگيري :آب کلرينه (2-3ppm) ، شستن آبخوري ها 2 بار در روز ، بهبود بخشيدن ضدعفوني و بهداشت.
بوتوليسم (گردن خميده)
باکتري – کلستريديوم بوتولينوم – توکسين مؤثر بر سيستم عصبي .
علايم : عدم توانائي بلند کردن و کنترل سر ، پرندگان حالت خواب آلودگي دارند ، اسهال .
انتقال : پرندگان با خوردن لاشه و کرم هاي موجود در لاشه (اين باکتري به صورت نرمال در لوله گوارشي پرنده وجود دارد).
کنترل / پيشگيري : مکرراً ترتيب لاشه ي مرده را بدهيد ، خوراندن اسيد سيتريک به پرنده ، آنتي بيوتيک مؤثر نمي باشد .
کوريزاي عفوني
باکتري – هموفيلوس پاراگاليناروم .
علايم : سر متورم و پيچيده ، ترشحات بيني ، خس خس ، کاهش توليد تخم ، اسهال .
انتقال : مستقيم از پرنده به پرنده ، آلودن غذا و آب ، پرندگان بهبود يافته حامل مي باشند .
کنترل / پيشگيري : ضدعفوني و بهداشت ، پرهيز از ايجاد گله هاي مخلوط ، آنتي بيوتيک هاي اختصاصي ، احتمال عود بيماري در پرندگاني که يک دوره دارو درماني را گذرانده اند وجود دارد ، واکسيناسيون در فارم هاي مشکل دار .
اشرشيا کولي
باکتري – بيماري غير مسري ، ساکن طبيعي لوله گوارش ، معمولا مهاجم ثانويه .
علايم : سندرم پرنده بيمار ، مرگ و مير ، اسهال ، علايم تنفسي ، لنگش .
انتقال : از پرنده به پرنده منتقل نمي شود ، ولي گسترش محيطي بيماري به صورت آلودن هوا ، آب ، غذا و بستر .
کنترل / پيشگيري : بهداشت سخت در هچر و فارم .
اريزيپلاس
باکتري – اريزيپلاس روسيوپاتي - ارگانيسم متولد خاک ، خوک ها حاملند .
علايم : بيشتر در بوقلمون نسبت به ديگر پرندگان ديده مي شود ، مرگ ناگهاني ، تورم زايده گوشتي سر .
انتقال : بيشتر در بوقلمون هاي زايده گوشتي پاره شده در مبارزه و پوست زخمي ديده مي شود .
کنترل / پيشگيري : درمان با آنتي بيوتيک اختصاصي ، واکسيناسيون پرندگان در مناطق درگير .
پاستورلوز
باکتري – پاستورلا مولتيسيدا - بيشتر در اواخر تابستان ، پائيز و زمستان رخ مي دهد .
علايم : معمولا در جوجه هاي بيشتر از 16 هفته سن رخ مي دهد ، وقوع زود – سندرم پرنده بيمار ، سر تيره ، مرگ ; وقوع دير- سر متورم و پيچيده ، علايم سيستم عصبي ، کاهش توليد تخم .
انتقال : پرندگان آلوده شده مزمن به عنوان بزرگترين منبع مطرحند ، گسترش به وسيله دفعيات از دهان ، بيني و ملتحمه که مي توانند محيط (غذا و آب ) را آلوده کنند – از مدفوع مکررا دفع مي شوند . پرندگان وحشي ، گربه ها و جوندگان مي توانند حامل باشند .
کنترل / پيشگيري : استفاده از آنتي بيوتيک اختصاصي براي کنترل شيوع ، بهبود بخشيدن ضدعفوني و بهداشت فارم .
سالمونلا
باکتري – بيشتر از 2300 گونه مختلف (پولوروم ، تيفوئيد ماکيان و غيره ).
علايم : پرندگان جوان : مرگ و مير تا 100 % ، جوجه هاي ضعيف ، کاهش اشتها ،اسهال . پرندگان بالغ : بدون علايم ، بي حالي ، اسهال ، کاهش توليد تخم ، مرگ و مير کم .
انتقال : از مادر آلوده به جوجه از طريق تخم ، از پرنده به پرنده به طريق مدفوعي –دهاني .
کنترل / پيشگيري : نگه داري گله هاي آزاد مادر براي کاهش انتقال (پولوروم ، تيفوئيد ماکيان ) ، کنترل جوندگان (موش صحرائي و موش مي توانند حامل سالمونلا باشند )، استفاده آنتي بيوتيک اختصاصي براي کنترل شيوع ، به جز پولوروم – تيفوئيد .
استافيلوکوکوس (استاف)
باکتري – در محيط به صورت عادي وجود دارد و ساکن نرمال پوست و سطوح مخاطي دهان و چشم مي باشد .
علايم : لنگش ، مفاصل و بالشتک پاي متورم .
انتقال : مختل شدن مکانيسم دفاع طبيعي بدن پرنده (صدمه به پوست و سطوم مخاطي از ضربه يا بيماري ديگر – ويروسي ).
کنترل / پيشگيري : بهداشت خوب ، استفاده از بستر با کيفيت ، جمع آوري پرندگان آلوده ، اگر همچنان مشکل وجود داشت استفاده از آنتي بيوتيک اختصاصي .
آنتريت اولسراتيو (UE)
باکتري – کلستريديوم کولينوم - معمولا مؤثر بر پرندگان تفريحي (بلدرچين) .
علايم : سندرم پرنده بيمار ، بي حالي ، اسهال ، کاهش وزن ، مرگ .
انتقال : اسپور کلستريديا مي تواند در محيط براي ماه ها تا سال ها زنده بماند ، با رطوبت فعال مي شوند که براي پرندگاني که آنها را بلعيده اند بيماري زاست ، پرندگان سپس ارگانيسم را از مدفوع دفع و پخش مي کنند که براي پرندگان ديگر همان حالت پيش مي آبد .
کنترل / پيشگيري : محصور کردن پرندگان ، بهبود ضدعفوني و بهداشت ، خودداري از مخلوط کردن پرندگان در يک بستر يا جوجه ريزي در فارمي که نظافت و ضدعفوني را انجام نداده ايم ، استفاده اختصاصي آنتي بيوتيک (مقاومت به سرعت ايجاد مي شود ) ، مي توان بستري را که اسيدي شده تعويض نمود و بار ميکروبي را کاهش داد .
آنتريت نکروتيک (NE)
باکتري – کلستريديوم پرفرينجس – ماکيان و بوقلمون .
علايم : شبيه (UE)
انتقال : شبيه (UE)
کنترل / پيشگيري : معمولا اين بيماري به صورت ثانويه با مشکل کوکسيديائي ديده مي شود ، درمان و کنترل کوکسيديا ، استفاده اختصاصي از آنتي بيوتيک .
مايکوپلاسما (CRD – بيماري تنفسي مزمن )
MG- مايکوپلاسما گالي سپتيکوم
MS – مايکوپلاسما سينوويه
علايم : بدون ترشحات بيني و چشم ، خس خس ، عطسه ، ، لنگس ، مفاصل متورم ، کاهش وزن .
انتقال : از مرغ به جوجه از طريق تخم مرغ ، مستقيم از تماس پرنده به پرنده با ترشحات تنفسي که مي تواند چکمه ، لباس و تجهيزات را هم آلوده کند .
کنترل / پيشگيري : معدوم کردن بهترين راه است ، نگه داري گله مادر عاري از مايکوپلاسما ، بهداشت سخت ، آنتي بيوتيک اختصاصي براي جلوگيري از شيوع ولي مي تواند باعث حامل شدن شود .
بيماري هاي قارچي
آسپرژيلوزيس
کپک
علايم : علايم ابتدايي تنفسي ، نفس نفس زدن بي صدا يا صداي جوشيدن ، مرگ و مير .
انتقال : از هچر يا ماشين حمل .
کنترل / پيشگيري : قرار دادن تخم مرغ تميز در انکوباتور ، پاکسازي هچر و ستر ، پاکسازي آبخوري ها روزانه ، دوري از وضعيت بستر خيس .
کانديديا(کپک چينه دان ، برفک)
مخمر – معمولا مشکل ثانويه ، درمان طولاني مدت با آنتي بيوتيک .
علايم : تضعيف کننده ، رشد کم ، بي ميلي ، پرهاي زبر .
انتقال : از پرنده به پرنده منتقل نمي شود ، مشکل انفرادي پرندگان .
کنترل / پيشگيري : استفاده از سولفات مس براي درمان در آب .
بيماري هاي انگلي
سرسياه
انگل پروتوزوآئي – هيستوموناس مله آگريس .
علايم : سندرم پرنده بيمار ، مدفوع زرد رنگ ، مرگ .
انتقال : کرم خاکي يا مستقيماً از خاک، انگل مي تواند در کرم هاي سکوم جوجه حمل شود.
کنترل / پيشگيري : کنترل سکوم و کرم خاکي ، نگه داري محل زندگي جوجه ها ، بوقلمون ها و پرندگان تفريحي جدا از هم (جوجه ها حاوي کرم سکومي مي باشند که که معمولا کمتر تحت تأثير سرسياه هستند )، استفاده تجاري از جيره هاي حاوي ضد هيستوموناس براي پيشگيري .
کوکسيديا
انگل پروتوزوآئي
علايم : بدون مدفوع خوني ، اسهال ، کاهش وزن ، ظاهري بيمار (پرهاي ژوليده ، سرد ، ازدحام )، افزايش مرگ و مير .
انتقال : انتقال مدفوعي – دهاني ، تخم هاي کوکسيديا در مدفوع و آشغال هاي آلوده وجود دارند و مي توانند از طريق گرد و خاک ، چکمه ، لباس و تجهيزات پخش شوند ، پرندگان تخم هاي موجود در غذا ، آب ، بستر و يا خاک را مي بلعند و مي توانند آولده شوند ، تخم هابيشتر از 4سال در محيط زنده مي مانند .
کنترل / پيشگيري : مديريت خوب بستر، خودداري از وضعيت مرطوب ، استفاده از کوکسيديواستات در جيره .
کرم ها
کرم هاي گرد ، کرم هاي نواري ، کرم هاي سکومي ، کرم هاي باريک ، کرم هاي دهان گشاد .
علايم : نفس نفس زدن (کرم هاي دهان گشاد)
انتقال : گسترش مدفوعي – دهاني (بلع تخم از پرندگان آلوده ).
کنترل / پيشگيري : مديريت خوب و بهداشت قوي ، ضد انگل ها (پيپرازين – فقط ضد کرم هاي گرد که به سرعت مقاومت ايجاد مي شود ).
بيماري هاي تغذيه اي
خستگي مرغان در قفس
عدم تعادل تغذيه اي (کلسيم/فسفر – در غذا يا در پرنده ) مؤثر بر مرغان در قفس – تب شيردر ماکيان
علايم : مرغ ها در آشوبند ، ولي در قفس فلجند ، سپس بي حال و از دهيدراسيون مي ميرند .
کنترل / پيشگيري : نياز به پرورشي به موقع در جيره تخمگذارها در زماني به موقع براي رساندن مرغ ها براي توليد تخم ، مرغ هاي فلج اگر از قفس خارج شوند(همچنين دور از هم قفسي اش) و غذا به صورت آزاد در اختيارشان باشد اغلب برگشتي از بيماري در 4 تا 7 روز دارند.
ريکتز
مشکل تغذيه اي اوليه – عدم تعادل کلسيم/فسفر يا کمبود ويتامين D در غذا . به طور ثانويه مشکل جذبي در روده توسط عفونت ويروسي .
علايم : لنگش ، استخوان و منقار نرم ، کاهش توليد تخم ، پوسته نازک تخم ، شکستن خودبخودي .
کنترل / پيشگيري : تعيين اينکه آيا مشکل تغذيه اي است ( آزمايش غذا براي درجات Ca/P ) يا اينکه عفونت ثانويه وجود دارد .
آخرين اطلاعات مربوط به بيماريهاي طيور در سال 2000 ميلادي
تمام كشورهاي جهان كه به صورت متمركز و گسترده مرغ را براي تامين پروتئين مورد نياز انسان توليد مي كنند ، خواه ناخواه با بيماري هاي مختلف طيور آشنايي دارند . برخي از كشورها با مشكلات بيشتري نسبت به كشورهاي ديگر دست به گريبان هستند ، اما جالب توجه اين است كه بيماري هايي وجود دارند كه در همه جاي دنيا يافت مي شوند، در حالي كه برخي ديگر در همه جا ديده نمي شوند و يا اگر ديده شوند ، ناشناخته باقي مانده و موجب مشكلات اصلي مي شوند .
در سال 2000 مهمترين موضوعي كه در سطح جهاني در بهداشت صنعت مرغداري مطرح شد، عبارت بود از منع استفاده از آنتي بيوتيكها در خوراك دام . به عنوان يك نتيجه گيري ، مي بينيم اروپا و آمريكا به سمت منع استفاده از آنتي بيونيك درماني پيش مي روند .زنگ خطر توسط آدم هايي كه معتقدند مصرف آنتي بيوتيكها در مرغداري هاي صنعتي به عنوان محرك رشد باعث مقاومت انسان نسبت به آنها مي شود ، به صدا در آمده است .بطور رسمي رابطه اي بين اين دو موضوع يافت نشده است . با اين وجود دليل خوبي است بر اين كه بتوانيم خطرات ناشي از آن را در ارتباط با بهداشت عمومي به حداقل برسانيم .محدود نمودن مصرف آنتي بيوتيك ،حيوانات را نيز در مقابل درمان آنتي بيوتيكي – چه اكنون و چه در آينده – بيمه مي نمايد . منع استفاده از آنتي بيوتيك هايي كه براي تسريع هضم گوارشي بكار برده مي شدند ، اين نتيجه را در پي داشت كه توجه مرغداران به biosecurity در كنار مهارت هاي مديريتي معطوف گرديد .تجربيات نشان مي دهد كه حذف آنتي بيوتيك ها ممكن است اثرات منفي در سلامتي طيور بر جاي گذارد ، زيرا ميكروار گانيزم هايي كه تا به حال تحت فشار آنتي بيوتيك ها بوده اند با فرصتي كه ناگهان براي آنها بوجود مي آيد ، رو به تزايد گذاشته و عوارضي را ايجاد مي نمايند .به نظر مي رسد يكي از آن ها clostridium enteritis باشد كه هر از گاهي در مرغداري هاي اروپا بروز مي كند.
Virginiamycin ،spramycin وzincbacitracin از دسته آنتي بيوتيكهايي هستند كه مصرف آنها در كشورهاي اروپايي منع شده است . اين در حالي است كه هنوز در مورد Avoparcin شك و ترديد باقي مانده است . كشور آمريكا در اين زمينه سياست هاي خاص خود را دنبال مي كند كه در اين مقاله به آن اشاره خواهد شد .
اوضاع و شرايط بيماريهاي بومي :
بسياري از كشورهاي جهان ، غالبا ميزبان انواع و اقسام بيماري ها هستند . مي توان بيماري هايي را كه به باروري و سود آوري صنعت طيور ضربه مي زند، يك مصيبت دانست ; زيرا با قطع كامل توليدات و يا كاهش فرسايشي ميزان رشد و قابليت زيستي و توليد تخم مرغ و غيره موجب تلفات شديد مي شوند . در واقع بسياري از مناطقي كه صاحب مرغداري هاي صنعتي هستند ، بيماريهاي عفوني و انگلي به صورت بومي در آمده است .بيماري كوكسيد يوز در گله هاي نابالغ در تمام كشورها و مناطق مختلف به صورت يك امر عادي در آمده است . از بيماريهاي ديگر مي توان سندرم توقف رشد را نام برد كه عامل آن ريو ويروسها ست (reovirus)و يا سندرم Hydropericardium hepatitis با عامل Adenovirus (كه در بعضي از كشورها از پيشرفت آن پيشگيري به عمل آمده اما بيماري به دليل جابجايي گله هاي مادر و پرسنل همچنان منتشر مي گردد.)نيوزلند يكي از مصون ترين كشورهاست كه صنعت مرغداري آن به طور بومي عاري از بيماري هاي ويروسي مي باشد (به استثناي بيماري مارك ) به دليل بالا بودن سطح biosecurity و برنامه هاي فشرده و دقيق براي ريشه كني بيماريها ،برخي از كشورهاي صنعتي بيماري هاي ناشي از مايكوپلاسما ها ، گروه D سالمونلايي (بيماري پلورم و تيفوييد مرغان ) ، بيماري نيوكاسل و بيماري بسيار مسري آنفولانزا را محدود نموده اند . در بعضي از مناطق عوامل مختلف بيماري زايي وجود دارند كه باعث خسران زيادي در اين صنعت مي گردند. عفونت ويروسي بيماري bursal در اروپاي شرقي ، آسيا و آفريقا به صورت بومي در آمده است ولي اين بيماري از آمريكا محو شده است . در بسياري از مناطقي كه تخم مرغ و گوشت بطور متراكم توليد مي شوند ،اشكال مختلف عفونت ويروسي برونشيت پديدار است كه مسؤل عفونت دستگاه تنفسي در گله هاي گوشتي بوده و باعث كاهش توليد تخم مرغ و پائين آمدن كيفيت پوسته در مرغ مادر و مرغ هاي تخم گذار صنعتي مي باشد . بيماري برونشيت اولين بار در سال 1345 در ايران توسط موسسه رازي گزارش داده شد. در حجم صنعتي ، بيماري ها را با هم مي آميزند . عوامل عفونت زايي چون بيماري مارك و برونشيت كه از عوامل بازدارنده سيستم ايمتي مي باشند، زمينه را براي ابتلاي گله به ويروس هاي تنفسي مثل برونشيت ،نيوكاسل و لارنگو تراكئيت آماده مي سازند.
ميكروارگانيزم هاي حاد فرصت طلبي چون Ecoli اغلب باعث پيچيده تر شدن اوضاع مي شوند.
ضربه اقتصادي وارده مستقيما به يك عامل بيماريزا محدود نمي شود .شيوع خفيف بيماري آنفولانزا كه در نيوانگلند و ايالت هاي تابع تعاوني ميدـآتلانتيك آمريكا ديده شده ، به نظر مي رسد از نظر كلينيكي اهميت چنداني نداشته باشد ، با اين وجود دولت فدرال و مقامات محلي ، پول قابل توجهي در اين راه صرف كرده و براي ريشه كني بيماري ها كه صادراتي به ارزش 2 هزار ميليون دلار در سال را دچار بحران مي سازد ، تلاش مي نمايند.
صنعت مرغداري در مجموع 200 ميليارد در سال را صرف مبارزه با بيماري كوكسيد يوز مي كند. هزينه هاي واكسيناسيون و درمان با آنتوبيوتيك ها , واكسن ها و اقدامات مربوط به biosecurity براي حفظ سلامتي گله ها , ممكن است به 3 هزار ميليون دلار در سال بالغ گردد.
اهميت شيوع و ظهور بيماري ها :
بيماري آنفولانزاي مرغي (نوع H9 ) با بيماريزايي متوسط ,مسئول زيان هاي زياد در پاكستان ,ايران و كشورهاي معيني در خاورميانه شناخته شده است .أنفولانزاي مرغي با بيماريزايي خفيف (H7) , در مناطق دور افتاده در نيوانگلند و ايالت هاي تابع تعاوني ميد أتلانتيك أمريكا گزارش شده است .رديابي و كشتار جمعي در جهت ريشه كني , اين بيماري را به شدت كنترل نموده است. در خلال سه سال گذشته , توانستند از شيوع أنفولانزاي نوع H6 با بيماريزايي خفيف كه در گله هاي تخم گذار در كاليفرنيا ظاهر شده بود, جلوگيري به عمل أورند.
Infectious bursal disease : بيماري بورسا به تنهايي و يا به همراه با بيماري مارك , به عنوان عامل ضدعفوني مارك, به عنوان عامل عقوني كه مي تواند از تشكيل و حضور پادتن جلوگيري كند, در جهان شناخته شده است . بيماري بورسا با ويژگي بيماريزايي بالا , بومي آسيايي, خاورميانه و اروپاي شرقي است . نبود برنامه هاي صحيح براي واكسيناسيون جامع و موثر, موجب مي شود كه آن مناطق با ضررهاي شديدي روبرو گردند . رده هاي مختلفي از عوامل عفوني بورسا(Deaware) از A تا E در آمريكا و احتمالا در مكزيكو و آمريكاي مركزي يافت مي شوند . تزريق واكسن هاي نوع هومولوگ براي محافظت گله ضروري است .
نيوكاسل :
بيماري سريع الانتقال نيوكاسل در مناطق آسيايي , آفريقايي و اروپاي شرقي وجود دارد . بيماري در يك دوره بشدت شيوع يافته كه احتمالا آن را از ضعف قدرت واكسيناسيون و جابجايي گله مي دانند كه عوارض كلنيكي مشخصي را ظاهر مي سازد.
Hydropericardium-hepatitis syndrome(HHS) :
بيماري HHS در اوائل سال 1990 از پاكستان سردر آورده و در حال حاضر در مكزيك ,شيلي ,اكوادور و پرو يافت مي شود . اين بيماري در هندوستان شايع است و در عراق آن را تشخيص داده اند و نيز مشكوك به وجود آن در هلند هستند. بيماري با تزريق واكسن هومولوگ غير فعال به گله گوشتي و پولت جايگزين بين سنين 14 تا 21 روزگي كنترل خواهد شد.
سندرم Malabsorption :
اين عارضه را به گونه ريوويروس ها نسبت مي دهند كه در لهستان , مصر , آفريقاي جنوبي و آمريكاي مركزي تشخيص داده شده است . عامل بيماري از طريق گله مادر به نسل بعدي منتقل مي شود كه به سوء جذب و هضم غذايي حاد در روده منجر مي گردد . خطر انتقال بيماري به صورت تماس مستقيم در اوايل دوره پرورش به توقف رشد منجر مي گردد (بيماري stuntng ) اپيدميولوژي و كنترل بيماري هنوز تحت بررسي است , ولي به نظر مي رسد نابود كردن بيماري در گله هاي مادر با تقويت قدرت ايمني عليه ريوويروسها , افزايش سطح ايمني حياتي و گندزدايي آشيانه ها , از شدت بيماري خواهد كاست . تلفات و توقف رشد در سطح بالا در شمال كاليفرنيا و ايالت مجاور آن گزارش گرديد . به احتمال زياد اين عارضه در اصل ريشه چند عاملي دارد كه ممكن است عواملي چون ريوويروس ها همراه با آدنو ويروس ها (كه بازدارنده سيستم ايمني و مسئول آنتريت هموراژيك تلقي شده است ) و آرنوويروس ها و احتمالا اشرشيا كلي حاد در هم آميخته باشند .
سالم ترين مكان در جهان :
كشور نيوزلند يكي از سالم ترين كشورها از نظر عفونت هاي ميكروبي در جهان شناخته شده است (disease-free) كه تلفات مرغ ها در آن , تنها به عوارض متابوليكي و استخواني و نكروز روده ختم مي گردد . كشور برزيل مدعي داشتن بالاترين سطح ايمني حياتي است و در مبارزه با بيماري هاي بومي از برنامه هاي واكسيناسيون موثري برخوردار است كه متوسط تلفات موجود در آن , 5 درصد گزارش شده است . كشور آمريكا و اروپاي غربي , عاري از ويروس حاذ نيوكاسل و آنفلوانزاي حاد مرغي است و در سيستم صنعتي اكثر عمليات , منجر به زدودن عفونت هاي سالمونلايي و مايكو پلاسمايي شده كه توان ماندگاري جوجه هاي گوشتي را تا مرز 95 درصد افزايش داده است .
در جهان آينده مبارزه با بيماري , بر پايه جداسازي و تعيين صفات اختصاصي و استفاده از مهندسي ژنتيك به عنوان عوامل جانشين واكسنها به خصوص در بيماريهاي بورسال , برونشيت عفوني و لارنگوتراكئيت استوار خواهد بود . اين كار ضرورت استفاده از واكسن هاي با منشاء ويروسي را منتفي مي سازد . بايستي بيشترين تاكيد بر روي عوامل عفوني بازدارنده سيستم ايمني كه مانع تشكيل آنتي بادي شده و در نتيجه زمينه را براي ابتلاء به ويروس هاي تنفسي و عفونت هاي ثانويه در گله توسط باكتري هاي فرصت طلب فراهم مي سازد , متمركز گردد.
طرقه دادن واکسن آشاميدني
آماده سازي قبل از واکسيناسيون :
1- طيور را از آب محروم کنيد تا تشنه شود . بسته به سن طيور و شرايط آبو هوايي دوره محروميت از آب بين 3 تا 5/1 ساعت متغيير است .
2- مخزن آبي و آبخوري ها را تخليه کرده و بدمن استفاده از مواد ضدعفوني کننده هر يک را کاملا شسته و تميز نماييد
3- آب تميز ، خنک و با کيفيت مناسب بايد مورد استفاده قرار گيرد . ph آب بايد بين 5/5 تا 5/7 باشد
4- آب عاري از کلر( براي خنثي کردن کلر از 16 ميلي گرم تيوسولفات سديم يا 5/2 گرم شير خشک بون چربي يا قرص سواميون استفاده ميشود ) يا ساير مواد ضدعفوني کننده يا هر نوع يون فلزي ( بويژه يون آهن ) باشد زيرا اين مواد ميتوانند ويروس واکسن هاي زنده را غير فعال کنند .
5- هنگام مخلوط کردن از هم زن غير فلزي استفاده کنيد و جنس ظروف آب خوري غير فلزي و پلاستيکي باشد .
6- واکسن آماده هر چه سريعتر بايد مصرف شود . نکته : از تماس واکسن رقيق نشده با هوا جلوو گيري شود بنابرابن پس از برداشتن سر پوش فلزي ، درب ويال واکسن را در زير سطح آب باز کنيد .
7- مقدار آب مورد نياز بر حسب تعداد طيور و گرماييآب و هوا محاسبه ميشود .
سن (هفته ) | ليتر (به ازاي هر هزار جوجه ) |
2 | 14 |
3 | 21 |
4 | 28 |
8-محلول واکسن بايد حداقل 5/1 ساعت در دسترس طيور قرار گيرد . که بيشتر از 3 ساعت مجاز نميباشد
بعد از واکسن
9-بعد واکسن آب مانده در مخزن و لوله ها با آب خنثيو فراوان شستشو گردد .
10- تا روز بهد از واکسيناسيون از پمپ کلر استفاده نشود و فيلتر ذغال فعال شده برداشته نشود .
قرص جوشان سواميون
قرص آبي رنگ جوشان که در واکسيناسيون از طريق آب آشاميدني استفاده ميشود .
خصوصيات
1- سواميون در مدت 5 دقيقه در آب 20 درجه حل ميشود و در عرض 10 دقيقه قدر به خنثي سازي کامل کلر آب ميباشد .
2- سواميون رنگ محلول واکسن را آبي ميکند و کنترل توزيع واکسن را در سطح گله مقدور ميسازد در حالي که بر خواص دارويي واکسن تاثير منفي نميگذارد .
3- زبان و چينه دان به مدت 2 ساعت تحت تاثير رنگ آبي است که از دريافت واکسن توسط جوجه ها ميتوان از اين طريق مطمئن شد .
4- در مواردي که احتمال خطر خنثي سازي ويروس واکسن توسط کلر آب وجود دارد ميتوان بعد از واکسيناسيون مجددا سواميون را در آب مصرفي طيور استفاده کرد .
ميتوان در انتهاي واکسيناسيون ميزان توزيع و دريافت واکسن را به روش زير کنترل کرد .
1-100 پرنده را به صورت زير انتخاب کرده و رنگي بودن زبان و چينه دان آنها را بررسي کنيد .
پرورش در بستر : 4 گروه 25 تايي از نقاط مختلف سالن را بررسي کنيد
پرورش در قفس : 10 پرنده از 10 قفس در نقاط مختلف سالن را بررسي کنيد .
اگر درصد مواد رنگي مشاهده شده بالاتر از 90% باشد ، توزيع واکسن مناسب بوده است .
واکسن گامبورو
بيماري عفوني بورس يا گامبورو يک بيماري کاملا مسري و با کاهش عملکرد در بازدهي گله و يا مرگ و مير بالا باعث ضرر هاي اقتصادي هنگفتي در صنعت طيور ميگردد.
عامل بيماري يک بيرناويروس است و بافت هدف آن فوليکول هاي لنفاوي بورس فابرسيوس ميباشد .
نوع ويروس :
کلاسيک : شکل باليني بيماري گامبرو حاصل از سويه کلاسيک در سن بالاتر از 3 هفتگي مشاهده مي گردد . اين سويه داراي قدرت بيماري زايي متوسط بوده و بدون مرگ و مير قابل توجهي باعث کاهش عملکرد در بازدهي گله و به هم خوردن يکنواختي در سطح گله ميگردد .
فوق حاد : سکل باليني بيماري گامبرو حاصل از سويه هاي بسيار حاد آن (vvIBDV) در سن پايين تري وقوع مي يابد و با مرگ و مير بسيار شديد تري همراه است .
جوجه ها به واسطه آنتي بادي هاي انتقال يافته از مادر در مقابل ويروس هاي مزرعه اي گامبرو محافظت ميشوند و اين ايمنيت نيز باعث خنثي سازي واکسيناسيون زودتر از موعد واکسن ميشود . واکسن IBDL با توانايي عبور از سطوح بالاي ايمني مادري امکان واکسيناسيون زود هنگام را فراهم ميسازد . اين قابليت به خاطر قدرت تکثير سريعتر اين سويه واکسينال مقدور ميگردد.
IBDL يک واکسن گامبرو اينتر مديت پلاس با سويه کلاسيک توليد شده .
قابليت :
قابليت تکثير سريع سويه واکسينال ................سرعت در پاسخ ايمني و ايجاد محافظت در مقابل ويروس گامبرو مزرعه اي
توانايي عبور از سطوح بالاي ايمني مادري ............ توانايي ايجاد ايمني قبل از تقابل با ويروس بسيار حاد مزرعه اي
توانايي پخش ويروس واکسينال ................. دريافت ويروس واکسينال توسط همه پرندگان
مناسب ترينن رمان واکسن :
زمان واکسيناسيون با در نظر گرفتن مقداري ايمني مادري گله و نيمه عمر آنتي بادي و نوع گله اندازه گيري ميشود. با گرفتن تيتر اليزا از جوجه زمان واکسيناسيون را مشخص کنيد . واکسيناسيون زودتر از موعد باعث خنثي شدن ويروس واکسن با آنتي بادي مادري ميشود .
و واکسيناسيون ديرتر از موعد باعث ميشود ويروس مزرعه اي قبل از ويروس واسينال وارد عمل شود .
واکسيناسيون بعد از 10 روزگي بلامانع ميباشد .
بهترين روش براي انجام واکسن آشاميدني است که روش آن توضيح داده ميشود .
واکسن نيوکاسل - اسپري
1- واکسن نيوکاسل و روش اسپري 2- واکسن گامبرو 3- روش آشاميدني ،.
واکسن نيو کاسل vitapast l سويه اپاتوژنيک انتروتروپيک ويروس نيوکاسل . نسل جديد واکسن نيوکاسل که اثر گذاري و بي خطري قابل ملاحظه اي در مقايسه با سويه هاي قبلي دارد ، بدون آسيب بر روي مخاط ناي ، قابل اسپري در جوجه يکروزه بدون واکنش بعد از واکسيناسيون . بهترين روش براي استفاده از اين واکسن اسپري ميباشد . ويروس واکسن با تحريک غدد هاردين به سرعت باعث ايجاد ايمني قوي و موضعي ميشود . مقاومت واکسن در دماي 20 تا 30 درجه سانتيگراد با تيتر ثابت ويروس تا 3 ساعت ميباشد .
نکته هايي در روش اسپري :
1- از دستگاه با فشار ثابت استفاده نماييد ( از دريچه تنظيم فشار و افشانههاي متناسب با آن استفاده نماييد )
2- فقط از ظروف پلاستيکي مخصوص واکسن استفاده نماييد .
3- واکسن را در آب تميز حل نماييد ( آب بدون کلرين و مواد ضدعفوني کننده )
4- با استفاده از آب جوشيده سرد شده يا از شير خشک بدون چربي به مقدار 5/2 گرم در ليتر باقي مانده کلرين آب را خنثي کنيد .
5- از آب با درجه حرارت حدود 20 درجه استفاده نماييد .
6- از مقدار 2/ تا 5/ ليتر به ازاي هر 1000 جوجه در داخل جعبه و يا 5/ تا 1 ليتر به ازاي هر 1000 جوجه روي بستر استفاده نماييد ( حجم آب مورد نياز بر اساس شرايط آب و هوايي محيط متغيير است )
7- واکسيناسيون را در مواقع خنک مثل صبح زود انجام دهيد .
8- انجام واکسيناسيون در پرندگان سالم توصيه ميشود .
9- جوجه ها را در يک مکان محدود و يا داخل جعبه جمع کنيد .
10- جريان هواي هيتر را قطع نماييد ، هواکش ها را خاموش کنيد و روشنايي را کاهش دهيد .
11- محلول واکسن را از فاصله 20 تا 30 سانتي متر بالاتر از سطح جوجه ها دو بار اسپري نماييد و در ضمن واکسيناسيون توجه جوجه ها را طوري جلب کنيد تا با دهان باز به افشانه نگاه کنند .
12- 15 تا 30 دقيقه بعد از واکسيناسيون هواکش ها و هيتر ها را روشن نماييد و روشنايي را به اندازه قبل افزايش دهيد .
روش مصرف
1 تا 7 روزگي اسپري درشت يا قطره چشمي
18 تا 21روزگي اسپري يا آب آشاميدني
راهکارها جهت کاهش ازت مدفوع
1- مديريت تغذيه و جيره نويسي براي کاهش دفع ازت
دفع نيتروژن و کاهش آمونياک با استفاده از آنزيم در جيره و روشهايي مانند فراوري خوراک ، تغذيه مرحله اي ، کم کردن اتلاف آب و غذا ميتواند صورت گيرد . تنظيم جيره بر اساس اسيد هاي امينه مورد نياز در مقايشه با پروتئين خام ، قادر به کاهش ازت دفعي از طريق کاهش کل ازت خواهد شد . مثلا اگر پروتئين جيره را 2 درصد کاهش دهيم ازت مدفوع طيور تا 16 درصد کاهش مي يابد ولي ميزان اسيد امينه جيره ثابت باقي ميماند . تاثير به اشتها تنها به واسطه اسيد امينه هاي خاصي محتمل است نه صرفا پروتئين خام . پروتئين خام با کاهش مصرف پروتئين ميزان فضولات کاهش مييابد . مثلا اگر پروتئين از 17 به 14 درصد کاهش يابد N دفعي از 2 به 5/1 گرم به ازاي هر مرغ در روز تغيير ميکند . جايگزيني متيونين ، لايزين ، تريپتيفان . ايزولوسين به ميزان 4 درصد پروتئين خام مصرفي را کاهش ميدهد بدون اينکه توليد و وزن تخم مرغ تغيير کند . حداکثر کاهش سطح پروتئين خام جيره به اندازه 3 تا 4 درصد امکان پذير است در شرايطي که اسيد امينه مصنوعي جايگزين شود . افزايش اسيد هاي امينه سنتتيک به جيره باعث کاهش 5/8 درصدي دفع نيتروژن به ازاي کاهش هر يک درصد پروتئين خام ميشود .
2- تنظيم جيره با استفاده از اسيد هاي امينه قابل هضم و کمپلکس آنزيمي
جوجه هاي گوشتي حدود 30 درصد از ماده خشک مصرفي ،25 درصد انرژي خام ، 50 درصد نيتروژن خوراک را از طريق ادرار و مدفوع از دست ميدهند . که آنزيم ها قادرند مواد غذايي ضد تغذيه اي را تخريب و يا باعث افزايش قابليت هضم اجزاي جيره گردند که از اين طريق باعث کاهش اتلاف انرژي و هدر رفتن اسيد هاي امينه ميگردند . در تنظيم جيره استفاده از قابليت هضم اسيد هاي امينه بسيار بهتر از اسيد امينه کل و استفاده از قابليت هضم ايلئومي نيز از هضم اسيد امينه بهتر است . پس استفاده از هضم ايلئومي و اسيد امينه قابل هضم و استفاده از انزيم ها بايد مورد اهميت قرار گيرد . لزوما آنزيم ها باعث افزايش قابلت هضم نميشود بلکه ممکن است به دليل مصرف کمتر پروتئين باشد .
3-استفاده از تغذيه مرحله اي
برا تخمين دقيق احتياجات طيور عواملي مانند سن حيوان ، شرايط محيطي و تغيرات ساليانه پتانسيل ژنتيکي اهميت دارد در روش هاي عملي مورد استفاده معمولا جيره اوليه 23 درصد ، جيره رشد 20 درصد ، و جيره پاياني 18 درصد پروتئين مصرف ميشود . به طور معمول با افزايش سن پرنده ميزان نياز به مواد غذايي کاهش يافته که اگر همزمان با اين کاهش ميزان مواد مغذي کاهش پيدا نکند بخش اضافي اين مواد به خصوص پروتئين ها مورد کاتابوليسم قرار گرفته و دفع ميشود . پس بايد تا حد امکان ترکيب مواد مغذي جيره با نياز پرنده به مواد مغذي هماهنگ باشد . به همين جهت بايستي از تغذيه مرحله اي استفاده کنيم .
4- استفاده از مواد افزودني
اسيد هاي امينه در جوجه ها به اسيد اوريک تبديل ميشود . آمونياک يک توليد ميکروبي است که براي سميت دارد . بعضي از باکتري هاي توليد کننده آمونياک باعث کاهش رشد جوجه ميشوند و اين کمبود را ميتوان با افزودن 45 ميلي گرم پني سيلين در هر کيلوگرم جيره کنترل کرد . اسيد بنزوئيکدر خوراک باعث کاهش آمونياک و بهبود جزئي ضريب تبديل خوراک ميشود .
علاوه بر افزودني هاي ضد ميکروبي ، پروبيوتيک ها نيز باعث کاهش باکتري اورليتيک ميشود که از طريق کاهش ph و همچنين ترشح مواد ممانعت کننده مانند باکتريوسين ها يا رقابت براي مواد غذايي و تقويت گيرنده هاي اتصالي از فعاليت باکتري هاي هيدروليز کننده اوره جلوگيري کرده و باعث کاهش توليد آمونياک ميشود . براي جلو گيري از توليد آمونياک در سالن هاي تخمگذار بر روي فضولات سوپر فسفات ميپاشند .
استفاده از حواس پنجگانه در مديريت طيور
1- بينايي :
اولين حسي که بايد در گله استفاده نمود مشاهده رکورد ها و طرز عمل و وضع کلي جوجه ها و گله است که نشان دهنده بسياري از واقيت ها در گله است . تاج ها رنگ پريده ، چشم هاي کدرو غير شفاف ، ظاهر پر هاي غير شفاف و پر هاي افتاده و ژوليده نشان دهنده وضعيت غير عادي در گله ميباشد . جمع شدن گله ، چرت زدن ، عدم تحرک گله ، آثار زخم و کاني باليسم ، وجود انگل هاي خارجي مثل مايت را ميتوان با استفاده از چشم تشخيص داد . مشاهده گردو خاک در لانه نشانه بد بودن تهويه و رطوبت زيادي ميباشد . همچنين وضعيت مديريت چگونگي استفاده از وسائل و تجهيزات ، نحوه کار آبخوري ها و دانخوري هاي اتوماتيک و ميزان و تعداد آنها وضعيت ريزش آب از آبخوري و تعداد و نحوه کار تهويه هم چنين وضعيت غذا از نظر رطوبت و ککي بودن منظره ظاهري بستر .
2- حس شنوايي :
هرگونه صداي غير عادي که در گله وجود داشته باشد نشانه مسئله اي در گله است . به عنوان نمونه وقتيکه در سالن جوجه ها حرارت کم است ، جوجه ها صداي مخصوص کوتاهي مانند جير جير کردن سر ميدهند و بوسيله حس شنوايي ميتوان به وجود بيماري هاي تنفسي در گله پي برد ، وجود عطسه ، سرفه ، صداي خرخر، و سوت کشيدن از بيني دليل وجود بيماري هاي تنفسي در گله ميباشد .
3- حس چشايي :
اين حس هم به کمک بازديد کننده ميرسد . قرقره کردن آب تا حدودي سنگين بودن آب را نشان ميدهد ، همچنين چشيدن غذا کيفيت غذا را نشان ميدهد . به خصوص چنانچه نمک آن زياد باشد يا از پودر ماهي با کيفيت نا مناسب استفاده شده باشد .
4- حس بويايي :
بو کردن غذا و حس بوي غير عادي در آن ، بوي کپک در غذا ، حس کردن بوي آمونياک ، و ساير گازهاي غير عادي و خطر ناک در لانه به وسيله بيني و حس بويايي به بازديد کننده کمک ميکند . معمولا در لانه آمونياک نبايد بلا فاصله بعد از ورود احساس شود . وجود آمونياک در لانه ميتواند دليلي بر بد بودن تهويه و رطوبت زياد بستر است .
5- حس لامسه :
چنانچه آب آشاميدني لمس شود حرارت زياد و حرارت کم آب را ميتوان حس نمود . غذا و تعيين رطوبت آنها و همچنين لمس مرغ ها از هر نظر تعيين حرارت بدن وجود تب و غده ، به بسياري لز مسائل ميتوان پي برد . از اينرو بازديد روزانه گله توسط کارشناس نبايد بطور سرسري انجام گيرد بلکه بايد با دقت و حوصله انجام گيرد در اين مورد بايد از تمام احساس پنجگانه استفاده گردد در اين صورت گله اي سالم و سر حال پرورش خواهيم داد .
يکنواختي رشد و وزن در گله گوشتي
يکنواختي در گله اهميت زيادي داره به اين دليل که در کشور ما قيمت ها بر اساس ميانگين وزن تعين ميشه يکنواختي باعث ميشه ميانگين وزن گله مناسب و بالا رفته در نتيجه سوددهي هم بالا بره .
1.گله يکنواخت :
به گله گوشتي که حدود 78 درصد مرغ و 75 درصد خحروس آن داراي وزني برابر 10 درصد کمتر يا بيشتر از وزن ميانگين گله باشد گله يکنواخت گفته ميشود .
رشد و افزايش وزن جوجه در هفته اول در مقايسه با هفته هاي بعدي بيشتر بوده و حدود 400درصد ميرسد . يعني از وزن 35 گرم در يک روزگي به 140 گرم در آخر هفته اول ميرسد . در اين شرايط اگر 25 درصد جوجه ها به جاي رسيدن به وزن 140 گرم به 105 گرم برسد يعني 300 درصد رشو کنند اختلاف رشد در گله با وزن 2 کيلو به مراتب بيشتر و به چند صد گرم ميرسد که اين اهميت رشد يکنواخت در بدو ورود به سالن را نشان ميدهد .
عوامل موثر در پرورش گله هاي يکنواخت
وزن خروس به طور طبيعي 150 – 200 گرم بيشتر از مرغ ميباشد . در صورت پرورش جداگانه مرغ و خروس که امروزه توسط بسياري از پرورش دهندگان در مزارع بزرگ صورت ميگيرد ميتوان اين اختلاف رشد را به حداقل رسانيده و خروس ها را حدود يک هفته زودتر به کشتارگاه ارسال کرد .
2-يکنواختي وزن جوجه در شروع پرورش
جوجه هاي توليد شده از يک گله مادر ميتوانند از نظر وزن متفاوت باشند ولي مسلما اين اختلاف وزن در جوجه هايي که از چند گله مادر هستند بيشتر است . پرورش جداگانه جوجه ها با وزن هاي متفاوت و گله هاي متفاوت ، اولين و مهمترين قدم براي جلوگيري از رشد غير يکنواخت در گله ميباشد .
3-دهيدراتاسيون يا کاهش آب بدن در جوجه
علت اصلي کاهش آب بدن در جوجه توقف طولاني مدت آن در جوجه کشي است و از آن مهمتر ، فاصله زماني دراز مدت انتقال آن از هچري به مرغداري به ويژه در شرايط هواي گرم است . 70 درصد وزن جوجه آب است لذا از دست دادن آب تاثير زيادي در بدو ورود دارد . دسترسي جوجه به آب دان بلافاصله بعد از رسيدن به مرغذلري ميتواند تا حدي اثرات آن را کم کند .
در شرايط دهيدراتاسيون شديد نوک جوجه را در آب فرو برده و يا تعداد آب خوري تا 50 درصد افزايش ميدهد استفاده از شکر در آب نيز روشي براي کاهش شدت دهيدراتاسون در جوجه ميباشد .
4-درجه حرارت
بعلت رشد ناقص پر ، در اوايل پرورش جوجه ها قادر به کنترل درجه حرارت بدن خود نميباشد . بنابراين اعمال درجه حرارات مناسب محل پرورش و جلوگيري از نوسانات آن در هفته اول امري بسيار ضروري مي باشد و باعث تجمع غير يکنواخت جوجه ها در سالن شده و ترکم در بعضي از نقاط دسترسي به آب و دان براي تعدادي از جوجه ها مشکل ميکند .
5- تهويه
بر خلاف تصور برخي مرغدارن جوجه از همان ساعات اوليه نيز احتياج به تهويه در حد نياز را دارد . تا مانع از گازهاي انيدريد و آمونياک در سالن بويژه سطح بستر گردد که اين اتفاق به دليل حساسيت فوف العاده مخاط تنفسي جوجه موجب آسيب مخاط شده و اثرات آن در هفته هاي بعد بصورت عفونت ميشود .
استفاده آمونزيم در سطح بستر همزمان با شروع پرورش جوجه مانع از توليد گاز آمونياک شده و نتيجه آن کاهش ضايعات مخاط تنفسي و ريه و کاهش عفونت هاي ثانويه ، نياز کمتر داروهاي ضد ميکروبي و يکنواختي رشد در گله خواهد شد .
6- تعذيه انتخابي
جوجه ها به طور غريزي ذرات درشت تر دان نظير ذرت و گندم را به ذرات ريزتر ترجيح ميدهند که اين امر سبب بهم خوردن تعادل تغذيه اي ميگردد. از طرف ديگر ، جوجه در روزهاي اول قادر به تغذيه از ذرات بيش از حد درشت نيز نمي باشد و لذا دان جوجه بايد داراي دانه بندي تا حد امکان يکنواخت و مناسب باشد تا جوجه بتواند بصورت مساوي از تمام مواد تشکيل دهنده دان استفاده کند .
7-تراکم و کمبود فضاي دان خوري و آب خوري
در حاليکه تراکم کم مقرون به صرفه نيست ، وجود تراکم بويژه در هفته اول ميتواند سبب بروز غير يکنواختي گردد . وجود تراکم توام با کمبود فضاي کافي دان خوري و آب خوري اثر مضاعف در کاهش رشد و بروز غير يکنواختي در وزن گله خواهد داشت .
8- کيفيت دان
کمبود هاي تغذيه اي و عدم تعادل در مواد ضروري دان در جوجه تاثير بسزايي در رشد اوليه و به تبع آن رشد نهايي گله خواهد داشت . بعلت حساسيت فوق العاده جوجه ها به کيفيت مواد اوليه و از جمله آلودگي اين مواد با سموم قارچي ، استفاده از مواد مرغوب و سالم که عاري از الودگيهاي قارچي و ميکروبي باشند امري ضروري است . تعادل مواد اوليه ضروري در دان جوجه نظير ويتامين ها و مواد معدني و اسيد امينه ها و روابط بين انرژي و پروتين بايد به دقت در نظر گرفته شود .
نتيجه :
1-رشد و وزن يکنواخت گله گوشتي سبب افزايش سوددهي ميگردد .
2- بروز پديده رشد غير يکنواخت از بدو جوجه ريزي در سالن شروع ميگردد.
3- با اعمال مديريت صحيح ، در 90 درصد از موارد ميتوان گله اي يکنواخت پرورش داد.
كيفيت مرغ گوشتي
كيفيت مرغ گوشتي مسئله‌اي پيچيده و در برگيرنده جوانب مختلف است. به عنوان مثال شكل بدن، بازدهي گوشت سينه و كيفيت گوشت از جنبه‌هاي مهم موثر در كيفيت مرغ گوشتي هستند. با وجود عوامل تنظيم كننده متعددي كه براي دستيابي به اين كيفيت وجود دارند، تغذيه به ويژه تاثير متقابل تغذيه و ساير عوامل محيطي و ژنتيكي نقش مهمي در اين ميان ايفا مي‌كنند.
در اين مقاله سه مثال براي تصوير كردن راههاي مختلف اصلاح يا كنترل كيفيت مرغ گوشتي آورده شده است. اين سه مثال نكات زير را در بر مي‌گيرند:
1. تاثير متقابل اسيدهاي آمينه جيره غذايي و ژنوتيپ
2. چربيهاي تغذيه‌اي و تركيب اسيدهاي چرب در مرغ
3. تغذيه اوليه جوجه‌هاي تازه از تخم در آمده
1. تأثير متقابل اسيدهاي امينه تكميلي جيره غذايي و ژنوتيپ
اسيدهاي آمينه از شاخص‌هاي عمده اجزاي گوشت مرغ ميباشد، به نحوي كه چربي شكم و بازدهي گوشت سينه تحت تاثير سطح اين مواد در خون قرار ميگيرد. از ميان اسيدهاي آمينه، ليزين با تاثيرات ويژه برروي تركيب لاشه شناخته شده است. كمبود ليزين منجر به تحليل بيشتر عضلات سينه در مقايسه با ساير عضلات بدن ميشود. نتايج مقدماتي در تحقيقات نشان داده‌اند كه كمبود ليزين همچنين بر با كاهش PH و قابليت نگهداري آب بر كيفيت عضلات سينه تاثير سو مي‌گذارد. تركيب بدن مرغ گوشتي را همچنين ميتوان توسط تكنيك‌هاي انتخاب ژنتيكي اصلاح نمود به نحوي كه كارخانه‌هاي اجداد با اتخاب‌هاي ژنتيكي، ژنوتيپ‌هايي تجاري ايجاد كرده‌اند كه در جهت افزايش بخشهاي اصلي در لاشه همراه با بازدهي بيشترگوشت سينه و چاقي كمتر اصلاح شدهاند. حال سؤال اين است كه چگونه پاسخ بدن به اسيد آمينه تكميلي تحت تأثير انتخاب ژنتيكي قرار ميگيرد. مقايسه بين نژادهاي سبك و سنگين تأثير متقابل ژنوتيپ و تغذيه را نشان ميدهند. در واقع مرغهايي كه از نظر ژنوتيپ سبك هستند بيش از مرغهاي چاق به رژيم‌هاي حاوي پروتئين خام كمتر يا اسيد آمينه ضروري كمتر حساسيت نشان ميدهند . همچنين استفاده از اسيدهاي آمينه رژيم غذايي توسط ژنوتيپ لاغر بهتر انجام ميگيرد. اين مسئله توسط پژوهش‌هاي متعدد تاييد شده است
2. چربيهاي غذايي و تركيب اسيدهاي چرب در مرغ
چربيها و روغنها در رژيم غذايي طيور در درجه اول به عنوان محتويات پر انرژي رژيم مطرح هستند. هر چند كه اسيدهاي چرب غذايي نقش مهمي در تركيب اجزاي لاشه مرغ گوشتي ايفا مي‌نمايند. تركيب شيميايي چربيها و روغنها بسيار متغير مي‌باشند. روغنهاي گياهي داراي اسيد چرب اشباع نشده بيشتري نسبت به چربي حيواني مي‌باشند.
به طور واضح نوع چربي اضافه شده به رژيم تأثيري عميق برروي تركيب اسيد چرب در چربي شكم دارد. در واقع تركيب اسيد چرب در چربي شكم ارتباط نزديكي با چربيهاي غذايي دارد.
همچنين به شيوه مشابهي محتواي اسيد چرب در چربي عضلات منعكس كننده تركيب چربي تغذيه‌اي ميباشد. بنابراين امكان اين مسئله وجود دارد كه گوشت مرغ را با اسيدهاي چرب خاص. مانند روغن ماهي، كلزا يا تخم كتان در رژيم تقويت نماييم. از نقطه نظر تغذيه‌اي اين مسئله در تغذيه انسان هم جالب است كه سري اسيدهاي چرب ذكر شده اثر حفاظتي در مقابل بيماريهاي قلبي-عروقي نظير تصلب شرايين يا ايجاد لخته در عروق ( ترومبوز ) دارند. با اين وجود تقويت و غني سازي ياد شده منجر به ايجاد چربيهاي مايع بيشتري ميگردد كه از نظر بصري و از نظر تكنولوژيك براي كيفيت گوشت مرغ مضر مي‌باشند. از آنجايي كه اسيدهاي چرب اشباع نشده بخصوص اسيدهاي چرب اشباع نشده به اكسيد شدن بسيار حساس مي‌باشند كيفيت حسي اين محصول هم ممكن است تغيير نمايد (بو و طعم). براي غلبه بر اين مشكل ميتوان به رژيم غذايي مرغ ويتامين E اضافه نمود كه يك ماده ضد اكسيده كننده (آنتي اكسيدان) است.
نكته قابل نتيجه گيري اين كه با اين هدف كه نيازهاي كيفي گوشت مرغ براي كشتارگاهها و مصرف‌كنندگان براي كشتارگاه و مشتريان برآورده گردد ميتوان محتواي اسيد چرب لاشه را در مرغها اصلاح نمود.
3. تغذيه اوليه در جوجه‌هاي تازه از تخم در آمده
مرغ گوشتي از لحاظ فيزيولوژيك در حال حاضر در زمان سريعتري به وزن كشتار ميرسد و هفته اول پس از هچ سهم بزرگتري از كل دوره زندگي مرغ را تشكيل ميدهد (20% ). در عمل فرايند‌هاي جوجه‌كشي و حمل جوجه با تأخيري 10 تا 60 ساعته در تغذيه جوجه همراه است. -هرچند كه به نظر ميرسد مواد غذايي موجود در باقيمانده زرده كه در طي دوره جنيني استفاده نشده براي تأمين غذا در طي دوره بي غذايي مفيد باشد ولي اين منبع سهم ناكافي در نيازهاي تغذيه‌اي براي نگهداري و رشد در جوجه‌هاي گوشتي دارد. در يك برررسي تحقيقي بر روي جوج‌هايي كه با تأخير 48 ساعته در تغذيه مواجه بوده‌اند، مشخص شد كه رشد كلي بدن جوجه‌ها تا زمان شروع تغذيه با تأخير همراه بود و وزن بدن در 6 روزگي 25% كمتر از جوجه‌هايي بود كه تغذيه اوليه در آنها شروع شده بود.
به علاوه تأخير در شروع تغذيه در روزهاي اول زندگي در رشد عضلاني به ويژه در عضلات سينه تاثير مي‌گذارد به نحوي كه وزن عضله سينه در جوجه‌هايي كه 48 ساعت اول پس از هچ با گرسنگي مواجه بوده‌اند در 4 روزگي به 50% وزن مطلوب ميرسد.
تغذيه زودرس جوجه‌هاي تازه از تخم درآمده توجه زيادي را در دهه گذشته به خود جلب كرده است. شروع تغذيه پس از دوره بي‌غذايي به براي جبران عقب ماندگي وزن‌گيري در وزن بدن يا وزن عضلات سينه كافي نيست و به تمهيدات بيشتري براي جبران اين عقب‌ماندگي نياز است. گرسنگي در زمان بحراني رشد جوجه‌ها ممكن است اثرات دراز مدت در كارايي و تشكيل گوشت داشته باشد به همين علت تغذيه زودرس پس از درآمدن جوجه‌ها براي كاهش اين سوء اثرات توصيه ميشود (براي مثال اضافه كردن غذا به جعبه‌هاي حمل جوجه). همچنين تغذيه زودرس ممكن است پس از دوره گرسنگي بر روي عوامل محيطي و تغذيه‌اي كه در رشد جوجه‌ها موثر هستند نقش داشته باشد. تلاش بر اين است كه رژيم‌هايي فراهم شود كه بتواند به شكل جزيي يا كلي بر نتايج تاخير تغذيه تاخيري غلبه نمايد و به همين علت درك عواقب زودرس و تأخيري در رشد عضلات و متابوليسم بدن مرغ ضروري ميباشد.
مواردي كه مطرح گرديدند بايستي براي كل دوره توليد تصميم داده شود. هدف با تحول جاري در اولويت‌هاي پرورش مرغ گوشتي توليد مرغهاي سنگين‌تر با ميزان رشد سريعتر نيست - كه منجر به ايجاد مرغهايي با ميزان چربي بالا و مشكلات متابوليك و اختلالات پا ناشي از آن ميشود - بلكه هدف كنترل رشد عضلاني و وزن بدن ( به خصوص در عضلات سينه ) در كل دوره زندگي مرغهاي گوشتي است. بنابراين بايستي با اتخاذ استراتژي‌هاي تغذيه‌اي تغذيه مرغها به حد مطلوب برسد. يك رويكرد كه در اين مقاله نيز به آن اشاره شده است تنظيم كوتاه و ميان مدت گردش كار پروتئين و جايگزين آن در بدن است. در عمل منظور از اين فعاليتها، معرفي ديدگاههاي جديد در كنترل تغذيه مرغهاي گوشتي جوان است كه شامل سه مرحله ميگردد: تحريك زودرس در طي هفته اول، محدوديت رژيم از هفته اول تا سوم و به دنبال آن مطلوب رساني تغذيه با در نظر گرفتن صرفه اقتصادي پس از هفته سوم. با اين الگو تعيين كمي و كيفي تاثيرات تغذيه بر كارايي، فرم بدن و كيفيت گوشت نياز به اندازه‌گيري‌هاي دقيق دارد.
نگاهي به صنعت مرغداري کانادا
I.T.P : صنعت مرغداري کانادا داراي بخشهاي گوناگون کاربردي و رقابتي است. بخش عظيمي از صنعت مرغداري کانادا به امرپرورش و توليد مرغ و بوقلمون اشتغال دارند و واحدهاي کوچکي نيز در امر پرورش ساير طيور مشغول هستند که محصولات پرورشي اين صنعت در کانادا را تنوع مي بخشند. از آن دسته مي توان به شترمرغ ، شترمرغ استراليايي و رئآ( نوعي پرنده) اشاره کرد که از اين طيور براي توليد گوشت قرمز، پوست و روغن استفاده مي شود . روغن استخراجي از اين طيور بهترين ماده اوليه در توليد لوازم آرايشي است.
اردک ، غاز، پرندگان جهت برنامه هاي شکار براي شکارگاههاي گوناگون مانند قرقاول ، کبک ، مرغ شاخدار، بلدرچين از جمله پرندگاني هستند که در مجموعه صنعت مرغداري کانادا پرورش داده مي شوند. پروش اين پرندگان در صنعت طيور کانادا آغاز شده و به يک ثبات اقتصادي نيز رسيده است و سرمايه گذاران نيز تصميم به توسعه آن دارند و با حمايت شرکت هاي بازرگاني کانادا به تازگي صادرات اينگونه محصولات نيز آغاز شده است.
بر اساس گزارش اداره آمار کانادا فهرست کشورهايي که مرغ و محصولات توليدي مرغداري و صنايع توليدي وابسته به صنعت مرغداري را از کانادا وارد مي کنند به بيش از 86 کشور بالغ مي گردند که اين امر نشان دهنده اهميت اين صنعت در اقتصاد کانادا را گوشزد مي نمايد.
کانادا اکنون قابليت توليد انواع گوشت و گوشت مرغ به روش حلال براي تمامي اديان را دارد و مراکزي را جهت نظارت بر سفارش کشورهايي که داراي قوانين خاص ديني براي کشتار مرغ هستند را ايجاد نموده است تا رضايت اين کشورها را در تأمين گوشت مرغ اين کشورها تأمين نمايد.
بر اساس آمار تقريبي 5000 شرکت بازرگاني در تجارت محصولات صنعت مرغداري در کانادا مشغول به فعاليت مي باشند. اداره آمار کانادا گزارش داده است که بر اساس آمار، مؤسسات و شرکتهاي توليدي فعال در صنعت مرغداري کانادا به شرح زير مشغول به فعاليت مي باشند: 121 شرکت در زمينه مرغ تخم گذار ، 140 کارخانه توليد دان، 116 شرکت توليد کننده مکمل غذايي و 42 شرکت توليد کننده دارو.
توليد و پرورش و آماده سازي محصولات مرغداري در ميان شاخه هاي گوناگون کشاورزي کانادا بزرگترين بخشي مي باشد که در آن از مدرن ترين ماشين آلات و اتوماسيون کشاورزي استفاده شده و در سالهاي آتي نيز نويد ادامه روند مدرنيزاسيون را مي دهد. يک فرد حقيقي در کانادا مي تواند فعاليت مرغداري خود را با راه اندازي يک واحد مرغ گوشتي با حداقل تعداد 000/50 جوجه يکروزه آغاز نمايد ( اين مقدار جوجه ريزي نه آنکه باب ميل توليد کننده باشد، بلکه دولت کانادا صرفاً به اين ميزان حداقل قانع مي شود و مجوز توليد را صادر مي نمايد و با متقاضياني که از اين مقدار کمتر تقاضاي توليد داشته باشند، پروانه توليد صادر نمي نمايد و از آغاز فعاليت آنها جلوگيري مي نمايد) که با اين ظرفيت، توليد کننده اجازه دارد 7 مرتبه در سال جوجه ريزي داشته باشد و درطول يک سال 640 تن گوشت مرغ توليد نمايد. صنعت مرغداري کانادا بسيار به ماشين الات و تجهيزات نوين وابسته است و کليه کارخانه هاي زنجيره اي در اين کشور بطور هماهنگ سعي در به روز کردن و مدرن سازي خود دارند تا حلقه اي از زنجيره اين صنعت از ساير حلقه ها عقب نماند، بعنوان مثال مي توان به روند مدرن سازي کشتارگاه هاي کانادا اشاره نمود که در آخرين مدرن سازي سرتاسري در اين کشتارگاهها ظرفيت کشتار و بسته بندي آنها به ميزان 25000 مرغ گوشتي در ساعت افزايش يافته است .
براي رسيدن مرغ آماده ازتوليد کننده به دست مشتري يا مغازه هاي عرضه کننده گوشت مرغ در کانادا روندي خاص بايستي سپري شود. توليد کنندگان در هر ايالتي بايستي با تأييد دولت فدرال کانادا کار خود را آغاز کنند که اين تأييديه شامل بازرسي قبل از جوجه ريزي و بازرسي فدرالي در حين جوجه ريزي و بازرسي نهايي در پايان جوجه ريزي مي باشد که پس از تأييد و کشتار و بسته بندي، توزيع صورت مي گيرد.اين روند در سرتاسر ايالات کانادا با يک مديريت بسيار قوي صورت مي پذيرد که اين مديريت قوي به دولت کمک مي کند که نظارت خوبي بر سالم بودن محصولات توليدي و روند توليد داشته باشند.
هم اکنون سه سازمان بزرگ ( در کانادا سازمانها و انجمن هاي زيادي وجود دارند اما اين سه سازمان از بزرگترين هاي آنها هستند) که حامي توليد کنندگان صنعت مرغداري کانادا مي باشند به نامهاي مزرعه داران مرغ ايالات کانادا ، آژانس بازرگاني بوقلمون کانادا و آژانس توليد تخم مرغ نطفه دار مرغ گوشتي کانادا شرايطي را براي توليد کنندگان فراهم نموده اند که توليد کنندگان به قيمت مرغ موجود در بازار کاري ندارند و قيمت روز بازار هر گونه که باشد آنها مواد خوراکي طيور خود را با قيمتي ثابت از اين مراکز تأمين مي کنند و پس از پرورش مرغ و آماده شدن آن خود اين سه سازمان خريداران اصلي محصولات پرورش يافته توليد کنندگان هستند و با توجه به برآورد هزينه هاي توليد کننده و قيمت پرداختي نهاده هاي اوليه و دارو و مکمل هاي غذايي و... به همراه درصدي سود (در هر سال درصدي مشخص و بدون تغيير) براي توليد کننده، محصول نهايي را خريداري مي کنند تا با نوسانات بازار نهاده ها يا کاهش قيمت گوشت مرغ و ساير محصولات مرغداري در بازار کانادا توليد کننده متضرر نگردد.
پس از خريد محصول نهايي توليد کنندگان، سه سازمان با مشورت دولت محصولات را وارد بازار کانادا مي نمايند. با اين اوصاف دولت کانادا با همکاري اين سه سازمان قيمت مرغ را در بازار کانادا براي مصرف کنندگان ثابت نگه مي دارد. در صورتيکه قيمت تمام شده توليد مرغ يا محصولات مرغداري بيشتر از قيمت مصوب بازار باشد دولت کانادا مابه التفاوت اين مقدار را به شرکتهاي خريدار محصولات مرغداري کانادا پرداخت مي نمايد تا آنها با قيمت مصوب توافق شده، مرغ را در بازار در دسترس مشتري قرار دهند.
دولت کانادا با اين سياست هم توليد کننده را در برابر نوسانات جهاني مصون مي سازد و هم مشتريان داخل را بدون آنکه خود مشتريان آگاهي يابند زير پوشش امنيت قيمتي خود قرار مي دهد و مانع نوسانات شديد در بازار مي گردد و نوسانات را در حد بسيار پايين نگه مي دارد. نکته اي که سه سازمان حمايت کننده توليد کنندگان و دولت کانادا را در روند حمايتي از دو گروه توليد کننده و مشتريان موفق نموده است عدم توجه دولت کانادا به سود دهي براي دولت مي باشد. دولت کانادا سعي مي نمايد ضرر هايي را که بعلت نوسانات قيمت جهاني براي دولت بروز مي کند را با قيمت گذاري مرغ کانادا در بازارهاي جهاني جبران مي نمايد.
آژانس بازرسي مواد غذايي کانادا (CFIA) مسئول بازرسي و مراقبت از سلامت بهداشتي مواد غذايي توليدي از جمله محصولات مرغداري و پيشگيري از آنفلوانزاي مرغي و ساير بيماريهاي طيور در کانادا مي باشد. آژانس بازرسي مواد غذايي کانادا براي کنترل بيشتر بر روي واردات طيور زنده به کانادا و پيشگيري از بيماري آنفلوانزاي مرغي در کانادا برنامه اي بنام کنترل و آناليز بيماريها در محصولات غذايي را اجرا مي نمايد که در پيشگيري از ورود بيماريها به صنايع دام و طيور کانادا بسيار مؤثر بوده است.
صنعت مرغداري کانادا از نگار آمار:
توليد گوشت مرغ در کانادا:
آمار ارائه شده در ذيل، آماري تثبيت شده است و هيچگونه شبهه اي بر آنها نيست . سازمان مزرعه داران مرغ ايالات کانادا هر ساله اقدام به انتشار آمار متنوعي نموده است که بررسي آنها و الگو برداري از آنها براي نهادها يا سازمانهاي مرتبط با صنعت مرغداري ايران براي برنامه ريزي بلند مدت الگوهايي مناسب مي باشند . اين آمار افق هاي پيش رو را نشان مي دهد و مشکلات موجود در بخشهاي گوناگون را مشهود مي سازد و ابزاري مناسب در دست مديران و تصميم گيران صنعت مرغداري کانادا مي باشند.
تعداد مرغ هاي توليدي کانادا در سالهاي مختلف – سازمان مزرعه داران مرغ ايالات کانادا |
000/394/2 | 1990 |
000/797/2 | 1995 |
000/817/2 | 2000 |
000/851/2 | 2002 |
000/808/2 | 2003 |
000/787/2 | 2004 |
000/786/2 | 2005 |
000/792/2 | 2006 |
همانطور که آمارها مي گويند از سال 2002 به 2003 توليد مرغ در کانادا داراي يک افت بوده است که اين امر بنا به اظهار وزارت کشاورزي کانادا به دليل مدرنيزه کردن اين صنعت در کانادا بوده است، اما افت سال 2004 نسبت به سال 2003 به دليل شيوع بيماري آنفلوانزاي مرغي اعلام شده است .جلوي اين روند نزولي در سال 2005 گرفته شد. در سال 2005 ، مرغ توليدي کانادا به 2/981 ميليون کيلوگرم رسيده است که اگر چه از لحاظ تعداد توليد مرغ کاهش را نشان مي دهد اما رشدي بالغ بر 7/3 درصد از لحاظ وزني نسبت به سال پيش داشته است. يکي از عوامل پشت پرده در حيات مجدد توليد مرغ در کانادا بازگشت مجدد ايالت بريتيش کلمبيا بعد از شيوع آنفلوانزاي مرغي در اين ايالت در سال 2004 بوده است. ايالت بريتيش کلمبيا به تنهايي با رشدي 2/28 درصد از سال 2004 تا 2005 باعث افزايش توليد گوشت مرغ در کانادا شده است.
درآمد حاصل از گوشت مرغ و در آمد حاصل از صنعت مرغداري در کانادا - سازمان مزرعه داران مرغ ايالات کانادا |
در آمد حاصل از صنعت مرغداري ( بر حسب دلار) | در آمد حاصل از فروش گوشت مرغ ( بر حسب دلار) | سال ميلادي |
000/977/958/15 | 000/071/520 | 1980 |
000/939/997/21 | 000/988/970 | 1990 |
000/524/960/32 | 000/143/368/1 | 2000 |
000/435/458/36 | 000/731/579/1 | 2004 |
000/628/798/36 | 000/170/615/1 | 2005 |
000/256/014/37 | 000/233/545/1 | 2006 |
دولت کانادا با برآورد نيازها و ظرفين=تهاي موجود اين کشور چه در عرضه داخلي و چه در عرصه جهاني و در حمايت از زنجيره سازي صنعت مرغداري خود تعداد کارخانه ها و ظرفيتها و مدرن سازي آنها را زير نظر دارد و در صورت مشاهده مشکل در تأمين هر بخش مجوز واردات يا احداث کارخانه مذکور را صادر مي نمايد و در همه سال براي ثبات بازار در زمينه هاي پشتيباني صنعت مرغداري سعي در حفظ ظرفيت دارد.
تعداد توليد کنندگان صنعت مرغداري کانادا - سازمان مزرعه داران مرغ ايالات کانادا |
111 | مراکز مرغداري تخم گذار ثبت شده |
120 | کارخانه سازنده دان |
213 | توليد کنندگان مکمل هاي غذايي |
82 | توليد کنندگان دارو |
526 | مجموع کل |
تعداد کارخانه سازنده تجهيزات مربوط به صنعت مرغداري در کانادا - سازمان مزرعه داران مرغ ايالات کانادا |
43 | کارخانه هاي سازنده تجيهيزات مرغداري با سرمايه گذاري دولت مرکزي |
151 | کارخانه هاي سازنده تجهيزات مرغداري با سرمايه گذاري ايالتي |
194 | مجموع کل |
مرغ کامل شکم خالي يکي از پر طرفدارترين محصولات در کانادا مي باشد که دولت کانادا سعي بر کنترل بازار اين محصول دارد. جدول ذيل آمار اين محصول را از سال 1990 به نمايش مي گذارد. آمار سال 2007 اين محصول در اويل ماه آوريل منتشر مي گردد.
توليد ساليانه مرغ شکم خالي بر حسب تن - سازمان مزرعه داران مرغ ايالات کانادا |
133/555 | 1990 |
831/787 | 1998 |
602/847 | 1999 |
738/880 | 2000 |
145/930 | 2001 |
972/938 | 2002 |
545/934 | 2003 |
236/946 | 2004 |
110/981 | 2005 |
649/973 | 2006 |
دولت کانادا براي تنظيم محصولات و قيمت ها آنها در بازار براي مصرف کننده بر حسب جداول زمان بندي توليدي خود اقدام به واردات مرغ مي نمايد که به دليل پيمان نفتا به صرفه مصرف کننده کانادايي است که اين محصولات از کشور ايالات متحده آمريکا وارد مي شود . دولت کانادا با برآورد آماري بيشترين نوع محصولي که به کانادا وارد مي شود در توصيه هاي اقتصادي خود براي صنعت مرغداري کشورش در سال آينده افزايش رشد توليد، توليدکنندگان صنعت مرغداري کانادا را به سمت محصولي که بيشترين واردات و تقاضا را داشته است سوق مي دهند.
در ادامه آمار واردات انواع محصولات مرغداري به کانادا و ترتيب کشورهاي صادر کننده محصولات مرغداري به کانادا ارائه مي گردد.
آمار انواع واردات محصولات مرغداري به کانادا بر اساس تعرفه دولت کانادا براي تنظيم بازار |
2006 | 2005 | 20004 | 2003 | 2002 | 2001 | 2000 | |
171 | 116 | 115 | 150 | 81 | 143 | 522 | مرغ زنده |
23 | 168 | 18 | 211 | 419 | 115 | 104 | مرغ شکم خالي |
117/61 | 671/60 | 063/59 | 273/56 | 100/58 | 013/57 | 145/56 | خرد شده |
271/13 | 596/11 | 174/11 | 371/12 | 038/10 | 908/7 | 548/6 | محصولات جانبي |
582/74 | 551/72 | 371/70 | 005/69 | 638/68 | 179/65 | 349/63 | مجموع |
کشورهاي صادر کننده محصولات مرغداري به کانادا – بر حسب تن |
2006 | 2005 | 2004 | کشور صادر کننده |
305/45 | 234/46 | 029/43 | آمريکا |
208/26 | 420/24 | 981/25 | برزيل |
923/2 | 897/1 | 361/1 | تايلند |
147 | | | شيلي |
دولت کانادا در برهه هايي از زمان مازاد توليد دارد که اين مازاد توليد را صادر مي نمايد. کشورهايي که از کانادا خريد مي کنند در 6 سال متوالي از سال 2000 تا سال 2006 به همراه ميزان خريدشان از نظر حجمي به شرح زير مي باشد.
کشورهاي مقصد صادرات مرغ کانادا – رقم ها بر واحد تن مي باشند |
جمع کل | ساير کشورها | روسيه | تايوان | جامائيکا | کره جنوبي | السالوادر | مقدونيه | فيليپين | هنگ کنگ | آفريقاي جنوبي | ايالات متحده | سال |
320/64 | 610/33 | 810/2 | 124 | 662/1 | 538 | 141 | 25 | 594/2 | 815/6 | 264/4 | 736/11 | 2000 |
262/75 | 532/41 | 870/3 | 291 | 470/1 | 293 | 739 | 24 | 330/2 | 329/4 | 958/2 | 426/17 | 2001 |
026/92 | 466/36 | 042/12 | 211/2 | 075/2 | 567 | 807 | 200 | 390/4 | 536/3 | 958/8 | 780/20 | 2002 |
103/79 | 512/17 | 644/8 | 699 | 343/2 | 715 | 805 | 146 | 598/7 | 162/5 | 493/13 | 985/21 | 2003 |
744/75 | 159/18 | 124/4 | 238/1 | 260/2 | 995 | 006/2 | 135/1 | 892/5 | 370/7 | 416/4 | 149/28 | 2004 |
419/102 | 736/17 | 562/6 | 128/3 | 488/1 | 537 | 318/2 | 852/4 | 814/11 | 864/8 | 948/13 | 173/31 | 2005 |
048/110 | 526/11 | 776/1 | 783/1 | 138/2 | 779/2 | 052/3 | 135/4 | 880/8 | 381/9 | 766/22 | 831/41 | 2006 |
منابع :
انواع ساختمانهاي مرغداري http://aftab.ir
كيفيت مرغ گوشتي http://www.itpoultry.com
بيماريها http://www.ipiran.com
احداث سالن مرغداري وتاسيسات آن http://ghasem17.blogsky.com
بيماري هاي رايج ماکيان http://www.phalls.com
صنعت مرغداري http://www.poultry-new.blogfa.com/
مرغداري http://aftab.ir
يك قرن در ارتباط با پرورش طيور http://www.ipiran.com
نگاهي به صنعت مرغداري کانادا http://www.itpnews.com/خ