تا کنون هيچ آثار زيان بار بيولوژيکي دراز مدتي در اثر قرارگرفتن در معرض MRI گزارش نشده است اگر چه در بررسي جداگاه اجزاء روند تصويربرداري تشديد مغناطيسي چندين اثر کم اهميت و برگشت پذير از ميدان هاي مغناطيسي ، گراديان و فرکانس راديويي مشاهده شده است . اغلب تحقيقات در مورد ايمني MR در آمريکا انجام شده و اکثر مقالات درباره ايمني MR در امريکا منتشر شده است .
در فوريه 1982 اداره غذا و دارو ( FDA ) دستورالعملي را به هياتهاي بررسي بيمارستانها تحت عنوان « مقررات ارزيابي ريسک هاي تابش هاي الکترومغناطيسي براي روشهاي NMR کلينيکي » ابلاغ نمود . براي بررسي اثر بيولوژيکي درازمدت MRI تمام اجزاء روند تصويربرداري بايد در نظر گرفته شود . اين اجزاء شامل :
1 ـ ميدان مغناطيسي اصلي ( که تحت عنوان ميدان مغناطيسي ايستا هم شناخته مي شود ) .
2 ـ ميدان هاي مغناطيسي متغير با زمان ( ميدان مغناطيسي گراديان ها و ميدانهاي RF ) .
اثرات بيولوژيکي ميدان مغناطيسي ايستا
توجه اوليه در ميدان مغناطيسي ايستا معطوف به امکان اثرات بيولوژيکي بالقوه مي باشد . در طبيعت ميدان مغناطيسي کره زمين اثر قابل ملاحظه اي بر اشکال ابتدايي حالت وارد جهت گيري باکتري هاي مغناطيسي ايستا و الگوي مهاجرت پرندگان تحت تاثير ميدان مغناطيسي به شدت G6/0 که کره زمين را احاطه نموده است مي باشد . در MR پتانسيل هاي الکتريکي ضعيفي در عروق خوني بزرگ که خون در آنها در جهت عمود بر ميدان مغناطيسي ايستا جريان دارد مشاهده شده است . اگر چه در شدت 10 تسلا هيچ آثار زيانباري در ميمونها مشاهده نشده است . اغلب بررسي ها هيچ اثري در رشد و شکل سلولي در ميدانهاي مغناطيسي با شدت کمتر از 2 تسلا نشان نداده اند . اطلاعات جمع آوري شده توسط انستيتوي ملي حفاظت شغلي و سازمان بهداشت جهاني هيچ شواهدي از لوکمي يا ساير موارد سرطان زايي نشان نمي دهد .
گزارشهاي اندکي حاکي از سرطان زايي بالقوه ميدانهاي مغناطيسي ايستا بود که به علت اين که روشهاي بررسي در آنها مورد انتقاد بود ، رد شده اند .
ميدان هاي حاشيه اي
مطلب مورد توجه بعدي در اثرات ميدان مغناطيسي اصلي ، خطرات مربوط به محل نصب سيستم هاي MR مي باشد . ميدان مغناطيسي ايستا توسط ديوارها ، کف ها يا سقف هاي معمولي محدود نمي شوند . ميدان مغناطيسي پراکنده در خارج از مرکز آهن ربا تحت عنوان ميدان حاشيه اي شناخته مي شود .
اغلب دستگاه هاي تشديد مغناطيسي براي محدود نمودن ميدان حاشيه اي تا فاصله قابل قبولي حفاظت نشده اند چه در اتاق اسکن يا در داخل کاميون ها ( در مورد سيستم هاي MR سيار ) ميدان حاشيه اي بايد هميشه در هنگام نصب سيستم هاي جديد در نظر گرفته شود . در هنگام نصب ، شدت ميدان در بالا و پائين دستگاه نيز بايد در نظر گرفته شود .
ميدان هاي ايستاي کمتر از 2 تسلا
اگر چه هيچ آثار بيولوژيکي در انسان در قدرت هاي ميدان زير 2 تسلا مشاهده نشده ، آبنورمالي هاي برگشت پذير در ECG در چنين قدرت هاي ميداني مشاهده شده است . يک افزايش در دامنه موج T را مي توان در يک ECG مشاهده نمود که مربوط به اثر مغناطيسي برديناميک مايعات است .
اين اثر هنگامي ايجاد مي شود که يک مايع هادي مثل خون ، از يک ميدان مغناطيسي عبور نمايد . اين اثر متناسب با قدرت ميدان مغناطيسي مي باشد و بنابراين باعث ايجاد مشکلاتي در Gating قلبي در سيستم هاي با ميدان قوي مي گردد . اين حالت منتج به trigger سيستم در موج T به جاي R گرديده و بنابراين کيفيت تصوير به علت gating ناکافي قلب کاهش مي يابد . اگر چه با وجود اين اثر ، هيچ اثر قلبي _ عروقي جدي در بيماراني که تحت بررسي MR قرار گرفته اند مشاهده نشده است .
مطلب ديگر گرم شدن بيماراني است که در معرض ميدان هاي ايستا قرار مي گيرند. در دو بررسي جداگانه بيماراني در معرض قدرتهاي ميدان 5/1 تسلا براي 60 و 20 دقيقه قرار گرفتند . اين بررسي ها تنها افزايش حرارت بدن به مقدار کمي (1/0 و 03/0 درجه سانتي گراد ) را نشان داد .
ميدانهاي ايستاي با قدرت بيش از 2 تسلا :
بعضي از اثرات بيولوژيکي برگشت پذير در انسان در شدت هاي 2 تسلا و بالاتر مشاهده شده است . اين اثرات شامل خستگي ، سردرد ، کاهش فشار خون و درجاتي از ناآرامي مي باشد . مشکل بالقوه ديگر در اين ميدان ها با قدرتهاي بيشتر از تعاملي انرژي مغناطيسي و جهت گيري سلول مي باشد . مولکولهاي مشخصي مثل DNA و ريز واحدهاي سلولي مانند گلبولهاي قرمز داسي شکل خصوصيات مغناطيسي دارند که با جهت تغيير مي يابند اين اثر از نظر بيولوژيکي در قدرت ميدان 2 تسلا به علت نيروي پيچاننده يا گشتاور که به اين مولکول ها وارد مي گردد با اهميت مي باشد .
بيماران باردار :
تا کنون هيچ آثار بيولوژيکي شناخته شده اي از کاربرد MRI بر جنين مشاهده نشده است . اگر چه مکانيسم وجود دارند که به طور بالقوه مي توانند اثرات زيانبار ايجاد نمايند مانند تعامل ميدان هاي الکترومغناطيسي و جنين در حال رشد . سلولهايي که در مرحله تقسيم هستند در طي اولين ثلث دوره حاملگي بيشتر به اين اثرات حساس مي باشند .
FDA نشان گذاري سيستم هاي MR مورد استفاده در تصويربرداري جنين و اطفال را براي مشخص نمودن ميزان ايمني به علت ريسک زياد و بالقوه براي بيماران باردار ، عموماً توصيه مي نمايد که هر آزمايشي از بيماران باردار بايد تا پايان اولين ثلث بارداري به تأخير بيافتد و پس از اين دوره بايد قبل از انجام آزمايش رضايت نامه کتبي توسط بيمار امضاء گردد .
کارکنان باردار :
مراکز MR دستورالعملهاي جداگانه اي براي کارکنان باردار خود در محدوده تشديد مغناطيسي دارند . اگثر واحدها اين گونه تصميم گرفته اند که کارکنان باردار مي توانند وارد اتاق اسکن شوند ولي در هنگام استفاده از ميدان هاي گراديان و RF از اتاق خارج نشوند . بعضي مراکز اين گونه توصيه مي کنند که کارکنان باردار بايد در طي اولين دوره سه ماهه بارداري کاملاً از ميدان مغناطيسي دور باشند .
بررسي اخير نشان دهنده هيچ افزايشي در وقوع سقط هاي ناگهاني در بين راديوگرافها و پرستاران MR نيست پس لازم نيست در طي دوره بارداري از ميدان مغناطيسي دور باشند و مي توانند بيمار را آماده تصويربرداري نموده ولي در طي کسب تصوير مکان را ترک نمايند .
پرتابه ها
اجسام فلزي فرومغناطيسي در حضور ميدان مغناطيسي ايستاي قوي به صورت پرتابه هايي در مي آيند . اجسام کوچک مثل گيره هاي کاغذ و يا سنجاق مو ، هنگامي که در ميدان 5/1 تسلا قرار مي گيرند سرعت نهايي 40 مايل در ساعت را پيدا مي کنند و بنابراين خطر جدي را براي بيماران و يا هر شخص ديگري که در اتاق اسکن باشد ايجاد مي نمايند . حتي ابزار جراحي مثل هموستاتها ، قيچي ها و گيره ها اگر چه با موادي به نام فولاد ضد زنگ جراحي ساخته شده اند ولي به شدت توسط ميدان مغناطيسي اصلي جذب مي شوند . کپسول هاي اکسيژن نيز به مقدار زيادي مغناطيسي مي باشند و نبايد داخل اتاق اسکن آورده شوند . اگر چه کپسول هاي اکسيژني که غير آهني مي باشند در دسترس است که استفاده از آنها بي خطر است .
کيسه هاي شن نيز بايد مورد بررسي قرار گيرند . زيرا بعضي از آنها با شن پر نشده اند بلکه با دانه هاي فولاد که به مقدار زيادي مغناطيسي مي باشند پر گرديده اند توصيه مي گردد که تمامي اجسام به وسيله آهن رباي ميله اي دستي قبل از ورود به اتاق اسکن MRI مورد بررسي قرار گيرند .
Implants و پروتزها
ايمپلنت هاي فلزي اثري جدي که شامل گشتاور ، گرما و آرتي فکت در تصاوير MRI مي باشد ، ايجاد مي نمايند . بنابراين قبل از اينکه بيمار مورد MR قرار گيرد، هر سابقه جراحي که بيماران قبل از MR داشته اند بايد مشخص گردد . گشتاور و گرما : بعضي ايمپلنت هاي فلزي در هنگامي که در ميدان مغناطيسي قرار مي گيرند گشتاور قابل ملاحظه اي ايجاد مي نمايند . نيرو يا گشتاوري که بر ايمپلنت هاي فلزي کوچک يا بزرگ وارد مي گردد مي تواند اثرات جدي ايجاد نمايد مثل اينکه ايمپلنت هاي ثابت نشده مي توانند بطور بالقوه و غير قابل پيش بيني در درون بدن حرکت کنند . نوع فلزي که در اين ايمپلنت ها استفاده مي گردد ، عاملي است که نيروي وارد شده بر آنها را در ميدان مغناطيسي تعيين مي نمايد . ايمپلنت هاي فلزي غير آهني ، انحرافي در ميدان مغناطيسي نشان نمي دهند ( و يا انحراف کمي نشان مي دهند ) ولي آنها مي توانند سبب گرماي قابل ملاحظه اي به علت عدم توانايي در پراکندگي گرماي ايجاد شده بوسيله جذب فرکانس راديويي، گردند . اگر چه ، آزمايشات افزايش حرارت قابل توجهي را در ايمپلنت ها نشان نمي دهد .
گيره هاي آنوريسم
بعضي گيره هاي آنوريسم داخل جمجمه اي از موارد جدي منبع استفاده در تصويربرداري MR مي باشند در يک بررسي از 26 گيره آنوريسم که تحت بررسي قرار گرفتند 19 عدد از آنها خاصيت فرومغناطيسي از خود بروز دادند . حرکت گيره ممکن است رگ را آسيب زده و منجر به خونريزي ، ايسکمي يا مرگ گردد .
گيره هاي هموستاتيک عروقي
گيره هاي هموستاتيک بايد قبل از آزمايش MR ، به صورت خارج از بدن ارزيابي گردند ، اگر چه هيچ کدام از 6 گيره هموستاتيک عروقي که مورد ارزيابي قرار گرفت انحراف در ميدان مغناطيسي ايستا پيدا نکرد .
فيلترها و STENT
پانزده وسيله داخل عروقي مورد آزمايش قرار گرفت و ثابت شد که پنج عدد از آنها فرو مغناطيسي مي باشند . اگر چه آنها در ميدان مغناطيسي انحراف از خود نشان مي دهند ولي اين وسيله ها معمولاً بعد از چند هفته در داخل ديواره رگ نفوذ کرده و حرکت آنها نامتحمل مي گردد . بنابراين انجام تصويربرداري MR براي اکثر بيماران با وسيله هاي داخل عروقي در صورتي که دوره زماني قابل قبولي بعد از کاشت ، گذشته باشد ايمني در نظر گرفته مي شود .
گيرنده هاي عروقي سرخرگ گردني ( کاروتيد )
پنچ گيره ( عروق ) سرخرگ کاروتيد مورد آزمايش قرار گرفت و همه انحراف را در ميدان مغناطيسي نشان دادند . اگر چه انحراف در مقايسه با حرکت ضرباني عروق کاروتيد به ميزان کمي بود . تنها در مورد گيره کاروتيد Poppen_Blaylock استفاده از MR به علت جذب شديد آن به ميدان مغناطيسي منع گرديده است .
ورودي هاي دستيابي عروقي Vascular Access Ports
تنها دو عدد از 33 ايمپلنت ورودي دستيابي عروقي مورد مطالعه قرار گرفت ، انحراف قابل مشاهده در ميدان مغناطيسي از خود نشان دادند اين انحرافات در کاربرد چنين ورودي هايي به ميزان کم در نظر گرفته شد بنابراين تصويربرداري تقريباً ايمن مي باشد .
دريچه هاي قلبي
اگر چه کاربرد MR در بيماران با اغلب ايمپلنت هاي دريچه اي ايمن در نظر گرفته مي شود ولي چون دريچه هايي وجود دارند که تماميت آنها آسيب مي بينند بررسي دقيق نوع دريچه توصيه مي شود .
ايمپلنت هاي گوش
تمام ايمپلنت هاي حلزوني مورد آزمايش جذب ميدان مغناطيسي شدند و از نظر مغناطيسي و الکتريکي فعال مي باشند بنابراين آنها کاملاً جزء موارد عدم استفاده از MRI شناخته شده اند .
ايمپلنت و وسايل مواد دنداني
اغلب آنها براي تصويربرداري MR ايمن در نظرگرفته مي شوند با وجود اين که اکثر وسايل دنداني به طور قابل ملاحظه اي تحت تاثي ميدان مغناطيسي قرار نمي گيرند . آرتي فکت هاي تاثيرپذيري مي تواند کيفيت تصوير را در MR خصوصاً در تصويربرداري گراديان اکو تحت تأثير قرار دهد .
منبع: bionuclear.mihanblog.com/الف