چکيده:

در پي گرماي جهاني و تغيير آب و هواي کره زمين، ما در سال هاي اخير همه رکوردهاي مربوط به گرم ترين سال، گرم ترين فصل و مخرب ترين توفان هاي تاريخ را به دست آورده ايم. نويسنده اين مقاله با نگاهي به گزارش علايم حياتي 2007 - 2006 مؤسسه وردواچ و نگاهي به دلايل شکل گيري اين وضعيت بحراني زيست محيطي و آثار آن، خاطر نشان مي کند که توسعه لجام گسيخته اقتصادي و انساني در قرن بيستم، کره زمين را به مرگ خود نزديک و نزديک تر نموده است. هر چند با به پايان رسيدن منابع نفتي و نابودي تپه هاي مرجاني، اين شرايط وخيم تر هم خواهد شد. نويسنده در پايان با اشاره به اقدامات کنترلي صورت گرفته در سال هاي اخير، معتقد است که روند اين فعاليت ها بسيار کند بوده و بدين ترتيب ما هرگز قادر به تحويل دنيايي ايمن و سالم به فرزندانمان نخواهيم بود .
امروزه فجايع مرتبط با تغيير آب و هواي کره زمين نظير توفان کاترينا با موج گرمايي شديدي که هم اينک ايالات متحده را دربرگرفته است، به سرعت در حال گسترش هستند. ريشه اين فجايع را بايد در آسيب هاي فراوان زيست محيطي وارد شده بر اين کره خاکي دانست؛ هر چند نبايد از آثار آن بر حوزه سلامت اقتصاد جهاني نيز غفلت کرد. بقا و پايداري ملت ها، در سايه توانايي ما در سازمان دهي اين عدم توازن هاي گسترده موجود در سيستم هاي طبيعي کنوني رقم خواهد خورد. در حالي که دولت ها و شرکت هاي تجاري سراسر دنيا در حال مقابله با آثار زيانبار اين اتفاقات هستند، بي ترديد در آينده. ما نيازمند پاسخ هاي جامع تري خواهيم بود. در آغاز اين ماه، ما در « مؤسسه وردواچ » گزارش جديدي را با عنوان « علايم حياتي 2006 و 2007» منتشر نموديم که در آن روندهاي کنوني اسراف آميز و ناموزون تجارت و مصرف، به همراه گزارش هايي در مورد آثار زيست محيطي سوخت هاي آلوده کننده فسيلي، مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. در سال 2005 ميلادي، ميانگين دي اکسيد کربن موجود در اتمسفر، به نسبت سال پيش از آن، با 6/0% افزايش روبه رو بوده است که اين عدد بالاترين رشد ثبت شده در اين زمينه مي باشد. ميانگين دماي جهان نيز به 6/14 درجه سلسيوس در اين سال رسيده است که حاکي از گرم ترين سال ثبت شده حيات در کره زمين است. گزارش ما حاکي از آن است که 40% تپه هاي ارزشمند مرجاني کاملا تخريب گرديده و يا با آسيب هايي روبه رو شده اند.
به علاوه، آب استحصال شده از رودها و درياچه ها به نسبت سال 1960 ميلادي، دو برابر شده است و سرعت انقراض گونه هاي جانوري و گياهي هم به 1000 برابر نرخ طبيعي آن رسيده است. در حالي که اين امکان وجود دارد که استثمار بيش از حد اکوسيستم ها در دوره هايي طولاني، همچنان ناديده گرفته شود، اما هم اينک بسياري از علامت هاي مربوط به اين تخريبات، کاملا هويدا گرديده اند و آثار آنها در زندگي ما نيز آشکار شده است.
از سوي ديگر، فجايع طبيعي مرتبط با آب و هوا هم از 97 ميليون مورد در يک سال در اوايل دهه 80 ميلادي، به 260 ميليون مورد در سال 2001 ميلادي رسيده است. اين اتفاقات چند دليل مهم دارند که از ميان آنها مي توان به رشد سريع جمعيت انساني، سکونت بيش از پيش مردم در مناطق ساحلي و ساير محل هاي آسيب پذير اشاره کرد.
تغيير آب و هواي کره زمين مي تواند به رشد دامنه اين حوادث و فجايع طبيعي کمک کند که چند مطالعه علمي صورت گرفته در سال 2005 ميلادي هم اين امر را اثبات مي کند. از 10 توفان بزرگ ثبت شده در تاريخ بشريت نيز 3 مورد آنها در سال 2005 ميلادي رخ داده است. به علاوه، ميانگين شدت اين توفان ها هم با رشدي قابل توجه همراه مي باشد که در پژوهش هاي اخير ، اين مطلب به اثبات رسيده است. اين مطلب تعجب آور نخواهد بود که عامل اصلي ايجاد اين توفان ها ، چيزي جز آب گرم نيست . دماي آب خليج مکزيک در تابستان سال 2005 ميلادي به بالاترين حد خود رسيده بود . به طوري که 48 ساعت پس از از يک توفان معمولي کم دامنه، باعث ايجاد بزرگ ترين توفان آتلانتيکي يعني توفان کاترينا گرديد. ( هر چند در سپتامبر همان سال، وقوع دو تو فان ريتا و ويلما، رکورد کاترينا را به عنوان بزرگ ترين توفان ثبت شده تاريخ بشريت شکست. )
بايد يادآوري نمود که همه اين رويداد ها ، تنها شبحي از اتفاقاتي است که در حال فرارسيدن هستند. تمرکز بالاي دي اکسيد کربن به عنوان مهم ترين گاز گلخانه اي پديد آورنده گرمايش جهاني ، به بالاترين حد خود در 600000 سال اخير رسيده است . به علاوه، نرخ رشد سالانه آن نيز بر اساس مطالعات صورت گرفته در حال افزايش مي باشد.
در اويل سال جاري ، جيمزهانس کارشناس ارشد آب و هواي سازمان فضايي ناسا و پنج کارشناس برجسته ديگر اين حوزه هشدار دادند که « افزايش دامنه گرمايش جهاني به ميزان يک درجه بيش از متوسط دماي ثبت شده سال 2000 ميلادي، به تغييرات آب و هوايي خطرناکي درکره زمين منجر خواهد گرديد که حيات گونه هاي گياهي و جانوري رابه خطر خواهد انداخت و باعث بالا آمدن سطح آب هاي آزاد نيز مي شود. »
با ذوب شدن يخ هاي عظيم منطقه گرينلند و يا مناطق غربي قطب شمال، صدها ميليون انسان ساکن مناطق ساحلي مجبور به تغيير محل سکونت خود خواهند شد. فاجعه اي که آثاري معادل هزار برابر آواردگي هاي حاصل ازتوفان هاي روي داده در نيواورلئان به همراه خواهد داشت. تنها در منطقه پرجمعيت شانگهاي، 40 ميليون نفر بايد خانه هاي خود را ترک نمايند. به علاوه در سايه اين شرايط، بخش هاي زيادي از مردم ساکن در شهر فلوريدا نيز بايد خانه هايشان را براي هميشه ترک کنند. البته اگر آب شدن يخ هاي قطبي و توفان هاي فاجعه بار ما را به سوي يک تغيير اساسي در بخش مصرف انرژي سوق ندهد، بازار جهاني نفت به کمک اين فجايع مي آيد؛ چرا که قيمت نفت در ساليان اخير به 70 دلار رسيده که در 20 سال گذشته، بالاترين رقم فروش آن به شمار مي رود. البته دليل آن ساده است: زمين شناسان ديگر به آساني قادر به يافتن منابع جديد و کافي جهت جايگزيني 82 ميليون بشکه نفتي که همه روزه استخراج مي گردد، نيستند.
به هر حال، واقعيت هاي عصر نوين انرژي در حال پديدار شدن هستند. در ايالات متحده، فروش خودروهاي بزرگ و و پرمصرف ورزشي با کاهش روبه رو شده است، در حالي که خودرو هاي هيبريدي – برقي، در کمتر از يک سال، فروشي دو برابر پيدا کرده اند . در چين، رهبران دولت اين کشور در پاسخ به افزايش قيمت سوخت، ماليات خودروهاي بزرگ را افزايش داده اند تا کارايي بيشتر را در بخش مصرف سوخت هاي فسيلي تشويق نمايند.
هيچ يک از موارد فوق براي ايجاد تعادل در بازارهاي انرژي، به اندازه کافي مؤثر نبوده است؛ اما نشانه هايي در حال هويدا شدن است که نشان مي دهد، جهان در آستانه يک انقلاب انرژي مي باشد. رشد سريع صنايع مربوط به سوخت هاي قابل جايگزين در سال هاي اخير با رشدي روزافزون روبه رو بوده است، به طوري که توليد اتانول با رشدي 19 درصدي، ظرفيت توليد برق بادي با 24% رشد و در نهايت، توسعه سلول هاي آفتابي و با رشدي 45 درصدي روبه رو بوده است.
موج رشد فن آوري هاي نوين بخش انرژي، در سايه سياست هاي جديد دولتي و سرمايه گذاري هاي بخش خصوصي، با رشدي قابل توجه همراه بوده است. البته تعدادي از شرکت هاي بزرگ هم به لطف وجود فرصت هاي سودآور نوين در اين بخش، به سرمايه گذاري هاي هنگفتي دست زده اند. اين وضعيت مي تواند در 5 سال آينده، بازار مصرف انرژي دنيا را با تغييراتي گسترده روبه رو نمايد؛ اما مي توان با قاطعيت اعلام کرد که اين تغييرات براي ايجاد چالش در اقتصاد جهاني، فاقد سرعت لازم هستند. رهبران دولتي و شهروندان بايد با تغيير در روش هاي کنوني، کاري کنند که ما يک جهان ايمن و سالم را به نسل آينده تحويل دهيم.

پي نوشت ها:

1. Chris Flavin : مدير مؤسسه وردواچ (worldwatch) .

منبع: کتاب سياحت غرب
/خ