قطعات تراشکاري داراي مقاطع دايره اي شکل از قبيل ميله هاي ساده و غير ساده، ميله هاي پيچ شده، پولکها، بوشها و نظائر اينها مي باشد که قطعات اصلي ماشين ها و دستگاهها و اسبابهاي فني را تشکيل مي دهند. هم چنين عده زيادي از ابزارها مانند تيغه فرز، مته ها، برقوها، و قلاويزها هم داراي مقاطع گرد هستند. بنابر موارد استعمال خاصي که قطعات تراشکاري بايد داشته باشند آن ها را از مواد مختلف مثلاً از فولاد، چدن، برنز، برنج، مس، فلزات سبک، چوب و يا مواد مصنوعي و نظائر آن ها مي سازند.وضع سطح خارجي قطعات تراشکاري مي تواند متفاوت باشد.
براي بدست آوردن فرم استوانه ايي، قطعه کار را توسط ماشين تراش به دور محور خودش( محور گردش) حرکت مي دهند.در موقع گردش قطعه کار با ابزار برنده اي که مقابل آن بسته شده و براي جدا کردن براده از روي آن است برخود مي کند. اين طريقه عمل براده گيري را« چرخ يا تراش کاري » مي گويند و انجام کار مستلزم چند حرکت متفاوت است.
فرم هاي مختلف قطعات تراشکاري را از طريق انجام يک سري کارهاي متفاوت بدست مي آورند و بنا برآن که قطعات از خارج يا داخل تراشيده شوند. بطور مختصر به اين صورت مشخص مي کنند:
ت خ( تراش خارج) يا ت د( تراش داخل).
قطعات استوانه شکل از طريق طول تراشي(سطوح صاف)،از طريق عرض تراشي، قطعات مخروطي از طريق مخروط تراشي و بالاخره قطعات فرم دار از طريق فرم تراشي و پيچها از طريق پيچ تراشي ساخته مي شوند.
براي آن که کليد مسائل تراشکاري حل شده و بتوان انواع مختلف کارها را چرخکاري نمود ماشين هاي تراش را به انواع مختلف ساخته اند متداولترين اين ماشين ها همان تراش معمولي يا تراش مرغک دار است. و انواع مهم ديگرآن، ماشين پشياني تراش و ماشين تراش عمودي يا کاروسل است که کارهاي سوراخکاري را هم انجام مي دهد.

قسمت هاي اصلي ماشين تراش معمولي(مدغک دار) :

چون براي بستن قطعات کار دراين ماشين از يک يا دو مرغک استفاده مي شود لذا اسم آن را ماشين تراش مرغک دار گذارده اند ضمناً به آن ماشين تراش با ميله کشش و هادي و هم چنين ماشين طول تراش هم مي گويند.
ميله کار ياطاقان شده و بوسيله آن به قطعه کار گردش داده مي شود.اين ميله به طرز بسيار خوبي ياطاقان بندي شده و کاملاً محکم نگه داري مي گردد و جنس آن هم از بهترين فولادها است. اغلب اوقات اين ميله تو خالي است و مي توان قطعه کار يا ميله اي که بايد رويش کار انجام شود از داخل سوراخ آن عبور داد.
بستر ياطاقان هاي اين ميله سنگ زده شده اند. يا ياطاقان هايي که معمولاً براي اين ميله ها مصرف مي شوند از نوع ياطاقان هاي لغزشي و ياطافان هاي غلطکي مي باشند.
پوسته داخل يا طاقان هاي لغزشي اکثراً از جنس برنز هستند. يا طاقان هاي غلطکي داراي اصطکاک کمتري مي باشند. ميله کار بايستي در ياطاقان خود بدون بازي( لقي) کار کند.اگر ياطاقان لقي داشته باشد روي سطح کار تراشيده شده ناهموار و بعلاوه اين لقي باعث خواهد شد که قطعات فرم غير استوانه اي به خود بگيرند.
از لقي ياطاقان مي توان در نتيجه ميزان کردن تا حدي جلوگيري کرد.ياطاقان ساچمه اي يا صفحه اي فشاري که در موقع تراش در جهت محور گردش توليد مي شود به خود مي گيرد. سرميله کار پيچ شده است و انواع وسائل بستن را مي توان به روي آن پيچاند، سوراخ مخروطي داخل آن براي جازدن مرغک است. ميله کار حرکت خود را از دستگاه حرکت اصلي مي گيرد.
دستگاه حامل ساپورت، که حامل رنده تراشي کاري بوده و وسيله تنظيم حرکت بار است. اين دستگاه فرم کشوي صليبي را دارد و شامل کشوي روميزي و دو کشوي ديگر دم چلچله بنام کشوي عرضي و روئي است. کشوي رويي حامل رنده است اين کشوها بايستي در راهنماهاي خود بدون لقي حرکت کنند. قسمت هاي مختلف ساپورت براي بار طولي و عرضي ممکن است با دست و پا بوسيله دو ميله هادي و کشش که در جلوي ميز ماشين نصب شده اند و حرکتشان را از ميله کار مي گيرند بطور اتوماتيک به حرکت درآيند.

دستگاه مرغک :

اين دستگاه به منظور تکيه گاه قطعات کار بلند مورداستفاده واقع مي شود و به اضافه در موقع سوراخ کاري يا برقوزدن ابزار برنده را بوسيله دنباله مخروطي که دارد برآن سوار مي نمايند. دستگاه مرغک را مي توان روي ميزماشين تغيير مکان داد و در هر نقطه دلخواهي محکم کرد. براي حرکت دادن ميله داخلي آن از گردش چرخ دستي انتهاي مرغک و براي ثابت نگه داشتن از اهرم قسمت جلوئي آن استفاده مي شود.

ميز ماشين :

که حامل تمام قسمت ها و قطعات ماشين تراش است و روي پايه هايي مستقر شده، دستگاه ساپورت و متعلقات آن و هم چنين دستگاه مرغک روي راهنماهاي ميز حرکت مي کنند.اين راهنماها اغلب فرم منشوري دارند و ممکن است تخت هم باشند براي تراش کارهايي که قطر بزرگ دارند قسمتي از ميز ماشين را طوري ساخته اندکه قابل درآوردن باشد.

جعبه دنده براي حرکت اصلي :

ميله کار در موقع تراش قطعات بايستي نسبت به وضع و مشخصات کار،دورهاي متفاوت داشته باشند.(دور عبارت از تعداد گردش قطعه کار در هر دقيقه است).براي بدست آوردن دورهاي مختلف از دستگاهي به نام جعبه دنده اصلي استفاده مي شود که معمولاً جاي آن در زير دستگاه ياطاقان ميله کار است.بعضي اوقات ممکن است قسمتي از جعبه دنده اصلي در داخل پايه ماشين جاسازي شده باشد. بوسيله حرکت چرخ تسمه و چرخ دنده مي توان تعداد دور را بصورت پله کاني (با واسطه) تغيير داد و مثلاً از105 به 151 و214 دور در هر دقيقه.به اضافه جعبه دنده هايي نيز يافت مي شوند که ممکن است بوسيله آن ها تعداد دور را غير از صورت پله کاني (بلا واسطه) تغيير داد.

ابزارهاي تراشکاري :

براي جدا کردن براده از روي کارهاي تراشکاري رنده هاي تراشکاري و قلم هاي تراشکاري بکار مي برند. قدرت انجام کار ابزارها ارتباط با جنس و فرم لبه برنده ابزار دارد.

جنس ابزارها ي تراشکاري :

جنس ابزار بايد خواص ذيل را دارا باشد:
سختي، مقاومت، مقاومت سختي در برابر حرارت و مقاومت در برابر سائيدگي.جنس ابزار بايد سخت باشد تا لبه برنده آن بتواند در داخل کار نفوذ کند و اگر مقاومت به اندازه کافي نداشته باشد لبه برنده مي شکند به اضافه هر ابزار بايستي تا اندازه اي بتواند در مقابل حرارت که در اثر اصطکاک لبه برنده آن با کار توليد مي شودمقاومت داشته و سختي خود را حفظ کند و براي آن که خيلي زود در اثر کار سائيدگي پيدا نکرده و کند نشود مي بايستي مقاومت مخصوصي در برابر سائيدگي داشته باشد.
براي ابزارهاي تراشکاري جنس متفاوت مصرف مي شوند که عبارتند از:
فولاد ابزار غيرآلياژ: فولادي است که5/0 تا 5/1 درصد کربن دارد اين فولاد در مقابل حرارتي برابر با 250 درجه سانتي گراد سختي خود را از دست مي دهد و از اين جهت براي سرعت برشهاي زياد مناسب نيست وروي همين نظر هم اين فولاد را در حالات استثنايي فقط براي ساختن رنده هاي تراشکاري مصرف مي کنند.اغلب فولاد ابزار غير آلياژ را به نام فولاد کربن و يابطور ساده به عنوان فولاد ابزار(ws) مي نامند.
فولاد آلياژدار: فولادي است که غير از کربن آلياژ آن شامل مقداري و لفرام، کرم، واناديوم، موليبدن و نظايرآن است.فولادهاي آلياژ دار نيز ممکن است مقدار درصد آلياژ آن ها کم و زياد باشد مثلاً فولاد تندبر(ss) مقدار درصد آلياژش زياد است و مقاومتش در برابر سائيدگي نيز خيلي زياد است.اين فولاد سختي خود را حتي تا 600 درجه سانتي گرادحفظ مي کند. خاصيت مقاومت سختي اين فولاد در برابر حرارت بيش از هر چيز مديون به داشتن و لفرام است و در اثر داشتن همين خاصيت مي توان با اين ابزار با سرعت برشهاي خيلي زياد کارکرد.چون قيمت فولادتند بر زياد است اغلب فقط قسمت برنده ابزار و يا صفحه اي از اين فولاد را روي بدنه رنده که از جنس فولاد ماشين سازي است نصب کرده و جوش مي دهند.
فلزات سخت: قدرت انجام کار ابزار را به حد قابل ملاحظه اي بالا مي برند. قسمت اصلي ماده ترکيبي،فلز سخت و لفرام يا موليبدن است. به اضافه مقداري کبالت و کربن نيز درآن وجود دارد. فلز سخت خيلي گران قيمت است و از اين جهت تيغه هاي نرم شده اي ازآن را روي برنده اي از فولادهاي ساختماني لحيم مي نمايند.
قدرت برش رنده هاي تراشکاري از جنس فولاد سخت حرارت برشي 900 درجه سانتي گرادرا هم به خوبي تحمل مي کند و به همين جهت در دورهاي خيلي زيادمي توان آن ها را به کار برد وبا داشتن اين خواص زمان انجام کار با اين فولاد هاکوتاه تر ودر نتيجه سرعت برش خيلي زيادوسطح کار هم کاملاً صاف و تميز بدست مي آيد. براي انجام کار روي جنس هاي مختلف کارهاي تراشکاري لازم است که نوع فلز سخت متناسب با آن ها را به کار برد.
رنده الماسه ها: الماسه ها را اغلب به جاي لبه برنده ابزار بکار مي برند، جنس آن ها خيلي سخت و مقاومت شان در مقابل سائيدگي بي اندازه خوب است. رنده الماسه ها را مخصوصاً براي ظريف کاري قطعات روي ماشين هاي مخصوص مصرف مي نمايند.
مواد برش سراميکي: که خيلي سخت هستند و به جاي قسمت و قطعه برنده در رنده گيرها بسته مي شوند

فرم لبه برنده ابزار :

در قلم هاي تراشکاري دو قسمت که يکي بدنه و ديگري سر برنده ابزار باشد تشخيص داده مي شود قسمت بدنه براي بستن است و سربرنده براي جداکردن براده وداراي لبه برنده لازم مي باشد.
فرم اصلي کليه ابزارهاي براده برداري شبيه به گوه است.لبه برنده عبارت از خط تقاطع دو سطح گوه است ليکن قاعدتاً لبه سطوح محدود شده گوه را هم به عنوان لبه برنده حساب مي کنند.

سطوح قطعه کار :

يکي سطح برش روي قطعه کار است و عبارت از سطحي که مستقيماً زير لبه برنده ابزار قرار مي گيرد و ديگري سطح کار شده وآن عبارت از سطحي کلي است که در اثر حالت برش روي کار ايجاد شده است.

سطوح،زاويه و لبه برنده در سر برنده ابزار :

يکي سطح براده است و همان سطحي از لبه برنده ابزار است که براده روي آن حرکت دارد. ديگري سطح آزاد است که در نقطه مقابل سطح برش سر برنده ابزار قرار دارد. به اضافه زاويه آزاد ? که بين سطح برش و سطح آزاد است و زاويه گوه که بين سطح آزاد و سطح براده قرار گرفته و بالاخره زاويه براده ? که بين خط مرکز روي سطح برش و سطح براده واقع شده.زواياي آزاد وگوه وبراده جمعاً تشکيل يک زاويه 90 درجه مي‌دهند.
لبه بدنه اصلي عبارت از لبه برنده‌اي است که در نقطه مقابل جهت بار قرار دارد و لبه برنده فرعي عبارت از لبه برنده‌اي است که متصل به لبه برنده اصلي مي‌باشد.

مقدار يا بزرگي زاويه لبه برنده :

ارتباط با جنس کاري دارد که بايد از روي آن براده‌برداري شود و براي جلوگيري از شکستن لبه برنده بايستي براي جنس سخت‌تر زاويه گوه بزرگتري نسبت به جنس نرم‌تر اختيار کرد.
مقدار زاويه آزاد را فقط بايد آن حد بزرگ گرفت که سطح آزاد رنده با کار اصطکاکي نداشته باشد. از طرفي هرچه زاويه براده بزرگتر باشد جدا شدن براده از کار سهل‌تر صورت مي‌گيرد اما با وجود اين نبايد فراموش کرد که بزرگ کردن اين زاويه طبق دلخواه نمي‌تواند باشد زيرا بزرگ شدن آن ارتباط مستقيم با کوچک شدن زاويه گوه دارد.

زاويه تنظيم :

عبارت از زاويه‌است که بين لبه برنده اصلي و سطح کار قرار دارد و چنان چه مقدار اين زاويه بزرگ باشد عرض براده کم خواهد شد و فشار برش روي طول کوتاهي از لبه برنده که کار مي‌کند تقسيم مي‌شود. بديهي است که در چنين حالتي لبه برنده تحت فشار بسيار زيادي واقع شده و در نتيجه دوام کمتري خواهد داشت و اگر زاويه تنظيم کوچکتر باشد با يکنواخت ماندن عمق براده عرض آن بيشتر شده و ثمره آن اين است که دوام لبه برنده نيز بيشتر مي‌شود مقدار زاويه تنظيم در حالت طبيعي 45 درجه است.
اگر مقدار زاويه تنظيم از حالت طبيعي کمتر انتخاب شود يک فشار برگشت يا مخالف (R) بزرگي توليد مي‌شود که در نتيجه آن کارهاي نازک و بلند تراشکاري خم مي‌شوند مقدار اين فشار برگشت يا مخالف در حالي که زاويه تنظيم بزرگتر از حد لازم باشد کوچکتر بوده و خطر خم شدن قطعات کار نيز کمتر خواهد بود.

زاويه تيزي :

محصور به لبه برنده اصلي و فرعي است و مقدارش
90 درجه است.رنده تراشکاري که زاويه‌ تيزي کمتري داشته باشد خيلي زود کند مي‌شود.

زاويه تمايل :

وضع قرار گرفتن لبه برنده اصلي را نسبت به افق تعيين مي‌کند. لبه برنده ممکن است افقي بالاتر از افق و يا زير افق قرار گيرد. براي کارهاي روتراشي تجربه اين طور نشان داده است که تمايل لبه برنده به زير افق بهتر است زيرا در اين حال براده بهتر جدا مي‌شود. زاويه تمايل براي رنده‌هاي تراشکاري از 3 تا 5 درجه است.

انواع رنده‌ها يا قلم‌هاي تراشکاري :

انجام هر کار تراشکاري مستلزم رنده مناسبي براي آن کار است. مثلاً براي روتراشي، پرداختکاري، سوراخکاري، پيشاني‌تراشي، پيچ تراشي و امثال آن‌ها بايد قلم‌هاي فرم دار مناسبي انتخاب کرد.

قلم‌هاي روتراشي :

مطلب مهم در کارهاي روتراشي اين است که در زمان کوتاهي مقدار زيادي براده از روي کار جدا شودازاين رو بايستي اصولاً رنده‌هاي تراشکاري رنده‌هاي جاندار و قوي باشند. اين گونه رنده‌ها ممکن است فرم صاف و يا فرم خميده داشته باشند.
معمولاً بر حسب وضع لبه برنده اصلي، رنده‌ها به دو دسته چپ و راست تقسيم مي‌شوند و براي تشخيص چپ و راست رنده چنين عمل مي‌شود:
رنده را بطوري که سر برنده آن بطرف مشخص و به سمت بالا باشد راست نگه مي‌دارند چنان چه لبه برنده اصلي آن در سمت راست قرار گيرد آن را رنده راست و اگر برعکس لبه برنده‌اش در سمت چپ واقع شود رنده چپ يا به اصطلاح چپ تراش است.

قلم‌هاي پرداخت‌کاري :

با عمل پرداختکاري بايستي در کار سطح خارجي صافي توليد شود و براي اين منظور اغلب رنده پرداخت سرصافي که لبه برنده آن کمي گرد شده باشد به کار مي‌برند گاهي نيز از رنده پرداخت سر پهن استفاده مي‌شود. لبه برنده رنده‌هاي پرداخت‌کاري بايستي پس از سنگ زدن با کمال دقت بوسيله سنگ دستي آماده شوند زيرا در غير اين صورت سطح خارجي کار تراشيده شده صاف نخواهد بود.

قلم‌هاي بغل‌تراش :

براي پيشاني تراشي و هم چنين براي تراش گوشه‌هاي تيز به کار برده مي‌شوند. لبه برنده فرعي اين رنده‌ها براي جدا کردن براده مناسب نيست و به اين جهت در موقع تراش با اين رنده‌ها بايد حرکت آن‌ها از داخل کار به سمت خارج آن باشد.

قلم‌هاي تراشکاري فرم دار :

براي انجام انواع مختلف کارهاي تراشکاري رنده‌هاي متفاوتي که لبه برنده آن‌ها فرم متناسبي با نوع آن کار داشته باشد وجود دارند.

قلم‌گير :

قلم‌گيرها براي نگاه‌داري رنده‌هاي کوچک و يا تيغچه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند. رنده‌گيرها از فولاد ساختماني ارزان ساخته مي‌شوند و با به کار بردن آن‌ها از مصرف بيهوده فولاد ابزار گران قيمت جلوگيري مي‌شود.

چگونگي مراقبت از قلم‌هاي تراشکاري :

رنده‌هاي تراشکاري را بايد اصولاً به طوري مواظبت نمود که کوچکترين صدمه‌اي به لبه برنده آن‌ها وارد نشود زيرا در هر نوبت که آن‌ها را تيز کنند علاوه بر به هدر رفتن مقداري از فلز قيمتي مقداري هم از وقت پرارزش بيهوده تلف مي‌شود. بديهي است که لبه‌هاي برنده پس از مدت زيادي کار قابليت برش خود را از دست داده و کند مي‌شوند و کار با چنين رنده‌هاي کندي موجب اصطکاک و توليد حرارت بيشتري شده و نتيجتاً سطح خارجي کار هم ناصاف در مي‌آيد در موقعيکه رنده را از نو تيز مي‌کنند لازم نيست که تمام لبه برنده صدمه ديده آن را از بين ببرند بلکه انجام اين عمل در چند مرحله بطوري که پس از هر مرحله مقدراي با آن کار شود به صرفه نزديکتر است.
براي سنگ زدن رنده قاعدتاً بايستي به ترتيب اول با سنگ خشن زبر و بعد با سنگ نرم رنده را تيز کنند.بهتر است که براي انجام اين منظور از سنگ بشقابي استفاده شود. موقعي که رنده را با سنگ نرم آماده مي‌کنند بايد توجه داشته باشند که زواياي لازمي که با سنگ زبر به آن داده شده از بين نرود.
در مورد تيز کردن ابزارهايي از فلزات سخت ابتدا بدنه آن را بوسيله سنگي از جنس الکتروگروند تيز کرده و بعد براي تيز کردن تيغچه آن که از فلز سخت است از سنگ ديگري که جنسش کاربيد است استفاده مي‌نمايند.
براي تيز کردن قلم نکات ذيل بايد مراعات شود :
1- سنگ بايد در خلاف لبه رنده حرکت داشته باشد.
2- فشار برنده بايد متناسب باشد.
3- در مورد سنگهايي که بوسيله مايعي بايد خنک شوند لازم است مايع خنک کننده به حد کافي در جريان باشد.
4- از توخالي کردن سطح آزاد رنده بايد امتناع کرد.
5- زاويه برنده رنده را بايستي با شابلون مخصوص آزمايش کرد.
6- سنگهايي که چرب شده و يا از حالت دايره‌اي خارج شده باشند ابتدا بوسيله دستگاه مخصوص صاف و آماده گردند.
منبع: www.manufacturengineers.blogfa.com
/خ