استفاده از شبکه هاي کامپيوتري در چندين سال اخير رشد و به موازات آن سازمان ها و موسسات متعددي اقدام به برپاسازي شبکه نموده اند. هر شبکه کامپيوتري مي بايست با توجه به شرايط و سياست هاي هر سازمان ، طراحي و در ادامه پياده سازي گردد .شبکه ها ي کامپيوتري زيرساخت لازم براي استفاده از منابع فيزيکي و منطقي را در يک سازمان فراهم مي نمايند . بديهي است در صورتي که زيرساخت فوق به درستي طراحي نگردد، در زمان استفاده از شبکه با مشکلات متفاوتي برخورد نموده و مي بايست هزينه هاي زيادي به منظور نگهداري و تطبيق آن با خواسته ها ي مورد نظر( جديد) ، صرف گردد ( اگر خوش شانس باشيم و مجبور نشويم که از اول همه چيز را مجددا" شروع نمائيم !) . يکي از علل اصلي در بروز اينچنين مشکلاتي ، به طراحي شبکه پس از پياده سازي آن برمي گردد. ( در ابتدا شبکه را پياده سازي مي نمائيم و بعد سراغ طراحي مي رويم ! ) .
برپاسازي هر شبکه کامپيوتري تابع مجموعه سياست هائي است که با استناد به آنان در ابتدا طراحي منطقي شبکه و در ادامه طراحي فيزيکي ، انجام خواهد شد . پس از اتمام مراحل طراحي ، امکان پياده سازي شبکه با توجه به استراتژي تدوين شده ، فراهم مي گردد.
در زمان طراحي يک شبکه ، سوالات متعددي مطرح مي گردد :
براي طراحي يک شبکه از کجا مي بايست شروع کرد ؟
چه پارامترهائي را مي بايست در نظر گرفت ؟
هدف از برپاسازي يک شبکه چيست ؟
انتطار کاربران از يک شبکه چيست ؟
آيا شبکه موجود ارتقاء مي يابد و يا يک شبکه از ابتدا طراحي مي گردد ؟
چه سرويس ها و خدماتي بر روي شبکه، ارائه خواهد شد ؟
و ...
سوالات فوق ، صرفا" نمونه هائي در اين زمينه بوده که مي بايست پاسخ آنان متناسب با واقعيت هاي موجود در هر سازمان ، مشخص گردد . ( يکي از اشکالات ما استفاده از پاسخ هاي ايستا در مواجهه با مسائل پويا است !) .
در اين مقاله قصد داريم به بررسي پارامترهاي لازم در خصوص تدوين يک استراتژي مشخص به منظور طراحي شبکه پرداخته تا از اين طريق امکان طراحي منطقي ، طراحي فيزيکي و در نهايت پياده سازي مطلوب يک شبکه کامپيوتري ، فراهم گردد .
مقدمه
قبل از طراحي فيزيکي شبکه ، مي بايست در ابتدا و بر اساس يک فرآيند مشخص ، خواسته ها شناسائي و آناليز گردند. چرا قصد ايجاد شبکه را داريم و اين شبکه مي بايست چه سرويس ها و خدماتي را ارائه نمايد ؟ به چه منابعي نيار مي باشد ؟ براي تامين سرويس ها و خدمات مورد نظر اکثريت کاربران ، چه اقداماتي مي بايست انجام داد ؟ در ادامه مي بايست به مواردي هم چون پروتکل مورد نظر براي استفاده در شبکه ، سرعت شبکه و از همه مهم تر، مسائل امنيتي شبکه پرداخته گردد. هر يک از مسايل فوق ، تاثير خاص خود را در طراحي منطقي يک شبکه به دنبال خواهند داشت .يکي ديگر از پارامترهائي که معمولا" از طرف مديريت سازمان دنبال و به آن اهميت داده مي شود ، هزينه نهائي برپاسازي شبکه است . بنابراين لازم است در زمان طراحي منطقي شبکه به بودجه در نظر گرفته شده نيز توجه نمود .
در صورتي که قصد ايجاد يک شبکه و تهيه نرم افزارهاي جديدي وجود داشته باشد ، زمان زيادي صرف بررسي توانمندي نرم افزارها ، هزينه هاي مستقيم و غير مستقيم آنان ( آموزش کاربران ، کارکنان شبکه و ساير موارد ديگر ) ، خواهد شد .در برخي موارد ممکن است تصميم گرفته شود که از خريد نرم افزارهاي جديد صرفنظر نموده و نرم افزارهاي قديمي را ارتقاء داد. تعداد زيادي از برنامه هاي کامپيوتري که با استفاده از زبانهائي نظير : کوبال ، بيسيک و فرترن نوشته شده اند ، ممکن است داراي قابليت هاي خاصي در محيط شبکه بوده که استفاده از آنان نيازمند بکارگيري پروتکل هاي قديمي باشد. در چنين مواردي لازم است به چندين موضوع ديگر نيز توجه گردد :
هزينه ارتقاء هزاران خط کد نوشته شده قديمي توسط نسخه هاي جديد و پيشرفته همان زبان هاي برنامه نويسي ، چه ميزان است ؟
هزينه ارتقاء برنامه ها به يک زبان برنامه نويسي شي گراء چه ميزان است ؟
آيا به منظور صرفه جوئي در هزينه ها ، مي توان بخش هاي خاصي از شبکه را ارتقاء و از سخت افزارها و يا نرم افزارهاي خاصي براي ارتباط با عناصر قديمي شبکه استفاده نمود؟
با توجه به هزينه و زمان ارتقاء برنامه هاي نوشته شده قديمي توسط زبان هاي جديد برنامه نويسي ، ممکن است تصميم گرفته شود که فعلا" و تا زماني که نرم افزارهاي جديد نوشته و جايگزين گردند از نرم افزارهاي موجود حمايت و پشتيباني شود. در اين رابطه ممکن است بتوان از يک بسته نرم افراري به عنوان گزينه اي جايگزين در ارتباط با برنامه هاي قديمي نيز استفاده نمود. در صورتي که مي توان با اعمال تغييراتي اندک و ترجمه کد منبع برنامه ، امکان اجراي برنامه را بر روي يک سيستم عامل جديد فراهم نمود ، قطعا" هزينه مورد نظر بمراتب کمتر از حالتي است که برنامه از ابتدا و متناسب با خواسته هاي جديد ، بازنويسي گردد. يکي ديگر از مسايلي که مي بايست در زمان ارتقاء يک برنامه جديد مورد توجه قرار گيرد ، آموزش کاربراني است که از نرم افزار فوق استفاده مي نمايند.
برنامه ريزي براي طراحي منطقي شبکه
براي طراحي منطقي شبکه ، مي توان از يک و يا دونقطه کار خود را شروع کرد: طراحي و نصب يک شبکه جديد و يا ارتقاء شبکه موجود. در هر دو حالت ، مي بايست اطلاعات مورد نياز در خصوص چندين عامل اساسي و مهم را قبل از طراحي منطقي شبکه ، جمع آوري نمود. مثلا" با توجه به سرويس ها و خدماتي که قصد ارائه آنان به سرويس گيرندگان شبکه را داريم ، مي بايست به بررسي و آناليز الگوهاي ترافيک در شبکه پرداخته گردد . شناسائي نقاط حساس و بحراني (در حد امکان ) ، کاهش ترافيک موجود با ارائه مسيرهاي متعدد به منابع و تامين سرويس دهندگان متعددي که مسئوليت پاسخگويي به داده هاي مهم با هدف تامين Load balancing را دارا مي باشند ، نمونه هائي در اين رابطه مي باشد .براي برنامه ريزي در خصوص طراحي منطقي شبکه مي بايست به عواملي ديگر نيز توجه و در خصوص آنان تعيين تکليف شود :
سرويس گيرندگان، چه افرادي مي باشند؟ نياز واقعي آنان چيست ؟چگونه از نياز آنان آگاهي پيدا کرده ايد ؟ آيا اطلاعات جمع آوري شده معتبر است ؟
چه نوع سرويس ها و يا خدماتي مي بايست بر روي شبکه ارايه گردد؟ آيا در اين رابطه محدوديت هاي خاصي وجود دارد ؟ آيا قصد استفاده و پيکربندي يک فايروال بين شبکه هاي محلي وجود دارد ؟ در صورت وجود فايروال ، به منظور استفاده از اينترنت به پيکربندي خاصي نياز مي باشد؟
آيا صرفا" به کاربران داخلي شبکه ، امکان استفاده از اينترنت داده مي شود و يا کاربران خارجي ( مشتريان سازمان ) نيز مي بايست قادر به دستيبابي شبکه باشند ؟ هزينه دستيابي و ارائه سرويس ها و خدمات به کاربران خارجي از طريق اينترنت، چه ميزان است ؟ ؟ آيا تمامي کاربران شبکه مجاز به استفاده از سرويس پست الکترونيکي مي باشند (سيستم داخلي و يا خارجي از طريق فايروال ) . کاربران شبکه ، امکان دستيابي به چه سايت هايي را دارا خواهند بود؟ آيا سازمان شما داراي کاربراني است که در منزل و يا محيط خارج از اداره مشغول به کار بوده و لازم است به شبکه از طريق Dial-up و يا VPN ( از طريق ايننترنت ) ، دستيابي نمايند ؟
يکي از موضوعات مهمي که امروزه مورد توجه اکثر سازمان ها مي باشد ، نحوه تامين امکان دستيابي نامحدود به اينترنت براي کاربران است. در صورتي که کاربران نيازمند مبادله نامه الکترونيکي با مشتريان سازمان و يا مشاوران خارج از شرکت مي باشند ، مي بايست ترافيک موجود را از طريق يک برنامه فيلتر محتوا و يا فايروال انجام و به کمک نرم افزارهائي که حفاظت لازم در مقابل ويروس ها را ارائه مي نمايند ، عمليات تشخيص و پيشگيري از کد هاي مخرب و يا فايل ضميمه آلوده را نيز انجام داد.
با استفاده از نرم افزارهائي نظير FTP ،کاربران قادر به ارسال و يا دريافت فايل از طريق سيستم هاي راه دور مي باشند .آيا در اين خصوص تابع يک سياست مشخص شده اي بوده و مي توان پتانسيل فوق را بدون اين که اثرات جانبي خاصي را به دنبال داشته باشد در اختيار کاربران قرار داد ؟ از لحاظ امنيتي ،امکان اجراي هر برنامه جديد بر روي هر کامپيوتر ( سرويس گيرنده و يا سرويس دهنده ) بدون بررسي لازم در خصوص امنيت برنامه ، تهديدي جدي در هر شبکه کامپيوتري محسوب مي گردد .
آيا کاربران شبکه با يک مشکل خاص کوچک که مي تواند براي دقايقي شبکه و سرويس هاي آن را غير فعال نمايد ، کنار مي آيند و يا مي بايست شبکه تحت هر شرايطي به منظور ارائه خدمات و سرويس ها ، فعال و امکان دستيابي به آن وجود داشته باشد ؟ آيا به سرويس دهندگان کلاستر شده اي به منظور در دسترس بودن دائم شبکه ، نياز مي باشد ؟ آيا کاربران در زمان غيرفعال بودن شبکه ، چيزي را از دست خواهند داد ؟ آيا يک سازمان توان مالي لازم در خصوص پرداخت هزينه هاي مربوط به ايجاد زيرساخت لازم براي فعال بودن دائمي شبکه را دارا مي باشد ؟ مثلا" مي توان توپولوژي هاي اضافه اي را در شبکه پيش بيني تا بتوان از آنان براي پيشگيري از بروز اشکال در يک نقطه و غير فعال شدن شبکه ، استفاده گردد. امروزه با بکارگيري تجهيزات خاص سخت افزاري به همراه نرم افزاري مربوطه ، مي توان از راهکارهاي متعددي به منظور انتقال داده هاي ارزشمند در يک سازمان و حفاظت از آنان در صورت بروز اشکال ، استفاده نمود.
در صورتي که قصد ارتقاء شبکه موجود وجود داشته باشد ، آيا مي توان از پروتکل هاي فعلي استفاده کرد و يا مي بايست به يک استاندارد جديد در ارتباط با پروتکل ها ، سوئيچ نمود ؟ در صورتي که يک شبکه جديد طراحي مي گردد ، چه عواملي مي تواند در خصوص انتخاب پروتکل شبکه ، تاثير گذار باشد ؟ اترنت ، متداولترين تکنولوژي شبکه ها ي محلي ( LAN ) و TCP/IP ، متداولترين پروتکلي است که بر روي اترنت ، اجراء مي گردد . در برخي موارد ممکن است لازم باشد که ساير تکنولوژي هاي موجود نيز بررسي و در رابطه با استفاده از آنان ، تصميم گيري گردد .
استفاده کنندگان شبکه چه افرادي هستند ؟
اين سوال به نظر خيلي ساده مي آيد. ما نمي گوئيم که نام استفاده کنندگان چيست ؟ هدف از سوال فوق، آشنائي با نوع عملکرد شغلي و حوزه وظايف هر يک از کاربران شبکه است . طراحان شبکه هاي کامپيوتري نيازمند تامين الگوها و خواسته ها متناسب با ماهيت عملياتي هر يک از بخش هاي يک سازمان بوده تا بتوانند سرويس دهندگان را به درستي سازماندهي نموده و پهناي باند مناسب براي هر يک از بخش هاي فوق را تامين و آن را در طرح شبکه ، لحاظ نمايند . مثلا" در اکثر سازمان ها ، بخش عمده ترافيک شبکه مربوط به واحد مهندسي است . بنابراين در چنين مواردي لازم است امکانات لازم در خصوص مبادله داده در چنين واحدهائي به درستي پيش بيني شود .
شبکه مورد نظر مي بايست چه نوع سرويس ها و خدماتي را ارائه نمايد ؟
مهمترين وظيفه يک شبکه ، حمايت از نرم افزارهائي است که امکان استفاده از آنان براي چندين کاربر ، وجود داشته باشد. در اين رابطه لازم است در ابتدا ليستي از انواع نرم افزارهائي که در حال حاضر استفاده مي گردد و همچنين ليستي از نرم افزارهائي را که کاربران تقاضاي استفاده از آنان را نموده اند، تهيه گردد. هر برنامه داراي يک فايل توضيحات کمکي است که در آن به مسائل متفاوتي از جمله رويکردهاي امنيتي ، اشاره مي گردد ( در صورت وجود ) . نرم افزارهاي عمومي شبکه در حال حاضر FTP، telnet و مرورگرهاي وب بوده که نسخه هاي خاص امنيتي در ارتباط با هر يک از آنان نيز ارائه شده است . برخي از اين نوع نرم افزارها داراي نسخه هائي مي باشند که همزمان با نصب ، حفره ها و روزنه هاي متعددي را برروي شبکه ايجاد مي نمايند . صرفنظر از اين که چه نرم افزارهائي براي استفاده در شبکه انتخاب مي گردد ، مي بايست به دو نکته مهم در اين رابطه توجه گردد :
آيا برنامه ايمن و مطمئن مي باشد؟ اکثر برنامه ها در حال حاضر داراي نسخه هائي ايمن بوده و يا مي توان آنان را به همراه يک سرويس دهنده Proxy به منظور کمک در جهت کاهش احتمال بکارگيري نادرست ، استفاده نمود.سرويس دهندگان Proxy ، يکي از عناصر اصلي و مهم در فايروال ها بوده و لازم است به نقش و جايگاه آنان بيشتر توجه گردد. حتي شرکت هاي بزرگ نيز در معرض تهديد و آسيب بوده و هر سازمان مي بايست داراي کارشناساني ماهر به منظور پيشگيري و برخورد با مشکلات امنيتي خاص در شبکه باشد .
آيا يک برنامه با برنامه ديگر Overlap دارد؟ هر کاربر داراي نرم افزار مورد علاقه خود مي باشد . برخي افراد يک واژه پرداز را دوست دارند و عده اي ديگر به واژه پردازه ديگري علاقه مند مي باشند. در زمان استفاده از چنين نرم افزارهائي لازم است حتي المقدور سعي گردد از يک محصول خاص بمظور تامين خواسته تمامي کاربران ،استفاده گردد. فراموش نکنيم که پشتيباني چندين برنامه که عمليات مشابه و يکساني را انجام مي دهند هم سرمايه هاي مالي را هدر خواهد داد و هم مي تواند سردرگمي ، تلف شدن زمان و بروز مشکلات مختلف در جهت مديريت آنان توسط گروه مديريت و پشتيبان شبکه را به دنبال داشته باشد .
هر برنامه و يا سرويس جديدي را که قصد نصب و فعال شدن آن را در شبکه داشته باشيم ، مي بايست در ابتدا بررسي و در ادامه متناسب با سياست ها و شرايط موجود ، پيکربندي نمود . برنامه هاي جديد مي بايست منطبق بر اين حقيقت باشند که چرا به وجود آنان نياز مي باشد؟ در صورتي که يک برنامه موجود مي تواند به منظور تحقق اهداف خاصي استفاده گردد ، چرا به برنامه اي ديگر نياز مي باشد ؟ آيا عدم کارائي برنامه قديمي بررسي و بر اساس نتايج به دست آمده به سراغ تهيه يک نرم افزار جديد مي رويم ؟ همواره لازم است برنامه جديد بررسي تا اطمينان لازم در خصوص تامين خواسته ها توسط آن حاصل گردد.اين موضوع در رابطه با برنامه هاي قديمي نيز صدق خواهد کرد: آيا اين نوع برنامه ها بر روي شبکه جديد و يا شبکه موجود که قصد ارتقاء آن را داريم ، کار خواهند کرد؟
آيا استفاده از شبکه ، مانيتور مي گردد؟ آيا به کاربران شبکه اجازه داده مي شود که اکثر وقت خود را در طي روز به استفاده از اينترنت و يا ارسال و يا دريافت نامه هاي الکترونيکي شخصي ، صرف نمايند ؟ تعداد زيادي از سازمان ها و موسسات امکان استفاده از تلفن براي کاربردهاي شخصي را با لحاط نمودن سياست هاي خاصي در اختيار کارکنان خود قرار مي دهند. آيا در زمان تعريف آدرس الکترونيکي کاربران ، راهکاري مناسب در اين خصوص انتخاب و به آنان اعلام شده است ؟ آيا پيشگيري لازم به منظور دستيابي به سايت هائي که ارتباطي با عملکرد شغلي پرسنل ندارند ، پيش بيني شده است ؟
براي هر يک از لينک هاي شبکه به چه درجه اي از اطمينان نياز است ؟
از کار افتادن شبکه و غير فعال شدن سرويس هاي آن تا چه ميزان قابل قبول است ؟ شايد اکثر کاربران در پاسخ زمان صفر را مطرح نموده و تمايل دارند که شبکه تحت هر شرايطي فعال و در دسترس باشد . عناصر مهم در شبکه ، نظير سرويس دهندگان فايل داراي استعداد لازم براي پذيرش اشکالات و بروز خطاء مي باشند . در سرويس دهندگان بزرگ ، از دو منبع تغذيه متفاوت که هر کدام به يک ups جداگانه متصل مي گردند ، استفاده مي شود و از فن آوري هاي Raid به منظور اطمينان از صحت ارائه اطلاعات در رابطه با حوادثي که ممکن است باعث از کار افتادن يک ديسک گردد ، استفاده مي شود. در صورتي که دو بخش متفاوت يک سازمان از طريق يک خط ارتباطي ( لينک ) خاص با يکديگر مرتبط شده باشند و لازم است که همواره ارتباط بين آنان بصورت تمام وقت برقرار باشد، مي بايست برنامه ريزي لازم در خصوص ايجاد چندين لينک بين دو سايت ، صورت پذيرد (لينک Backup ). در چنين مواردي ، مي بايست هزينه تامين لينک اضافه نيز پيش بيني گردد. در صورتي که از چندين لينک براي ارتباط با سايت هاي راه دور استفاده مي شود ، مي توان از مسيرهاي مختلفي بدين منظور استفاده نمود . بديهي است در صورت بروز اشکال در يکي از لينک هاي موجود، مي توان از ساير مسير ها استفاده به عمل آورد . در اين رابطه لازم است به موارد زير نيز توجه گردد :
علاوه بر در نظر گرفتن خطوط اختصاصي بين سايت ها ، استفاده از VPN)Virtual Private Networking) ، نيز روشي متداول به منظور اتصال به سايت هاي راه دور، مي باشد . مهمترين مزيت روش فوق، ارزان بودن آن نسبت به يک لينک اختصاصي با توجه به استفاده از زيرساخت اينترنت براي مبادله داده است . کاربران موبايل مي توانند با استفاده از يک VPN به شبکه سازمان خود دستيابي داشته باشند ( در زمان حرکت از يک نقطه به نقطه اي ديگر ) . در چنين مواردي لازم است سايت راه دور ( و نيز سايت اصلي ) ، از دو ISP استفاده نموده تا اگر يکي از آنان با مشکل روبرو گرديد ، امکان استفاده از اينترنت از طريق يک اتصال ديگر ، وجود داشته باشد .
فن آوري ديگري که مي توان از آن به منظور ارائه يک لايه اضافه به منظور در دسترس بودن شبکه استفاده نمود ، دستيابي با سرعت بالا به دستگاههاي ذخيره سازي و شبکه ذخيره سازي ( SAN:Storage Area Network ) است . SAN ، شبکه اي است که از LAN جدا بوده و شامل صرفا" دستگاههاي ذخيره سازي و سرويس دهندگان لازم براي دستيابي به دستگاه ها است . با توجه به اين که پهناي باند شبکه با کاربران شبکه محلي LAN به اشتراک گذاشته نمي شود ، چندين سرويس دهنده قادر به دستيابي محيط ذخيره سازي مشابه و يکساني ، خواهند بود. ساير سرويس دهندگان مي توانند بگونه اي پيکربندي گردند که امکان دستيابي به داده را فراهم نمايند . در اين رابطه مي توان از RAID و يا برخي فن آوري هاي ديگر مرتبط با دستگاه هاي ذخيره سازي نيز استفاده نمود .
انتخاب پروتکل براي شبکه
TCP/IP ، متداولترين پروتکل در شبکه هاي کامپيوتري است. در اين رابطه پروتکل هاي ديگري نيز وجود داشته که هر کدام داراي جايگاه خاص خود مي باشند . مثلا" در سيستم عامل شبکه اي " نت ور " ، از پروتکل IPX/SPX استفاده مي شود. در نسخه هاي جديد سيستم عامل "نت ور" ( نسخه هاي پنج به بعد ) ، امکان استفاده از پروتکل TCP/IP وجود خواهد داشت . در صورتي که قصد ارتقاء شبکه هائي را داشته باشيم که در آنان از سيستم عامل شبکه اي "نت ور " ، استفاده مي گردد ، استفاده از پروتکل IPX/SPX به برنامه هاي موجود در شبکه و ضرورت استفاده از آنان در شبکه جديد بستگي خواهد داشت .در چنين مواردي شبکه جديد مي بايست امکان استفاده از پروتکل IPX/SPX را فراهم نمايد.
در صورتي که قصد اتصال به اينترنت را داشته باشيم ، استفاده از پروتکل TCP/IP يک ضرورت مي باشد . حتي در صورتي که ضرورت استفاده از اينترنت وجود نداشته باشد ، استفاده از پروتکل TCP/IP گزينه اي معقول و منطقي است ، چراکه اکثر برنامه ها از پروتکل فوق استفاده نموده و در اين رابطه مي توان از خدمات متخصصان و کارشناسان متعددي به منظور نگهداري و پشتيباني شبکه هاي مبتني بر پروتکل TCP/IP ، استفاده کرد.
علاوه بر ضرورت استفاده از پروتکل هاي لايه حمل ( نظير TCP/IP و يا IPX/SPX ) ، مي بايست به پروتکل هاي Appliction که قصد استفاده از آنان را در شبکه داريم ، نيز توجه نمود. مثلا" به منظور تسهيل در مديريت پيکربندي اطلاعات ( نظير اختصاص پوياي آدرس هاي IP به سرويس گيرندگان ) براي تعداد زيادي از کامپيوترها ، مي توان از پروتکل Dynamic Host Configuration Protocol ) DHCP) ، استفاده نمود. در صورتي که قصد ايجاد يک مرکز متمرکز به منظور ارائه سرويس لازم براي "معادل سازي نام به آدرس " در يک شبکه را داشته باشيم ، مي توان از Domain Name Service )DNS) ، استفاده نمود . در صورتي که برخي از سرويس گيرندگان در شبکه از نسخه هائي قبل از ويندوز 2000 و يا XP استفاده مي نمايند ، مي بايست به منظور سازگاري با نسخه هاي قبلي از Windows Internet Naming Service) WINS) ، استفاده گردد.
در زمان تصميم گيري در خصوص پروتکل شبکه ، صرفا" يک پروتکل مورد نظر نبوده و مي بايست فرآيند انتخاب پروتکل به صورت جامع و در تمامي سطوح ، مورد توجه قرار گيرد. پس از اتخاذ تصميم لازم در خصوص پروتکل هاي مورد نظر در شبکه ، مي بايست بررسي لازم در خصوص چالش ها ي امنيتي هر يک از آنان نيز به صورت جدي در دستور کار قرار گيرد .
TCP/IP گزينه اي عمومي
براي تمامي اهداف عملياتي در يک شبکه کامپيوتري ، پروتکل TCP/IP گزينه اي مناسب محسوب مي گردد( پروتکل استاندارد LAN ) . يکي از علل اصلي در بروز وضعيت فوق ، رشد سريع و چشمگير اينترنت و ضرورت حضور در عرصه وب براي اکثر سازمان ها و موسسات مي باشد . در صورتي که شبکه محلي موجود همچنان از يک پروتکل قديمي استفاده مي نمايد ، لازم است بررسي جدي در خصوص ارتقاء آن به TCP/IP صورت پذيرد . در حال حاضر پروتکل TCP/IP (نسخه چهار ) ، متداولترين پروتکل شبکه محسوب شده و در آينده اي نه چندان دور مي بايست از نسخه جديد پروتکل فوق ( IPv6 ) ، استفاده نمود. با اين که از فن آوري هاي متعددي نظير Network Address Translation) NAT) ، به منظور غلبه بر چالش هاي مربوط به محدوديت ميزان فضاي آدرس دهي ارائه شده توسط IPv4 ، استفاده بعمل مي آيد ، در نسخه جديد پروتکل TCP/IP ( نسخه شش ) ، محدوديت فوق به صورت کامل برطرف شده است .نسخه جديد پروتکل TCP/IP داراي ويژگي ها و پتانسيل ها ي متعدد ديگري است که تاثيرات گسترده اي را در تمامي ابعاد شبکه خصوصا" مکانيزم هاي امنيتي به ويژه در رابطه با تجارت الکترونيکي ، به دنبال خواهد داشت .
لازم است به اين موضوع اشاره گردد که در ويندوز NT 3.51 ، از نسخه اختصاصي IPX/SPX که با نام NWLink توسط شرکت مايکروسافت پياده سازي شده است به عنوان پروتکل پيش فرض شبکه استفاده مي گردد. در ويندوز NT 4.0 و ساير سيستم هاي عامل ارائه شده توسط مايکروسافت ( ويندوز 2000 ، XP و Server 2003 ) از TCP/IP به عنوان پروتکل پيش فرض ، استفاده مي شود . در صورتي که در شبکه اي از چندين سيستم عامل استفاده مي شود ( ويندور ، نت ور ، يونيکس ، لينوکس ) ، نقطه اشتراک تمامي آنان ، پروتکل TCP/IP بوده و با استفاده از آن امکان ارتباط بين تمامي سيستم هاي عامل، فراهم مي گردد.
سيستم عامل نت ور
اولين تلاش جدي براي ارائه يک پروتکل شبکه اي جامع ، توسط سيستم عامل " نت ور" ، انجام شده است . سرويس هاي فايل و چاپ ارائه شده در نسخه هاي اوليه "نت ور" ، نسبت به ساير راه حل هاي ارائه شده در آن زمان ، مناسب تر بودند. پس از گسترش کامپيوترهاي شخصي و به دنبال آن برپاسازي شبکه هاي کامپيوتري متعدد ، استفاده از سيستم عامل شبکه اي "نت ور " بسيار متدوال گرديد . شرکت مايکروسافت ، موفقيت فوق را همزمان با ارائه LANManager ادامه داد . محصول فوق ، با حمايت تعداد زيادي از توليد کنندگان مواجه و از آن در محصولات متعدد نرم افزاري ، استفاده بعمل آمد ( نظير Pathworks از شرکت DEC : Digital Equipment Corporation ) .
امروزه " نت ور" ، تغييرات متعدد و گسترده اي را نسبت به نسخه هاي قبلي خود داشته است . در سيستم عامل فوق ، ويژگي هاي جديدي ارائه شده است که محوريت عمده آنان ، تسهيل در زمينه دستيابي و استفاده از اينترنت مي باشد ( اتصال به اينترنت از طريق کامپيوترهاي شخصي و يا دستگاههاي موبايل ) . مثلا" iPrint ، امکان چاپ بر روي يک چاپگر از راه دور را در اختيار کاربران شبکه قرار مي دهد . iFolder ، امکان يکسان سازي داده ذخيره شده بر روي کامپيوترهاي از راه دور نظير Laptop را در اختيار کاربران موبايل ، قرار مي دهد .
مايکروسافت و ساير توليد کنندگان نيز در اين رابطه راه حل هاي خاص خود را ارائه نموده اند .اگر در حال حاضر داراي کاربراني مي باشيد که از نت ور استفاده مي نمايند ، لزومي به دورانداختن سيستم هاي فوق و هدر دادن سرمايه گذاري انجام شده و سوئيچ به شبکه اي مبتني بر يکي از سيستم هاي عامل ويندوز ، يونيکس و يا لينوکس ، نخواهد بود. "نت ور" همزمان با بروز تحولات گسترده در عرصه شبکه هاي کامپيوتري ، تغييرات عمده اي را انجام داده است . بديهي است در چنين مواردي منطقي تر و در عين حال مقرون به صرفه تر مي باشد که سيستم عامل شبکه را به نسخه شماره شش ارتقاء داد تا اين که به يک پلات فرم ديگر ، سوئيچ نماييم . در اين رابطه صرفا" هزينه مورد نظر شامل تامين سيستم عامل مربوطه نبوده و مي بايست ساير هزينه ها نظير آموزش کارکناني که مسئوليت نگهداري و پشتيباني شبکه را بر عهده خواهند داشت ، نيز مورد توجه قرار گيرد . نسخه شماره شش "نت ور " علاوه بر سازگاري با پروتکل هاي قديمي نظير IPX/SPX با پروتکل IP نيز کاملا" سازگار مي باشد .
ساير پروتکل هاي LAN/WAN
تفکيک و تمايز بين پروتکل هاي LAN و WAN در حال کم رنگ شدن مي باشد . اترنت ، يک تکنولوژي فراگير در شبکه هاي محلي محسوب مي گردد. پس از گذشت مدت زماني ، ساير تکنولوژي ها نظير Token-Ring داراي نقشي جدي تر در دنياي شبکه هاي محلي گرديدند. اين موضوع در رابطه با اترنت نيز صدق مي کند. اترنت ، نسبت به وضعيت اوليه خود که توسط Intel ، DEC و ساير توليد کنندگان ارايه شده بود ، تغييرات عمده اي داشته و هم اينک به عنوان يک فن آوري در شبکه هاي WAN ، نيز مورد توجه مي باشد. پتانسيل هاي ارائه شده توسط فن آوري هاي فعلي شبکه هاي محلي در حال حذف تفاوت هاي موجود بين يک LAN و MAN) metropolitan area network) ، مي باشد. دستگاههاي Gigabit Ethernet ، با توجه به پهناي باند ارائه شده داراي قيمتي مناسب مي باشند . امروزه ممکن است از 100BASE-T براي اتصال کامپيوترهاي سرويس گيرنده به شبکه و از Gigabit Ethernet براي اتصال سگمنت هاي شبکه با توجه به ستون فقرات شبکه ، استفاده بعمل آيد .
با استفاده از 10Gigabit Ethernet ، مي توان از TCP/IP نه تنها براي ايجاد ستون فقرات شبکه محلي استفاده نمود بلکه امکان توسعه آن تا مرز يک شبکه MAN ، نيز وجود خواهد داشت . با توجه به اين که پروتکل TCP/IP کاملا" با اترنت جفت و جور مي شود ، مي توان از يک لينک MAN نقطه به نقطه که از TCP/IP بر روي اتصالات سريع اترنت استفاده مي نمايد ، بهره مند شد . در مقابل استفاده از راه حل هاي گران قيمت ( نظير SONET ) مي توان ادارات و شعبات متفاوت آن را در يک محيط جغرافيايي يکسان با استفاده از پروتکل TCP/IP به يکديگر متصل نمود . در اين خصوص نگراني خاصي در رابطه با نصب تجهيزات گران قيمت استفاده شده توسط SONET و ساير پروتکل هاي MAN ، وجود نخواهد داشت .
برنامه ريزي و طراحي عناصر
طراحي يک شبکه به چه صورت مي بايست انجام شود تا بتوان به اهداف مورد نظر دست يافت ؟ با توجه به ابعاد و حجم پروژه ، نتايج نهائي مي تواند به صورت يک سند کوتاه باشد که در آن از يک Checklist به منظور مشخص نمودن مراحل لازم براي افزودن تعدادي دستگاه جديد به شبکه ، استفاده شده است . درصورتي که ابعاد پروژه بزرگتر باشد ، مي بايست مستدات لازم به منظور ارائه به مديران ارشد و تصميم گيرندگان سازمان ، تهيه و به منظور اتخاذ تصميم نهائي در اختيار آنان گذاشته شود. در اين رابطه لازم است گزارشات و مستندات زير تهيه گردند :
مستند سازي : به چه نوع مستنداتي براي پياده سازي پروژه ، نياز است ؟ گزارش فوق مي تواند شامل Cheklist لازم براي ارتقاء( ساده و يا پيچيده ) ، ليست نهايي تصميم گيري ، مستندات اطلاعاتي به منظور ارائه به کاربران معمولي شبکه و ساير موارد ديگر باشد . مستندات آموزشي مي بايست براي مديران شبکه و کاربران ماهر آماده گردد. در اين رابطه لازم است يک مستند ديگر که لي اوت فيزيکي و منطقي شبکه پياده سازي شده و يا ارتقاء يافته را نشان مي دهد نيز تهيه گردد. وجود مستند فوق در زمان بروز اشکال و تلاش در جهت رفع آن بسيار مفيد خواهد بود .
طرح کلي پروژه : هر پروژه بزرگ مي تواند با استفاده از روش هاي متفاوتي به منظور نيل به اهداف خود، پياده سازي گردد. در اين رابطه لازم است از مکانيزم هاي مختلفي براي دريافت فيدبک ها ، استفاده گردد . ( در بهترين طراحي نيز ممکن است برخي از نکات ناديده گرفته شوند ) . ايجاد طرح پروژه با يک زمانبندي مناسب مي تواند وضعيت پروژه را منطبق بر نيازها و خواسته ها ي موجود نمايد . با ايجاد طرح زمانبندي مي توان به صورت اتوماتيک زماني اضافه را نيز در نظر گرفت که اگر در برخي موارد عمليات متناسب با برنامه زمانبندي انجام نگرديد ، وقفه و يا خللي در انجام پروژه پيش نيايد .
سياست ها و رويه ها : به همراه هر تکنولوژي ، مي بايست مستندات لازم در رابطه با جزئيات سياست ها و رويه ها در زمان استفاده عملياتي از شبکه ايجاد گردد . سياست ها شرايط و نحوه استفاده از شبکه را مشخص مي نمايند . مثلا" ممکن است شما به پرسنل سازمان خود اجازه ندهيد که در محيط کار اقدام به ارسال نامه هاي الکترونيکي شخصي نموده و يا صفحات وبي را مشاهده نمايند که هيچ گونه ارتباطي با فعاليت شغلي آنان ندارد . رويه ها ، جزئيات دستورالعمل ها ي لازم در رابطه با نحوه انجام عمليات را مشخص مي نمايند.
مستند سازي
مستندسازي ، هميشه و در همه حالات امري لازم و ضروري است . انسان داراي تواني محدود براي نگهداري اطلاعات در حافظه خود مي باشد ، خصوصا" موضوعاتي که زمينه استفاده و يا مراجعه به آنان در يک مقطع زماني خاص باشد . يک پروژه خوب مي بايست داراي چندين مستند مهم باشد که هر يک از آنان داراي جايگاه و مخاطب خاص خود مي باشند :
گزارش محتص مديريت : گزارش فوق ، خلاصه طرح مورد نظر براي ارتقاء و يا ايجاد يک شبکه جديد بوده که در اختيار مديريت سازمان به منظور اتخاذ تصميم نهائي گذاشته مي شود. در اين گزارش نمي بايست به مسائل فني شبکه به صورت کامل همراه با ذکر جزئيات فني ، اشاره گردد .در اين نوع گزارشات همواره نوشتن کوتاه و در عين حال مفيد ، مورد نظر مي باشد . استفاده از ليست Bulleted گزينه اي مناسب نسبت به پاراگراف هاي طولاتي و بلند ، مي باشد . در گزارش فوق ، مي بايست به سوالاتي هم چون دستاوردها و مزاياي سازمان پس از ارتقاء و يا ايجاد يک شبکه جديد ، اشاره گردد. در اين مستند لازم است به ضرورت ايجاد و يا ارتقاء شبکه اشاره شده و مي بايست براي هر موضوعي که به آن اشاره مي گردد ، مزاياي آن نيز تشريح و بيان شود .در صورتي که بين مزاياي اشاره شده و مسائل مالي ( کاهش هزينه ها در دراز مدت ، افزايش بهره وري و ... ) ، ارتباطي مستقيم وجود دارد ، مي بايست در اين گزارش به آنان اشاره گردد. در اين گزارش ، مي توان نقطه نظرات و يا دلايل ساير همکاران در خصوص ضرورت ارتقاءء و يا ايجاد شبکه جديد را نيز بطور مختصر بيان نمود.
طرح فني پروژه : تهيه گزارش فوق نسبت به گزارش قبلي تا اندازه اي مشکل تر مي باشد . پس از مشخص نمودن عناصري که قرار است ارتقاي داده شوند ، مي بايست مراحل مربوط به جزئيات جايگزيني تجهيزات قديمي با تجهيزات جديد ، مشخص گردد. در صورتي که قصد ايجاد يک شبکه را از ابتدا داشته باشيد و يا طرحي را آماده مي نمائيد که بر اساس آن اکثر تجهيزات موجود جايگزين مي گردند ، گزارش فوق بسيار مفيد و موثر خواهد بود . در اين گزارش مي بايست عمليات اساسي به منظور پياده سازي پروژه دقيقا" مشخص گردد.بندرت پيش مي آيد که طرح يک پروژه بدون اعمال ملاحظات و يا اصلاحاتي ، به مرحله نهائي خود برسد .
ايجاد Checklist جزئيات کار : براي هر يک از عملياتي که مي بايست انجام شود ، تهيه يک Checklist بسيار مفيد خواهد بود ( عدم فراموشي مراحل ) . ايجاد اينچنين ليست هائي نشاندهنده توجه و پيش بيني شرايطي است که امکان تحقق آنان وجود خواهد داشت . در شبکه هاي بزرگ ، مشخص نمودن عملياتي که مي بايست انجام شوند ، امري ساده نخواهد بود . چراکه تعداد زيادي از برنامه ها مرتبط با کاربر بوده و مي بايست آمادگي لازم در خصوص تغيير و اصلاح آنان وجود داشته باشد . در اين رابطه لازم است به پرسنل فني مديريت شبکه آموزش هاي لازم در رابطه با انجام مراحل فوق و تست آنان ، داده شود.استفاده از فيدبک هاي ارائه شده توسط استفاده کنندگان و تغيير ليست ايجاد شده ، يک ضرورت مي باشد .
شناسائي نقاط حساس و ريسک پذير : در اين گزارش پتانسيل ها و نقاطي که مستعد بروز ريسک در پروژه مي باشند ، شناسائي و ليست مي گردند. در اين رابطه لازم است به عملياتي که باعث کاهش و پيشگيري از ريسک مي گردد نيز اشاره شود .
تست شبکه
پس از پياده سازي طرح و تهيه مستندات مورد نياز ، نمي بايست بر اين باور بود که تمامي فرضيات و محاسبات انجام شده درست مي باشد . به منظور بررسي صحت عملکرد محصولات و برنامه ها در شبکه ارتقاء يافته و يا جديد ، انجام تست هاي متعدد امري ضروري است . در مستندات ارائه شده توسط شرکت هاي عظيم کامپيوتري ، همواره به اين نکته اشاره مي گردد که براي شبکه هاي بزرگ مي بايست يک آزمايشگاه تست ، ايجاد که در آن تست هاي متعددي بر روي ترکيب پيکربندي نرم افزارها و سيستم هاي عامل انجام تا از صحت عملکرد آنان اطمينان حاصل گردد ( اطمينان از تامين اهداف و خواسته ها بدون اثرات جانبي منفي ) . مثلا" سرويس دايرکتوري يکي از مسائل اصلي و در عين حال مهم در شبکه هاي بزرگ است . ايجاد يک ساختار دايرکتوري شايد در ابتدا عملياتي ساده به نظر آيد . شما مي توانيد به سادگي اشياء مورد نظر را با توجه به چارت سازماني خود ، ايجادنمائيد . چه نوع تعامل و ارتباطي مي بايست بين دپارتمان هاي متعدد ايجاد گردد؟ چگونه مي توان اقدام به ايجاد يک ساختار براي دايرکتوري نمود که اعطاي دستيابي به ساير اشياء عملياتي، ساده گردد ؟ همانگونه که روش ها و تکنيک هاي برنامه نويسي ساختيافته ، امکان اعمال تغييرات در برنامه را ساده مي نمايد ، ايجاد يک ساختار دايرکتوري براي شبکه نيز مي بايست وضعيتي مشابه را داشته باشد . يکي ديگر از دلايل اهميت در ايجاد يک ساختار مناسب براي دايرکتوري ، امکان واگذاري مسئوليت هاي متعدد شبکه به مديران شبکه متفاوت است. براي تست شبکه قبل از عملياتي شدن آن ، مي توان از کاربران ماهر و خاصي نيز استفاده نمود. فراموش نکنيم که يکي از بخش هاي مهم هر شبکه کامپيوتري ، کاربران آن شبکه مي باشند. يک سازمان مي تواند براي استفاده از آخرين فن آوري هاي موجود ، هزينه زيادي را پرداخت نمايد ، ولي تا زماني که کاربران به درستي قادر به استفاده از امکانات ايجاد شده نگردند ، نيل به بهره وري حقيقي وجود نخواهد داشت .
ايجاد سياست ها و رويه ها براي استفاده از شبکه
سياست ها ، اعلاميه هائي مي باشند که در آنان به بايدها و نبايدها در يک شبکه اشاره مي گردد ( چه چيزي مي بايست استفاده گردد و چه چيزي نمي بايست استفاده شود ) . سياست هاي تدوين شده به دلايل متعددي داراي اهميت مي باشند . استفاده از شبکه مي بايست داراي يک انظباط خاص باشد که تمامي کاربران ملزم به رعايت ضوابط تعريف شده آن مي باشند. تعريف يک سياست مدون و مشخص در رابطه با نحوه استفاده از شبکه ، انظباط لازم در جهت استفاده از منابع شبکه را براي کاربران ايجاد مي نمايد. اگر شما مي خواهيد که کاربران و پرسنل سازمان شما زمان زيادي از وقت اداري خود را صرف سير وسياحت در اينترنت و استفاده از سايت هائي که هيچگونه ارتباطي با مسئوليت شغلي آنان ندارد ، محدود نمائيد ، مي بايست موارد فوق را دقيقا" در قالب مجموعه سياست -هايي مشخص نمائيد. تدوين سياست ها از جمله مراحل مهم در طراحي شبکه بوده و مي بايست به آنان توجه جدي داشت ، چراکه آنان جزئيات لازم در خصوص نحوه استفاده از منابع شبکه را مشخص مي نمايند .مثلا" در صورتي که شما خط ارتباطي با اينترنت را پس از انجام محاسبات لازم به منظور مشخص نمودن پهناي باند مورد نياز، مشخص نموده ايد، نمي توان در رابطه با استفاده غيرمسئولانه و نامربوط از پهناي باند شبکه براي اهداف شخصي و غيرسازماني ، بي تفاوت بود. در مواردي که از يک فايروال استفاده مي گردد، مي بايست در ابتدا سياست ها مشخص شده و در ادامه از فايروال ها به منظور پياده سازي سياست ها ، استفاده نمود .
رويه ها ، کمک لازم در جهت پيشگيري و برخورد مناسب با اشکالات بوجود آمده را مشخص مي نمايند. در طراحي شبکه ، ممکن است از کارشناساني استفاده گردد ، که مسئوليت آنان تنظيم و setup نمودن صدها دستگاه کامپيوتر براي اتصال به شبکه باشد . با اين که اتصال کابل شبکه به کاميپوتر امري بسيار ساده مي باشد ولي پيکربندي مناسب ماشين مي تواند شرايط خاص خود را داشته باشد .مثلا" ممکن است کامپيوترهاي مورد نظر را با يک آدرس معتبر پيکربندي نموده و يا از DHCP براي اختصاص آدرس به ايستگاههاي شبکه استفاده گردد .با تهيه يک Checklist براي هر کامپيوتر ، مي توان عمليات مورد نظر را با دقت انجام داد . ايجاد مستندات لازم رويه اي براي انجام عمليات متداول ، امري ضروري است ( مقداردهي اوليه شبکه ، ايجاد رويه هاي لازم به منظور انجام عمليات روزانه پس از عملياتي شدن شبکه نظير گرفتن Backup ) .
آموزش لازم براي پرسنل فني
آموزش کاربران و افرادي که مسئوليت مديريت شبکه را برعهده خواهند گرفت ، امري ضروري و حياتي است . کاربران فني که مسئوليت مديريت شبکه را برعهده خواهند گرفت ، مي بايست در ارتباط با رويه ها ئي که مرتبط با مسئوليت واگذار شده به آنان مي باشد ، توجيه و آموزش هاي لازم را ديده باشند . ارائه آموزش هاي لازم براي افرادي که از آنان در جهت Setup نمودن شبکه استفاده مي گردد ، نيز امري ضروري خواهد بود . همچنين به کاربراني که مسوليت مديريت شبکه پس از عملياتي شدن آن را برعهده خواهند گرفت ، نيز مي بايست آموزش هاي لازم داده شود . نحوه آمورش ها مي بايست فراگير باشد، بگونه اي که اگر کاربري به دلايل خاصي در يک روز کاري حضور نداشته باشد، بتوان براي انجام آن فعاليت از کاربر فني ديگري ، کمک گرفت .( آموزش بيش از يک نفر براي انجام يک فعاليت خاص با در نظر گرفتن افزايش بار مالي سازمان ) .
بدترين چيزي که مي تواند در يک شبکه محقق گردد ، غير فعال شدن آن مي باشد. از کار افتادن يک شبکه ،هزينه هاي زيادي را به يک سازمان مدرن اطلاعاتي تحميل نمايد . بنابراين لازم است به امر آموزش کاربران خصوصا" کاربران فني و مديران شبکه توجه جدي داشت .
لحاظ نمودن بودجه در نظر گرفته شده براي شبکه ( ارتقاء و يا ايجاد )
در زمان برنامه ريزي براي ايجاد و يا ارتقاء يک شبکه ، همواره سعي مي گردد که از آخرين فن آوري ها و گزينه ها ، استفاده شود. در برخي موارد شما مي توانيد عناصر يکسان را با قيمت کمتري نيز تهيه نمائيد. مثلا" درصورت ايجاد يک شبکه کوچک ، شما به يک روتر گران قيمت با قابليت هاي متعدد ، خط T1 براي اتصال به اينترنت نياز نخواهيد داشت . يک کابل ساده و يا مودم DSL به همراه پهناي باند مناسب ، مي تواند در موارد متعددي گزينه اي مناسب باشد .در زمان طراحي يک شبکه ، مي بايست به بودجه در نظر گرفته شود توجه و از خريد و تهيه عناصري که به وجود آنان نياز نمي باشد ، صرفنظر نمود. مديران يک سازمان ، همواره به هزينه انجام يک پروژه به عنوان يک شاخص مهم و قابل تامل ، دقت مي نمايند . در گزارشي که در اختيار مديريت قرار خواهد گرفت و در آن به بيان مزايا و دستاورهاي شبکه پرداخته مي گردد ، مي بايست به هزينه هاي طرح نيز دقيقا" اشاره گردد .
شبکه فيزيکي
پس از اتخاذ تصميم در رابطه با پروتکل هاي شبکه و سرويس هاي مورد نيازي که مي بايست شبکه ارائه نمايد ، لازم است که نقاط بحراني وحساس شناسائي و شبکه از نظر امنيتي نيز مورد بررسي دقيق قرار گيرد. در ادامه مي توان اقدام به طراحي فيزيکي شبکه نمود . در مرحله طراحي فيزيکي شبکه مي توان از ابزارهاي متعددي نظير Visio به منظور رسم دياگرام فيزيکي شبکه استفاده نمود .در اين مرحله لازم است در خصوص محل استقرار سرويس گيرندگان و دستگاه هاي ذخيره سازي تصميم گيري شود .
بهنگام بودن نسبت به آخرين فن آوري هاي موجود
فن آوري هاي کامپيوتر و شبکه به سرعت تغيير مي نمايند . با اين که هاب صرفا" چندين سال است که مطرح و از آن استفاده مي گردد، ولي سوئيچ ها با توجه به ارائه سرعتي بمراتب بيشتر توانسته اند به سرعت جايگزين هاب در شبکه هاي کامپيوتري گردند. بنابراين آشنائي با آخرين فن آوري هاي ارائه شده در خصوص شبکه ، امري ضروري مي باشد.مطالعه کتاب ، مقالات و دريائي از ساير منابع موجود بر روي وب و يا مشاوره با کارشناس ماهر، گزينه هاي متعددي به منظور ارتقاء اطلاعات وآگاهي از آخرين فن آوري هاي موجود بوده و نمي بايست يک سازمان تاوان چيزي را پرداخت نمايد که عامل اصلي آن ضعف و کمبود دانش طراحان و مشاوران شبکه هاي کامپيوتري است .
منبع:www.articles.ir/س