زئوليت‌ها از سيليکاتهاي آبدار نوع داربستي شمرده مي‌شوند. پيوند آبدار در آنها بسيار سست است، بطوري که در دماي پايين ، آب خود را از دست مي‌دهند. قابليت تعويض يوني آنها زياد است. زئوليتها هم به روش طبيعي و هم به روش مصنوعي تشکيل مي‌گردند. زئوليتها به روش طبيعي در درياچه‌هاي قليايي (نمکي) ، آلتراسيون توفها ، سيستم باز آبهاي زيرزميني ، خاکهاي محيط قليايي و رسوبات عميق دريا تشکيل مي‌شوند.

نحوه تشکيل زئوليتها به روش طبيعي

زئوليتها داراي منشا طبيعي بوده و به روش مصنوعي نيز توليد مي‌شوند.

درياچه‌هاي قليايي و نمکي

درياچه‌هاي قليايي و يا نمکي واقع در مناطق گرم و خشک در بخشي از آب اسيديته PH آن به حدود 9.5 مي‌رسد، محيط مناسبي براي تشکيل زئوليتهاست. موادي که در اين درياچه‌ها مي‌توانند به زئوليت تبديل شوند عبارتند از شيشه‌هاي طبيعي ، توفها ، کائولينيت ، مونتموريونيت و پلاژکلاز. زئوايتهاي که در اين محيط تشکيل مي‌شوند، عبارتند از فيليسپيت ، کلينوپتاليت ، اريونيت و به مقدار کمتر موردنيت و منشا بازيت. علاوه بر زئوليتها ، فلدسپات سديم ، فلدسپات پتاسيم و کانيهاي بردار نيز تشکيل مي‌شوند.
تشکيل زئوليتها در محدوده زماني کمتر از 1000 سال انجام مي‌شود. زون بندي در يک لايه توف واقع در يک درياچه قليايي از حاشيه به طرف مرکز درياچه شامل ، توف تازه به همراه مقدار جزئي کاني رسي (به دليل PH کمتر از 8) ، وزن تشکيل زئوليت‌ها به دليل افزايش PH و ميزان نمکها ، زون آناليست و زون تشکيل فلدسپات به دليل غلظت زياد نمکها. زون بنديي که در يک منطقه حاوي زئوليت ديده مي‌شود عبارت است از وزن شيشه طبيعي ، زون کانيهاي رسي ، زون کلينوپتاليت و فيليپسيت ، زون آناليسم و زون پتاسيم فلدسپات.

آلتراسيون

از تاثير محلولهاي گرمايي در شرايط مناسب زئوليتها تشيل مي‌شوند. معمولا کلينوتپاليت و موردنيت در اعماق کمتر (دماي کمتر) و آناليست ، هيولانديت ، لامونتيت و واراکتيت در اعماق بيشتر (دماي بالاتر) تشکيل مي‌شوند.

مناطق با سيستم آبهاي باز

خاکستر و ديگر مواد پيروپلاستيکي اسيد - حد واسط سخت نشده (تفرا) تحت تاثير آبهاي سطحي و زيرزميني قرار گرفته و تغييراتي از سطح به عمق در آنها ايجاد مي‌شود. از هيدروليز شيشه و ساير مواد در نزديکي سطح زمين کانيهاي رسي بويژه اسمکتيت تشکيل مي‌شود. با محل مواد به اعماق بيشتر ضمن افزايش PH شرايط براي تبديل شيشه به زئوليتها فراهم مي‌شود. خاکستر و مواد پيروپلاستيکي که در محيط خشکي تشکيل شده‌اند تا اعماق 20 تا 500 متر حاوي کانيهاي رسي بوده و بعد از آن در صورت مناسب بودن PH آبهاي زيرزميني زئوليتها تشکيل مي‌شوند.

خاکهاي محيطهاي قليايي

در محيطهاي خشک و نيمه خشک به دليل تبخير زياد کربنات و بي‌کربنات سديم در افق سطحي خاک افزايش يافته و با افزايش PH محيط براي تشکيل زئوليتها مناسب مي‌شود. محدوده تشکيل زئوليتها از سطح آبهاي زيرزميني به طرف سطح زمين است.

رسوبات عميق دريا

توفها و رسوبات عميق دريايي تحت تاثير چرخه‌هاي آبهاي گرم قرار گرفته در شرايط مناسب مي‌توانند به زئوليت آلتره شوند.

توليد زئوليت به روش مصنوعي

? ابتدا 2H2O ، AL2O3 را در محلول داغ NaOH حل و سپس با سيليکات سديم (Na2SiO3) مخلط مي‌نمايند، مخلوط حاصل به مخازن ويژه تشکيل ژل منتقل مي‌شود. بلورهاي زئوليت در دماي حدود 94 درجه سانتيگراد از محلول ژل شروع به تبلور مي‌نمايند.
? آلتراسيون کائولين : ابتدا کائولين حرارت داده مي‌شود تا به متاکائولين تبديل شود بعد از آن را کلسينه نموده و سپس با استفاده از محلول اسيدي مقداري از سيليس آن را آزاد نموده محصول را با NaOH شستشو مي‌دهند.

موارد مصرف زئوليتها

1ـ فيلترملکولي
زئوليتها چنانچه در دماي 350 تا 400 درجه سانتيگراد براي مدت چند ساعت حرارت داده شوند آب موجود در مجاري و فضاي کانال مانند آزاد و به زئوليت بدون آب تبديل مي‌شود. قطر فضاهاي کانال مانند مشخص و تابع ترکيب شيميايي زئوليت است. قطر اين فضا در زئوليت پتاسيم‌دار 13 آنگستروم ، سديم‌دار 4 آنگستروم و براي کلسيم‌دار 5 آنگستروم است. موادي که ابعاد ملکول آنها کمتر از قطر فضاي زئوليت باشد جذب شده و آنهايي که بزرگتر هستند جذب نخواهند شد.
به عنوان مثال زئوليتي که قطر کانال آن 4.5 آنگستروم است، مي‌تواند هيدروکربوري مانند اکتان و نپتان را که قطر آنها حدود 4.3 آنگستروم است جذب نمايد و هيدروکربورهاي ايزواکتان و ايزوپنتان را که قطر آنها 5 آنگستروم است جذب نمايد. با استفاده از زئوليتها مي‌توان اين مواد هيدروکربوري را از يکديگر جدا نمود.
2ـ کنترل آلودگي
کلينوپتاليت به علت داشتن خاصيت جانشيني يوني ، مي‌تواند ايزوتوپهاي سزيم و استرانسيم را که داراي خاصيت راديواکتيويته هستند، به خود جذب نمايد. محلولهاي حاوي کاتيونهاي راديواکتيو را از ستون حاوي کلينوپتاليت عبور مي‌دهند، آنگاه مواد راديواکتيو جذب کلينوپتاليت مي‌شوند.
پس کلينوپتاليت اشباع از مواد راديواکتيو را در محيطهاي مناسب دفن مي‌نمايند آمونياک موجود در پسابها ، آبهاي کشاورزي ، محيط نگهداري دام و طيور را مي‌توان با استفاده از کلينوپتاليت مهار نمود. گازهاي CO2 , SO2 را که در کارخانه‌ها توليد مي‌شوند مي‌توان با استفاده از زئوليتها به ميزان قابل توجهي کنترل نمود.
3ـ توليد اکسيژن
بعضي از زئوليتها نيتروژن را بطور انتخابي جذب مي‌نمايند. ژاپنيها با ساختن دستگاهي که در آن از موردنيت استفاده شده ، توانسته‌اند اکسيژن را از هوا تهيه نمايند. اکسيژن توليد شده تا 90 درصد خالص است.
4ـ تصفيه گاز
براي جداسازي دي‌اکسيد کربن و کاهش ميزان رطوبت گازهاي طبيعي از زئوليتها مي‌توان استفاده کرد.
5ـ انرژي خورشيدي
از زئوليتها بويژه شابازيت و کلينوپتاليت در ذخيره سازي انرژي خورشيدي استفاده مي‌شود. زئوليتهاي نامبرده در طول روز ، آب خود را از دست مي‌دهند و در فاصله شب و به هنگام جذب رطوبت مي‌توانند انرژي ذخيره شده در طول روز را آزاد نمايند.
6ـ کشاورزي
زئوليتها را در کشاورزي براي بهبود کيفيت خاک ، تهيه خوراک حيوانات و همچنين در تهيه حشره کشها بکار مي‌برند.
7ـ مصارف ديگر
پيش از اين زئوليتها به دليل وزن مخصوص پايين آنها به عنوان مصالح سبک وزن استفاده مي‌شده است. اينک زئوليتها را به عنوان ماده پر کننده در کاغذ استفاده مي‌کنند. مزاياي زئوليت نسبت به کائولين درصد اوپاکي بيشتر ، سهولت برش و کاهش وزن آن است. در خمير دندان از زئوليت به دليل قابليت پويش بهتر نسبت به CaHPO4 و باقي ماندن فلوريد به صورت يوني استفاده مي‌شود.

زئوليت در ايران

در مناطق اشلق چاي و ني باغ (ميانه) ، سمنان ، طلعه (ورامين) ، رودهن ، طالقان و قلعه عسکر (کرمان) زئوليت عمدتا در سنگهاي آتشفشاني گزارش شده است.
سنتز زئوليت Y و بررسي جذب يون سيانيد بوسيله آن
سيانيد از جمله مواد سمي است كه وجود آن در بدن مي‏تواند موجب سردرد، استفراغ، بزرگ شدن غده تيروئيد شده و مقادير زياد آن در خون حتي مي‏تواند منجر به مرگ بشود. سيانيد در آبكاري ، متالوژي ، توليد مواد شيميايي، ساخت پلاستيك‏ها و در طي فرآيند استخراج طلا از سنگ معدن مورد استفاده قرار مي‏گيرد و بنابراين در پساب‏هاي اين صنايع وجود دارد. راههاي مختلفي جهت كاهش سيانيد موجود در پساب‏ها وجود دارد كه از آن جمله مي‏توان به اكسيداسيون شيميايي با ازون، تابش ماوراي بنفش، كلريناسيون قليايي و تخريب با استفاده از پراكسيد هيدروژن اشاره كرد.
زئوليت‏ها، آلومينوسيليكات‏هاي بلورين و آبدار فلزات قليايي و قليايي خاكي بوده و توانايي جذب كاتيون‏ها (از طريق تعويض يون) و بعضي آنيون‏ها را (با انجام اصلاحاتي بر روي زئوليت) دارا مي‏باشند.
بررسي‏ها نشان مي‏دهد كه ورود بعضي از كاتيون‏ها در شبكه زئوليت كه بتوانند با آنيون‏ها رسوبي با KSPكوچك يا كمپلكس با Kf بزرگ تشكيل دهند، منجر به جذب و تثبيت آنيون مي‏گردد. در اين تحقيق ابتدا زئوليت Na-Y سنتز شد و سپس كاتيون‏هاي Fe3+, Co2+, Zn2+ كه توانايي بالقوه تشكيل كمپلكس با يون سيانيد را دارا مي‏باشند، در حفرات زئوليت جايگزين گرديدند. همچنين از فرم‏هاي هيدروژني و سديمي زئوليت نيز استفاده شد. سپس جذب يون سيانيد توسط اين فرم‏ها مورد بررسي قرار گرفت. سينتيك جذب يون سيانيد توسط دو فرم روي و كبالت و تأثير عمليات حرارتي روي فرم كبالتي بر روي جذب يون سيانيد نيز مورد بررسي قرار گرفته است.
افزايش تقاضاي جهاني براي پروتئين حيواني و توسعه روز افزون پرورش دام در قرن اخير، بمنظور پاسخ به اين نياز و تقاضاي رو به تزاد، انسانها را با مشکلات متعدد زيست محيطي روبرو نموده است. طبق گزارش « لاپورت » در سال 1975، تنها در ايلات متحده آمريکا سالانه بيش از يک ميليارد تن کود خشک و نزديک به چهارصد ميليون تن کود مايع توليد مي گردد، که سلامت انسانها را بشدت به مخاطره مي اندازد. با دفع اين حجم از کود، مقدار زيادي پروتئين هضم نشده نيز از چرخه غذايي دامها خارج مي گردد. اين ضايعات زياد پروتئيني، دانشمندان را به فکر بهره برداري مجدد از فضولات دفع شده وا داشته است. با پيشرفت و توسعه فعاليتهاي تحقيقاتي در زمينه دستيابي به راه و روشهاي اقتصادي براي بازيافت مواد غذايي از مواد دفعي، انديشه استفاده از زئوليتهاي طبيعي، فکر محققين، را بخود مشغول نمود.
خواص فيزيکوشيميايي زئوليتها، گستره عظيمي از مصرف آنرا پيش روي محققين گشوده است. که سر فصلهاي آنها را مي توان بشرح زير خلاصه نمد:
1. کنترل رطوبت و کاهش بوي نا مطبوع فضولات.
2. ايجاد محيطي سالمتر براي گله هاي صنعتي.
3.کنترل ويسکوزيته مواد هضمي و حفظ ارزش غذايي آن.
4.خالص سازي گاز متان بطريق هضم بي هوازي فضولات.
متصاعد شدن گاز آمونياک، انيدريدسولفورو و غيره… از فضولات نيمه مايع در سالنهاي بزرگ مرغداري، باعث ايجاد بوي نا مطبوع و زننده مي گردد که اين خود ضمن ايجاد ناراحتي براي کارگران جوجه هاي موجود در سالن، سبب بالا رفتن خطر ابتلا به انواع بيماريهاي تنفسي مي شود. کلينوپيلوليت در بسياري از مناطق ژاپن بصورت مستقيم با فضولات مخلوط مي شود که در نتيجه تصعيد گاز آمونياک متصاعد شده در سالنهاي پرورش جوجه هاي گوشتي، سبب ايجاد هوايي مناسب تر مي شود. اوناگي در سال 1965 نشان داد که جمعيت مگس هاي موسوم به « ماگوت » با افزودن مستقيم کلينوپتيلوليت به فضولات (به نسبت يک به سه ) کاهش مي يابد. ظاهرا گاز آمونياک در واکنش با زئوليت به يون آمونيوم تبديل مي شود و جذب ساختمان زئوليت مي گردد. در نتيجه هزينه هاي جاري پرورش طيور کاهش مي يابد، نتايجي که اين تحقيقات بدان دست يافت در جدول( 1 ) درج گرديده است.
تاثير زئوليتها بر فضولات جوجه هاي گوشتي :
افزايش تقاضاي جهاني براي پروتئين حيواني و توسعه روز افزون پرورش دام در قرن اخير، بمنظور پاسخ به اين نياز و تقاضاي رو به تزاد، انسانها را با مشکلات متعدد زيست محيطي روبرو نموده است. طبق گزارش « لاپورت » در سال 1975، تنها در ايلات متحده آمريکا سالانه بيش از يک ميليارد تن کود خشک و نزديک به چهارصد ميليون تن کود مايع توليد مي گردد، که سلامت انسانها را بشدت به مخاطره مي اندازد. با دفع اين حجم از کود، مقدار زيادي پروتئين هضم نشده نيز از چرخه غذايي دامها خارج مي گردد. اين ضايعات زياد پروتئيني، دانشمندان را به فکر بهره برداري مجدد از فضولات دفع شده وا داشته است. با پيشرفت و توسعه فعاليتهاي تحقيقاتي در زمينه دستيابي به راه و روشهاي اقتصادي براي بازيافت مواد غذايي از مواد دفعي، انديشه استفاده از زئوليتهاي طبيعي، فکر محققين، را بخود مشغول نمود.
خواص فيزيکوشيميايي زئوليتها، گستره عظيمي از مصرف آنرا پيش روي محققين گشوده است. که سر فصلهاي آنها را مي توان بشرح زير خلاصه نمود:
1. کنترل رطوبت و کاهش بوي نا مطبوع فضولات.
2. ايجاد محيطي سالمتر براي گله هاي صنعتي.
3.کنترل ويسکوزيته مواد هضمي و حفظ ارزش غذايي آن.
4.خالص سازي گاز متان بطريق هضم بي هوازي فضولات.
متصاعد شدن گاز آمونياک، انيدريدسولفورو و غيره... از فضولات نيمه مايع در سالنهاي بزرگ مرغداري، باعث ايجاد بوي نا مطبوع و زننده مي گردد که اين خود ضمن ايجاد ناراحتي براي کارگران جوجه هاي موجود در سالن، سبب بالا رفتن خطر ابتلا به انواع بيماريهاي تنفسي مي شود. کلينوپيلوليت در بسياري از مناطق ژاپن بصورت مستقيم با فضولات مخلوط مي شود که در نتيجه تصعيد گاز آمونياک متصاعد شده در سالنهاي پرورش جوجه هاي گوشتي، سبب ايجاد هوايي مناسب تر مي شود. اوناگي در سال 1965 نشان داد که جمعيت مگس هاي موسوم به « ماگوت » با افزودن مستقيم کلينوپتيلوليت به فضولات (به نسبت يک به سه ) کاهش مي يابد. ظاهرا گاز آمونياک در واکنش با زئوليت به يون آمونيوم تبديل مي شود و جذب ساختمان زئوليت مي گردد. در نتيجه هزينه هاي جاري پرورش طيور کاهش مي يابد، نتايجي که اين تحقيقات بدان دست يافت در جدول( 4 ) درج گرديده است.
(جدول1)

خصوصيت	زئوليت/کود				شاهد
	2:1	3:1	5:1	10:1
درصد رطوبت	3/12	1/13	4/13	7/15	5/18
ميزان مگس ماگوت(تعداد در واحد سطح)	38	101	172	387	5730
توليد آمونياک(مقادير نسبي)	315	370	245	500	450

کوماکين در سال 1974 گزارشي مبني بر اثر استفاده مستقيم از مخلوط زئوليتهاي طبيعي همراه با سولفات آهن بر فضولات منتشر نمود. در اين گزارش نشان داده شده است که سولفات آهن از تخمير و تغيير فضولات، يون آمونيوم (NH4) توليدي را بخود جذب مي کنند. سپس اين مخلوط با حرارتي حدود 120 تا 150 درجه سانتيگراد خشک مي شود. از اين مخلوط در جيره هاي غذايي انواع آبزيان و طيور بعنوان منبع پروتئيني استفاده مي شود. اين مخلوط داراي 22 درصد پروتئين قابل استفاده، 5/4 درصد ازت، 5/4 درصد اکسيد پتاسيم و 5/4 درصد مي باشد. اين مخلوط مي تواند جايگزين 20 درصد از جيره جوجه هاي گوشتي گردد.
در هضم بي هوازي فضولات حيواني، مقدار زيادي گاز متان توليد مي شود که اين گاز خالص نبوده و غير قابل استفاده است. ليکن « جوئل » در سال 1975 نشان داد که مي توان با استفاده از زئوليتها، تحت شرايط صنعتي، گاز متان توليدي را خالص نموده و از آن بعنوان منبع سوختي مناسب و با ايجاد حداقل آلودگي زيست محيطي، استفاده نمود.
اثر استفاده از زئوليتها در جيره طيور گوشتي :
از سال 1965 که نتايج تجربيات ژاپني ها در مورد استفاده از زئوليتهاي طبيعي در غذاي گله هاي طيور گوشتي پيشرفت نمود و منتشر گرديد، استفاده از اين ماده در جيره غذايي گله هاي صنعتي و تجارتي دام و طيور حتي آبزيان در اين کشور به رشد چشمگيري دست يافت
استفاده موفقيت آميز از مونتموريلونيت به منظور کاهش حرکت غذا در دستگاه گوارش طيور و به دنبال آن بهره برداري بهتر و بيشتر از کالري موجود در غذا در سال 1968 توسط « کوئيزنبري » گزارش گرديد . راندمان غذايي ( افزايش وزن نسبت به خوراک) و سلامت طيور بواسطه مصرف زئوليتها در غذاي طيور گوشتي، بطور محسوس و معني داري از نظر آماري، افزايش نشان مي دهد. در تجربيات دو هفته اي که اوناگي در سال 1965 از آزمايش بر روي جوجه هاي نژاد لگهورن بدست آورد، نشان داد که جوجه ها با مصرف کلينوپتيلوليت و موردنيت در جيره غذايي، به آب و دان کمتري نياز داشته و افزايش وزن بدن آنها نيز مشابه گروه شاهد بود. ليکن راندمان غذايي در گروهي که از زئوليتها استفاده کرد، بطور معني داري بهتر از گروه شاهد بود. در اين تجربه با اضافه نمودن10 % زئوليت به جيره جوجه ها، راندمان غذايي 20 % افزايش يافت. همچنين اين محقق نشان داد که استفاده از زئوليتها تاثير نامطلوبي بر سلامت طيور گوشتي ندارد. مقدار رطوبت فضولات نيز در گروهي که زئوليتها را دريافت کرد، 25% کمتر از گروه شاهد بود. محققين نيز گزارش نموده اند که جوجه هاي گوشتي تغذيه شده با جيره حاوي 5% کلينوپتيلوليت به مدت دو ماه، نسبت به گروهي که دان بدون زئوليت دريافت کرد، افزايش وزن کمتري نشان داد. ليکن راندمان غذايي در گروه اول حدود 5 % بهتر از گروه شاهد بود و نکته قابل توجه آنکه، هيچ گونه تلفاتي در گروهي که زئوليت دريافت کرده بود، مشاهده نشد از نظر فيزيولوژيک، زئوليتها با اتصال به يونNH4 ، باعث کاهش اوره در دستگاه گوارش و به دنبال آن در گردش خون طيور مي شوند. آنتي بيوتيکهاي محرک رشد نيز به همين منظور به جيره طيور اضافه مي شود. زئوليتها را مي توان به دليل تشابه اثر، جايگزين اينگونه مواد نمود. ضمن اينکه زئوليتها، کم خوني ناشي از کمبود آهن را با جذب کادميوم از محيط دستگاه گوارش، مرتفع مي سازند.
زئوليت Na-A همچنين باعث کاهش بروز ديسکندروپلازي درشت ني در مرغهاي گوشتي مي شود. مکانيزم اين اثر توسط واتکينز و ساوترن (1992) بين شرح توضيح داده شده است:
اولا: چون ميزان ويتامين D3 پلاسما در زمان مصرف زئوليت مصنو عي Na-A تغيير نمي يابد، پس اين ماده در ميزان جذب فسفر ماده غذايي در دستگاه گوارش تاثيري نداد.
ثانيا: بدليل فوق چنين استنتاج مي شود که ميزان فسفر پلاسما به دنبال مصرف زئوليت، کاهش نمي يابد.
ثالثا: در زمان مصرف زئوليت مصنوعي Na-A ميزان بهره وري کلسيم و مقدار آلومينيوم استخوانها، برعکس مقدار فسفر افزايش مي يابد.
شورسن (1984) و همکارانش اين ارتباط را چنين توضيح مي دهند که با بروز شکاف در ساختمان زئوليت مصنوعي Na-A در محيط دستگاه گوارش، آلومينيوم آزاد مي شود که اين خود در روند بهره وري فسفر تداخل ايجاد مي نمايد. اين خاصيت در زئوليتهاي طبيعي مانند کلينو پتيلوليت که در محيط دستگاه گوارشي پايدار است، مشاهده نشده است. ليت ناحيه شويل ( در ايالت اورگان آمريکا ) را به يک تن دان متداول جوجه هاي نر و ماده گوشتي بمدت چهار هفته و از سن 3 هفتگي به بعد اضافه نمودند و مشاهده کردند که مقدار انرژي و ديگر مواد مغذي جيره حدود 2% کاهش مي يابد. ضمنا 14000 قطعه جوجه ماده و 6000 قطعه جوجه نر نيز بعنوان گروه شاهد در نظر گرفته شد. وجود و يا عدم وجود زئوليت در جيره، تنها تفاوت اعمال شده بين 4 گروه فوق الذکر بود. جوجه

تأثيرات مفيد	نوع طيور	زئوليت	منبع
افيزايش رشد و بهبود  کيفي غذا	جوجه گوشتي	CP	Mumpton & Fishman,(1977)
افزايش کيفيت پوسته تخم مرغ	مرغ تخمگذار	Na-A	Frost & Ronald,(1992)
کاهش ديسکندرو پلازي	جوجه گوشتي	Na-A	Ballard & Edvards,(1988)
محافظت در مقابل سزيم 134	جوجه گوشتي	Mo	Forsberg et al,(1989)
کاهش بوي نامطبوع فضولات	انواع طيور	CP	Mumpton & Fishman,(1977)
محافظت در مقابل سموم قارچي	جوجه گوشتي	HSCAS	Kubena et al,(1990) Phillips et al,(1988) Huff et al,(1992)
CP=Clinoptilolite                                                                                                                                                                                                                                                           Mo=Mordenite          Na-A=Synthetic Zeolite HSCAS=Hydrated Sodium Cacium Alumino Silicate
زئوليتها باعث افزايش رشد و بهبود راندمان غذايي مي شود. بعلاوه بنظر مي رسدکه با مصرف زئوليتها احتمال ابتلا بهاسهال((Diarrhe، ورم روده هاي نر و ماده اي که زئوليت دريافت نموده بودند  بترتيب 7/1 و 5/1 درصد افزايش وزن نسبت به گروه شاهد نشان دادند و فقط در جوجه هاي نر که زئوليت در جيره غذايي دريافت کرده بودند، بهبود راندمان غذايي مشاهده گرديد. از نظر آماري نيز هيچ تفاوت معني داري بين تلفات گروه هاي مختلف آزمايشي ديده نشد. به عقيده گري (1987)، علي رغم کمبود اطلاعات در مورد تاثيرات افزودن زئوليتها به جيره غذايي دام و طيور، نتايج زير غير قابل انکار مي باشد:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تاثير زئوليت طبيعي ايران بر ميزان رشد، بازده غذايي و تلفات در جوجه هاي گوشتي:
در اين بررسي ابتدا 600 قطعه جوجه يکروزه نر از سويه تجاري لوهمن بر اساس طرح آماري بلوکهاي کاملا تصادفي (Randomized Comletely Block Design)به چهار گروه 150 قطعه اي و  هر گروه به سه گروه 50 قطعه اي تقسيم گرديدند. در هر چهار گروه               تحت آزمايش جوجه ها از سن يک روزگي تا پايان سه هفتگي با جيره غذايي پيش دان داراي ترکيبات مشابه و فاقد زئوليت (جدول1) و تحت شرايط يکسان پرورش داده شده اند و به طور هفتگي توزين گرديده، ميانگين وزن جوجه ها در هر تکرار و هر گروه تعيين شد. در خاتمه سن سه هفتگي، پس از مشخص نمودن ميانگين وزن جوجه ها و متوسط غذاي خورده شده (بعد از محاسبه و کسر مقدار غذاي مصرفي به وسيله جوجه هاي تلف شده تا پايان سه هفتگي، با حذف جوجه هايي کهداراي اختلاف وزن قابل توجهي با ميانگين وزن تکرار و هر گروه مربوطه بودند. تعداد جوجه در هر گروه يکسان گرديد، به طوري که هر تکرار مشتمل بر 45 قطعه، هر گروه داراي 135 قطعه جوجه بودند. سپس يکي از گروههاي آزمايشي به عنوان گروه شاهد منظور گرديده و تا خاتمه آزمايش يعني سن شش هفتگي با جيره پس دان فاقد زئوليت تغذيه گرديد. در سه گروه ديگر به ترتيب 3، 5 و10 درصد زئوليت در جيره ها منظور گرديد.
جدول1-درصد مواد اوليه و ترکيب شيميايي جيره پيش دان.