جهادگران در پيام امام خميني رحمت‏الله عليه

امام خميني رحمت ‏الله عليه ، آن احياگر اسلام ناب محمدي صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم درباره جهادگران و خدمات شايسته آنان چنين مي‏فرمايند: «زحمات بي‏وقفه جهاد، اين سنگرسازان بي‏سنگر، در دفاع مقدسمان از جمله مسائلي است که ترسيم آن در قالب الفاظ نمي‏گنجد. عشق جهاد در خدمت به اسلام و مردم، چشمِ دل عشاقِ خدمت به دين و مردم را روشن نموده است. شجاعت دليرمردان و شيرزنان جهادي‏مان در جهادمان عليه کفر و بيداد، زبانزد خاص و عام است. وسعت دامنه گذشت و ايثار مردان و زنان جهاد، جنگ و صلح، بزرگ و کوچک، [و] فقير و غني اين مرز و بوم را فرا گرفته است. جهاد شمايل دنياي آزادي و استقلال در عرصه کارو تلاش و پيکار عليه فقر و تنگ‏دستي و رذالت و ذلت است. فرزندان عزيز جهادي‏ام، به تنها چيزي که بايد فکر کنيد استواري پايه‏هاي اسلام ناب محمدي صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم است...؛ اسلامي که پرچم‏داران آن پابرهنگان و مظلومين و فقراي جهانند و دشمنان آن، ملحدان و کافران و سرمايه‏داران و پول‏پرستانند؛ اسلامي که طرفداران واقعي آن هميشه از مال و قدرت بي‏بهره بوده‏اند و دشمنان حقيقي آن زراندوزان حيله‏گر و قدرت‏مداران بازيگر و مقدس‏نمايان بي‏هنرند.»

ملاک سازندگي

کسي که طالب رضاي خداست، در همه کارها ملاکِ انجام دادنِ کار را اطاعت پروردگار قرار مي‏دهد. وقتي جهادگر اساس کارهاي خود را بر اين قرار داده است، هيچ‏گاه نبايد نگران نتيجه کار باشد. بلکه بايد تمام تلاش خويش را در درستي کار و سازندگي صرف کند و نتيجه را به خدا وا گذارد و به آن راضي شود؛ چرا که راضي بودن به رضاي خدا و تسليم بودن در برابر او عصاره همه فضائل است.

جهاد در عرصه کشاورزي

کشاورزي کاري است که در طول تاريخ مورد توجه انسان بوده است. هم‏چنان که امام صادق عليه‏السلام فرمودند: «اساس زندگي انسان را آب و نان تشکيل مي‏دهد». طبيعي است که بدون کشاورزي تأمين نان ميسر نخواهد شد. حضرت علي عليه‏السلام در اهميت کشاورزي مي‏فرمايند: «از رحمت خداوند دور باد کسي که آب و خاک داشته باشد و در عين حال فقير زندگي کند». امام صادق عليه‏السلام در بيان اهميت کشاورزي و ارزش کشاورزان مي‏فرمايند: «کشاورزان گنج‏هاي خلايق هستند. آنان چيزهاي پاکيزه‏اي را که خداوند مي‏روياند کشت مي‏کنند. اينها در روز قيامت از نظر مقام و منزلت بهترين انسان‏ها هستند». امام خميني رحمه‏الله دراين‏باره مي‏فرمايند: «ايران کشوري است که بايد کشاورزي آن اساس همه کارها باشد. آن عده‏اي که مي‏گويند از نظر کشاورزي نمي‏شود خودکفا شد، اطلاع دقيق ندارند. روستاييان هم سعي کنند به شهرها نيايند و در روستاهاي خود بمانند».

جهاد در عرصه باغداري

باغداري به عنوان يکي از مهم‏ترين منابع تأمين مواد غدايي اهميت ويژه‏اي دارد. مشهور است که حضرت علي عليه‏السلام با دست خود نخلستان‏ها را آباد، و در راه خدا واگذار مي‏کرد. امام صادق عليه‏السلام مي‏فرمايند: «زراعت کنيد و درخت بکاريد. سوگند به خدا، براي مردم کاري بالاتر و پاک‏تر از آن نيست.» در قرآن کريم آيات متعددي وجود دارد که به کشت و زرع و درخت‏کاري اشاره دارد و آنها را از نعمت‏هاي خداوند براي تأمين روزي انسان‏ها مي‏شمارد. خداوند در برخي از اين آيات که به کار کشاورزي اشاره دارد، مي‏خواهد انسان را از غفلت بيدار سازد تا مپندارد که خود همه‏کاره است. بلکه کار اصلي که رويانيدن است به خدا نسبت داده شده است و کار کشت و افشاندن دانه و آماده‏سازي زمين به انسان. هم‏چنين از پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم نقل شده که فرمود: «هيچ‏يک از شما نگويد: من زراعت کردم؛ بلکه بگويد: کشت کردم؛ زيرا زارع حقيقي خدا است». با توجه به آنچه بيان شد، نتيجه مي‏گيريم که زراعت و باغداري از ديدگاه اسلام کار ارزشمندي است؛ به‏ويژه اگر انسان توجه داشته باشد که اين نعمت‏ها از جانب خداست و براي رسيدن به هدف والايي در اختيار انسان قرار گرفته است.

جهاد در عرصه دامداري

در اوضاع کنوني يکي از زمينه‏هاي مهمّ سازندگي در کشور رسيدگي به امر دامداري است. دامداري از نظر تأمين نيازمندي‏هاي زندگي پس از زراعت و کشاورزي، در درجه دوم اهميت قرار دارد؛ زيرا بسياري از مواد غذايي، پوشاک، و غيره از طريق فرآورده‏هاي دامي تأمين مي‏گردد. در احاديث نيز دامداري بسيار مورد توجه قرار گرفته است. امام صادق عليه‏السلام در اين‏باره چنين مي‏فرمايند: «از پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم سؤال شد چه مالي بهتر است؟ حضرت فرمودند: زراعتي که صاحبش به آن رسيدگي کند و هنگام برداشت حق آن را ادا کند. سپس عرض شد چه مالي پس از زراعت بهتر است؟ فرمود: اين‏که انسان به پرورش گوسفند بپردازد، نماز خود را به‏جا آورد و زکات بپردازد» در ادامه حديث نيز به مسئله گاوداري و باغداري اشاره شده است. با توجه به اين‏که دام‏ها از مهم‏ترين منابع تأمين نيازهاي انساني مي‏باشند شايسته است که دامداري به طور جدي مورد توجه برنامه‏ريزان اقتصادي قرار گيرد تا ايران اسلامي از نظر تأمين مواد غذايي محتاج بيگانگان نباشد.

جهادگران در جست‏وجوي خشنودي خداوند

انگيزه خداجويي وقتي به اوج خود برسد، انسان را آن‏چنان ترقي مي‏دهد که در زندگي هيچ خواستي جز رضاي خدا و خدمت به خلق خدا نداشته باشد. انسان در پرتو اين انگيزه برتر، سعي خواهد کرد تا هرکاري که خدا مي‏پسندد انجام دهد، ولو با گذشتن از جان که عزيزترين چيز زندگي است. به راستي که جهادگران، اين بندگان شايسته خدا و سنگرسازانِ بي‏سنگر، چنين بودند و چنين کردند.

عجله ناپسند درکار و سازندگي

از امام صادق عليه‏السلام نقل شده که فرمود: «سلامت با درنگ کردن است و پشيماني در عجله، هرکس کاري را در غير وقتش شروع کند، بي‏موقع ثمر خواهد داد». علي عليه‏السلام نيز در نامه معروف خود، خطاب به مالک اشتر چنين مي‏نويسد: «و بپرهيز از کارهايي که هنگام انجام دادن آن نرسيده، و بپرهيز از سستي در کاري که گزاردنِ آن ممکن گرديده، و نيز بپرهيز از لحاجت در کارهايي که راه راست در آن ناپيداست، و از سستي ورزيدن آن‏گاه که آشکار است. پس هر چيز را در جاي آن بدار و هر کاري را به هنگام آن بگزار.» از اين بيانات نوراني و حکيمانه بر مي‏آيد که عجله در صورتي ناپسند است که انسان پيش از شناختِ درست نسبت به اصل کار و زمان و چگونگي انجام دادن کار و سازندگي، بخواهد عجولانه آن را انجام دهد که حاصلش يا ثمر دادن بي موقع است يا بي‏ثمري و پشيماني را به دنبال خواهد داشت.

عجله پسنديده

معروف است که «در کار خير بايد عجله کرد». اين سخن ريشه در آيات و روايات دارد. خداوند در سوره بقره مي‏فرمايد: «در کارهاي خير بر يکديگر سبقت گيريد» و نيز در وصف حضرت زکريا و خانواده‏اش مي‏فرمايد: «آنان در کارهاي نيک شتاب مي‏کردند». هم‏چنين در روايات نيز به شتاب در کارهاي خير توجه خاصي شده است؛ به عنوان نمونه در اصول کافي، بابي به «تعجيل در کار خير» اختصاص يافته است که به برخي از روايات آن اشاره مي‏نماييم:
رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم مي‏فرمايند: «همانا خداوند کارهاي خيرِ زودانجام‏شده را دوست دارد» و نيز از امام باقر عليه‏السلام روايت شده که فرمودند: «کسي که قصد کار خيري کند، بايد بشتابد؛ زيرا هرچه در آن تأخير شود، شيطان را نسبت به آن مهلتي پيدا شود».
بنابراين، عجله در صورتي ناپسند است که: اوّلاً خير بودن کار مشخص نباشد، ثانيا به فرض خير بودن کار، زمان انجام آن فرا نرسيده باشد. اما در صورت خير بودن کار و رسيدن زمان انجام آن‏که معمولاً پس از مطالعه و بررسي همه‏جانبه کار شتاب در انجام دادن آن نه تنها مذموم نيست، بلکه بسيار پسنديده است؛ زيرا شياطين انس و جن که سعي در عدم تحقق کارهاي نيک دارند، ممکن است از فرصت استفاده نموده، با ايجاد ترديد و دودلي، يا آشوب و بلوا مانعِ تحقق آن شوند.

کم کاري

کم کاري يعني اين که انسان کاري را که از او انتظار مي‏رود انجام ندهد. پايين بودنِ ساعاتِ کار مفيدِ کارکنانِ دولت در جامعه ما حاکي از وجود کم کاري است. امّا اين‏که علل کم‏کاري چيست و چگونه مي‏توان سقف کار مفيد را بالا برد، خود نيازمند تحقيق دقيق و مفصل است. ولي نکته‏اي که در هر حال نبايد از آن غفلت کرد اين است که، اگر کارکنان با آداب کار از ديدگاه اسلام آشنا شوند، و اين آداب در محيط کار نهادينه شود، تأثير فراواني در بالا بردن سقف کار مفيد خواهد داشت؛ زيرا کسي که خدا را ناظر بر اعمال خود مي‏داند حاضر نخواهد شد توصيه‏هاي موجود در آيات و روايات را که در مورد کار و تلاش و در نظر گرفتن رضاي الهي وارد شده است، ناديده بگيرد و به آنها عمل نکند.

اهميت محکم‏کاري

توجه به کيفيت کار، چه از نظر مادي، يعني استحکام کار و کار خوب کردن، و چه از نظر معنوي، يعني مخلصانه در حد وُسع خود کار کردن، از ديدگاه قرآني اهميت خاصي دارد. در داستان ذوالقرنين مي‏خوانيم، مردمي که از قوم يأجوج و مأجوج ستم مي‏ديدند، وقتي ذوالقرنين به ديار آنها مي‏رسد، از او مي‏خواهند تا سدي بين آنها و اين قوم ستمگر بنا کند. ذوالقرنين سدي آهنين بنا مي‏کند و براي جلوگيري از نفوذ آب و هوا، که سبب پوسيدگي و از بين رفتن آهن مي‏شود، دستور مي‏دهد تا مس گداخته بياورند و با ريختن مس گداخته بر روي آهن، راه‏هاي نفوذ هوا را مسدود مي‏کند.
رسول گرامي اسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم تا آن‏جا به محکم‏کاري و توجه به کيفيت کار اهميت مي‏دهد که وقتي فرزندش را به خاک مي‏سپارند، با دست خود ناهمواري قبر را اصلاح مي‏کند و مي‏فرمايد: «هرگاه کاري مي‏کنيد آن را درست انجام دهيد». اميد مي‏رود که کارگران ميهن اسلامي‏مان عموما، و جهاديان صبور و مقاوم خصوصا اهميت محکم‏کاري و کار بي‏خدشه را درک نموده، سفارش حضرت رسول صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم را همواره به ياد داشته باشند که فرمودند: «هرگاه کاري مي‏کنيد آن را درست انجام دهيد».

آيا محکم‏کاري با آخرت‏گرايي منافات دارد؟

برخي افراد کوته فکر و ساده لوح ممکن است تصور کنند که، انسان در دنيا به‏طور موقت زندگي مي‏کند، پس چه لزومي دارد که مثلاً در ساختن خانه آن‏قدر محکم‏کاري کند که چندصد سال دوام بياورد؟ اين‏گونه طرز تفکر از ديدگاه اسلامي مردود و غلط مي‏باشد؛ زيرا آخرت‏گرايي صرف، در اسلام مطلوب نيست. هم‏چنان‏که دنياگرايي به تنهايي مورد نظر اسلام نيست. بنابراين در فرهنگ اسلامي به همان ميزان که به خودسازي و مسائل معنوي سفارش شده است، به سازندگي و عمران شهرها و روستاها و مسائلي ديگري که به نحوي به زندگي دنيوي ارتباط دارد نيز توجه شده و از کار و تلاش براي به‏دست آوردن روزي حلال و خودبسندگيِ اقتصادي، به عنوان امري مقدس ياد شده است. با توجه به همين ديدگاه است که در روايات معصومين عليه‏السلام وارد شده است: «براي دنياي خود آن‏گونه کن که گويا تا ابد زنده‏خواهي ماند، و براي آخرتت آن‏گونه کار کن که گويا فردا خواهي مرد».
بنابراين، دنيا و آخرت در بينش اسلامي آن‏چنان با هم گره خورده‏اند که نه توجه به دنيا بايد مانع ياد آخرت شود، و نه توجه به آخرت بايد انسان را از آينده‏نگري باز دارد؛ بلکه حق هردو را آن‏گونه که خداوند مي‏پسندد بايد ادا نمود.

بهره‏برداري درست از منابع طبيعي (معادن)

يکي از منابع و ثروت‏هاي طبيعي که اهميت زيادي در رشد و شکوفايي اقتصاد هرکشوري دارد معدن است. معدن به عنوان مواد خام و اوليه در به‏کار انداختن واحدهاي توليدي و بخش‏هاي اقتصادي جامعه نقش مهمي را در استقلال اقتصادي هر کشوري ايفا مي‏کند. علاوه بر اين‏که معادن از منابع ارزآور و مايه تجهيز و راه‏اندازي بسياري از طرح‏هاي زيربنايي اقتصاد کشور مي‏باشد و در تأمين مايحتاج عمومي و ضروري مردم نقش اساسي را دارد. در اهميت معادن ذکر اين نکته کافي است که هميشه استعمار با استفاده از ابزارها و سياست‏هاي مختلف چشم طمع به کشورهاي دارنده اين منابع دوخته است و سعي دارد از راه‏هاي مختلف بر منابع کشورها دست يابد. از طرفي، در صورت استفاده غيربهينه از معادن و بهره‏برداري بي‏حدوحصر از آنها جامعه متحمل زيان خواهد شد. از آن‏جايي که يکي از شعارهاي جهاد سازندگي در برنامه سوم توسعه، حفظ منابع طبيعي مي‏باشد، اين نهاد مي‏تواند از هدر رفتن منابع طبيعي و وارد شدن خسارت به جامعه جلوگيري کند و از اين طريق به اقتصاد کشور ياري رساند.

تجليل امام خميني رحمه‏الله از ايثارگران جهاد سازندگي

در پيامي که بنيان‏گذار جمهوري اسلامي حضرت امام خميني رحمه‏الله در روز 27 خرداد، سالروز تأسيس جهاد سازندگي، صادر فرمودند، نکات زيرا را در مورد جهادگرانِ خستگي‏ناپذير در مي‏يابيم: 1. برادران جهاد سازندگي بهترين و بيشترين کار را انجام داده‏اند؛ 2. جهادگران بهترين کارها را در بدترين اوضاع و با انبوهي از مشکلات و با دادن شهداي بسياري به ثمر رسانده‏اند؛ 3. مجاهدان سازندگي، بذر انقلاب را در دل هر روستايي کاشته‏اند؛ 4. از مجاهده اين برادران خستگي‏ناپذير نهال انقلاب در روستاها و شهرهاي دورافتاده بارور گرديده است؛ 5. با آباد شدن مناطق محروم، روستاييان آن مناطق به پاسداران انقلاب و اسلام تبديل شده‏اند؛ 6. جهادگران، پيروزي سپاه اسلام بر ارتش کفر بعثي را تسريع بخشيده‏اند؛ 7. اختلاف زبان و لباس و جز آن نتوانسته است مانع مجاهدات آنان شود؛ 8. هدف جهادگران، تحقق آرمان‏هاي ملت مسلمان و انقلابي ايران و اجراي برنامه‏هاي اسلام است.
منبع: گلبرگ - خرداد 1381، شماره 30
/س