الف : چند نوع غذا بايد به ماهي ها داده شود ؟
ب : روزي چند بار بايد به ماهي ها غذا داد ؟
ج : در هر وعده بايد چقدر غذا به ماهي ها داده شود ؟
د : آيا تغذيه ماهي ها در فصول مختلف فرق مي کند ؟
ه : در صورت رفتن به مسافرت يا دور بودن از منزل براي تغذيه ماهي ها چه بايد کرد .

الف : چند نوع غذا بايد به ماهي ها داده شود؟

ماهي ها از نظر تغذيه با يکديگر متفاوت بوده و هر گروه از آنها مواد غذايي خاصي تغذيه مي نمايند .ماهي ها يک گونه نيز در سنين مختلف ممکن است عادات غذايي متفاوتي داشته باشند .به طور کلي ماهي ها ممکن است گوشتخوار ، گياهخوار و يا همه چيز خوار باشند .ماهي هاي گوشتخوار در مقايسه با ماهي ها گياهخوار خود بدو دسته تقسيم مي شوند ، اول ماهي هايي که از جانوران کوچک بي مهره تغذيه مي نمايند.دوم ماهي ها ماهيخوار که غذاي اصلي آنها را ساير ماهي ها تشکيل مي دهند .در هر صورت معمولا حتي ماهي هايي که عادات غذايي خاصي دارند ، در سنين مختلف گاهي ممکن است بطور اتفاقي و يا انتخابي اقدام به خوردن انواع ديگر غذاها بنمايند .
نکته مهم اين است که اکثرا در شرايط آکوآريومي مي توان تا حدودي عادات غذايي بيشتر ماهي ها را تغيير داده و يا کنترل نمود .براي مثال سيکليدها با اينکه عموما گوشتخوار هستند ، با وجود اين بخوبي مي توان آنها را با غذاهاي آماده تغذيه نمود .اصولا ماهي ها حتي در شرايط طبيعي وقتي که غذاي اصلي آنها پيدا نشود ، مي توانند از انواع ديگر غذاها بطور موقت استفاده نمايند .بدون شک در صورتيکه غذا با سيستم گوارشي آنها مغاير و زمان تغذيه آنها از اين غذا طولاني باشد ، رشد و نمو آنها کامل نخواهد بود و اين بخصوص در مورد ماهي ها آکوآريومي صدق مي کند ، زيرا ماهي ها به اجبار آنچه را به آنها داده مي شود، مي خورند . در نگهداري و پرورش ماهي ها بايد تا حد امکان سعي شود که بآنها غذايي داده شود که مشابه يا مترادف غذاي آنها در محيط طبيعي باشد .از آنجاکه آپارتمان نشيني و زندگي ماشيني امروزي توليد يا جمع آوري غذاهاي زنده و مخصوص ماهي ها را مشکل و يا غير ممکن ساخته است ، کارخانه هاي تهيه مواد غذايي ماهي هاي تزييني اقدام به ساختن انواع غذاهاي آماده نموده در برخي موارد غذاي خاصي براي هرگونه ماهي يا گونه هاي مشابه درست کرده اند .شکي نيست که اين غذاها هرچند هم که کامل باشند جاي غذاهاي طبيعي را نمي گيرند ، با وجود اين ، خوب يا بد امروزه شايد بيش از 90 درصد غذاي ماهي ها زينتي از اين منبع تامين مي گردد .غذاهاي آماده معمولا منشا جانوري و گياهي داشته و اکثرا انواع ويتامي نها و املاح لازم نيز بآنها اضافه مي شود .جانوران مختلف نه تنها از غذاها براي توليد انرژي و ماده سازي استفاده مي نمايند ، بلکه مانند انسان از خوردن آنها هم لذت مي برند .بنابراين حتي اگر براي تغيير ذائقه و دادن لذت بيشتر به ماهي هم شده بايد سعي شود که بطور مرتب از دادن غذاي آماده و آن هم منحصرا يک نوع از آنها خودداري شود .
بطور کلي مي توان انواع غذاهاي ماهي ها را به دو دسته غذاهاي آماده و غذاهاي طبيعي تقسيم نمود .همانطور که ذکر شد غذاهاي آماده را معمولا با توجه به نياز غذايي گونه هاي مختلف مي سازند .بنابراين در مصرف آنها براي انواع مختلف ماهي بايد دقت بعمل آيد.از آنجا که اين غذاها بهيچ وجه نمي توانند جاي غذاي طبيعي را بگيرند ، لذا حداقل بايد سعي شود که هر چند وعده يکبار به ماهي ها غذاي مناسب ديگري داده شود .همچنين بهتر است همواره حداقل دو نوع غذاي آماده يکي بصورت ترکيبي و ديگري انواعي مانند کرم توبي فکس خريداري شود يک در ميان براي تغذيه ماهي ها مصرف گردند .نوع ديگر غذاي ماهي ها ، غذاهاي طبيعي هستند که خود به غذاهاي زنده و غذاهاي گوشتي تازه ، منجمد و يا پودر شده که از منبع جانوري به طور مستقيم تهيه گرديده اند، تقسيم مي گردد .در اينجا به ذکر برخي از مهمترين انواع اين غذاها مي پردازيم :

غذاهاي زنده ؛ شناسايي ، توليد و مصرف آنها

در پرورش تجاري ماهي و طيور اکثرا ملاحظه مي شود که در اثر تغذيه مصنوعي نه تنها مقاومت آنها در برابر بيماري کم شده و قدرت توليد مثل آنها کاهش مي يابد ، بلکه رنگ و شکل ظاهري و مزه گوشت آنها نيز در مقايسه با انواعي که در طبيعت و با تغذيه طبيعي توليد مي شوند ، کاملا متفاوت مي باشد . غذاهاي مصنوعي هرچند هم کامل باشند ، با وجود اين از نظر برخي املاح و مواد معدني و نيز ترکيبات ويتامي نها بدون شک داراي کمبودهايي مي باشند .دليل اصلي آن اينست که هرگز نمي توان با غذاي مصنوعي گوشت سفيد يا قرمزي توليد نمود که از نظر مرغوبيت و مزه مشابه انواع طبيعي باشد .تغذيه مصنوعي ممکن است رشد و نمو دام يا ماهي مورد پرورش را در حد مورد نظر تامين نمايد ، اما با وجود اين اثر صد در صد طبيعي بر روي کار غدد داخلي و در نتيجه توليد مثل آنها دارد . ماهي ها آکوآريومي در دو مرحله از زندگي خود احتياج مبرم به غذاي طبيعي دارند تا بتوانند از نظر توليد بافت و نيز فعاليتهاي توليد مثل رشد و نمو کامل داشته باشند .اولين مرحله دوره رشد و نمو نوزاد پس از جذب کيسه زرده با مرحله اي است که بصورت بچه ماهي نسبتا کامل در مي آيد .دومي ن مرحله همزمان با شروع توليد عناصر تناسلي شامل تخم و اسپرم تا پايان دوره تخمريزي يا زنده زايي است .ماهي هايي که در اين دو مرحله از زندگي غذاي زنده و طبيعي دريافت نمايند ، رشد و نمو و توليد مثل آنها تا حدودي قابل مقايسه با ماهي ها در شرايط طبيعي مي باشد . برخي از ماهي ها در شرايط آکوآريومي اگر غذاي مناسب و طبيعي کافي دريافت ننمايند ، هرگز قادر به توليد مثل نخواهند بود ولي برخي ديگر تا حدودي توليد مثل مي نمايند اما قدرت باروري آنها و سلامت و مقاومت نوزادانشان قابل مقايسه با ماهي ها در شرايط طبيعي و يا ماهي هايي که قسمتي از جيره غذايي خود را بصورت غذاي زنده و بخصوص همزمان با دوران باروري دريافت مي نمايند، نمي باشد . اگرچه تهيه ، توليد و تامين برخي از مواد غذايي زنده تا حدودي آسان است ، با وجود اين اکثر آکوآريوم دارها و حتي آکوآريوم فروشيها و توليد کنندگان ماهي ها تزييني چندان توجهي به آن مبذول نمي دارند .دليل اصلي آن عدم آگاهي از انواع غذاهاي زنده و شناخت آنها و نيز عدم توليد برخي از انواع آنها توسط بخشهاي توليد کننده و عرضه آنها به علاقمندان مي باشد . معمولا غذاي زنده به انواع غذاهايي گفته مي شود که بصورت زنده به ماهي ها داده مي شوند .اگرچه عده اي غذاهاي گوشتي منجمد را نيز جزو غذاهاي زنده به حساب مي آورند با وجود اين از آنجا که بين يک ماده غذايي زنده و نوع منجمد آن ، مخصوصاً با توجه به نحوه انجماد و مدت زمان نگهداري آن بصورت يخ زده تفاوت چشمگيري وجود دارد ، لذا بهتر است اين غذاها را به دو دسته غذاهاي زنده و غذاهاي طبيعي تقسيم نماييم .بدون شک غذاي زنده نيز خود غذاي طبيعي است ولي از نظر فقدان واژه هاي خاص مي توان اين نامگذاري را قبول کرد .غذاي طبيعي مورد نظر نيز ممکن است به صورت مختلف مانند تازه ، منجمد ، آرد و غيره وجود داشته باشد . ساده ترين غذاي طبيعي که مي توان به ماهي ها داد گوشت تازه قرمز يا سفيد فاقد چربي است که بايد به اندازه هاي بسيار ، ريز و قابل بلع توسط ماهي ها به آنها داده شود .بدون شک ارزش غذايي گوشت خالص ، کمتر از ارزش غذايي کرم خاکي تکه تکه شده و يا ساير غذاهاي زنده مي باشد .علاوه بر گوشت قرمز و گوشت ماهي ، گوشت مي گو و عضله صدفها ( در صورت در دسترس بودن ) قابل استفاده مي باشند .مصرف گوشت تازه بمراتب بهتر از گوشت منجمد است .غذاهاي زنده که مي توانند مورد مصرف ماهي ها قرار گيرند داراي انواع زيادي هستند که برخي از آنها در شرايط خاص قابل تکثير و پرورش بوده و برخي ديگر بايد در موارد نياز از محيط طبيعي خود جمع آوري شوند. برخي از انواع غذاهاي زنده بشرح زير مي باشند :
1- دافني يا خاکشي ( خاکشير )
شايد افراد کم سن و سال بخوبي دافني يا خاکشي را نشناسند ولي آنهايي که از آب انبارهاي قديمي آب برداشته اند يا در منزلشان حوض وجود داشته است اين حيوان را بخوبي مي شناسند .دافني ها جزو سخت پوستان ريز هستند که در بيشتر آبگيرهاي آب شيرين يافت مي شوند ، و چون شکل آنها تا حدودي شبيه دانه هاي خاکشير است به آن خاکشي يا خاکشير هم مي گويند .در فرهنگ غربي به اين حيوان بزبان عامي انه کک آبي مي گويند زيرا تا حدودي شبيه به کک معمولي است. دافني ها جز بهترين مواد غذايي زنده مي باشند که در همه جا يافت مي شوند .البته نبايد انتظار داشت که در هر برکه يا آبگير بتوان آنها را پيدا کرد .معمولا در طبيعت بيشتر مي توان توده هاي ابر مانند آنها را در برکه هايي که کنار محل ريزش آشغالهاي شهري درست مبشود ، و نيز در آبگيرهايي که آب آنها چندان تميز نيست، مشاهده نمود . رنگ دافني ها قرمز ، سبز يا خاکستري است ولي نوع قرمز آن مرغوبتر است .گاهي توده آنها بقدري بزرگ و متراکم است که از فاصله دور قابل تشخيص مي باشد .عمق توده ممکن است از 5 تا 50 سانتيمتر تفاوت نمايد .توده دافني در اثر حرکاتي که دارد از دور بصورت ابر متحرک ديده مي شود .از آنجا که دافني هاي بزرگ نمي توانند مورد استفاده بچه ماهي ها قرار گيرند ، لذا براي تغذيه آنها بايد با الک دافني هاي ريز را جدا کرد .

جمع آوري دافني از محيط طبيعي

پس از شناختن دافنيها و محلهاي زيست آنها ، مي توان با تورهاي دستي خاصي که داراي چشمه هاي بسيار ريز است به صيد اقدام نمود .قطر توردستي بايد حدود 25 سانتيمتر و عمق آن 35 سانتيمتر باشد .توري بايد بصورت استوانه اي و گرد و بدون درز داخلي دوخته شود .توري هاي مخروطي زياد مناسب نيستند چون باعث مرگ و مي ر بيشتر دافنيها مي شوند .از تنذيب ( تنظيف ) و يا ساير پارچه هاي مشابه که داراي چشمه هاي توري بسيار ريزند مي توان براي اينکار استفاده نمود .پس از پيدا کردن دافني ها بايد با حرکت دادن تور دستي در داخل آب بصورت 8 انگليسي آنها را صيد نمود . دافنيهاي جمع شده را بايد در سطل آب ريخت و به محل مورد نظر برد .اگر آب داخل سطل گرم است مي توان مقداري يخ براي خنک کردن آن بکار برد .دافنيها احتياج به مصرف اکسيژن زياد دارند و اگر اکسيژن محلول در آب کم شود ، دافني ها به سطح آب مي آيند .صيادان حرفه اي دافنيها، معمولا صبح زود که دافني ها در سطح آب تجمع مي نمايند آنها را صيد مي نمايند .پس از شروع وزش باد و بالا آمدن آفتاب ، دافني ها معمولا به عمق آب مي روند ولي در مواقعي که تراکم آنها زياد است در سطح آب مي مانند .اگر سايه باني بر روي آب درست شود ، مي توان تراکم دافني ها را در زير آب مشاهده نمود. در مناطق معتدل حداکثر تراکم دافنيها در ماه ارديبهشت است .پس از آن با شروع فصل گرما بتدريج تراکم آنها کم شده و مجددا در اوايل پاييز افزايش مي يابد .اگر سرما زياد نباشد ، در فصل زمستان نيز مي توان تراکم کمي از آنها را درآبها مشاهده نمود .بهترين آب مناسب براي رشد و نمو زياد آنها آبي است که پ – هاش آن خنثي و يا کمي قليايي باشد .

نگهداري دافنيها به طور زنده

اگر اکسيژن کافي در دسترس دافني ها باشد ، در شرايط مساعد مي توان تابستانها تا 3 روز و در بهاريا پاييز تا يک هفته آنها را در يک سطل آب به طور زنده نگهداري کرد .بنابراين اگر در بهار و پاييز هفته اي يکبار و در تابستان هفته اي دو بار در مواقع لزوم اقدام به جمع آوري آنها شود، کافي مي باشد .

مضرات دافنيها

از آنجا که پوسته آنها نرم و غير قابل نفوذ مي باشد داراي اثر مي لن بوده و اگر غذاي اصلي ماهي ها را تشکيل دهند ، به اندازه کافي چاق نخواهند شد .اين غذا را مي توان با مواد نشاسته دار مانند گندم وچاودار پخته به طور متناوب به ماهي ها داد تا عيب ياد شده تا حدودي برطرف گردد .گاهي ماهي ها که علاقه زيادي بخوردن دافني دارند ممکن است در اثر پرخوري از آن بميرند .همواره با دافنيها ممکن است نوزاد برخي از انگلها يا ساير جانوران آبزي بيماري زا بداخل آکوآريوم انتقال داده شود که معمولا جداسازي آنها بعلت ريزي و يا بي رنگي امکان پذير نيست .گاهي نيز دافنيها با آرواره هاي خود به بدن و برانشي بچه ماهي ها چسبيده و اکثراً باعث مرگ و مير آنها مي شوند

تکثير و توليد دافني

اگر چه احتمالا با ايجاد شرايط مساعد مانند پ – هاش با کمي قليايي ، نور کافي و کمي کود گوسفندي مي توان حتي در لگن هاي پلاستيکي رختشويي اقدام به توليد دافني نمود ، با وجود اين ميزان دافني توليد شده در چنين ظرفي فقط مي تواند احتياجات غذايي يک يا دو جفت ماهي را در طول سال تامين نمايند . باايجاد شرايط ياد شده مي توان اقدام به توليد دافني نمود .براي اين کار بايد صيد دافني کم کم صورت گيرد و به تدريج کود به اندازه کافي به استخرها اضافه گردد .خاک خشک مخلوط به محلول پهن گوسفندي و کمي آرد سويا بهترين کود به حساب مي آيد .قبلا بهتر است اين مخلوط در مجاورت نور آفتاب بخوبي خشک شود تا تخم و نوزاد جانوران مضري که احتمالا در داخل آن وجود دارد از بين بروند .پس از پر کردن استخرها از آب و افزودن کود قرار دادن مقداري دافني مولد ، بعد از چند روز توليد مثل و افزايش آنها شروع خواهد شد .در استخرهاي پرورش دافني بهتر است در قسمتي از آن سايه باني براي جمع شدن دافني ها درست شود .کمي از آب استخر نيز بايد هفته اي يکبار تعويض شود تا از غليظ شدن آن جلوگيري شود .
2- سيکلوپس ها Cyclopses
در داخل استخر دافني ها و اکثرا مخلوط به آنها سخت پوستان کوچک ديگري بنام سيکلو پس زندگي مي کنند که اندازه آنها از دافني ها کوچکتر و قد آنها کشيده تر است .حرکت آنها با جهش هاي متوالي و در يک خط راست انجام مي گيرد .در فصل تخم ريزي اکثر ماده ها در طرفين بدن و در مجاورت دم داراي دو کيسه بزرگ تخم مي باشند .براي تغذيه بچه ماهي ها ، بايد سيکلوپسهاي کوچکتر را با الک جدا کرد . غذاي اصلي آنها از فيتوپلانکتنها تشکيل مي شود .سيکلوپسها بر خلاف دافني ها فاقد آرواره مخصوص براي حمله به بدن بچه ماهي ها مي باشند .با وجود اين گاهي مي توان سيکلوپس ها را چسبيده به بدن بچه ماهي ها مشاهده نمود .اکثرا در استخرهاي کوچک پرورش دافني ، سيکلوپس ها با رقابت غذايي ،کم کم باعث از بين بردن تراکم دافني ها شده وخود جايگزين آنها مي گردند .
3- آرتيما يا مي گوي آب نيمه شور
يکي از بهترين غذاهاي ماهي ها تزييني، مخصوصاً بچه ماهي ها ، نوزاد آرتميا است که يکي از سخت پوستان آبزي مي باشد .تخم هاي بسيار ريزي آرتميا که به آن برا ين شريمپ يا ميگوي آبهاي نيمه شور هم مي گويند امروزه به صورت تجارتي توليد شده و در بسته هاي کوچک فروخته مي شود .در ايران اين آبزي به مقدار بسيار زياد در درياچه اروميه ( رضاييه ) زندگي مي کند و در واقع تنها حيواني است که در اين دريا زندگي مي کند .در اواخربهار و در تابستان و پاييز مي توان توده هاي تخم را به صورت شناور در قسمت شرقي و جنوب شرقي درياچه مشاهده کرد .براي تغذيه آنها مي توان مقدار کمي کاه تخمير شده يا گياه پوسيده را در داخل آب محتوي آنها قرار داد .انفوزوئرها و ساير مواد غذايي که از تخمير اين گياهان توليد مي شوند ، همچنين فيتوپلانکتن هايي که در اثر تابش نور در آب توليد مي شوند غذاي مناسبي براي نوزادهاي آرتميا مي باشند .
4- کرم خاکي
کرم خاکي را بدون شک همه مي شناسند .اين همان کرمي است که در باغچه ها و در داخل خاک زندگي مي کند و معمولا در مواقع بارندگي که آب موجود در خاک باغچه تجمع مي کنند.اين زياد مي شود از ترس خفه شدن خاک را ترک کرده و در اطراف باغچه کرم را کرم باران و برخي کرم باغچه مي گويند و چون بعنوان طعمه براي صيد ماهي با قلاب هم بکار مي رود، عده اي ديگر به آن کرم ماهيگيري مي گويند .طول آنها گاهي ممکن است تا 20 سانتيمتر هم برسد .هنگام جمع آوري آنها براي تغذيه ماهي ها بايد از برداشتن کرمهاي داخل توده هاي پهن که در اطراف آنها ترشحات زرد رنگ ديده مي شود، خودداري شود چون حتي ماهي ها درشت وحشي هم از خوردن آنها امتناع مي نمايند .براي اين منظور مي توان در يک قوطي حلبي يا حلب هاي کوچک نباتي حدود 15 تا 20 سانتيمتر خاک مرطوب ريخته و مقداري پوره سيب زميني ، آرد ذرت يا آرد چاودار براي تغذيه آنها به خاک اضافه کرده و کرمها را مقداري برگ مرطوب افرا براي تغذيه آنها در روي خاک قرار داد .آکوآريوم فروشي ها مي توانند اين کرمها را جمع آوري و به علاقمنداني که حوصله يا وقت جمع آوري آنها را ندارند، بفروشند .
5- کرم سفيد
اين کرم که رنگ آن سفيد شيري است و طول آن 15 مي ليمتر يا بيشتر است از خويشاوندان کرم خاکي بوده و به بهترين وجه مي توان آنها را در حد تجارتي تکثير و توليد نمود .تکثير و توليد آنها در شرايط نسبتا گرم و مرطوب تا حدودي آسان است .در حال حاضر فقط اين کرم در کارگاه تکثير و پرورش تاسماهيان شيلات ايران براي تغذيه نوزاد ماهيان خاوياري تکثير مي شود و توليد سالانه آن حدود 600 کيلوگرم يا بيشتر مي باشد .براي توليد آن جعبه هاي مخصوص که عمق خاک آنها حدود 10 سانتيمتر است بکار مي رود . در پايان مي توان توده کرم خالص را برداشت کرده و براي تغذيه ماهي ها بکار برد. کرمهاي جدا شده مي توانند چندين ساعت در حرارت معمولي يخچال زنده بمانند .در داخل آب آکوآريوم همه کرمها مي توانند مدت چند ساعت زنده بمانند .براي تغذيه بچه ماهي ها بايد کرمها را با تيغه چاقو تکه تکه کرد و در هر بار غذا دادن به ماهي ها بايد به اندازه به آنها داده شود که پس از 15 دقيقه اثري از کرمها باقي نماند ، در غير اين صورت بخصوص در مواقعي که سنگريزه در کف آکوآريوم وجود دارد پوسيده شدن مازاد کرمها باعث آلوده شدن آب آکوآريوم مي شود .
6- کرم توبي فکس
در آبهاي کثيف و بخصوص در فاصله 600 تا 700 متري محل ريزش فاضلابهاي خانگي و شهري ( نه صنعتي ) در آب رودخانه ها يا آبگيرها ، و گاهي در کناره استخرهاي پرورش دافني مي توان قسمتهاي زنگ زده اي مشاهده نمود که ابتدا بنظر مي رسد توده دافني باشند .اين توده ها اکثرا کرم توبي فکس مي باشند .اين کرم داراي رنگ صورتي خاصي مي باشد .براي نگهداري آن بصورت زنده مي توان مقدار صيد نشده را در داخل يک سطل زير شير آب قرار داده و بطور دائم مقدار کمي آب به داخل آن جريان داد .کرمها در اين حالت بصورت توده اي در کف سطل باقي مي مانند .هر چه درجات حرارت آب کمتر باشد زمان نگهداري آنها طولاني تر خواهد بود .معمولا در طول مدت سال مي توان آنها را از مناطق طبيعي زندگيشان جمع آوري نمود .از دادن کرم هاي مرده به ماهي ها بايد جدا خودداري کرد . امروزه در کارخانه هاي سازنده غذاي ماهي ها تزييني به مقدار فراوان از اين کرم توليد شده و پس از خشک کردن بصورت مکعبهايي در آورده و در بسته بنديهاي خاص با قيمت مناسب در اختيار علاقه مندان قرار مي دهند.
7- کرم قرمز
اين کرم را که در کف استخرها و حوضچه هاي قديمي و نيز در درياچه ها و آبگيرها پيدا مي شود اکثرا مي شناسند .رنگ قرمز خوني و طول آن حدود 12 مي ليمتر بوده و با حرکات منظم و به شکل 8 انگليسي در آب شنا مي کند .ماهي ها علاقه خاصي بخوردن آن دارند ولي گاهي ديده مي شود که کرم بصورت هضم نشده توسط ماهي دفع مي گردد .اين کرم که به آن کرم خوني هم مي گويند درگل و لاي کف ، بخصوص روي چوبهاي پوسيده کف آب نوعي لانه براي خود مي سازد .
8- کرمهاي شيشه اي
در فصل زمستان در بسياري از درياچه ها و استخرها مي توان با يک توري دستي مقدار زيادي کرمهاي شفاف که به آنها کرم شيشه اي مي گويند، صيد نمود .اين جانوران در واقع کرم نبوده بلکه نوزاد انواع مگسها هستند که طول آنها ممکن است تا 12 مي ليمتر برسد .گاهي مي توان هفته ها را در آب سرد زنده نگهداشت .ماهي ها معمولا علاقه خاصي بخوردن آنها دارند .
9- نوزاد پشه
تخم ريزي عده زيادي از انواع پشه ها در آب و بخصوص در گودالهايي که پس از بارندگي بوجود مي آيد انجام مي گيرد .در آبي که داراي گياهان پوسيده و برگهاي مرده زياد است تخم ريزي آنها بيشتر است .در بيشتر مناطق کشور بخصوص آبگيرها مردابها و گودالهاي آب در شمال کشور ، گاهي مي توان نوزاد سياه رنگ حشرات را که تا حدودي کرم مانند بوده و داراي سر بزرگ و دم ايکس مانند است با تراکم بسيار زياد مشاهده نمود .ميانگين طول نوزادها 6 تا 7 مي ليمتر است و معمولا در سطح آب شنا مي کنند ولي هنگام ترسيدن بلافاصله به عمق آب فرو مي روند .تراکم آنها گاهي بحدي است که باعث تيره شدن سطح آب مي گردند .مي توان آنها را بمقدار زياد در يک سطل آب حمل و نقل نمود و براي اينکار احتياجي به سرد کردن آب نيست .بنابراين جمع آوري و مصرف آنها به عنوان غذا نه تنها مورد توجه ماهي هاست، بلکه با اينکار مي توان سالانه ميليونها پشه خونخوار را نيز از بين برد .
10- مگسها
انواع مگسها نيز لقمه مناسبي براي ماهي ها بزرگتر مي باشند و اکثر ماهي ها علاقه خاصي بخوردن آنها نشان مي دهند .براي جمع آوري آنها نبايد از مواد شيميايي مانند امشي و غيره استفاده کرد چون ممکن است باعث ناراحتي ماهي ها شود .از مصرف پشه هاي مرده و خشک شده بايد خودداري کرد .
11- ميگوي آب شيرين
اشخاصي که در درياي مازندران شنا کرده اند بخوبي اين حيوان را که به آن گاماروس و به زبان محلي روش مي گويند، مي شناسند .در سواحل درياي مازندران دو نوع از آن به حد و فور يافت مي شود و معمولا هنگام خارج شدن افراد از دريا ، اين جانوران که در لبه آب و بين ماسه ها زندگي مي کنند روي پاي آنها ديده مي شوند .علاوه بر درياي خزر نمونه هايي از آن را در بيشتر آبگيرهاي داخلي مي توان مشاهده نمود .طول آنها ممکن است تا 10 ميليمتر يا بيشتر هم برسد .اين جانوران غذاي بسيار مناسبي براي ماهي ها بزرگتر به حساب مي آيند .براي جمع آوري آنها مي توان مقداري از ماسه ها ي محتوي آنرا برداشته و با شستشو آنها را جدا نمود .معمولا بين آنها اندازه هاي مختلف يافت مي شود ولي حتي کوچکترين آنها براي تغذيه بچه ماهي ها بزرگ مي باشد .بنابراين بايد فقط براي تغذيه ماهي ها بزرگتر مصرف گردد .حمل و نقل آنها به شهرها و نقاط دور از ساحل تا حدودي مشکل ولي غير ممکن نيست .ميگوي آب شيرين از غذاهاي زنده مناسبي است که مي تواند توسط آکوآريوم فروشيها در اختيار آکوآريوم دارها قرار گيرد .مثل هر غذاي ديگر هرگز نبايد بيش از حد از آنها به ماهي ها داده شود.
12– انفوزوئرها يا مژه داران
بدون شک مژه داران براي افراد عادي شناخته شده نيستند و اگر چه از گروه هاي خاصي از جانداران بسيار ريز تشکيل مي گردند ، اما با وجود اين پرورش دهندگان ماهي هر نوع جانور آبزي تک ياخته ريز را جزو آنها محسوب مي نمايند .اين کار از نظر علمي چندان صحيح نيست و براي مثال گروه بزرگ روتيفرها که توا م با انفوزوئرها ديده مي شوند جزو آنها محسوب نمي شوند . قد انفوزوئرها بسيار ريز و به اندازه ذرات گرد و خاک مي باشد .بنابراين براي جمع آوري آنها بايد تورهايي که چشمه آنها بسيار ريز است به کار روند .براي اينکار از پارچه هايي مانند موسيلن و مش مش مي توان استفاده نمود .تورهاي مخصوص جمع آوري فيتوپلانکتن ها در صورت موجود بودن مناسب ترين وسيله براي جمع آوري آنهاست . حداکثر تراکم آنها در فصل بهار است ولي در ساير فصول و حتي زمستان هم يافت مي شوند .برخي از گونه هاي آنها به صورت گروهي زندگي مي کنند و معمولا با رنگ زنگ زدگي در سطح آب ديده مي شوند .گاهي انفوزوئرها ممکن است بطور کامل روي بدن دافنيها را بپوشانند و دافني را به صورت گويچه اي در آورند، با شستشوي اين دافنيها در داخل الک مي توان بخوبي آنها را جدا نمود . انفوزوئرها غذاي بسيار مناسبي براي نوزادها پس از جذب کيسه زرده مي باشند .نوزادها اکثرا در اين مرحله از زندگي توانايي خوردن دافني هاي بسيار ريز را هم ندارند و انفوزوئرها به بهترين وجه مي توانند غذاي اوليه آنها را تشکيل دهند .

پرورش انفوزوئرها

گسترش و وفور انفوزوئرها بحدي است که اسپور ( نوعي تخم ) آنها در هوا و در هر جاي کره زمين يافت مي شود .اگر اين اسپورها داخل آبي که داراي مواد غذايي پوسيده است بيفتند، به زودي تبديل به انفوزوئر مي گردند .با توجه به اين موضوع مي توان مقداري مواد غذايي پوسيده در داخل ظرف آب ريخته و آنرا در مجاورت هوا قرار داد و پس از چند روز اقدام به استحصال انفوزوئرها نمود .براي اين منظور مي توان يک يا دو برگ کاهو را زير نور آفتاب يا روي رادياتور شوفاژ خشک کرده و پس از خرد کردن آنرا روي سطح ظرف آب مورد نظر پاشيد .مي توان کاهو ، اسفناج و ساير برگها را بصورت خام نيز بکار برد ولي تا وقتي که اين برگها بخوبي در داخل آب پوسيده و تخمير نشوند ، رشد و نمو انفوزوئرها شروع نخواهد شد .حلزونها با خوردن گياهان و دفع آنها بصورت نيمه هضم شده ، رشد و نمو انفوزوئرها را تسريع مي نمايند . روش ديگر توليد انفوزوئرها ريختن آب جوش روي علف خشک و نگهداري آن براي مدت چند روز مي باشد .در اين روش نيز مي توان به مقدار زياد از اين غذاي زنده براي نوزاد ماهي ها تهيه نمود .بدون شک درآکوآريومها آب و ديواره هاي داخلي آن چندان تميز نيست مقداري انفوزوئر توليد مي شود ولي ميزان آن فقط براي تعداد کمي لارو کافي مي باشد . اگر بخواهيم توليد انفوزوئرها را در داخل آکوآريوم تکثير ماهي که قرار است بزودي لارو در آن ظاهر شوند، افزايش دهيم ، مي توان يک يا دو تکه کاهوي پوسيده در داخل آن قرار داد .با اين کار نه تنها آب آکوآريوم خراب نخواهد شد ، بلکه به اندازه کافي غذاي زنده ريز براي نوزادها توليد و تامين خواهد شد .بدون شک اگر کاهوي پوسيده زيادي در آکوآريوم ريخته شود ، باعث آلودگي آب آن و در نتيجه مرگ و مي ر احتمالي نوزادها خواهد شد . در آکوآريوم يا مخزن پرورش انفوزوئرها ، آب با افزايش رشد و نمو آنها رنگ کدر به خود مي گيرد که براي زندگي لاروها نامساعد خواهد بود .تهويه آب باعث روشنتر شدن رنگ و از بين رفتن نسبي کدر بودن آب مي شود ولي باز هم نبايد لارو ماهي ها در داخل آنها قرار گيرد .براي تغذيه لاروها مي توان روزي چند باريک يا دو ليوان آب محتوي انفوزوئرها را ( بسته به ميزان آنها ) به داخل آکوآريوم محتوي آنها اضافه نمود .همچنين مي توان در مواقع تغذيه ، مقداري از آنها را با توري مخصوص صيد کرده و به لاروها داد ولي روش اول بهتر است .

ب : روزي چند بار بايد به ماهي ها غذا داد

همانطور که مي دانيم ماهي ها جانوران خونسردي هستند که شدت متابوليسم و سوخت وساز بدن آنها بستگي کامل به درجه حرارت محيط آنها ،يعني آبي که در آن زندگي مي کنند دارد .هرچه درجه حرارت آب بيشتر باشد ، تنفس سريعتر بوده و هضم غذا و پس دادن مازاد آن تندتر انجام مي گيرد .البته گونه هاي مختلف ماهي ، افزايش درجه حرارت آب را تا حد مشخصي مي توانند تحمل نمايند و اگر گرماي آب از آن حد افزايش يابد برعکس تنفس و تغذيه آنها کند و مختل گرديده و ممکن است باعث مرگ و مي ر آنها گردد .هرچه درجه حرارت کاهش يابد ، به همان نسبت جذب غذا توسط ماهي کاهش يافته و در حد خاصي باعث امساک آن مي گردد . به طور کلي ماهي هاي آکوآريومي که در حرارت 25 درجه سانتيگراد ولع خاصي نسبت به خوردن غذا دارند ، در حرارت 22 درجه داراي اشتهاي نسبتا خوبي بوده ولي در حرارت 19 درجه سانتيگراد علاقه اي بخوردن غذا نشان نمي دهند .در گرماي 27 درجه سانتيگراد نيز اشتها از ميزان خود در حرارت 25 درجه کمتر خواهد شد .علت اصلي کاهش اشتها ، کمتر شدن اکسيژن محلول درآب در حرارت بالاتر مي باشد . به طور کلي به ماهي ها آکوآريومي بايد روزانه دو وعده غذا داده شود .عده اي روزي يکبار به اين ماهي ها غذا مي دهند .اين کار نه تنها رشد ونمو ماهي هارا مختل مي نمايد بلکه لذت غذا دادن به ماهي ها و لذت غذا خوردن توسط ماهي ها را نصف مي کند .اگر شرايط طوري است که فقط روزانه يک وعده مي توان به ماهي ها غذا داد ، حتما بايد تغذيه آنها در صبح انجام گيرد .تغذيه در صبح ، هضم غذا را بخصوص در آکوآريومهاي گياهدار و در مجاورت نور ، آسانتر مي سازد .هضم غذا هنگام شب که عملا توليد اکسيژن در داخل آکوآريوم کمتر و توليد گاز کربنيک بيشتر است، مشکلتر مي باشد . اگر بدليلي مانند قطع شدن برق و غيره درجه حرارت آب ماهي ها تزييني براي مدتي بايد بين 19 تا 20 درجه سانتيگراد باشد ، روزانه بايد فقط يکبار غذا به آنها ، آن هم صبحها داده شود . تغذيه بچه ماهي ها و نوزادها کاملا با ماهي هاي بزرگتر فرق مي کند .به لاروها بايد هر ساعت يکبار غذا داد ولي دادن غذا فقط بايد هنگام روز صورت گيرد .تغذيه بچه ماهي ها ممکن است هردو ساعت يکبار انجام گيرد .اگر غذاي زنده مانند دافني ، آرتمي ا يا سيکلوپس به ماهي ها داده مي شود بايد روزانه 5 بار به آنها را غذا داد .مقدار غذاي زنده انواع ياد شده در هر دو وعده بايد به اندازه اي باشد که پس از نيم ساعت اثري از آنها باقي نماند .

ج : در هر وعده بايد چقدر غذا به ماهي ها داده شود؟

ميزان غذايي که بايد هر بار به ماهي ها يک آکوآريوم داد بستگي کامل به درجه حرارت ، تعداد ماهي ها ، شرايط داخل آکوآريوم و ميزان سلامت ماهي ها دارد .هر آکوآريوم دار بهتر است از طريق تجربه اين ميزان را خود مشخص نمايد .به طور کلي مقدار غذايي که بايد در هر وعده به ماهي ها داد به ايد باندازه اي باشد که پس از 3 تا 5 دقيقه هيچگونه اثري از آن باقي نمانده و تمام آن توسط ماهي ها خورده شود .در چنين شرايطي نه تنها ماهي ها سالم خواهند ماند ، بلکه آب نيز همواره تميز مانده و از حيف و ميل غذا جلوگيري خواهد شد .در گرماي 24 تا 27 درجه سانتيگراد اگر در شبانه روز دو بار به ماهي ها به روش فوق غذا داده شود و مقدار غذاي مصرف شده در دو بار بدقت محاسبه گردد ، مي توان اين مقدار غذا را بجاي دو بار ، در 3 يا 4 بار به ماهي ها داد .ولي هرگز نبايد روزانه 3 تا 4 بار به آنها تا حد سير شدن غذا داد .اگرچه غذا دادن به ماهي ها داراي لذت زياد است ولي به هيچ وجه نبايد به دليل لذت بردن بيشتر ، ماهي ها را که در واقع جزيي از افراد خانواده محسوب مي شوند ناراحت کرد مگر اينکه جيره غذايي روزانه در چند مرتبه به آنها داده شود . از آنجا که غذاي خشک پس از قرار گرفتن در آب مرطوب و متورم مي شود ، هرگز نبايد همه غذاي يک وعده را يکباره به ماهي داد ، بلکه بايد اين مقدار کم کم و در مدت چند دقيقه به آنها داده شود .اگر کسي تعداد زيادي آکوآريوم دارد بهتر است ابتدا قسمتي از غذا يکبار به همه آکوآريومها داده شود و سپس مجددا اين کار تکرار گردد .بهتر است غذاي خشک قبل از دادن به ماهي ها مرطوب نشود زيرا ماهي ها بو و مزه آن را چندان دوست ندارند .

د : آيا تغذيه ماهي ها در فصول مختلف فرق مي کند؟

بطور کلي اگر قسمتي از جيره غذايي ماهي ها را غذاهاي زنده تشکيل مي دهد ، تهيه و تامين آنها در فصل زمستان و گاهي اواخر پاييز مشکل مي باشد .در چنين شرايطي يا بايد نوع غذاي زنده را تغيير داد و يا از غذاهاي زنده اي که بصورت خشک و تجارتي تهيه مي شود استفاده نمود .امروزه مي توان انواع خشک شده کرم توبي فکس ، مي گوي آب شيرين و حتي دافني را خريداري نمود .اگر درجه حرارت آب با وجود بخاريهاي ترمومتر دار به علت گرمتر يا سردتر بودن بيش از حد هوا در فصول مختلف تغيير کند ، بايد ميزان غذاي داده شده در هر فصل با توجه به درجه حرارت آکوآريوم محاسبه گردد .

ه : در صورت رفتن به مسافرت يا دوربودن ازمنزل براي تغذيه ماهي ها چه بايد کرد؟

اکثرا ممکن است افرادي که آکوآريوم دارند مجبور به تنها گذاشتن ماهي ها براي مدت کوتاه و يا طولاني گردند .اگر اين زمان 3 تا 5 روز است هيچ اشکالي ندارد که به ماهي ها در اين مدت اصولا غذايي داده نشود ، زيرا اگر ماهي ها بکسي سپرده شوند که نحوه غذا دادن به آنها را نداند ، ضرري که از تغذيه غير صحيح آنها توسط فرد ناوارد حاصل مي شود ، بمراتب بيشتر از ضرري است که از گرسنه ماندن آنها بوجود مي آيد .عده اي فکر مي کنند که اگر ماهي يک يا دو روز گرسنه بماند خواهد مرد .اين درست خلاف حقيقت است زيرا اگر همه شرايط ديگر محيط ماهي خوب باشد ولي فقط غذا در دسترس آن نباشد ، هفته ها ممکن است زنده بماند .وقتي ماهي ها را مي خواهند از کشورهاي توليدکننده به ساير کشورها صادر کنند ، مراحل صدوراز آن کشور و ورود به کشور ديگر ممکن است چندين روز طول بکشد .بدون شک نه تنها هنگام حمل و نقل به آنها به هيچ وجه غذا داده نمي شود ، بلکه حداقل 24 ساعت قبل از پرواز نيز آنها را وادار به امساک مي نمايند .بنابراين هيچگونه ترسي از گرسنه ماندن ماهي ها براي مدت 3 تا 5 روز نبايد وجود داشته باشد . اگر مدت زمان مسافرت و دور بودن از منزل از 5 روز تجاوز مي کند ، بهتر است تغذيه ماهي ها به شخص آگاهي سپرده شود .در صورت نبودن فرد آگاه ، بهتر است به کسيکه اين مسئوليت سپرده خواهد شد ، آموزش کافي داده شود و حتي از او خواسته شود که يکي دو بار در حضور صاحب آکوآريوم به ماهي ها غذا دهد .

نکاتي در مورد تغذيه نوزادها و بچه ماهي ها

در تکثير ماهي ها تزييني تغذيه نوزادها بزرگترين و مهمترين رل را بازي مي کند .اکثرا ديده مي شود که تکثير برخي انواع ماهي ها با موفقيت انجام مي شود ولي سه چهار روز پس از تکثير تمام يا قسمت عمده اي از بچه ماهي ها خواهند مرد . تخم ماهي ها مانند تخم مرغ داراي زرده بزرگي است که فقط قسمت بسيار کمي از آن صرف رشد و نمو جنين شده و قسمت عمده آن پس از تولد ، به صورت توده اي بنام کيسه زرده زير شکم نوزاد چسبيده است .در چند روز اول بسته به نوع ماهي و درجه حرارت، نوزاد احتياجي به غذا نداشته و تمام نياز خود را از مواد غذايي کيسه زرده مي گيرد.همين که دو سوم کيسه زرده جذب شد ، مرحله تغذيه مختلط شروع مي شود که در آن ماهي براي رشد و نمو خود ، هم از غذاي موجود در آب و هم از مانده ذخيره کيسه زرده استفاده مي کند .پس از جذب شدن کامل مواد غذايي کيسه زرده ، تمام نياز غذايي نوزاد بايد از بيرون يعني محيط اطراف او تامين گردد .
شروع تغذيه مختلط بحراني ترين مرحله در تکثير و پرورش ماهي ها است .اگر در اين چند روز به نوزادها غذاي خوب ، مناسب و کافي داده شود ماهي ها بخوبي رشد و نمو کرده و مقاومت آنها در برابر کم غذايي و بيماريهاي بعدي زياد خواهد شد . بسته بندي ماهي و اندازه نوزاد ، نوع غذايي که بايد داده شود متفاوت است .براي مثال نوزاد سيکليدها اکثرا درشت هستند و تغذيه مختلط آنها را مي توان با دافني هاي بسيار ريز شروع کرد ، در صورتيکه در ماهي هايي که نوزادهاي آنها کوچک است تغذيه با دافني هاي ريز را بايد ، يکي دو هفته پس از تولدشان شروع نمود .
بهترين غذا براي نوزاد ماهي ها هنگام شروع تغذيه مختلط انواع فيتوپلانکتنها و انفوزوئرها مي باشند ( روش توليد انفوزوئرها يا مژه داران شرح داده شده است ) . پلانکتن ها را مي توان از استخرها يا آبگيرهايي که رنگ آب آنها سبز شده و فاقد آلودگي مي باشند تامين نمود .براي اين منظور مي توان يک يا دو سطل آب سبز رنگ از يکي از منابع فوق برداشت کرده و روزي 3 تا 5 بار هر دفعه دو تا سه ليوان از آن داخل آکوآريوم ريخت .قبل از هر وعده تغذيه آنها با فيتوپلانکتن ها مي توان بتعداد ليوانهايي که به آنها آب سبز داده مي شود ، از آب آکوآريوم برداشت نمود تا جاي کافي براي ريختن آب سبز وجود داشته باشد .همزمان با تکثير ماهي ها بايد اقدام به کشت انفوزوئرها نمود .هنگام تغذيه بايد به طور متناوب آنها را با آب محتوي انفوزوئرها و آب سبز غذا داد . در صورت عدم امکان توليد انفوزوئرها و تهيه آب سبز ، تغذيه اوليه نوزادها را مي توان با زرده تخم مرغ انجام داد .براي اين منظور بايد تخم مرغ را به خوبي پخت تا زرده آن کاملا سفت شود .پس از آن بايد زرده جدا شده و در يخچال قرار گيرد .تعدادي دستمال 15 × 15 سانتيمتر از تنذيب ( تنظيف) يا پارچه هاي مشابه آن درست کرده و در هر بار تغذيه مقداري از زرده تخم مرغ به درشتي يک نخود يا کوچکتر ( بسته به تراکم نوزادها ) را داخل دستمال گذاشته و چهار گوشه آنرا بالا آورد .پس ازخرد کردن زرده با انگشتها ، با فرو بردن دستمال در نقاط مختلف سطح آکوآريوم و بخصوص در محل تراکم نوزادها ، ذرات زرده در داخل آب پخش مي شوند .مدت زمان فروبردن دستمال محتوي زرده در آب در هربار نبايد از 3 ثانيه بيشتر باشد .بايد حداکثر کوشش براي جلوگيري از آلوده شدن آب آکوآريوم از طريق مصرف زرده تخم مرغ زيادي بايد بعمل آيد .آلوده شدن آب ممکن است باعث مرگ و مي ر نوزادها گردد .تغذيه با زرده تخم مرغ را مي توان سه يا چهار روز ادامه داد .اگر انفوزوئرها ، آب سبز و زرده تخم مرغ بطور يک در ميان به نوزادها داده شود ارزش بهتري خواهند داشت . غذاي زنده بايد موقعي به نوزادها داده شود که قدرت گرفتن و خوردن آنها را داشته باشند .بديهي است اگر دافني يا سيکلوپس به آنها داده مي شود بايد ريزترين آنها با الک جدا شده و در هر بار تغذيه باندازه لازم و کافي به آنها داده شود .در صورت عدم امکان تهيه غذاي زنده ، پس از اينکه نوزادها قادر به خوردن غذاهاي آماده خرده شده گرديدند ، مي توان آنها را با دو يا سه نوع از اين غذاها بطور متناوب تغذيه نمود . برخي از نوزادها داراي روش تغذيه خاصي هستند که در فصل مربوط به انواع ماهي هاي آکوآريومي به آنها اشاره گرديده است .
منبع: www.parsbiology.com
/خ